Analiza Rynku Turystycznego Republiki Południowej Afryki

(1)

Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha

w Krakowie

Analiza Rynku Turystycznego Republiki Południowej Afryki

Katarzyna Wysocka

V rok TiR /z gr. HOT

Nr indeksu 34332

Kraków 2010

(2)

Spis treści

Wstęp ... 3

I. Ogólne informacje o Republice Południowej Afryki 1.1. Położenie geograficzne………. 4

1.2. Klimat………... 6

1.3. Podstawowe dane gospodarcze……… 7

1.4. Ludność……… 9

1.5. Języki urzędowe………... 9

1.6. Religia………...10

1.7. Ważniejsze święta……… 10

1.8. Waluta………...10

1.9. Przepisy wizowe………... 10

1.10. Historia Republiki Południowej Afryki………11

2. Atrakcje turystyczne przyciągające największą liczbę turystów………. 12

3. Infrastruktura turystyczna i komunikacyjna……… 17

4. Narodowa administracja turystyczna………... 20

5. Inne uwarunkowania rozwoju turystyki……….. 20

II. Rynek recepcji turystycznej (zagraniczna turystyka przyjazdowa) 1. Przyjazdy i główne kraje emitujące………. 21

2. Dochody z turystyki przyjazdowej……….. 29

3. Analiza profili konsumenckich turystów pochodzących z najważniejszych rynków emisyjnych……….. 30

4. Główne obszary koncentracji zagranicznego ruchu turystycznego………. 32

III. Rynek emisji turystycznej (turystyka wyjazdowa) 1. Poziom aktywności turystycznej mieszkańców RPA w turystyce zagranicznej… 33 2. Wydatki na podróże zagraniczne………. 34

3. Ulubione destynacje mieszkańców RPA………. 35

IV. Znaczenie rynku Republiki Południowej Afryki dla Polski 1. Analiza przyjazdów do Polski z opisywanego rynku……….. 35 2. WUTZ (Wskaźnik Użyteczności Turystyki Zagranicznej) dla Polski

(3)

3. Zaangażowanie marketingowe Polski na rynku RPA i zaangażowanie

marketingowe Republiki Południowej Afryki w Polsce………. 39

4. Analiza wyjazdów Polaków do analizowanego kraju………. 42

V. Analiza SWOT………... 44

VI. Prezentacja przykładowej oferty dla danego segmentu demograficzno-społecznego………..… 44

Podsumowanie………... 49

Bibliografia………. 50

Spis tabel i rycin………...……….. 51

(4)

Wstęp

Republika Południowej Afryki od połowy lat ’90tych poprzedniego wieku weszła na drogę poważnych reform. Pierwszym krokiem ku rozwojowi było uwolnienie się z pod apartheidu i przeprowadzenie wolnych wyborów w roku 1994. Od tamtej pory kraj

poczynił ogromne inwestycje w infrastrukturę, komunikację i promocję państwa na arenie międzynarodowej. Wynikiem tej promocji były Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej przeprowadzone na boiskach RPA. Państwo zaczęło dostrzegać korzyści płynące z turystyki, co było motorem napędowym inwestycji w jej rozwój. Efektem ich działań jest unikalne połączenie nowoczesności wielkich miast z tradycją „Czarnego Lądu” w

rezerwatach przyrody. Oczywiście dużo jest jeszcze do zrobienia, pokazała to choćby wcześniej wspomniana Międzynarodowa Impreza.

Rynek turystyczny Republiki Południowej Afryki ciągle się rozwija. Jego bolączką jest głównie to, że kraj położony jest dość daleko od głównych krajów emisyjnych, co ma bezpośredni wpływ na koszty podróży. Oprócz tego należy wspomnieć o niskim poziomie bezpieczeństwa w RPA, który też skutecznie odstrasza podróżnych. Porównując go jednak do innych rynków z tego kontynentu odznacza się wyraźnie „in plus” swoją ofertą.

Celem pracy jest analiza rynku turystycznego Republiki Południowej Afryki. W tym celu praca została podzielona na sześć rozdziałów. Pierwszy z nich zawiera informacje ogólne o analizowanym państwie, opis największych, zdaniem autorki, atrakcji

turystycznych oraz najważniejsze informacje związane z infrastrukturą, schemat narodowej administracji turystycznej i uwarunkowania rozwoju turystyki. W drugim rozdziale analizowany jest rynek recepcji turystycznej Republiki Południowej Afryki.

Trzeci z rozdziałów dotyczy emisji turystycznej z RPA. W czwartym rozdziale omówiono zagadnienie dotyczące znaczenia rynku RPA dla Polski. Piąty rozdział zawiera analizę SWOT, przedstawioną w formie tabelki. Szósty rozdział to prezentacja przykładowej oferty dla danego segmentu demograficzno-społecznego.

Przy pisaniu pracy została zastosowana metoda badawcza desk-research.

Analizowano między innymi coroczne dane statystyczne z dziedziny turystyki opracowane przez South Africa Tourims (dostępne jedynie w języku angielskim, stąd spora ilość tłumaczeń własnych autorki) oraz dane Polskiej Izby Turystyki.

W zbieraniu niezbędnych informacji niezastąpionym narzędziem okazał się

(5)

I. Ogólna charakterystyka.

1.1. Położenie geograficzne.

Republika Południowej Afryki jest najdalej na południe wysuniętym państwem w Afryce, z trzech stron otoczonym przez oceany (Ocean Atlantycki na

zachodzie i Ocean Indyjski na wschodzie). Linia brzegowa ma 2.798 km. Większości rzek w Republice znajduje swe źródła w Górach Smoczych i płynie głównie na wschód i południe w kierunku Oceanu Indyjskiego. Najdłuższą z nich, jest rzeka Oranje, o długości 1.860 km i uchodząca na zachodzie do Oceanu Atlantyckiego.

Na terenie Republiki Południowej Afryki występuje ponad 20.000 gatunków roślin, co stanowi około 10% wszystkich poznanych roślin na świecie. Wiele spośród nich to gatunki endemicznie, które najczęściej występują w Prowincji Przylądkowej. W RPA można spotkać pierwszą trójkę największych ssaków, czyli słonia afrykańskiego, nosorożca białego i hipopotama, jak również najwyższego czyli Żyrafę. W kraju tym występują również największe koty afrykańskie: lwy, lamparty i gepardy. Wśród ponad 800 gatunków ptaków w RPA znajduje się największy czyli struś i najcięższy latający czyli drop olbrzymi. Oprócz tego można zobaczyć flamingi, papugi, orły. U południowych wybrzeży kraju, głównie w rejonie Przylądka Dobrej Nadziei naliczono około 170.000 dzikich pingwinów. W wodach Oceanów Atlantyckiego i Indyjskiego występuje kilkanaście gatunków rekinów. RPA graniczy z Namibią (967 km granicy), Botswaną (1.840 km), Zimbabwe (225 km), Mozambikiem (491 km) oraz Królestwami Suazi (430 km) i Lesotho (909 km, Lesotho jest wewnętrzną enklawą otoczoną przez terytorium RPA)¹.

1 http://johannesburg.trade.gov.pl/pl/south_africa

(6)

Ryc. 1.

Mapa Republiki Południowej Afryki

Źródło: http://www.odyssei.com/images/maps/big/rpa.jpg - data odczytu 25.11.2010

Kraj dzieli się na dziewięć prowincji, które różnią się znacznie pod względem wielkości.

Najmniejszy jest mały i zatłoczony Gauteng w silnie zurbanizowanym regionie, a największy suchy i pusty Northern Cape, która zajmuje prawie jedną trzecią powierzchni gruntów w Republice Południowej Afryki.

Ryc. 2.

Prowincje w Republice Południowej Afryki

Źródło: http://www.southafrica.info/about/geography/geography.htm - data odczytu 25.11.2010

(7)

Kraj zajmuje powierzchnię 1.219.912 km². Stolicą kraju jest Pretoria, a główne miasta to Johannesburg, Kapsztad, Durban i Port Elizabeth.

1.2. Klimat.

Ogromną większość terytorium RPA stanowi płaskowyż tzw. highveld (wyniesiony

znacznie ponad 1.000 m n.p.m.), gdzie panuje klimat suchy lub bardzo suchy.

Północnowschodnia część kraju (okolice Parku Krugera) – tzw. lowveld oraz wybrzeże Oceanu Indyjskiego – to tereny o klimacie subtropikalnym. Najbliższe okolice Kapsztadu, jak również nieco dalsze wybrzeża Zachodniej Prowincji Przylądkowej (Western Cape Province) charakteryzują się klimatem określanym mianem semi-śródziemnomorskiego, zaś wybrzeża Oceanu Atlantyckiego – to tereny półpustynne i pustynne. W centralnej, północnej i wschodniej części RPA występują pasma górskie, z których najwyższe są Góry Smocze (Drakensberg) sięgające 3,5 tys. m n.p.m. – panuje tam klimat górski i wysokogórski.

Położenie RPA na półkuli południowej powoduje, że pory roku występują odwrotnie do Europy. Między czerwcem a sierpniem, w Górach Smoczych i na wyżynie Highveld w Johannesburgu położonym na wysokości 1753 m n.p.m. nierzadko leży śnieg. Generalnie, lato na przeważającym obszarze RPA jest ciepłe lub upalne, z okresowymi (często bardzo obfitymi) opadami deszczu i gwałtownymi burzami, zaś zimy suche i chłodne².

Ryc. 3.

Mapa klimatu RPA

Źródło: http://www.southafrica.info/about/geography/geography.htm - 25.11.2010

(8)

1.3. Podstawowe dane gospodarcze.

RPA jest krajem przemysłowym, którego gospodarka opiera się głównie na przemyśle wydobywczym (jednen z największych zasobów surowców mineralnych na świecie).

Występują tu m.in.: złoża złota i platyny (rejon Johannesburg-Pretoria), diamentów (Kimberley), węgla kamiennego, azbestu, rudy uranu, miedzi (Palabora), chromu, manganu (Postmasburg), żelaza, gazu ziemnego.

RPA jest największym światowym producentem złota, platyny, rud chromu, wanadu i manganu. Pod względem wydobycia diamentów zajmuje 5 miejsce w świecie, uranu – 9, węgla – 6, niklu – 10, żelaza – 8. W 2007 r. 5 podstawowych surowców mineralnych kraju (platyna, złoto, węgiel kamienny, diamenty oraz ruda żelaza) przyniosło 32,1% wpływów eksportowych RPA.

Poza tym ma rozwinięty przemysł spożywczy, chemiczny (materiały wybuchowe, nawozy sztuczne, farby, włókna sztuczne), włókienniczy.

Rolnictwo słabo rozwinięte z powodu erozji gleb i niedoboru wody. Uprawia się:

kukurydzę, pszenicę, trzcinę cukrową, proso, sorgo, owoce cytrusowe, winorośl, ziemniaki, bawełnę, arachidy, warzywa, tytoń. Na zachodzie dominuje hodowla owiec i kóz. Rozwinięte rybołówstwo przybrzeżne i dalekomorskie.

Dochód narodowy 6 900 USD na 1 mieszkańca (1999). Inflacja w 1999: 5,5%.

Zadłużenie zagraniczne: 25,7 mld USD (1998). Struktura zatrudnienia: usługi - 52,0%, przemysł - 44,0%, rolnictwo - 4,0%. Handel zagraniczny: eksportuje się głównie metale nieszlachetne (13,9%), minerały (11,2%), metale szlachetne i kamienie (11,2%) do Włoch (8,1%), Niemiec (6,2%), Japonii (5,9%), natomiast importuje się maszyny (28,8%), produkty chemiczne (11,1%) z Niemiec (15,6%), USA (11,6%) i Wielkiej Brytanii (9,8%).

Obroty w handlu z zagranicą w 1999 wyniosły – eksport: 28 mld USD, import: 26 mld USD³.

(9)

Ryc.

PKB Republiki Południowej Afryki na osobę

Źródło: http://www.ekonomiaglobalna.pl/Economics/GDP-Per-Capita-PPP.aspx?Symbol=ZAR – data odczytu 25.11.2010

Ryc. 5.

Udział poszczególnych sektorów w tworzeniu PKB RPA

Źródło: http://www.msz.gov.pl/files/Informator%20ekonomiczny%20-%20pdf/RPA/RPA%2003.pdf - data odczytu 25.11.2010

Na tle obrotów innych krajów UE znaczenie obrotów handlowych z Polską jest dla RPA niewielkie (według danych RPA import z Polski stanowi 0,4% całego importu RPA, eksport - ok. 0,2%). Podobnie jest z punktu widzenia Polski. Eksport z Polski do RPA w wysokości 167,7 mln USD dal temu krajowi 39-tą pozycję z udziałem 0,19%

całości polskiego eksportu. Udział w imporcie wyniósł 0,17%, co dało 47 pozycję RPA wśród naszych najważniejszych krajów importu (170,3 mln USD).

Jednakże należy stwierdzić, że RPA jest największym partnerem handlowym Polski wśród krajów Afryki, z udziałem w eksporcie 21,7%, a w imporcie 23,5%. Udział ten co roku się zwiększa, podobnie jak i nasze obroty z tym krajem. Obroty między Polską

(10)

i RPA w 2005r. wyniosły 338,0 mln USD przy 224,7 mln USD w 2004r. i 128,7 mln USD w 2003r. ⁴

1.4. Ludność.

Oficjalna liczba ludności wynosi 47,4 mln (faktycznie RPA zamieszkuje znacznie więcej ludności, gdyż w kraju tym przebywa na stałe liczna grupa legalnych i nielegalnych imigrantów szacowna na 4 - 8 mln ludzi)⁵.

74,4% obywateli RPA jest pochodzenia afrykańskiego, 14,3% europejskiego (w tym Afrykanerzy), 8,8% to ludność etnicznie mieszana (tzw. Kolorowi), zaś 2,5% jest pochodzenia azjatyckiego, głównie indyjskiego. Wśród populacji pochodzenia afrykańskiego utrzymuje się 20% stopa bezrobocia. Przyrost naturalny jest ujemny (- 0,40%). Szacuje się, że z ponad 43 milionowej populacji RPA około 6 milionów ludzi jest zarażonych wirusem HIV. ⁶

Skład etniczny – najliczniejszą grupą są Czarni i stanowią 77% tej liczby, Biali stanowią 10%, 8% Mulaci a Azjaci 2,5%.

1.5. Języki urzędowe.

Od momentu zakończenia apartheidu w RPA obowiązuje 11 języków urzędowych:

angielski, afrikaans, isiNdebele, isiXhosa, isiZulu, sePedi, seSotho, seTswana, siSwati, tshiVenda, xiTsonga. Szacuje się, że około 0,7% czarnej i 59,1% białej populacji

posługuje się na co dzień językiem afrikaans. Językiem angielskim, natomiast jako ojczystym posługuje się około 0,5% czarnej i 39,3 % białej populacji. Podział na języki z grupy bantu używane przez czarną ludność przedstawia się następująco: ok. 2,0 % isiNdebele, 22,3 % isiXhosa, 30,1 % isiZulu, 11,9 % sePedi, 10,0 % seSotho, 10,3 % seTswana, 3,4 % siSwati, 2,9 % tshiVenda a 5,6 % xiTsonga. Język angielski jest szeroko rozumiany przez mieszkańców i służy do komunikacji pomiędzy różnymi grupami etnicznymi.⁷

4 www.brhjhb.org.za/Polski/pStosunki.html

(11)

1.6. Religia.

RPA jest państwem wielo-wyznaniowym: chrześcijanie (w głównej mierze protestanci) stanowią 68% ludności kraju, animiści - 28%, hinduiści - 2,1%, muzułmanie - 1,4%.

Wykaz świąt państwowych.

1.7. Ważniejsze święta.

 1 stycznia Nowy Rok

 21 marca Dzień Praw Człowieka

 14 kwietnia Wielki Piątek

 17 kwietnia Dzień Rodziny

 27 kwietnia Dzień Wolności

 1 maja Święto Pracy

 16 czerwca Dzień Młodzieży

 9 sierpnia Narodowy Dzień Kobiet

 24 września Dzień Dziedzictwa Narodowego

 16 grudnia Dzień Pojednania

 25 grudnia Boże Narodzenie

 26 grudnia Dzień Dobrej Woli

1.8. Waluta.

Podstawowym środkiem płatniczym jest - rand południowoafrykański (ZAR), 1 ZAR = 100 centów. Rand jest walutą wymienialną. 1 USD = ok. 8,10 ZAR. Na swoich stronach Ministerstwo Spraw Zagranicznych ostrzega jednak, że kurs podlega znacznym wahaniom.

Główne międzynarodowe karty kredytowe są powszechnie akceptowane (za wyjątkiem zakupu benzyny). W kraju istnieje rozwinięta sieć bankomatów.⁸

1.9. Przepisy wizowe.

Obywatele RP mający paszporty zwykłe mogą wjeżdżać bez wiz i przebywać na terytorium Republiki Południowej Afryki jednorazowo do 30 dni. Osoby udające się na pobyt dłuższy lub w celu podjęcia pracy są obowiązane posiadać wizę, którą można uzyskać w każdej placówce dyplomatyczno-konsularnej RPA za granicą. Na przejściach granicznych RPA wizy nie są wydawane. Przy wjeździe wymagany okres ważności

8 http://www.odyssei.com/pl/travel/rpa.php#11

(12)

paszportu powinien być dłuższy od okresu ważności wizy co najmniej o 6 miesięcy.

Przekraczając granicę, należy okazać bilet powrotny. Nie ma obowiązku udokumentowania określonej kwoty pieniędzy na każdy dzień pobytu, ale przy ubieganiu się o wizę oraz przy wjeździe może być wymagane okazanie zaproszenia lub rezerwacji hotelowej. W paszporcie musi być przynajmniej jedna wolna strona. Cudzoziemiec przebywający w RPA czasowo może wymienić i wywieźć z tego kraju jedynie taką sumę dewiz, która nie przekracza kwoty zadeklarowanej przy wjeździe oraz wartości legalnie uzyskanych zarobków. Służby celne mają prawo nie dopuścić do wywiezienia nie udokumentowanych dewiz. Do RPA nie wolno wwieźć więcej niż 1 l napojów spirytusowych. Całkowitym zakazem objęty jest wywóz kości słoniowej oraz skór i innych części zwierząt, o ile nie zostały nabyte u licencjonowanego sprzedawcy lub nie mają certyfikatu trofeum łowieckiego. Zakazane jest posiadanie surowych (nie oszlifowanych) diamentów. Przy wyjeździe z RPA turysta może ubiegać się o zwrot podatku VAT, pod warunkiem że kwota pojedynczego zakupu (rachunku) przekroczyła 250 ZAR.

Nie ma obowiązku meldunkowego. ⁹

1.10. Historia Republiki Południowej Afryki.

W roku 1487 Portugalczyk Bartolomeu Dias odkrył dla Europejczyków Przylądek Burz (obecnie Przylądek Dobrej Nadziei). Pierwotnie tereny obecnej Republiki Południowej Afryki były zamieszkane przez plemiona Buszmenów i Hotentotów, w XVI wieku zostali oni wyparci przez ludy Bantu.

Europejska kolonizacja rozpoczęła się w roku 1652. Wtedy to Jan van Riebeeck z holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej z garstką osadników założył Kapsztad.

Początkowo była to baza zaopatrzeniowa dla statków niderlandzkich w drodze do Azji.

Wkrótce doszło do wojen wzrastającej kolonii osadników (Burów) z tubylczymi plemionami afrykańskimi.

Na wschód od Kapsztadu powstało w roku 1785 pierwsze osiedle brytyjskie Port Elizabeth. Po kongresie wiedeńskim Kraj Przylądkowy przypadł w udziale Wielkiej Brytanii, która go zaanektowała.

(13)

Pod koniec XIX wieku, wskutek osadniczej presji Anglii na Burów, wybuchły dwie wojny burskie z osadnikami (1880-1881, 1899-1902), wygrane ostatecznie przez Brytyjczyków.

31 maja 1910 Natal, Transwal, Orania i Kolonia Przylądkowa utworzyły Związek Południowej Afryki, będący dominium brytyjskim.

Razem z Wielką Brytanią uczestniczył on w II wojnie światowej po stronie alianckiej, wypowiadając wojnę Niemcom 6 września 1939 roku. W 1960 w kraju przeprowadzono referendum na temat proklamowania republiki – udział w nim mogli wziąć tylko biali obywatele, z których nieco ponad połowa (52, 29%) poparła taką zmianę. W 1961 Związek Południowej Afryki został przekształcony w niepodległą Republikę Południowej Afryki.

W RPA obowiązywał aż do lat 90. XX wieku rasistowski system społeczny rządów białej mniejszości (apartheid), dyskryminujący w majestacie prawa napływową czarnoskórą ludność. Postacią symbolizującą walkę z państwem prześladującym czarnoskórych obywateli był Nelson Mandela, więziony przez 27 lat. W 1990, za rządów prezydenta F.W.

de Klerka, rozpoczęto stopniowy demontaż systemu apartheidu i wprowadzanie demokracji. Za swój wkład w demokratyczne przemiany Mandela i de Klerk otrzymali wspólnie w roku 1993 pokojową Nagrodę Nobla.

Pierwsze wolne wybory przeprowadzono w 1994, wygrane przez reprezentujący czarnoskórą większość Afrykański Kongres Narodowy, który władzę sprawuje do tej pory.

Skutkiem ubocznym przejścia od rasistowskiego państwa do demokracji było jednak gwałtowne pogorszenie się sytuacji gospodarczej i wewnętrznej kraju.

W 2004 roku zarząd FIFA wybrał RPA do organizacji Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2010, które odbyły się w dniach od 11 czerwca do 11 lipca¹⁰.

2. Atrakcje turystyczne przyciągające największą liczbę turystów.

Republika Południowej Afryki jest wciąż jeszcze postrzegana prze pryzmat całkiem niedawno obalonego systemu segregacji rasowej, czyli apartheidu. Pozostałości po czasach segregacji rasowej są duże dysproporcje w poziomie życia, przestępczość, polityczne

10 http://pl.wikipedia.org/wiki/Republika_Po%C5%82udniowej_Afryki

(14)

napięcia. Dlatego dla wielu turystów kraj jest zaskakującym odkryciem. Piękno naturalnych krajobrazów, bogactwo dzikich zwierząt, wspaniale parki narodowe, plaże i tereny do surfingu, a do tego barwne przejawy typowej afrykańskiej kultury: sztuki, muzyki, tańca, rękodzieła. Południowa Afryka stara się mądrze zagospodarować wszystkie swoje atrakcje turystyczne w taki sposób, aby czerpać dochody z turystyki, ale nie zniszczyć przyrody. Nic dziwnego, ze turyści rzadko wyjeżdżają zawiedzeni.

Poniżej przedstawiam 10 moim zdaniem największych atrakcji turystycznych Republiki Południowej Afryki (Ryc. 6.):

Table Mountain – Najlepszy widok z Kapsztadu

Ta słynna góra mieści się w Kapsztadzie i mierzy 1086 m wysokości. Pionowe ściany skalne wyczerpane są przez płaskowyż. Góra jest jedną z najbardziej popularnych atrakcji w Kapsztadzie. Znaleźć można na niej więcej gatunków roślin, niż w całej Wielkiej Brytanii. Z góry roztacza się piękny widok na centrum miasta i inne okoliczne góry oraz ocean. Na Table Mountain można również doświadczyć interesujące spojrzenia na kulturę Południowej Afryki, ponieważ jest to ulubione miejsce na piknik dla mieszkańców. Sporym udogodnieniem jest kolejka linowa, która idzie co 6 minut i jest świetną alternatywą dla osób, które nie mają ochoty na wspinaczkę.

Garden Route – Tak piękny jak w raju!

Garden Route jest malowniczym odcinkiem ciągnącym się z Mossel Bay do Paul Sauer Bridge i ma około 300 km długości.

Nie tylko droga, ale cała długość wybrzeża (750 km od Kapsztadu do Port Elizabeth) oferuje wiele atrakcji dla

zwiedzających. Strome góry, skały, piaszczyste plaże, gęste lasy, pół pustynie - wszystkie one znajdują się w tym wąskim, intrygującym obszarze bogatym w różnorodną roślinność.

Ponadto, znajduje się tam wiele nadmorskich kurortów, które zapraszają turystów na zrobienie sobie przerwy i chwilę odpoczynku. Co ciekawe, w morzu, można zauważyć pojedyncze osobniki pingwinów, wielorybów i delfinów.

(15)

Robben Island – Symbol Wolnego Kraju

Około 10 km od Kapsztadu znajduje się dawna wyspa więźniów – Robben Island. Jednym z najbardziej znanych więźniów, którzy tam przebywali był oczywiście Nelson Mandela – laureat późniejszej Nagrody Nobla i prezydent RPA.

Ze względu na to, że Mandela i wielu innych więźniów politycznych było przetrzymywanych na wyspie przez wiele lat, stała się ona jedną z głównych atrakcji turystycznych Południowej Afryki. Dzisiaj, Robben Isliand, jest nie tylko pozycją na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, ale także symbolem wolnej Republiki Południowej Afryki.

Sterkfontein Caves - Kolebka Ludzkości

Jaskinie Sterkfontein również widnieją na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, a znajdują się około 50 km na północny zachód od Johannesburga. Warto je odwiedzić, nie tylko ze względu na stalaktyty i stalagmity, ale także dla historycznego odkrycia, podczas którego wykopano kości hominidów sprzed

2,6 mln lat. W rzeczywistości było to brakujące ogniwo ewolucji, pomiędzy człowiekiem, a małpą. Jaskinie są również znane z innego odkrycia – liczącego około 4 mln lat szkieletu zwanego „Mała Stopa”. Od niedawna funkcjonuje tam również wystawa przedstawiająca rozwój ludzkości.

Cape Winelands – Południowa Afryka dla miłośników wina

Cape Winelands to największy region produkcji wina w Republice Południowej Afryki, szczycący się jednymi z najstarszych winnic i domostw. Wielu podróżnych, przybywając do RPA, najpierw kieruje się właśnie tu, by móc rozkoszować się smakiem wielu nagrodzonych gatunków win i regionalnych potraw. Nic dziwnego więc, że większość miejscowych gospodarstwach rolnych i winnic oferuje degustacje i zwiedzanie piwnic. Tradycja uprawy wina w Republice Południowej Afryki pochodzi z XVII wieku. Od tego czasu lokalne wina

(16)

osiągnęły międzynarodową sławę i kraj produkuje dziś około 1 miliarda litrów wina rocznie.

Kruger National Park - Safari dla Twojego aparatu

Każda wizyta w Afryce powinna zawierać doświadczenia z lwami, słoniami i Safari. To jest dokładnie to, czego można oczekiwać od Parku Narodowego Kruger, jednego z największych rezerwatów na tym kontynencie. Wizyta tam nie obejdzie się oczywiście bez aparatu fotograficznego i zdjęć

„wielkiej piątki” – lamparta, słonia, bawoła, nosorożca i lwa. Oprócz tego spotkać tam można 130 gatunków ssaków, 48 gatunków ryb, 114 gatunków gadów i 468 gatunków ptaków. Jest to więc wspaniała zabawa zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych.

Sun City - Las Vegas Południowej Afryki

Sun City to luksusowy i popularny kurort nazywany często mianem Las Vegas Republiki Południowej Afryki. Jest położony 150 km na północny zachód od Johannesburga w bezpośrednim sąsiedztwie Parku Narodowego Pilanesberg.

Kasyna, różnego rodzaju występy, luksusowe hotele, sztuczne wodospady, pola golfowe i obiekty sportowe – to wszystko czego można oczekiwać od Sun City. Co ciekawe, obecnie jest to jedyne miejsce w RPA, gdzie hazard nie jest zabroniony.

Game Reserve Phinda - Siedem Ekosystemów

Phinda Game Reserve leży na wschodnim wybrzeżu, 300 km od Durbanu. Jest to jeden z najbardziej fascynujących obszarów chronionych w kraju. Istnieje tam siedem różnych ekosystemów obejmujących 140 km kwadratowych, w tym palmy, sawanny, krzewy górskie i rzadkie lasy. Różnorodność ta jest ogromną

przynętą dla geografów, botaników, biologów i oczywiście dla turystów z całego świata.

Istnieje wiele możliwości zwiedzania tych terenów. Oprócz tradycyjnych jeepów, można zdecydować się na kajaki lub tratwy.

(17)

Drakensberg i Kanion Blyde River

Drakensberg, najwyższe pasmo górskie w Afryce Południowej, było źródłem inspiracji J.R.R. Tolkiena, autora słynnej trylogii

„Władca Pierścieni”. Jedną z najczęściej odwiedzanych atrakcji obszaru Drakensberg jest Blyde River Kanion, który ma około 26 km długości i do 800 m głębokości. Jest to jeden z największych cudów natury w kraju oraz jeden z największych kanionów na świecie.

Muzeum Apartheidu: Pamiętaj o historii

Otwarte w 2001 roku Muzeum Apartheidu w Johannesburgu, jest prawdopodobnie najbardziej imponującym, jak również najczęściej odwiedzanym muzeum w Republice Południowej Afryki. Muzeum oferuje emocjonalne doświadczenia, pokazujące historię segregacji rasowej, która rozpoczęła się w

1948, a zakończyła dopiero w 1994 roku. Główną atrakcją muzeum, jest rekonstrukcja izolatki, przynosząca ulgę zwiedzającym, że dziś RPA jest już zupełnie wolnym krajem.¹¹

Ryc. 7.

Odwiedziny przez turystów dziesięciu najważniejszych atrakcji turystycznych RPA w procentach

Źródło: http://www.wttc.org/bin/pdf/original_pdf_file/southafrica2002.pdf - data odczytu 24.11.2010r.

11 http://www.tourism-review.pl/10-najlepszych-atrakcji-poudniowej-afryki-news2239

(18)

Wykres przedstawiający 10 najczęściej odwiedzanych atrakcji turystycznych w latach 1999-2000.

Watro również zauważyć, że z danych na maj 2008 roku było 851 miejsc wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 141 krajach z czego Republika Południowej Afryki posiada aż osiem. 4 dotyczą Dziedzictwa Kulturalnego, 3 Przyrodniczego i po jednym Kulturalnego i Przyrodniczego.

 Kolebka Ludzkości

 Robben Island

 iSimangaliso Wetland Park (dawna nazwa Greater St Lucia Wetland Park)

 Vredefort Dome

 uKhahlamba Drakensberg Park

 The Richtersveld Cultural and Botanical Landscape

 Mapungubwe

 The Cape Floral Region

3. Infrastruktura turystyczna i komunikacyjna.

W RPA korzystać można z wewnętrznych lotów proponowanych zarówno przez linie państwowe, jak i przewoźników prywatnych. Sieć dróg jest dobrze rozwinięta i utrzymana w doskonałym stanie – pomiędzy głównymi miastami podróżować można autobusami oraz pociągami.

Aby po Republice Południowej Afryki poruszać się samochodem wymagane jest międzynarodowe prawo jazdy (uznawane jest również polskie prawo jazdy pod warunkiem posiadania poświadczonego tłumaczenia dokumentu na język angielski lub afrikaans).

Obowiązuje ruch lewostronny. Autostrady i drogi szybkiego ruchu utrzymane są w dobrym stanie, jednak liczba wypadków drogowych jest alarmująco wysoka, głównie ze względu na zły stan techniczny pojazdów oraz brawurę i słabe umiejętności kierowców. Należy zwracać uwagę na ograniczenia prędkości oraz specyficzne znaki drogowe wskazujących na zagrożenie rabunkowe (kamienie na drodze, atakowanie samochodów na skrzyżowaniach). Zaleca się blokowanie drzwi samochodów i zachowanie szczególnej ostrożności przy zjazdach z autostrad, skrzyżowaniach ze światłami, gdzie często dochodzi

(19)

do napadów. Niewielkie ograniczenia, jeśli chodzi o podróż występują w regionie intensywnej eksploatacji złóż diamentów (Namaqualand).

Jeżeli chodzi o ruch lotniczy to głównym portem w RPA, obsługującym większość lotów międzynarodowych, jest lotnisko w Johannesburgu, skąd można dotrzeć kolejnym samolotem do Cape Town. Przy wyjeździe turyści muszą uiścić specjalną opłatę wyjazdową, która zazwyczaj jest wliczana w cenę biletu. Międzynarodowe porty lotnicze w Johannesburgu, Kapsztadzie i Durbanie łączą RPA ze światem, a lotniska lokalne obsługują mniejsze ośrodki miejskie - Bloemfontein, East London, George, Port Elizabeth, Upington, Kimberly i Polokwane. Południowa Afryka posiada siedem portów: Kapsztad, Durban, East London, Mossel Bay, Port Elizabeth i Richards Bay. Jest to największy, najlepiej wyposażony i najbardziej wydajny system portowy na całym afrykańskim kontynencie. Porty te służą nie tylko jako kanały przesyłowe dla importu i eksportu z RPA oraz sąsiednich państw ale również jako węzeł komunikacyjny dla wymiany handlowej z i do wschodnich oraz zachodnich wybrzeży Afryki.

Ryc. 8.

Statystyki komunikacyjne RPA

Źródło: http://www.nationmaster.com/country/sf-south-africa/tra-transportation - 24.11.2010

(20)

Powyższa tabela przedstawia statystyki z zakresu infrastruktury i transportu z roku 2009.

Możemy z niej wyczytać między innymi, że sieć drogowa w Afryce wynosi 73,506 km a kolejowa 20,872 km oraz, że w Republice obowiązuje ruch lewo stronny a limit prędkość w miastach wynosi 60 km.

Hotele.

Republika Południowej Afryki oferuje szeroki wybór zakwaterowania, hotele, pensjonaty i prywatne mieszkania. Ocenia się, że ok 5% wszystkich hoteli to hotele o standardzie 1 i 2 gwiazdkowe, 31% - 3 gwiazdkowych, 13% stanowią 4-gwiazdkowe i 5% 5-gwiazdkowe.

Tab. 1.

Wyniki działalności hoteli wg regionów

Źródło: www.intur.com.pl - data odczytu 24.11.2010

Powyższa tabelka prezentuje średnią cenę w dolarach za 1 pokój i przychód z 1 pokoju w latach 2008-2009. Możemy zauważyć, że średnia cena za jeden pokój w latach 2008-2009 nie uległa zmianie jednak przychód z jednego pokoju zmniejszył się w 2009 roku o 12,5%

w porównaniu z rokiem 2008. Wpływ na to mógł mieć ogólnoświatowy kryzys gospodarczy.

(21)

4. Narodowa administracja turystyczna.

Ryc. 9.

Schemat organizacyjny turystyki krajowej RPA

Źródło: http://www.southafrica.net/ - data odczytu 27.11.2010r.

Jak widzimy na załączonm obrazku, przedstawiającym schemat organizacyjny Narodowej Administracji Turystycznej w Republice Południowej Afryki, na czele wszystkich prac także tego departamentu stoi Premier. Oczywiście ma do dyspozycji podobnie jak zresztą w Polsce Ministra odpowiedzialnego za sprawy turystyki (Director General). Minister ten ma dwóch Zastępców (Deputy Director). Jeden z nich odpowiedzialny jest za turystykę w ogóle a drugi za administrację turystyczną. Dział Rozwoju Turystyki (Tourism Development ) jest bardzo rozbudowany i jego skład wchodzą między innymi działy zajmujące się Rozwojem i Planowaniem Turystyki, Statystykami dotyczącymi turystyki czy opracowującymi projekty.

5. Inne uwarunkowania rozwoju turystyki.

Turystyka jest uważana za jeden z najważniejszych sektorów który może sprostać wyzwaniom bezrobocia i ubóstwa w RPA. Bank Rozwoju Afryki Południowej (DBSA)

(22)

jest jedną z kilku instytucji na rzecz finansowania rozwoju w Ameryce Południowej i Afryce Południowej. Jego celem jest przyspieszenie zrównoważonego rozwoju społeczno- gospodarczego poprzez rozszerzenie dostępu do finansowania, infrastruktury społecznej i ekonomicznej. Bank DBSA ma wpływ na rozwój poprzez wdrażanie nowych rozwiązań zrównoważonego rozwoju. Ma on na celu poprawienie infrastruktury społecznej i ekonomicznej oraz tworzenia nowych miejsc pracy¹². Również wielu innych zwolenników turystyki, w tym ONZ ,Światowa Organizacji Turystyki (UNWTO), postrzegają turystykę w RPA jako potencjał zrównoważonego rozwoju. Mając na uwadze szczególnie Ekoturystykę, ponieważ jest ona szczególną formą rozwoju turystyki opartą na obszarach naturalnych, obejmującą korzyści zarówno dla społeczności lokalnej jak i ochrony lokalnych ekosystemów.

.

II. Rynek recepcji turystycznej (zagraniczna turystyka przyjazdowa).

1. Przyjazdy i główne kraje emitujące.

Ryc. 10.

Liczba odwiedzających dany kontynent i zmiana procentowa w stosunku do roku poprzedniego

Źródło: http://www.southafrica.net/sat/content/en/us/research-search-results?cat_id=4658&cat_id=4672 - 2009 Annual Tourism Report 2009 – data odczytu 27.11.2010r.

12 Cały raport na temat rozwoju w RPA :

http://www.dbsa.org/InvestorRelations/Links/DBSA%20and%20DF%20Annual%20Reports%202009-10.pdf

(23)

W 2009 roku było 7 744 176 przyjazdów zagranicznych do Republiki Południowej Afryki i oznaczało to wzrost o 5,7% w porównaniu do roku 2008.

Brak jest natomiast danych dotyczących 2010 roku. Jednak pierwsze miesiące tego roku były wspaniałym okresem dla turystyki w Republice Południowej Afryki. Sytuacja była wtedy napędzana przez Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej, które odbyły się w tym kraju na przełomie czerwca i lipca.

RPA przeżywa obecnie prawdziwy turystyczny “boom”. Kraj ten jeszcze nigdy nie był tak popularny zarówno wśród turystów zagranicznych, jak i miejscowych. Ważne imprezy sportowe takie, jak tegoroczne Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej i różnego rodzaju turnieje w rugby, wyniosły RPA na wyżyny światowej mapy turystycznej. Poprawa sytuacji politycznej i walka z dyskryminacją rasową przyczyniły się do poprawy reputacji tego kraju, a Mundial zmniejszył strach turystów przed przyjazdem do RPA. Potwierdzają to ostatnie statystyki.

Przewodniczący Ministerstwa Turystyki w RPA, Marthinus van Schalkwijk, stwierdził, że pierwsze cztery miesiące 2010 roku były bardzo dobre dla jego kraju. Liczba przyjeżdżających turystów, w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego, wzrosła o ponad 350 tysięcy. Między styczniem, a kwietniem 2010 roku, do RPA przyjechało blisko 2,5 miliona turystów z różnych części świata, a co warte podkreślenia, było to jeszcze okres przed mistrzostwami. Podsumowując zatem, wzrost przyjazdów do RPA plasuje się na poziomie 16,3%.

Jedną z przyczyn tego sukcesu jest fakt, że mieszkańcy RPA stali się o wiele lepszymi gospodarzami. Podróżują w ramach własnego kraju, zdobywają wiedzę z zakresu turystyki i co najważniejsze, potrafią ją wykorzystać w praktyce. Warto również podkreślić, że w ciągu 6 ostatnich lat tamtejsze Ministerstwo Turystyki wpompowało ogromne ilości pieniędzy na projekty zachęcające mieszkańców do podróży i przyciągania zagranicznych turystów. Przedsięwzięcie to opłacało się jednak, gdyż zainwestowane środki, już się zwróciły dzięki turystyce przyjazdowej¹³.

Turystyka w Republice Południowej Afryki rośnie stale od 2001 r., ale wzrost w 2009 r.

był wolniejszy niż w ciągu ostatnich 3 lat z powodu globalnego kryzysu gospodarczego,

13 http://www.tourism-review.pl/dobry-okres-dla-turystyki-w-rpa-news2402

(24)

który dotyczy głównie zagranicznych przyjazdów do RPA. Ze względu na kryzys, liczba zagranicznych przyjazdów spadła o 4%, ale liczba przybyszów z Afryki wzrosła o 5,7% w wyniku ogólnego wzrostu przyjazdów w 2009 roku.

Ryc. 11.

Liczba przyjeżdżających do RPA w latach 1998 – 2009

Tabela przedstawia liczbę przyjazdów do RPA od 1998 do 2009 roku. Jak możemy zaobserwować znaczący wzrost liczby przyjeżdżających przypada na lata 2004 – 2006.

Potem choć tendencja wzrostowa została utrzymana to wzrost wyraźnie spowolnił.

Ryc. 12.

Liczba przyjeżdżających do RPA w latach 2002 – 2009

(25)

W latach 2002 – 2009 odnotowano ponad 64 miliony przyjazdów zagranicznych do Republiki Południowej Afryki. Możemy zauważyć, że z roku na rok zwiększała się liczba przyjeżdżających a w latach 2005-2006 wzrost ten był najwyższy i sięgnął 13,9%. Od 2006 roku wzrost przyjeżdżających zaczął zwalniać.

Sąsiadujące z Republiką Południowej Afryki państwa są głównym źródłem zagranicznych przyjazdów do RPA. Jednak Republikę odwiedzają regularnie również turyści z innych krajów. Poniżej tabelka przedstawiająca 20 krajów z których RPA zanotowała największą ilość przyjazdów w 2008 i 2009 roku:

Ryc. 13.

Kraje z których pochodzi najwięcej odwiedzających RPA

Z państw Europejskich największą liczbę odwiedzających stanowią podróżni z Wielkiej Brytanii i Niemiec. Jednak Brytyjczycy stanowią prawie 2 razy grupę turystów niż Niemcy.

(26)

Jeśli natomiast dokonamy analizy przyjazdów do RPA z krajów Afrykańskich, Zambia i Malawi zajmują dwie pierwsze pozycje (z wyłączeniem państw sąsiadujących z RPA).

Ryc. 14.

Dziesięć Afrykańskich krajów z których przyjeżdża najwięcej turystów do RPA

Zanotowano jednak spadek przyjazdów z obu tych krajów w 2009 r. Odpowiednio -14,5%

(- 27765) oraz -6,7% (-10970). Liczba przyjeżdżających z Nigerii rosła w wolniejszym tempie (4,7% (2038) w 2009 roku), ale utrzymała swoją pozycję na trzecim miejscu. Z drugiej strony, liczba przybyszów z Angoli rosła w szybszym tempie bo 8,9% (3214 przylotów) w 2009 roku.

Długość pobytu

Ryc. 15.

Długość pobytu turystów w RPA

Źródło: http://www.southafrica.net/sat/content/en/us/research-search-results?cat_id=4658&cat_id=4672 -

(27)

Powyższa tabela przedstawia średnią długość pobytu ze względu na cel podróży. Można zauważyć, że średnia długość pobytu turystów zagranicznych zmniejszyła się z 8,2 nocy w 2008 r. do 7,5 nocy w 2009 r.

Ryc. 16.

Długość pobytu w RPA turystów przybywających drogą powietrzną

Tabela przedstawia długość pobytu turystów przyjeżdżających do RPA drogą powietrzną.

W 2009 r. długość pobytu turystów podróżujących drogą powietrzną utrzymywał się na poziomie 6 nocy.

Ryc. 17.

Długość pobytu w RPA turystów przybywających drogą lądową

Tabela przedstawiająca długość pobytu turystów przyjeżdżających do RPA drogą lądową.

Średnia długość pobytu podróżujących transportem lądowym wyniosła zaledwie 1 dzień.

(28)

Cel podróży

.

Wypoczynek pozostaje głównym celem wizyty turystów z Republiki Południowej Afryki i ten wzrósł z 57,7% w 2008 do 58,6% w 2009 roku. Napędzany przez turystów personal shopping (zakupy osobiste) wzrost z 12,6% w 2008 r. do 13,6% w 2009 roku. Podróże VFR pozostał na stałym poziomie 25,1% w 2008 r. pomimo, że liczba wakacyjnych turystów zmniejszyła się z 20,0% w 2008 r. do 19,8% w 2009 roku. Liczba turystów odwiedzający Republikę Południowej Afryki w celach biznesowych spadła.

Ryc. 18.

Cel podróży do RPA

Poniższy wykres przedstawia cel wizyt turystów. Jeżeli popatrzymy na cele podróży turystów pod względem regionu świata z którego pochodzą możemy zauważyć że turyści wybierający RPA na zagraniczne wakacje pochodzi w zdecydowanej większości z Europy, Ameryki i Azji i Australii, a klienci i turyści VFR głównie z pochodzi z Afryki.

(29)

Ryc. 19.

Cel podróży do RPA ze względu na kontynent pochodzenia

Poniższy wykres przedstawia sposób spędzania czasu przez turystów podczas pobytu w RPA.

Ryc. 20.

Najczęstsze zajęcia turystów w RPA

Najczęstszymi zajęciami turystów w 2009 roku oprócz zakupów, spędzania czasu w klubach i działalności społecznej (które są podejmowane najczęściej przez większość turystów zagranicznych na świecie), bardzo popularne jest zwiedzanie atrakcji przyrodniczych podziwianie dzikich zwierząt, kulturowych miejsc o znaczeniu historycznym. ¹⁴

14 Najnowszy raport turystyczny RPA - http://www.southafrica.net/sat/action/media/downloadFile?media_fileid=35234

(30)

2. Dochody z turystyki przyjazdowej – wielkość, struktura i dynamika.

Tab. 2.

Wpływy z turystyki zagranicznej w latach 2000 – 2009

Źródło: http://www.intur.com.pl/ - data odczytu 26.11.2010r.

Tabela powyżej przedstawia wpływy poszczególnych państw z turystyki zagranicznej w latach 2000-2009. Jak widzimy wypływy Republiki Południowej Afryki w porównaniu z krajami europejskimi czy Stanami Zjednoczonymi wypadają bardzo słabo. Największy wzrost wpływów odnotowano z 2000 na 2005 rok. Od 2007 roku wpływy niestety zaczęły maleć. Tabela nie pokazuje nam jeszcze roku 2010 ale możemy założyć, że w związku z organizacją Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej wpływy z turystyki znacząco wzrosły.

Tab. 3.

Prognoza wpływów z turystyki na lata 2010 – 2020

Źródło: http://www.intur.com.pl/ - data odczytu 26.11.2010r.

Tabela przedstawia prognozę przyjazdów na lata 2010 – 2020 w milionach.

(31)

3. Analiza profili konsumenckich turystów pochodzących z najważniejszych rynków emisyjnych.

Cele przyjazdów turystów z Afryki do RPA przedstawiają się następująco:

Ryc. 21.

Cele przyjazdów turystów z Afryki do RPA

Jak widzimy turyści z Mozambiku, Suazi i Zimbabwe odwiedzają RPA przede wszystkim na zakupy, podczas gdy VFR jest głównym celem wizyty dla tych z Botswany, Lesotho, Namibii, Malawi i Zambii.

Podróże biznesowe do RPA są drugim najważniejszym celem turystów z Ameryki.

Pierwszym są oczywiście wakacje. Możemy to zaobserwować z wykresu poniżej:

(32)

Ryc. 22.

Cele przyjazdów turystów z Ameryki do RPA

Jeśli chodzi o region Azji i Australii to Chiny i Japonia miał największą liczbę odwiedzających w celach urlopowych (47,9% i 45,9%), trzecia pod tym względem jest Australia (43,9%). Z Indii natomiast pochodzi najwięcej podróżujących służbowo (65,8%).

Obrazuje to wykres poniżej:

Ryc. 23.

Cele przyjazdów turystów z Azji i Australii do RPA

Źródło: http://www.southafrica.net/sat/content/en/us/research-search-results?cat_id=4658&cat_id=4672 -

(33)

Wśród europejczyków Wielka Brytania miał największą liczbę turystów VFR z czego więcej niż jeden z czterech turystów odwiedzał rodzinę i krewnych w Południowej Afryce w 2009 roku. Francja (25,8%), Włochy (25,5%) i Szwecja (24,8%) miały największą liczbę osób podróżujących służbowo. Przedstawia to wykres poniżej:

Ryc. 24.

Cele przyjazdów turystów z Europy do RPA

4. Główne obszary koncentracji zagranicznego/przyjazdowego ruchu turystycznego.

Ryc. 25.

Najczęściej odwiedzane prowincje w RPA

(34)

Wykres przedstawia częstotliwość odwiedzin prowincji RPA przez turystów. Gauteng pozostaje najczęściej odwiedzaną prowincją z 46,8% udziałem w całkowitej liczbie przylotów. Oznacza to nieznaczny wzrost o 0,2% w porównaniu do 2008 roku. Western Cape pozostał na drugim miejscu i Mpumalanga na trzecim miejscu z udziałem odpowiednio 15,4% i 14,0%.

Wykres przedstawiający liczbę odwiedzanych prowincji przez ogólną liczbę turystów i z podziałem turystów na kontynenty z których pochodzą.

Ryc. 26.

Liczba odwiedzanych prowincji

Średnia liczba prowincji odwiedzanych przez wszystkich turystów zagranicznych w Republice Południowej Afryki pozostała na stałym poziomie 1,2 w 2009 roku. Było to spowodowane przez turystów z Afryki i Bliskiego Wschodu, których grupa stanowiła dużą część wszystkich przyjeżdżających a odwiedzających tylko jedną prowincję. Turyści z Europy, Ameryki i Azji i Australii odwiedzali średnio 2 prowincje.

III. Rynek emisji turystycznej (turystyka wyjazdowa):

1. Poziom aktywności turystycznej mieszkańców RPA w turystyce zagranicznej W przeciwieństwie do wielu krajów rozwijających się, Republika Południowej Afryki ma silną i ugruntowaną pozycję krajowego przemysłu turystycznego. Podróżują głównie ludzie zamożni najczęściej w celach wypoczynkowych. Główną motywacją podróży

(35)

służbowych (54,5%) lub by brać udział w konwencjach i targach (20%). Około 5,5%

wykorzystuje wakacje, aby odwiedzić rodzinę i przyjaciół. Na podstawie kwestionariuszy wypełnianych przez turystów z Południowej Afryki, ich budżet na wyjazdy zagraniczne, szacuje się na: R 800 - R 1200 za osobę za dzień w 45,5% przypadkach; przez R 1200 za osobę za dzień w 25,5% przypadkach, i R 400 - R 800 w 21,8% przypadkach. Dokonując przygotowań do podróży, turyści z RPA preferują wycieczki zorganizowane (40%) i zakwaterowanie w mieście (38,2%), które zapewniają im możliwość zwiedzania muzeów i galerii, zabytków miasta. Wskaźnik "Self-Drive" (wynajem samochodu w celu zwiedzania) jest bardzo wysoki (32,7%), ponieważ wynajem samochodu pozwala na większą elastyczność i mobilność w ramach wybranej miejscowości turystycznej, a nawet możliwość zwiedzenia wielu miast podczas jednej podróży, bez konieczności polegania na pociągach, autobusach lub uczestnictwa w zorganizowanych wycieczkach. Biorąc pod uwagę fakt, że wysoki odsetek turystów z RPA podróżuje z rodziną, oznacza to również znaczne oszczędności w transporcie.

Cele wyjazdów

Poniżej przedstawiam 4 główne cele, którymi kierują się turyści wyjeżdżający z RPA

• Zdobycie doświadczenie i poszerzenie wiedzy o świecie

• Zobaczenie świata

• Ucieczka przed przestępczością / przenosiny w bezpieczne miejsca

• Relaks

2. Wydatki na podróże zagraniczne.

Tab. 4.

Wydatki turystów z RPA

Źródło: www.unwto.org – data odczytu 29.11.2010r.

(36)

W skali światowej wydatki turystów z RPA na wyjazdy zagraniczne kształtują się średnio na poziomie 4 mld USD w latach 2007 – 2009 z czego w 2008 roku osiągnęły najwyższy pułap 4,3 mld USD w ostatnim dziewięcioleciu. Rok 2009 przyniósł spadek wydatków co najprawdopodobniej miało swoją podstawę w ogólnoświatowym kryzysie gospodarczym.

Warto również zauważyć, że wydatki turystów z RPA na poziomie 4 mld USD wyglądając skromnie przy wydatkach turystów z Niemiec (80,8 mld USD w 2009 roku) czy ze Stanów Zjednoczonych (73,2 mld USD w 2009 roku). Świadczyć to może o wielkości ogólnej liczby turystów i ich zamożności z danego kraju.

3. Ulubione destynacje mieszkańców RPA.

Poniższa tabelka przedstawia najczęściej odwiedzane państwa przez podróżnych z Republiki Południowej Afryki.

Tab. 5.

Najczęściej odwiedzane państwa przez turystów z RPA

Źródło: Opracowanie własne

Jak widzimy głównym celem podróży jest Wielka Brytania, która wybiera 28,2%

wszystkich podróżujących, Australia i Stany Zjednoczone. Najczęściej odwiedzanym państwem na kontynencie Afrykańskim jest Zimbabwe, które odwiedza 5,2% wszystkich podróżujących z RPA.

IV. Znaczenie rynku Republiki Południowej Afryki dla Polski.

1. Analiza przyjazdów do Polski z opisywanego rynku.

Rynek Turystyczny Republiki Południowej Afryki nie ma znaczącego wpływu na rynek

(37)

turystów z RPA na nasz rynek. W większości przypadków ze względu na ogólny brak danych lub ich minimalny charakter dane statystyczne wchodzą w skład Reszty Świata lub Rynków Zamorskich.

Tab. 6.

Wielkość przyjazdów do Polski

Źródło: www.intur.com.pl – data odczytu 27.11.2010r.

Powyższa tabelka ilustruje wielkość przyjazdów do Polski w 2007 roku. Możemy zauważyć, że ogólna liczba turystów z RPA za 2007 rok wyniosła 4700 podróżnych, co przy ogólnej liczbie 66207,8 tyś. stanowi niewielki odsetek. W porównaniu z Nigeria i Egiptem ilość podróżnych z RPA stanowi łączną wielkość turystów z tych krajów.

Poniższy wykres przedstawia liczbę przyjazdów do Polski w latach 2008–2009 z Unii Europejskiej i Reszty Świata.

Ryc. 27.

Przyjazdy do Polski z krajów UE i Reszty Świata

Źródło - www.intur.com.pl – data odczytu 27.11.2010 r.

(38)

Jak widzimy przyjazdy z poza UE stanowią niewielki odsetek wszystkich przyjazdów do naszego kraju, bo 1,4 mln do 66,2 mln przyjazdów ogółem w 2007 roku. Jeśli w liczbie 1,4 mln przyjazdów z Reszty Świata wyodrębnimy liczbę przyjazdów z RPA wynoszącą 4 700 osób da nam to obraz jak marginalny to odsetek wszystkich podróżnych.

Cele przyjazdów

Tab. 7.

Cele przyjazdów turystów z RPA do Polski

Źródło - www.intur.com.pl – data odczytu 28.11.2010 r.

Wśród głównych celów przyjazdów turystów z RPA do Polski na pierwszym miejscu znajdują się te związane z turystyką i odwiedzinami bliskich (w sumie 66%). Na drugim miejscu są cele służbowe (21%) wśród których najważniejsze przedstawia wykres poniżej:

Tab. 8.

Rodzaje przyjazdów służbowych do Polski

Wynika z niego, że interesy w imieniu firmy są najczęstszym powodem podróży służbowych stanowiąc 44% wszystkich podróży służbowych. Samodzielne interesy są

(39)

Długość pobytu

Tab. 9.

Długość pobytu turystów w Polsce

Podróżni z RPA spędzają w naszym kraju średnio od 8 do 28 nocy, co stanowi 61%

ogólnej liczby długości pobytu w naszym kraju.

Środki lokomocji

Podróżni z RPA podróżują do naszego kraju głównie drogą powietrzną. Bezpośredni wpływ na to ma odległość między naszymi państwami i fakt, że znajdują się one na różnych kontynentach, co w przypadku podróży na lądzie wiązało by się również z koniecznością przeprawy morzem. Długość takiej podróży byłaby znacznie większa i zapewne droższa. Brak jest jednak statystyk odnoszących się do tego zagadnienia.

2. WUTZ (Wskaźnik Użyteczności Turystyki Zagranicznej) dla Polski analizowanego rynku.

Zgodnie z wynikami analizy, niekwestionowanym liderem i najważniejszym krajem dla polskiej turystyki przyjazdowej są Niemcy. W przypadku rynku USA, brytyjskiego, japońskiego i holenderskiego uzyskane wartości sygnalizują zjawiska kryzysowe będące odbiciem kryzysu gospodarczego. Dla Belgii i Szwecji pojawiły się symptomy

stagnacyjne. W odniesieniu do Europy w przypadku Norwegii, Irlandii i Rosji wartości z 2009 roku (na podstawie danych z 2008 roku) wskazują jeszcze na dynamiczny wzrost.

Dotyczy to także rynków Francji i Włoch.

W przypadku rynków zamorskich liderem dynamiki są Chiny, gdzie prócz osiągnięcia wysokiego poziomu wydatków wyjazdowych mamy do czynienia ze skumulowaniem się wysokich wzrostów tych wydatków w poprzednim okresie. Znaczną dodatnią dynamiką

(40)

wskaźnika WUTZ 2009 (w stosunku do 2008) charakteryzują się również rynki Kanady, Australii i Brazylii.

Podobnie jak w poprzednich latach tylko w przypadku nielicznych krajów (głównie Europy Wschodniej) średnia wartość wskaźników dla Polski jest wyższa niż wskaźników światowych. Oznacza to relatywną słabość turystyki polskiej na pozostałych rynkach.

Wyjątkiem są tutaj choć w bardzo niewielkiej skali: Niemcy, Izrael, Japonia i Turcja¹⁵. Jeśli chodzi o rynek Republiki Południowej Afryki to z pewnością możemy powiedzieć, że z naszego punktu widzenia jest on zupełnie nieistotny. Świadczyć może o tym ogólna liczba podróżnych z RPA do naszego kraju w ostatnich latach, utrzymująca się stale na bardzo niskim poziomie a nie przekraczającym 5 000 w ciągu roku. Ma to wiele przyczyn ale chyba najbardziej prozaiczną i zarazem trafną z nich jest to, że jako państwo europejskie dla turystów z RPA jesteśmy dużo mniej atrakcyjni niż Wielka Brytania, Niemcy czy Francja.

3. Zaangażowanie marketingowe Polski na rynku RPA i zaangażowanie marketingowe Republiki Południowej Afryki w Polsce.

Daleki, odległy kraj zniechęca czy raczej zbyt mało o nim wiemy, aby rozwijać z nim nasz handel. Kraje Unii Europejskiej nie mają takich oporów, Polska wlecze się w ogonie europejskiego handlu z krajami afrykańskimi, a tymczasem wszystko wskazuje na to, że mamy na tym rynku spore szanse choćby z eksportem żywności. Nasi eksperci rynkowi przewidują, że firmy spożywcze czeka trudny rok związany ze spadkiem spożycia, nabiału, ryb, cukru, a także produkcji i podaży mleka i jego przetworów. Może, więc warto spojrzeć bardziej łaskawiej na afrykański rynek.

Jak dotychczas brak jest jakichkolwiek polskich inwestycji w RPA. Natomiast do największych inwestorów RPA w naszym kraju zaliczyć trzeba m.in. koncern SAB Miller, który kontroluje obecnie ok. 40% rynku piwnego w Polsce, firmę Steinhoff, właściciela kilku fabryk meblarskich, JD Group z szeregiem sklepów meblowych, koncern papierniczy Mondi inwestujący m.in. w Świeciu. A trzeba jeszcze pamiętać, że komunikator internetowy Gadu- Gadu i portal Allegro.pl przejęte zostały na początku 2008 r. przez firmę Naspers.

(41)

Według danych NBP w 2007 r. z RPA napłynęło 6, 1 mln euro ( w 2008r. Mondi zainwestował w nową maszynę w Świeciu ponad 300 mln euro) w ramach bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Dane te nie odzwierciedlają jednak faktycznych danych, jako, że zarówno SAB Miller, Steinhoff, Mondi czy Naspers są firmami ponadnarodowymi, wywodzącymi się z RPA i częstokroć to właśnie oddziały tych firm lub firmy zależne mające swe siedziby w Europie są bezpośrednimi inwestorami w Polsce.

Najbardziej perspektywicznymi branżami dla inwestycji i prywatyzacji w RPA według tamtejszej agencji inwestycji zagranicznych są m.in.: przetwórstwo produktów rolno- spożywczych, przemysł chemiczny i farmaceutyczny, przemysł wydobywczy, komunikacja i transport, przemysł tekstylny i odzieżowy, produkcja urządzeń dla kolejnictwa, turystyka.

Jednymi z ważnych przeszkód, które odstraszają zagraniczne firmy od inwestowania w RPA jest niestety korupcja, niski poziom miejscowego menagmentu wśród małych i średnich firm, wzrost zachorowań na AIDS, silne wpływy niestabilności politycznej ze strony sąsiedniego Zimbabwe oraz wysoki stopień przestępczości w kraju.

Istnieje natomiast wiele programów wsparcia finansowych przedsięwzięć na rozwój różnych gałęzi przemysłu, usług, turystyki, a rząd stosuje także czasowe zwolnienia podatkowe itp.

Dla RPA jesteśmy dotąd mało znaczącym partnerem handlowym. Według ich oficjalnych danych na tle obrotów innych krajów UE, import z Polski stanowił w roku 2008 zaledwie 0, 44 % całego importu RPA, a eksport 0,50 %. Z każdym rokiem ulega on jednakże zwiększeniu. Natomiast w przypadku Polski, pomimo bardzo dużego wartościowo wzrostu pozostaje on na niezmienionym procentowo poziomie od kilku lat (w 2008 r. eksport stanowił 0,20%, a import – 0,25%).

RPA jest jednakże największym partnerem handlowym naszego kraju wśród krajów afrykańskich, a wartość naszych obrotów z roku na rok wzrasta osiągając w 2008 blisko 900 mln USD. Polska ma niekorzystne saldo obrotów, a to winno skłaniać do poszukiwania nowych możliwości eksportu i wzmożonej promocji naszej gospodarki w RPA. Głównymi pozycjami w naszym eksporcie do RPA w roku 2008 były: papier i tektura oraz ich wyroby, (co wynika z własności firmy z RPA fabryki w Świeciu), pojazdy nieszynowe, maszyny i urządzenia mechaniczne, maszyny elektryczne i urządzenia do odtwarzania dźwięku, wyroby ceramiczne, olejki eteryczne, narzędzia, przybory, sztućce oraz kauczuk i wyroby z kauczuku. Kupowaliśmy natomiast w RPA maszyny i urządzenia,

(42)

pojazdy nieszynowe i ich części, owoce cytrusowe, żelazo, żeliwo i stal, granit i kamienie, chemikalia nieorganiczne, rudy metali i także kauczuk oraz wyroby z niego.

RPA przywiązuje duże znaczenie do rozwoju stosunków handlowych z Polską, ale to naszym zadaniem jest poszukiwanie dodatkowych możliwości i szans dla polskich eksporterów. Jedną z takich perspektywicznych dziedzin, zdaniem polskiego przedstawicielstwa handlowego w RPA, jest eksport polskiej żywności na tamtejszy rynek.

Jest to duży rynek zbytu dla artykułów żywnościowych z ludnością ok. 50 mln, ale wejście na rynek RPA oznacza w praktyce, zdaniem naszych przedstawicieli, dostęp do rynków wszystkich pozostałych państw Afryki Południowej i Centralnej z ponad 300 mln ludnością.

Warto w tym miejscu przytoczyć nieco danych charakteryzujących rynek artykułów spożywczych w RPA. Wartość całkowitej konsumpcji żywności w RPA wynosi 28 mld USD, a prognoza spożycia na rok 2013 oceniana jest na wartość 47,0 mld USD. Dziś RPA importuje żywność o wartości 3,7 mld USD rocznie, a w 2013 r. import ma wzrosnąć do 5,6 mld USD. Na rynku wewnętrznym RPA dominują lokalne duże sieci sprzedaży detalicznej (np. MGR- Mass Grocery Retail mające 75 proc rynku i dysponujące 4353 marketami). O kształcie rynku decydują w praktyce 4 firmy: Shoprite mające 1400 marketów i roczne obroty w wysokości 8 mld USD, a roczny wzrost sprzedaży 24,5 %, Pick n Pay (obroty 6,7 mld, roczny przyrost sprzedaży 35 %, 500 marketów), Spar (4,3 mld USD- 25%, 800 marketów) oraz Woolworth (2,7 mld USD, 35%, 270 marketów).

Według prognoz sprzedaż dużych sieci sprzedaży detalicznej osiągnie w 2013 r. poziom 42 mld USD.

Trzeba tu wspomnieć o tym, iż RPA posiada najbardziej rozwinięty sektor przetwórstwa żywności w Afryce z ogromnym potencjałem eksportu półproduktów i stanowi doskonałą bazę eksportową do innych państw afrykańskich a także do Europy i Azji.

I choć asortyment produktów spożywczych jest stosunkowo bogaty, wg. oceny naszego przedstawicielstwa handlowego, jest o ok. 30 proc uboższy od polskiego w związku, z czym tutejsi dostawcy zabiegają o jego wzbogacenie. A co jeszcze ważniejsze - wyraźne jest zainteresowanie polską ofertą. Wydział Handlu i Promocji naszej ambasady sygnalizuje gotowość rynku(sieci lokalne) do przyjęcia oferty polskiego eksportera i inwestora. Wzrasta także znaczenie, jakości żywności i zróżnicowania oferty (np. coraz większym popytem cieszy się żywność ekologiczna – organic food). Trzeba także

(43)

wiedzieć, że umacniająca się pozycja tamtejszej waluty Randa może wpływać na zwiększenie importu nawet w segmentach gdzie występuje nadprodukcja.

I na zakończenie dość gorzka refleksja naszego radcy handlowego RPA Ryszarda Nowosielskiego:

„Dość przygnębiający jest obraz ambicji eksportowych produktów rolno- spożywczych pomijający rynek RPA. Zastanawia upór firm polskich na rynkach, które trudno zdobyć i gdzie jest ciasno a nieobecność w RPA, gdzie uzyskać kontrakty będzie łatwiej nawet niż w Polsce. Mamy przewagę szerokości i asortymentu i lepszych opakowań, cenową w stosunku do Europy Zachodniej a dużych klientów jest dosłownie kilku realizujących nawet miliardowe obroty (USD)”.

Należy również zauważyć, że Wydział Promocji Handlu i Inwestycji w Johannesburgu Ambasady RP w Pretorii jest placówką zagraniczną Ministerstwa Gospodarki w Republice Południowej Afryki. Swoją kompetencją terytorialną obejmujemy również Namibię, Lesotho, Suazi, Mozambik i Botswanę.

Do głównych zadań i celów WEH Johannesburg należą:

 Promocja Polski i polskiej gospodarki w Republice Południowej Afryki i krajach podległych nam kompetencyjnie,

 Wspieranie i doradztwo dla polskich eksporterów szukających rynku zbytu w RPA,

 Zachęcanie południowo-afrykańskich firm do inwestycji w Polsce,

 Pomoc w nawiązywaniu kontaktów handlowych pomiędzy polskimi i południowo- afrykańskimi firmami,

 W oparciu o posiadane bazy danych wyszukiwanie odpowiednich dystrybutorów, importerów i eksporterów,

 Udzielanie informacji na temat imprez targowo-wystawienniczych,

 Współpraca w organizacji seminariów i misji handlowych i gospodarczych.

4. Analiza wyjazdów Polaków do analizowanego kraju.

Polacy podróżują całkiem sporo bo w 2009 roku na wyjazd zdecydowało się ponad 6 mln.

Najczęściej odwiedzali Niemcy, Włochy i Wielką Brytanię. Brak jest jednak opracowań dotyczących wyjazdów do Republiki Południowej Afryki. Możemy jednak sądzić, że w skład „Innych” prezentowanych w tabelce poniżej znajdzie się pewna grupa osób

(44)

odwiedzająca RPA. Nie należy jednak sądzić aby stanowiła ona znaczną część tej liczby a raczej można stwierdzić, że był to niewielki odsetek.

Tab. 10.

Zagraniczne wyjazdy polskich turystów wg odwiedzanych krajów w milionach

Źródło: www.intur.com.pl –data odczytu 25.11.2010 r.

Republika Południowej Afryki nie jest dla Polaków atrakcyjna o czym może świadczyć to, że nawet na Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej organizowanych właśnie przez RPA polskie biura podróży nie znalazły chętnych. Złożyło się na to kilka czynników, z których najważniejszym są koszty. Pobyt w hotelu czterogwiazdkowym, w dwuosobowym pokoju ze śniadaniem, kosztuje za osobę ok 4 tys. dolarów, a koszt przelotu z Polski do Johannesburga to co najmniej 3 tys. zł w obydwie strony, choć zależy to od linii lotniczej, klasy i taryfy¹⁶.

16