Przegląd zagranicznych czasopism konserwatorskich

(1)

Bieniecki Zdzisław, Bułakowska

Jadwiga

Przegląd zagranicznych czasopism

konserwatorskich

Ochrona Zabytków 19/3 (74), 66-71

(2)

'Piśmiennictwo

PRZEGLĄD ZAGRANICZNYCH CZASOPISM KONSERWATORSKICH*

STUDIES IN CONSERVATION. Wyd. International Institute for Conservation of Historie and A rtistic Works, Londyn. Kwartalnik.

Rocznik X (1965)

Zeszyt 1, stron VI il· 38, ilustracje.

E ditorial (Od wydawcy), s. III—W , w jęz. angielskim , francuskim , włoskim i niem ieckim . Nota wydawnicza, kom entująca treść zeszytu, z uwzględnieniem znacze nia problem atyki poruszanej w poszczególnych arty kułach.

C. F. B r i d g m a n , P. M i c h a e l s , H. F. S h e r- w o o d , R a d io g ra p h y of a P a in tin g on C opper by E lectron E m issio n (Zdjęcie rentgenow skie m alowidła na m iedzi przez em isję elektronów), s. 1—7, 4 il., str. w jęz. francuskim , włoskim i niem ieckim . Próba prze zw yciężenia trudności, w ynikających przy sporządza niu rentgenow skich zdjęć m alow ideł w ykonanych na blasze, na skutek silnej absorpcji prom ieni X przez podobrazie z m etalu, polegająca na uzyskaniu obrazu drogą oddziaływ ania elektronów w ysyłanych przez sam o m alow idło przy naprom ieniowaniu o w ysokiej energii. Próba, dokonana n a przypisywanej Corneli- sow i Van Poelenburgh, portretow ej m iniaturze Susan n y Van Collen (XVII w.), ujaw niła przem alowania ubioru, uczesania i tła oraz uszkodzenia pierwotnego m alow idła w stopniu znacznie dokładniejszym , aniżeli porów naw cze zdjęcie w podczerwieni. Technika w yk o nyw ania zdjęć, dane techniczne (przemysłowa błona jednopowłokow a Kodak typ M, czas naśw ietlania 3 min. przy 220 kV, 10 mA, odległość 1 m, filtr m ie dziany 8 mm). Zalety i zastosow anie przedstawionej m etody.

C. F. B r i d g m a n , R ad io g ra p h y of P aper (Zdjęcia rentgenow skie papieru), s. 8—17, 7 iL, str. w jęz. francuskim , w łoskim i niem ieckim . O,pis dwóch m e tod rentgenow skiego badania papierów zabytkowych:

1. zdjęcia przy niskich napięciach, 2. zdjęcia za po mocą em isji elektronów. M etoda zdjęć przy niskich napięciach w ykorzystuje różnice w absorpcji pro m ieni X przez m iejsca o rozm aitej grubości i struk turze w papierach czerpanych. Zalecenie użycia gło w icy z prześw item berylowym , przy napięciu 4—7 kV i zastosow aniu p łyty próżniowej, opatrzonej folią

0.025 mm z azotanu celu lozy i zapewniającej ścisły

* S tały przegląd zagranicznych czasopism konser w atorskich obejm uje 11 w ydaw nictw , których zestaw zam ieszczono w z. 3 (62) rocznika XVI (1963) „Ochrony Zabytków ” s. 69.

kontakt obnażonej błony rentgenowskiej z fotografo w anym obiektem. Przykładow e dane techniczne (prze m ysłow a błona jednopowłokowa Kodak typ M lub Kodak Contrast Process Ortho, czas n aśw ietlania 70 sek. przy 6 kV, 25 mA, odległość 40 cm). Metoda zdjęć za pomocą em isji elektronów polega n a w y  tworzeniu obrazu przez oddziaływ anie elektronów w y  syłanych przez arkusz folii ołowianej przy naprom ie niow aniu o w ysokiej en ergii Zalecenie użycia kasety próżniowej dla zapewnienia ścisłego kontaktu folii, papieru i błony. Przykładowe dane techniczne (błony j.w., czas n aśw ietlania 2 min. przy 225 kV, 10 m A, odległość 60 cm, filtr m iedziany 8 mm). Porównanie zastosowania obu m etod wykazuje w yższość metody opartej na em isji elektronów w w ypadku potrzeby elim inacji obrazu w arstw y farby zaw ierającej zw iązki m etali (np. tlenek ołowiu) i przesłaniającej wgląd w strukturę papieru na skutek absorpcji prom ienio wania.

G. A. B e r g e r , A V a cu u m E nvelope fo r T reating P anel P ain tin g s (Osłona próżniowa do w ykonyw ania zabiegów przy m alowidłach na podobraziach desko wych), s. 18—23, 6 iL, str. w jęz. francuskim , włoskim i niem ieckim . Eksperymentalna m etoda przeprowa dzania zabiegów (utwierdzania w arstw y m alarskiej, kładzenia pęcherzy) przy malowidłach na podobra ziach deskowych, polegająca na zastosow aniu osłony próżniowej, wykonanej za pomocą ibłony z tereftalanu polietylenu na podkładzie z polietylenu i bibuły lub płótna, na którym umieszcza się nagrzany obiekt, zwilżony roztworem żelatyny lub nasycony m ieszaniną w oskow o-żyw iczną. Zauważonemu brakowi p ow staw a nia próżni na środkowej części m alow idła zapobiega nakrycie obiektu tkaniną z włókna szklanego. Do wad przedstawionej m etody należy m ożliw ość powstania odcisku tkaniny z włókna szklanego na powierzchni m alowidła, niebezpieczeństw o w ystąpienia uszkodzeń pod działaniem próżni w m iejscach wydrążonych przez insekty i szkodliw ość zbyt forsow nego w ysu sze n ia drewna w w yniku jednoczesnego oddziaływ ania ciepła i próżni. Zaletę stanowi łatw ość w ykonania

osłony, sugerująca zastosow anie jej do obiektów

o znacznych rozmiarach i nieregularnych kształtach (rzeźby).

H. L i n a rd, A m élio ra tio n , dans certains cas du P ro  cédé de R ento ila g e à la C ire-résine par l’em p lo i de „ S om eline” (Udoskonalenie, w niektórych wypadkach, sposobu dublowania na masę w oskow o-żyw iczną przez zastosowanie „Som elin’y ”), s. 24—26, 2 il., str. w jęz. ■angielskim, w łoskim i niem ieckim . Zapobieganie, przy próżniowym dublowaniu płótnem lnianym lub tkaniną z w łókna szklanego na m asę w oskow o-żyw iczną m a low id eł na szczególnie gładkich płótnach i o cienkiej w arstw ie malarskiej (XÏÏX w.), w ystępow aniu tekstury

(3)

płótna dublującego na powierzchni obrazu przez umieszczenie pom iędzy nim i w arstw y m ateriału o n a zw ie handlowej „Som eline”, sporządzonego z włókien akrylanu d nylonu (grubość 20—500 m ikronów, szer. 0,80 — 1,60 m). Zaletam i rozpatrywanego m ateriału są: rów nom ierne rozm ieszczenie sfilcow anych w łó  kien, bez osnow y i wątku w przeciw ieństw ie do tk a  nin, w zm ocnienie m iejsc ew. rozdarcia płótna i przy stępna cena.

R. K o z ł o w s k i , M icroscopic A u th e n tic a tio n of a Slavonic H e a th e n Id o l o f L im e sto n e (Mikroskopowe stw ierdzenie autentyczności pogańskiego bożka sło w iańskiego z wapienia), s. 27—35, 10 iL, str. w jęz. francuskim, w łoskim i niem ieckim . W yniki n ajn ow  szych badań m akroskopowych i m ikroskopowych po sągu Światow ida, przechow ywanego w Krakowie, k tó  re w ykazały na powierzchni kam ienia obecność p o krew nych mu, dw ojakiego rodzaju form acji wtórnych

o charakterze grudek lub naw arstw ień, częściowo

zniszczonych na skutek działania w ody i przez uszko dzenia m echaniczne, pow stałe przy w ydobyw aniu po sągu ze Zbrucza w 1848 r. Charakter farm acji o k ształ cie grudek św iadczy o powstaniu ich pod działaniem skondensow anej pary w odnej podczas przebyw ania posągu w ziemi, natom iast rodzaj osadów w ielow ar stw ow ych w skazuje na w ytw orzenie się ich w toku k ilk u następujących p o sobie cykli suchych i mokrych przy zmianach poziomu wody w okresie znajdowania się w łożysku rzeki. W yniki badań form acji wtórnych, świadczące o warunkach i długotrw ałości ich p ow  stania, dowodzą autentyczności obiektu.

Recenzje.

M u se u m N ew s (Journal of th e A m e ric a n A ssociation o f M useum s), T ech n ica l S u p p le m e n ts 1964, (R. J. G e t t e n s ) , s. 36,

M u seu m s Journal. Wyd. specjalne, poświęcone nauko w ym aspektom m uzeów i galerii sztuki, wyd. Museums

Association, Londyn, t. 64 (1964), nr 1, (R. J. G e t  t e n s ) , s. 36—37.

Do zeszytu dołączony spis treści rocznika 1964 w raz z indeksam i: autorów, tytu łów artykułów i autorów recenzji.

Zeszyt 2, stron 44, ilustracje.

M. S e к i n o , R esto ra tio n of th e G reat B u d d h a S ta tu e a t K a m a k u ra (Restauracja posągu W ielkiego Buddy w Kamakura), s. 39—46, 9 iL, str. w jęz. francuskim, w łoskim i niem ieckim . Przebieg restauracji X III- w iecznego brązowego posągu W ielkiego Buddy (ciężar 120 t, w ys. 13,35 m), podjętej na skutek pochylenia się odlew u i pojaw ienia się pęknięcia w okolicy k ar ku, co w w ypadku trzęsienia ziemi stwarzało n ieb ez pieczeństw o odpadnięcia głow y od korpusu. R estaura cję poprzedziły badania specjalistyczne obejm ujące: techn ikę odlew u, radiografię, fotogram etrię, pomiar grubości ścianek odlewu, analizę chem icznego składu stopu,, w arunki geologiczne, w zrost tem peratury w e  w nętrznej pod w pływ em ciepła słonecznego i zagro żen ie na skutek w strząsów sejsm icznych. Przed przy stąpieniem do zabiegów konserwatorskich w ykonano rów n ież odlew gipsow y partii szyi, obliczenia w ytrzy m ałościow e d próby spaw ania oraz zastosowania su b  stancji wiążących i tw orzyw sztucznych. W łaściwa re stauracja polegała na: 1. wprowadzeniu w ew nętrzne go w zm ocnienia w Okolicy szyi przez założenie okręż nych kołnierzy i żeber pionowych, w ykonanych z ż y  w icy poliestrow ej, zbrojonej tkaniną z w łókna szkla n ego, na podkładzie iz żyw icy epoksydowej, 2. ulepsze n iu zabezpieczenia przed trzęsieniem ziem i przez prze budow ę .cokołu i dodanie pod posągiem zmocowanej z n im p łyty stalow ej, um ożliwiającej poślizg, 3. zastą p ien iu w ew nętrznych podpór betonowych sprężystą ram ą stalow ą w m iejscu narażonym na najw iększe obciążenie.

K. T o i s h i, R a d io g ra p h y of th e G reat B u d d h a at K a m a k u ra (Badania radiograficzne W ielkiego Buddy

w Kamakura), s. 47—52, 6 il., str. w jęz. francuskim, w łosk im i niem ieckim . Metoda i w yniki badań radio graficznych, w ykonanych w celu dostarczenia danych do projektu restauracji posągu. Do badań posłużono się dźw igiem ruchom ym, stosując w obec niem ożności przejęcia przezeń ciężaru aparatury rentgenow skiej izotop radioaktyw nego kobaltu 60 jako źródło prom ie n iow ania gamma, przy zachowaniu szczególnych środ k ów ostrożności (zdalne m anewrow anie pojem nikiem , praca nocami). Zdjęcia w ykonano z odległości ok. 1 m , przy czasie n aśw ietlania przeważnie 2 godz., na błonach rentgenowskich, umieszczonych w kasetach zam ocowanych w ew nątrz posągu. Wyniki badań umo ż liw iły ustalenie: 1. grubości odlew u (od poniżej 1 om do ponad 12 cm), 2. struktury stopu (rozproszone drob ne pęcherze powietrza), 3. pęknięć w yw ołanych n a prężeniam i term icznym i przy reperacjach (najgroź n iejsze — ze w zględu na um iejscow ienie — w okolicy karku), 4. sposobów łączenia poszczególnych części p o sągu (przez sporządzanie od lew ów na uprzednio w y  konanych, ze wzm ocnieniem styków za pomocą połą czeń m echanicznych pochodzenia pierwotnego). T. M a r u y a s u, T. O s h i m a , P h o to g ra m m e try in th e P recision M ea su re m en t o f th e G reat B u d d h a at K a m a k u ra (Fotogrametria w zastosowaniu do precy zyjnego pomiaru W ielkiego Buddy w Kamakura), s. 53—63, 13 i l , str. w jęz. francuskim, w łoskim i n ie  m ieckim. Opis dokładnego pomiaru 'posągu sposobem fotogram etrycznym , poprzedzony w yjaśnieniem zasa d y i zalet fotogram etrii oraz w yszczególnieniem w a runków w ym aganych dla uzyskania zadow alających w yników . Do zdjęć u żyto fototeodolit Zeissa С III В (ogniskow a ,19,32 cm, korygowana), sprawdzając roz sta w stanow isk teodolitem T 2; do odwzorowania — autograf A 7 Wilda; szczególną uwagę zwrócono na rów nom ierność ośw ietlenia i jednolitość w yw oływ ania. Otrzymane z dokładnością rzędu kilku mm pomiary w form ie rysunków w arstw icow ych 1:20, 1:10 (war- stw ice oo 20 cm) posłużyły do w yliczenia położenia środka ciężkości odlew u i określenia jęgo ciężaru (po twierdzonego' przy .podniesieniu posągu podczas prze budow y cokołu) oraz b yły przydatne do zaprojektow a n ia w ew n ętrznego w zm ocnienia w zagrożonej partii szyi.

B. D o e, N o tes on M u seu m and A r t G allery L ig h tin g in th e T ropics (Uwagi dotyczące ośw ietlenia m uzeów i galerii sztuki w tropikach), s. 64—71, 4 i i , str. w jęz. francuskim., w łoskim i niem ieckim . Sposoby zapobie żenia szkodliw em u oddziaływ aniu światła słonecznego i prom ieni ultrafioletow ych n a eksponow ane dzieła sztuki, szczególnie silnem u w warunkach tropikal nych. U trzym anie ośw ietlenia w dopuszczalnych gra nicach (150 lu x ó w dla m alow ideł olejnych, 50 luxów dla bardziej w rażliw ych na św iatło akwarel i tkanin) w ym aga szczególnej troski w orientow aniu budynków w ystaw ow ych, z uwzględnieniem położenia słońca w danej szerokości geograficznej, oraz zastosow ania środków zabezpieczających. Przegląd rozm aitych ro dzajów przesłon zabezpieczających przed nadm iarem św iatła bezpośredniego i odbitego oraz typ ów św ie tlik ów do ośw ietlenia górnego i górno-bocznego, opa trzony zaleceniam i oo do wymiarów, barw i m ateria łów oraz zilustrowany objaśniającym i schem atam i ry sunkow ym i. W skazanie najkorzystniejszych rozwiązań w warunkach tropikalnych (ośw ietlenie górno-boczne z przesłonam i i filtram i prom ieni ultrafioletow ych lub zastosow aniem pochłaniających je farb).

Recenzje.

P erm anence, D u ra b ility o f th e Book, wyd. W. J. Bar row Research Laboratory, Richmond, 'Virginia, USA, cz. I. A T w o Y e a r R esearch P rogram , 1963; cz. II. T e st D ata of N a tu ra lly A g ed Papers, 1964; oz. III. S p ra y De acidification, 1964, (A. D. B a y n e s - С о p e), s. 72—73.

W. H. L angw eil. T he P ostlip D u p lex L a m in a tio n P ro  cesses, „Journal o f the 'Society of A rchivists” II (1964), nr 10, s. 471—476, (T. P a d f i e l d ) , s. 73.

(4)

W. H. L a n g w e i l , [W yjaśnienia autora w związku z w /w recenzją jego pracy], s. 73—74.

C om m ents on th e n e w e n g lish ed itio n of D oerners M a lm a te ria l (Komentarze do now ego w ydania an giel skiego pracy Doernera Malmaterial).

G. W a r n e r - Al l i e n, [W ypowiedź polem iczna w zw iązku z recenzją angielskiego wydania pracy M.

PAMÄTKOVÄ PÉCE. Wyid. Ceskoslovenské pam âtko- v é peće, Praha. U kazuje się dziesięć raizy w roku. Rocznik X X V (1965).

O d r e d a k c j i — z okazji rozpoczęcia w ydaw ania jubileuszow ego, dw udziestego piątego rocznika pisma. L. L e t o â n i - k o v â , R ein sta la ce v e ltr u s k é h o z â m k u (Renowacja zamku w Veltrusach), s. 2—10, 11 il. Siedziba m agnacka к I рей. XfVHI w., posiadająca za rów no w alory architektury, jak i olbrzym ie zbiory egzotycznych drobiazgów, mebli, porcelany, fajansów oraz bogate, sty lo w e w yposażenie w nętrz, zachow ane w w yjątk ow o dobrym stanie. Po zabiegach konserw a torskich i przyw róceniu poszczególnym salom zabyt k ow ego charakteru, zamek udostępniono publiczności. J. Z h â n ë l , O bn o va zâ m e c k é za h ra d y ve V y s k o v è (Odnowienie parku zam kowego w W yszkowie), s. 10— 16, 11 iL P o dw udziestu iczterech latach przywrócono daw ną postać zabytkow em u parkowi przy zamku w W yszkow ie n a Morawach, którego pow stanie datu je się n a X V w. U sunięto w szystk ie, ostatnio powsta łe przybudówki i baraki gospodarcze, zgodnie z daw  ną dokum entacją odnowiono bramy zabytkowe, o,gro dzenia, p odsienia itp., posługując się najnowszą tech niką konserwacji. Olbrzymi panik powrócił do d aw n e go charakteru, odzyskał typ ow e wartości zachow ane go częściowo- stylu,

L S p e r l i n g , O bnova v y zd o b y v e ïk é h o sà lu va ld - s te jn s k é h o palace v Praze (Renowacja w ystroju w iel k iej sali w pałacu W aldsztajnowskim w Pradze), s. 16—25, ,13 il. W ykonane przez w łoskich artystów zdo b ien ia w ielkiej, reprezentacyjnej sali pałacu poddano renow acji, uzupełnieniom i konserwacji. Poniew aż de k oracje ścian i su fitów wiążą się ściśle z m alow idłam i ściennym i i plafonow ym i, także i przy tych ostatnich

przeprowadzono zabiegi konserw atorskie, podazas

których udało się odsłonić pierwotne m alow idła ory ginalne. Pałac W aldsztajnowski należy do najbogat szych zab ytków z lXJVII w . w Pradze.

W olna Trybuna

P roblem y ekonom iczne ochrony zabytków (J. M a y e r ) , s. 25—27.

Kronika

Teren w alk Żiżki pod Sudomierzem (V. B r a u n ) , s. 27—129.

Przybudów ka w kościele w Czelakowicach z pocz. X V III w. (J. J e d l i ć k a ) , s. 29—30, 1 i i

Przyszłość kościoła dziekańskiego w Moście (Z. В u d i n k a), s. 30.

Problem y w łoskiej ochrony zabytków (H. R o k у ta ), s. 30—31.

Streszczenia oboojęzyozne.

W kładka — sp is treści rocznika 1964.

Doernera: The M aterials of the A rtist and their U se in Painting, Londyn 1955 (zamieszczoną w nrze 4 rocznika 1964 „Studies in C onservation”), s. 75—77. J. P l e s t e r s, H. R u h e m a n n , [Odpowiedź na u w a gi G. W arner-Allena, j.w.], s. 77—31.

Z d zisła w B ie n iec ki

V. J a mik о v i e , К otà zke zachovania stre d o v e k y c h v y tv a m y c h p a m ia to k na S p iśi a v Sarasi v 16. storoci

(Problem zachowania średniowiecznych zabytków

sztuki na Spiszu i w Sariszu w XV I w.), s. 33—38, 4 il. Historia najstarszych zabytków na terenach wschodniej Słow acji: w. XVI, prądy reformacji, ana baptyści, luteranie, izwingldanie i kalw ini. D yskusje i polemiki w śród dygnitarzy świeckich i duchownych,

•zwalczające dbrazoburstwo. Stosunkow o n iew ielkie

straty w zabytkach na w ym ienionym terenie.

К. С h u d о -m e l k o v â, S tâ tn y zâ m o k v B y tć i a jego n o vé v y u z itie (Zamek państw owy w Bytczy i jego nowe wykorzystanie), s. 38— 43, 8 iL i 3 szkice. Jedy ny .pozostały w stanie niezm ienionym zamek obronny w dolinie Wagu z X V I w., z narożnym i basztam i obronnymi, otoczony fosą, tzw. „zamek n a w od zie”. Po renowacji przeznaczany na cele społeczne z przy stosowaniem w nętrz do odpowiedniego w ykorzystania. Planowe przystosowanie budynków gospodarczych. Przy konserw acji w ykryto stare m alowidła ścienne z XVI w.

V. R y m e ś , V yse h ra d ja k o n ârodni k u l t u m i p a m â tk a (Wyszehrad jako zabytek kultury narodowej), s. 44— 48, 7 il. Historia powstania pierwszej, przetd Pragą, siedziby w ładców Czech, dziś na przedm ieściu stolicy, dane baśniowe i dokum entacja historyczna dawnej twierdzy, zamku, kościołów — od X w. Stan obecny: architektura, Slavin — cm entarz zabytkow y, m iejsce spoczynku w szystkich najsław niejszych działaczy, pi sarzy i polityków daw nych Czech. Pomniki w szyst kich epok i stylów , charakteryzujące narastanie -dzie

jów kultury. Mauzoleum przeszłości.

V. P i s a , R o m â n sk é p o d ze m i R o tto v a d o m u v Praze (Podziemia rom ańskie w domu Rotta w Pradze), s. 49—54, 5 iL, 1 szkic. Przy pracach adaptacyjnych w domu Rotta na Małym Rynku w Pradze, u w aża nym za pochodzący z X II w., w ykryto pod p iw n ica mi dalsze podziem ia, gdzie stw ierdzano ściany budo w ane w typie -wczesnego gotyku, wczesnorom ańskie, a także częściowo i przedromańskie. Natrafiono także na rom ańskie filary podtrzym ujące sklepienia. Dlom uznano za jeden z najciekaw szych, najbardziej typo w ych zabytków obrazujący narastanie epok i sty  lów budownictwa. N iestety, uległ on przed laty prze budowie, która w pew nym -sensie zniekształciła p ier w otny układ budowli.

Rejestracja zabytków u łatw ia odkrycia.

K ościół rom ański w Bedrzichowe Sw ietci i jego go tycka przebudowa, (H. M a n n l o v a ) , s. 54—56, 3 ii. i 1 szkic.

Kronika.

K lasycystyczne pawilony w Terezino Udoli niszczeją (M. L e j s k o v â - M a t y â s o v â ) . s. 57—58, 3 iL Wykaz prac konserwatorskich w Północnych Czechach 1946—1963, s. 58—63, 9 ii.

(5)

M. L e j s k o v â - M a t y â s o v â , J. H о г к y, R e n e - sa n ën i m a lo v a n y stro p z a m k u L e m b e r k u a je h o re- sta u ro v â n i (Renesansowy strop m alowany w zamku Lem berk i jego renowacja), s. 65—71, 15 iL Późnore- nesansow y strop k asetonow y w tzw. „sali bajek” w zam ku w Lemberku, w obec postępującego niszczenia d pękania desek pokrytych m alow idłam i, .poddano gruntownej renowacji. ;Przy tej okazji ustalono ściśle czas p ow staw ania poszczególnych m alow ideł, lub ca łych ich partii, a także autorów-m alarzy i autorów ilustrow anych bajek, od Ezopa po bajkopisarzy śred niow iecza. Zastosowano najnowsze m etody im preg now ania i w zm acniania osłabionych desek, uzupełnie n ia i utrw alenia m alow ideł. Przeprowadzono także zabiegi zabezpieczające „salę bajek” przed nadm ier nym działaniem w pływ ów klim atu i w ilgoci.

J,. V a g n e r , К ùprave z a m k u S k a łk a (Renowacja zam ku Skałka), s. 71—74, 4 il. i 1 szkic. Zamek Skał k a pod Dobruszką, ośrodek akcji pow ieści historycz nej Jiiraska „Mrok” z lat 1724— 1725, dzieło budowni czych Aliprandiego i Rossiego, został odnow iony i do prowadzony do daw nego stanu, z zachowaniem pier w otnego charakteru. Na frontonie zastosowano barw ne, biało-czerw one pasy i ryzality, usunięto w szystk ie w prowadzone przez uprzednie rekonstrukcje zmiany. 0 . S u j a n о V â, P risp e v o k к o d stra n o va n iu ciernych d e p o z ito v z p ie sko v ca (Uwagi o usuwaniu czarnych nalotów z piaskowca), s. 74—-81, 4 iL Badania i .prace przygotow aw cze do decyzji co do· potrzeby dokonania zabiegu oczyszczającego, prace badawcze nad stop niem i głębokością osadu oraz w ytrzym ałością kam ie nia, plan w ykonania zabiegu przy ustaleniu metod pracy i użycia w łaściw ych środków. Opisy sposobu w ykonania poszczególnych prac, receptury środków zm yw ających i utrwalających, a. także zabezpiecza jących przed przenikaniem osadów w głąb piaskowca. 1. S p e i r i i r i g , O bnova palace S y lv a -T a ro u c c a v Praze (Renowacja pałacu Sylva-Taroucca w Pradze), s. 81— 84, 6 il. i 3 szkice. Pałac z poł. X V III w., jeden z naj piękniejszych zab ytków rokoka w Pradze, posiadający bogate stiuki, piękne freski, a także m isterne kraty i balustrady żelazne oraz gobeliny. Przy kapitalnej renow acji usunięto naleciałości i przeróbki późniejsze, przyw rócono stan pierwotny. Poddano też szczegóło- - w ej konserw acji w szystk ie plafony m alowane, stiuki,

okucia, rzeźby, m eble, posadzki itp. R ejestracja zabytków -ułatwia, odkrycia.

Przyczynek do poznania architektury rom ańskiej w Czechach, (E. S a m â n k o v a ) , s. 85—90, 13 ii. Wolna Trybunat

Czego w ym agają pałacowe parki, (J. O n d r e j), s. 90— 95, 4 ii.

Streszczenia obcojęzyczne. Zeszyt 4, stron 32, ilustracje.

V. W ii n t e r, N â ro d n i k u ltu r n i p a m â tn ik w M iku lćic ich (Ośrodek kultury narodowej w Mikulczycach), s. 97— 105, 8 iiL Om ów ienie w yn ik ów konkursu architekto- mozne-go, rozpisanego z okazji 1100-letniej rocznicy pow stania Rzeszy W iełkom orawskiej, a m ającego na celu w zn iesien ie odpowiednich budynków i rozplano w an ie przestrzenne ośrodka najnowszych w ykopalisk w M ikulczycach, które dostarczyły bogatej dokumen tacji historycznej i kulturalnej z najdawniejszego okresu istn ien ia Rzeszy W ielkom orawskiej. Zatw ier dzony (projekt przew iduje osłonięcie znacznej części w ykop alisk paw ilonam i, które um ożliw ią ekspozycję zabytków ,Дп situ ”, oraz stw orzenie z całego terenu parku-ośrodka zabytkow ego najdaw niejszego okresu kultury narodowej.

J. S o k o l , V z n ik a v y v o j ch eb sk éh o p la n u (Powsta nie i rozwój planu m iasta Cheb), s. 105—113, 2 ii. i 3 plany. Zarys historyczny powstania jednego z n aj starszych m iast -czeskich, Ch-ebu, oparty na badaniach archeologicznych i konfrontacji najstarszych -zabyt ków. Plan rozbudowy i unowocześnienia m iasta obej m uje zachow anie terenu-rezerw atu, regulację i od prow adzenie daw nych potoków i wód podziem nych, rozbudow ę i zabudowę nowy-ch dzielnic peryferyj nych, w ytyczenie szlaków kom unikacyjnych z om i n ięciem części zabytkowej.

V. P i s a , W a rtb u rg v roce 1964 (Wartburg w 1964 roku), s. 113—117, 5 ii. Historia zamku w Wartburgu, budow anego partiami od 1190 r. aż p o LI poł. X IX w ., •reprezentującego· zabytki w szystkich epok i stylów . K apitalny rem ont (od 1952 r.) usunął w szelk ie n ale ciałości i zniekształcenia, przyw rócił dawne, typow e dla zab ytków w artości, pozwolił na zastosowanie pra w id łow ej i -celowej konserwacji.

Wolna Trybuna.

Jeszcze o udostępnianiu najw artościow szych obiektów zabytkow ych na terenie Moraw Południowych (Głos w -dyskusji),, (V. V o l - d a l ) , s. 118—119, 1 iL

Kronika.

D w udziesty pierwszy m iędzynarodowy kongres historii sztuki a ochrona zabytków (E. S a m â n k o v a ) , s.

119—il22, 6 iL

W ystawa konserwacji m ateriału m uzealnego, (J. B. P e l i k a n ) , s. 122—124, 4 ii.

Jubileusz Państw ow ego Instytutu odbudowy zabytko w ych m iast i obiektów, ( Lgr) , s. 124.

Pam ięci Adolfa Trägera, w spom nienie pośm iertne, (J.

P a v e l ) , s. 124—125, 1 ii. _

W ykaz prac konserwatorskich w Czechach Północnych za lata 1946—1963.

F. K a h u - d a , D vacet let C esko slo ven ské S tâ tn i P a- m â tk o v é Péce (Dwadzieścia lat Państw ow ej Ochrony Zabytków w Czechosłowacji), s. 129—131, 1 iL A rtykuł okolioznościowo-progr arnowy.

V. N o v o t n y , Po d v a c e ti le tec h (Po dw udziestu la tach), s. 132—145, 16 il. Przegląd i podsumowanie dw u d ziestu lat prac i w alk i o ocalenie, w ydob ycie z za pom nienia i upow szechnienie olbrzymiej ilości zabyt ków , trudności i osiągnięcia, zdobycze n auk ow e z za kresu historii, kultury i obyczajowości dawnych po koleń. Nowoczesna nauka i technika w służbie ochro n y zabytków.

J. D o - u b n e r o v â , P o zn ń m k y ke ko n c ep c i v y u z iti a o p ra v c e sk o k ru m lo v sk é h o z a m k u (Uwagi co do kon cepcji rekonstrukcji i wykorzystania zamku w Cze skim Krum lowie), s. 145—150, 6 iL Uwagi ogólne na tem at niszczenia i pom niejszania wartości ob iek tów zabytkow ych skutkiem adaptacji i intensyw nego użyt kow ania budowli -zabytkowych, n a m argin esie -pla n ów adaptacji i w ykorzystania -zamku w Czeskim K rum lowie.

M. F l e g i , K ap ito la z d ëjin sta v eb n ich ù p ra v h ra d u R a b i (Rozdział z dziejów budowy zamku Rabi), s. 150— 153, 6 il. Zarys d ziejów -zamku Rabi, zw iązanego z okresem -reformacji i osobą Jana Żiżki. Zamek czę ściow o w ruinie, ocalałe, późniejsze części są kon serw ow ane i dostępne -dla publiczności. Plan dalszej k onserw acji i ochrony ruin.

F. S i e g l e r , К n o v é m u o b ca n ském u a hosp o d â rské- m u z â k o n ik u (Nowy kodeks cyw ilny i gospodarczy), s. 154— 157, 2 iiL O m ów ienie poszczególnych paragra

(6)

fów n ow ego kodeksu, wiążących się z ochroną zabyt

ków, w yku p, w yw łaszczenie, zasady konserwacji

i użytkow ania obiektów w posiadaniu prywatnym itp. Recenzje.

Zagraniczna literatura o konserw acji zabytków (L. L o s o s), s. 157— 159, 1 il.

J. S o k o l , O. P e с h o V a, P fip ra v a sta v eb n ich u p ra v p fe m y s lo v s k é h o palace v O lom ouci (Przygotowania do przebudow y pałacu Przem yślidów w Ołomuńcu), 'S. 161—170, 9 il. i 7 planów. W kom pleksie zabudowy ołom unieokiego zamku, on giś siedziby książęcej Prze m yślidów , później arcybiskupstw a, przy sondowaniu i badaniu podziemi w ykryto istniejące, lecz omuro- w ane oraz przerobione n a barok — ściany najdaw n iejszego gm achu w sitylu romańskim. Z decyzji w ładz czynione są in tensyw n e przygotow ania do. odsłonięcia najstarszych zabytkow ych budow li i nadania im pier w otnej form y. Sondaże w ykazały bogate zdobienia, rzeźbione filary, kapitele kolum n itp., a także freski i m alow idła ścienne ukryte pod tynkam i. Plany re konstrukcji daw nego kościoła zostały zatwierdzone do realizacji.

J. L. F e r r e r a , P a m â tk o v â péce na K u b ę (Ochrona zabytków na Kubie), s. 171—179, 15 iL Organizacja i stan ochrony zabytków na Kubie, renowacja sze regu pałaców z XVIII w . w tzw. stylu „kubańskiego baroku”, przystosow anie ich do· potrzeb instytucji i urzędów. Zabezpieczanie resztek w ięzień i ruin bu

dowli z czasów niew olnictw a.

J. M u k m ł., J. M u k s t , O bnova loubi J in d fic h o v ë H r adci (Rekonstrukcja podsieni w Jindrzichowym Hradcu), s. 179—182, 1 i-L i 1 szkic. Odsłonięcie i re nowacja renesansow ych podsieni w 4 kamieniczkach rynku w Jindrzichowym Hradcu po str. północno- wschodniej.

P. H e r m a n , S ta v e b n i obnova ko stela w M y sliv i (Rekonstrukcja kościoła w M yśliwiu), s. 182— 185, 4 iL, 1 szkic. Pod dobudowanym i ścianam i gotyckiego ko ścioła stw ierdzono dobrze zachowane m ury kościoła rom ańskiego z XIV w. Rekonstrukcja 'prowadzi do odsłonięcia dawnej architektury, usunięcia zew nętrz nych przybudów ek i zniekształceń gotyku oraz pozo stałości baroku w w ew nętrznym wystroju kościoła. Kronika.

Remont generalny Pałacu Ślubów w Bytczy (S. D u-b r a v e e ) , s. 185— 186, 1 dL

U ratujem y kościół w Hornym Jaseni, s. 186—188, 5 iL, 1 szkic.

Czego się nauczysz za m ło d u . . . (Przykład niszczenia zabytków przez „gorliwe” brygady ochotnicze). Recenzje

V seobecné d ë jin y u m ën i, tom III, Kołpińskij i Ro tenberg, Moskwa 1962, (S. i M a k a j e w ) , s. 191-—192. L u d o v a a rc h ite k tu ra a je j ochrana u nas i v zahranici, Sb. SlO'V. Nar. Mus. Martin 1964 (J. B e n e ś ) , s. 191—192.

P. P r e i s s , Insta la ce zâ m e c k é o b ra ża m y v D uchcové (Otwarcie zam kowej galerii obrazów w Duchcowie), s. 193— 197, 5 ił. Po osiągnięciu porozum ienia z w ła  dzam i przem ysłu górniczego udało się odrestaurować i odnow ić część zabytkow ego pałacu w Duchcowie, ongiś ks. W aliensteina, i uprzystępnić słyn ne zbiory obrazów z jego galerii z Cranachem, Canaletteim i in  nym i sław n ym i m istrzam i n a czele.

J. F u s e k , Ü vaha o sta v u za chovâni h isto ric k y c h gobelinù v C SSR a o m ożnostech jeho zlep sen i (Uwagi o stanie zachowania historycznych gobelinów w Czechosłowacji i o m ożliwościach jego poprawy), s. 198—204, 7 ii. Szczegółowa ocena stanu zachowania zabytkowych gobelinów, w skazania m ające n a celu zapobieganie dalszem u ich niszczeniu, m etody i spo soby przeciwdziałania, w zm acniania i zabezpieczania przed szkodliw ym działaniem czasu, klim atu i w sze l kich szkodników.

V. V i n t e r , O dbornâ vych o v a k a m e n ik u pro o b n o vu p a m â te k ve F rancii (Fachowe kształcenie kamieniarzy do renow acji zabytków w e Francji), s. 204—207, 5 ii. Konieczność renow acji cennych zabytków i usunięcia szkód pow stałych w czasie działań w ojennych, spo w odow ała pow stan ie specjalnej szkoły dla kam ie- niarzy-specjailistów, szkolonych teoretycznie, a zara zem odbyw ających ćwiczenia praktyczne przy w ięk  szych rekonstrukcjach i konserwacjach dzieł sztuki kam ieni arskie j.

J. V y d r o v â , K m eto d ice hodnoceni a re sta u ro v â n i h isto ric k y c h o d ëv u (O m etodyce oceny i konserw acji strojów historycznych), s. 207—213, 4 ii. Znaczenie strojów zabytkowych dla badania obyczajowości, po w stawania i rozwoju miast i osiedli. Szczegółow e sposoby odnawiania, czyszczenia i reperowania róż nych m ateriałów i części ubiorów, przy zastosowaniu najnowszych technik i chem ikaliów.

F. J. K o r d a e, P o ly e th y le n g ly k o ly a je jic h p o u ziti v ko n se rv a c n i p ra x i (Glikole polietylenow e i ich za stosow anie w praktyce konserwatorskiej), s. 214—218, 4 ii. P olietylen y glikolu i ich pokrewne, w ystępujące w handlu pod rozm aitym i nazwam i, ich cechy ch a rakterystyczne i działanie. Doświadczenia i w yniki, z podaniem szczegółow ych przepisów zastosow ania, przy konserw acji drew na oraz zabytkowych naczyń i przedm iotów drewnianych. W yniki przy konserw a cji skóry.

Kronika.

Czł. Akad. Nauk Jan Kvét, W spomnienie pośmiertne (O. J. В 1 a z i с ek ), s. 218—219, 1 dl.

Josef Klik, W spomnienie pośm iertne (J. S p e t ) , s. 219—220.

? . . . (notatka o przejawach niedbalstw a i w andaliz mu wobec zabytków historycznych), (J. H o r e j ś i, J. V a c k o v â ) , s, 221—223, 6 ii.

I. S p e r l i n g , O bnova p ruceli ko stela sv. S a lva to ra v P raze (Renowacja frontonu kościoła św. Salwatora w Pradze), s. 225—232, 14 ii. Historia XV II-w iecznego kościoła pojezuickdego w stylu wczesnego baroku i je go fasady, zdobionej rzeźbam i figura,lnymi dłuta m i strzów włoskich. Om ówienie poprzednich renow acji i przebieg ostatnich prac konserwatorskich: uzupełnie nia, odnow ienia, zabiegi konserw ujące i uodporniające n a działanie klim atu.

J. S m i d r k a ł , N ë k o lik p o zn â m ek k v y u z iti fo to  g ra m m e trie v p a m â tk o v é péci (Parę uwag o zastoso w aniu fotogram etrii w konserw acji zabytków), s. 233— 237, 8 ii. Wskazania do w ykorzystania fotogram etrii do zdjęć naziem nych, ,a także do zdjęć lotniczych, podających w ażne dane, niezbędne przy racjonalnych badaniach ob iek tów zabytkowych. Aparaty i metody w ykonyw ania zdjęć oraz w łaściw ego posługiwania się nimi.

J. В 1 a ż к o v a, R e sta u ro v â n i sv a to v â c la v sk é ka su le (Restauracja ornatu św. Wacława), s. 237—243, 6 iL Z okaizji 70-lecda urodzin słynnej artystki-konserw a- torki zabytkow ych szat kościelnych, artykuł om awia

(7)

dzieje ornatu, oo do którego są supozycje, iż był w łasnością św. W acława. Notow any w inwentarzach po raz pierw szy w r„ 1354. Dokładny opis stanu or natu, dokonanych zabiegów wzm acniania w łókien, łatania i cerow ania, konserw acji i utrwalania jed nego z (najstarszych zabytków tego rodzaju.

F. K a ś i ć k a , M. P a v l i k , Z â sta vb a jiź n ih o u ze m i M alś S tr a n y a o tâ z k y spojené s je ji dalsi e x iste n c i (Zabudowa południowej części Malej Strany i pro blem y jej egzystencji na przyszłość), s. 243—249, 6 il. i 4 plany. Zarys historyczny pow staw ania gęsto za budowanej d zielnicy Pragi, jej stan obecny, m ożli w ości adaptacji i unow ocześnienia i problem y ochro n y zabytków. A spekty techniczne i kulturalne. Kronika.

Jubileusz konserwatora Antonina K olka (M. V e s e ly), s. 249.

Rok jubileuszow y m etropolii Czech Południow ych (J. К a l n y ) , s. 249—250, 1 il.

Ochrona zabytków architektury ludowej w Bokrijk k. H asselt w B elgii (M. N o v â k o v â ) , s. 251—253, 4 i l

Recenzje. !

„S tu d ie s in C o n serv a tio n ” t. 8, nr 3, sierpień 1963 (L. L o s o s), s. 253—254.

„ S tu d ies in C o n serv a tio n ”, t. 9, nr 1, lu ty 1964 (L. L o s o s), s. 254—255.

Stresizczenia obcojęzyczne z n r 7 i nr 8. Zeszyt 9, stron 32, ilustracje.

I. V. M a к ο ν e c k y, N o v y sk a n se n u M o s k v y (Nowy skansen pod Moskwą), s. 257—258. Om ówienie -projektu budow y now ego „etnoparku”, czyli skanse nu nad sztucznym jeziorem Kljazm ińskim pod Mo sk w ą w postaci w ielk iego rezerw atu, gdzie znajdą p om ieszczenie najprzeróżniejsze zabytki architektury, zbiory dawnych dzieł sztuki, w y sta w y w ykopalisk itp. J. H y z i e r , O bnova b yva léh o k la ste ra Ы. A n e ź k y v P raze (Rekonstrukcja dawnego klasztoru bł. A gnie szki w Pradze), s. 258—>271, 15 il. Na terenach daw  nego klasztoru, po sondowaniu i badaniach w stęp nych, odkryto — po usunięciu głębokich w arstw zie m i — zachow ane w stosunkow o dobrym stanie mury, portale, -posadzki i filary daw niejszych, gotyckich budowli. Ustalono dokładne plany, podjęto prace nad

w zm ocnieniem sklepień, usunięciem nadbudówek,

zniekształceń i przeróbek, ocalono jeden z najbo gatszych w konstrukcji i (bogactwie stylu zabytek w czesnego gotyku, z w szystkim i jego charakterystycz n ym i cecham i w architekturze i zdobieniu. Prace trw ały kilka lat, ze w zględu na konieczność gromadze n ia odpow iednio dobranego m ateriału uzupełniającego. F. K a S i ć - k a , N o v o sta v b y v h isto ric k é m p ro stfe d i jù g o slà v sk y c h m ë s t (Nowe budownictwo w ośrodkach historycznych m iast Jugosławii), s. 271—276, 8 iL Rozw iązania zagadnienia zharm onizowania i p ow ią zania nowego budow nictw a z zabudową zabytkową, zastosow ane przez architektów jugosłowiańskich. M. P a v l i k , Z c e s t y p o S p a n ë ls k u (Z podróży po Hiszpanii), s. 276—-281, 10 11. Uwagi i spostrzeżenia z zakresu budow nictw a i ochrony zabytków w Hi szpanii. Ogólny w niosek: now a zabudow a przytłacza i (przesłania najpiękniejsze zabytki architektury. Kronika-.

W ystaw a ochrony i konserwacji zabytków architek tury w ZSRR, QV. V i i n t er), s. 282^-285, 7 ii.

Parę uwag na tem at ochrony zabytków w Polsce (J. D o u b n e r o v â ) , s. 286—287.

N ow e decyzje w ochronie zabytków w RSFSR (S M - v), s. 287—288.

Recenzje.

Jan Racek: B ee th o ve n a ćeska kraina, Brno, nr 91 Sp. Univ. J. E. Purkyńe (J. H o b z e k ) , s. 288. Zeszyt 10, stron 32, ilustracje.

J. W a g n e r , D u m u r y tifù v L ito m y śli a je h o oprava (Dom „pod rycerzam i” w Litom yślu i jego renow a cja), s. 289—292, 6 ii. i 1 szkic. Dom „Pod rycerzam i”, -zabytkowa kam ieniczka m ieszczańska z poL XVI w. -w Litom yślu, zdobiony rzeźbami kam ieniarza Błażka, został poddany renow acji i k on serw acji Odnowiono także i uzupełniono bogate rzeźbione filary podtrzy m ujące pod-sdenia przy frontowej ścianie domu. F. K a ś i ć k a , Z â sta v b a ù ze m i B orsova n a S ta ré m M ëste v Praze (Zabudowa terenu Borszowa na Sta rym M ieście w Pradze), s. 293—297, 4 iL i 4 plany. W związku z projektem przebicia szerokiej m agistrali kom unikacyjnej -w śródmieściu Pragi, autor om aw ia sytuację kom pleksu zabytkow ych domów, leżących w okół m ałego placyku, zwanego Borszów, n ieuniknio ne straty, jakie w ynikną z regulacji, w y su w a pro jekty innego -wykorzystania pozostałych ob iek tów za bytkowych.

H. J e ć n i y , E x p e r im e n t na K r a lo v sk é C estë (Ekspe rym ent na K rólew skiej Drodze), s. 297—302, 5 iL W zw iązku z użytkow aniem i przystosow aniem do

bieżących potrzeb dom ów zabytkowy ch, powstają

zniekształcenia i zniszczenia fasad tych domów,

zw łaszcza przez sk lep y na parterze. Uzasadnienie roz-

iporządzenia zabraniającego jakichkolw iek zm ian

i przebudowy n a ulicy zw. „Królewską Drogą”. P o  stulat -rozszerzenia tego zarządzenia na inne tereny i ośrodki zabytkowe.

A. B i r n b a u m o-v a , N a léh a v o st ù p r a v y za h ra d y nem ocnice N a S łu p i (Uporządkowanie ogrodu przy szpitalu Na Słupi jest sprawą pilną), s. 302—307, 4 ii. i 3 szkice. W -powołaniu się na historyczne w alory ogrodu dawnego klasztoru Elżbietanek autorka przed sta w ia plan uporządkowania i przywrócenia do d aw  nej postaci ogrodu przy obecnym szpitalu N a Słupi i stw orzenia rezerw at u-park u dla użytku szpitala. E. H r u ś k a , O regeneraci h isto rick yc h ja d e r m ë s t {Przywrócenie do dawnej postaci zabytkowych ośrod ków m iast historycznych), s. 307—311. Część -referatu przedstawiającego stan badań i prac naukowych w rozmaitych -krajach zachodnich z zakresu projektu rekonstrukcji zabytkowych ośrodków -miast histo rycznych.

Kronika.

Hasło: „Poznaj i chroń zabytki Pragi” (Z. M. Z e n - g e r ) , is. 311—313, 5 ii.

Z badań przekrojów chodników podziemnych (E. J a n -s k â , M. F l e g i ) , -s. 314--315.

Jeszcze wyraźniej w obronie zabytków kultury (J. P o l ó n - i ) , s. 315.

U w agi na temat spisu zabytków w Czechach Połud niow ych {J. H- o r e j Si, J. V a - c k ü v â ) , s. 315—317, 9 ii.

K lasycystyczne plany szpitala i kościoła św. Jana Na Pradle, (L. L a n c - i n g e r , F. K a ś i ć k a , M. P a v 1 i k), s. 318, 2 iL

Mniej złych przykładów (j h), ;s. 319.

Przegląd Film ów o historii sztuki w K rom ierzyżu (J. P e t r Û), s. 319.

Streszczenia obcojęzyczne.