ZASADY OGÓLNE POMOCY SPOŁECZNEJ.

ZASADY OGÓLNE POMOCY SPOŁECZNEJ.

mgr Małgorzata Grześków

DWA ZNACZENIA POMOCY SPOŁECZNEJ

Opiekuńcza metoda realizacji

zabezpieczenia społecznego

Dział prawa zabezpieczenia

społecznego

ŹRÓDŁA PRAWA

Ustawa z 12 marca 2004 r.

o pomocy społecznej,

Dz. U. 2013, poz. 182 tj. ze zm.

 Europejska Karta Społeczna Rady Europy z 1961 r.,

(art. 13 prawo do pomocy społecznej)

 Karta Praw Podstawowych UE

 Rozporządzenie Parlamentu EU i Rady

Nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w

sprawie koordynacji systemów

zabezpieczenia społecznego (art. 3 ust. 5

tego rozporządzenia, wyłącza pomoc

społeczną z systemu koordynacji świadczeń

w UE)

ELEMENTY POMOCY SPOŁECZNEJ:

 pomoc społeczna stanowi zadanie stawiane przed organami administracji publiczne

 adresatami są osoby i rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej, której nie są w stanie samodzielnie przezwyciężyć

 Przyznawane świadczenia pieniężne i

niepieniężne nie mają charakteru

ekwiwalentnego

DWA UJĘCIA POMOCY SPOŁECZNEJ:

1. sensu stricto

- dot. aktu normatywnego – u.p.s.

2. sensu largo

- dot. wszelkich unormowań, za pomocą których ze środków publicznych

przyznawane są nieekwiwalentne świadczenia służące zaspokajaniu niezbędnych potrzeb (np. ustawa o

dodatkach mieszkaniowych, o zatrudnianiu

osób niepełnosprawnych…)

CELE POMOCY SPOŁECZNEJ:

 zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym,

 wspieranie w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia potrzeb,

 doprowadzenie do życiowego

usamodzielnienia się osób i inne tego typu

RELACJE U.P.S. Z K.P.A.

 Podstawową formą przyznawania świadczeń z pomocy społecznej jest decyzja

administracyjna.

 Zgodnie z art. 14 u.p.s. – w sprawach w niej

nie uregulowanych stosuje się odpowiednio

przepisy k.p.a., jeżeli ustawa nie stanowi

inaczej

3 METODY REGULACJI

 Wyłączenie określonych świadczeń spod regulacji k.p.a. (zastosowanie np. umów

cywilnoprawnych) – np. art. 106 ust. 2 u.p.s.

(np. bilet kredytowany)

 Wprowadzenie rozwiązań szczególnych w stosunku do unormowań k.p.a.

 Stosowanie wprost przepisów k.p.a. (np.

udzielenie zezwolenia na prowadzenie domu

pomocy społecznej)

ZASADY PRAWA POMOCY SPOŁECZNEJ

 Generalnie prawo pomocy społecznej

zaliczane jest do prawa administracyjnego,

dlatego też w odniesieniu do pomocy

społecznej będą miały zastosowanie zasady

dot. funkcjonowania administracji publicznej.

ZASADA SUBSYDIARNOŚCI

Art. 2. 1. „Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości”.

Związek zasady subsydiarności z celem pomocy społecznej

Art. 3 ust. 2 u.p.s.

„Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie sytuacjom, o których mowa w art. 2 ust. 1, przez podejmowanie działań zmierzających do

życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich

integracji ze środowiskiem”.

 osoba ubiegająca się o świadczenie powinna w pierwszej kolejności skorzystać z możliwości uzyskania pomocy z innych źródeł

BRAK = możliwość skorzystania ze środków

pomocy społecznej

PRZEJAWY FUNKCJONOWANIA ZASADY SUBSYDIARNOŚCI:

 zasady zwrotu świadczeń

(+ kolejność podmiotów zobowiązanych do zwrotu);

 możliwość ograniczenia świadczeń;

 odmowa przyznania świadczeń;

 udzielenie pomocy w formie świadczenia

niepieniężnego;

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 15 stycznia 2014 r.

II SA/Ol 1213/13

  „Przy rozważaniu zasadności wniosku o

świadczenia z zakresu pomocy społecznej,

poza zbadaniem spełnienia przesłanek

ustawowych dotyczących konkretnego

świadczenia, należy mieć również na uwadze

treść art. 2 ust. 1 u.p.s., statuującego

podstawową zasadę pomocy społecznej -

pomocniczości (subsydiarności). Pomoc

społeczna powinna być udzielana jednostce,

czy rodzinie dopiero w sytuacji, gdy dana

osoba wykorzysta własne zasoby i

możliwości (…)”

WŁASNE ZASOBY I MOŻLIWOŚCI

 „(…) należy przez nie rozumieć nie tylko sytuację materialną, ale i właściwości

psychofizyczne, kwalifikacje zawodowe,

aktywność jednostki w rozwiązywaniu

własnych i rodzinnych problemów oraz

gotowość współdziałania w tym celu”.

ZASADA INDYWIDUALIZACJI ART. 3 UST 3 USTAWY

 Rodzaj,

 forma

 rozmiar świadczenia

powinny być odpowiednie do okoliczności

uzasadniających udzielenie pomocy

JAKIE POTRZEBY SĄ ZASPOKAJANE ZE ŚRODKÓW POMOCY SPOŁECZNEJ?

Katalog potrzeb, których zaspokajaniem zajmuje się pomoc społeczna, nie został bezpośrednio sformułowany w ustawie.

Rodzaj potrzeb można ustalić na podstawie

rodzajów świadczeń oraz okoliczności

uzasadniających udzielenie pomocy.

POTRZEBY PODSTAWOWE

 związane z egzystencją,

 potrzeba zaspokojenia m.in.: głodu,

posiadania odzieży, schronienia, pochówku.

Zakres potrzeb niezbędnych do egzystencji obejmuje wydatki na: żywność, mieszkanie, odzież i obuwie, edukację, ochronę zdrowia i higienę, transport i łączność oraz kulturę,

sport i wypoczynek

Oprócz podstawowych potrzeb egzystencjalnych pomoc społeczna zaspokaja potrzeby w

zakresie:

 opieki,

 wychowania,

 integracji i przystosowania,

 poczucia bezpieczeństwa,

 ochrony macierzyństwa i wielodzietności,

 ochrony ofiar handlu ludźmi…

ZAKRES I STOPIEŃ ZASPOKOJENIA POTRZEB

Obowiązek dostosowywania pomocy do konkretnej sytuacji i indywidualnego beneficjenta.

Indywidualizacja świadczeń umożliwia wypełnienie celów pomocy społecznej, zwłaszcza poprzez aktywizowanie jej beneficjentów.

Elastyczność w dostosowaniu form pomocy do konkretnych sytuacji i indywidualnych potrzeb.

Możliwości modyfikacji świadczeń, ich

ograniczenia lub zmiany formy (np. pieniężne na

niepieniężne).

INSTRUMENT UMOŻLIWIAJĄCY REALIZACJĘ ZASADY

INDYWIDUALIZACJI

 Instrumentem umożliwiającym odpowiednie dopasowanie rodzaju, formy i rozmiaru świadczeń do rzeczywistej sytuacji jest

WYWIAD ŚRODOWISKOWY

WYWIAD ŚRODOWISKOWY – ART. 107 U.P.S.

Rodzinny wywiad środowiskowy

przeprowadzany jest przez pracownika socjalnego w celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin.

Na tej podstawie podejmowana jest decyzja

o przyznaniu pomocy

Art. 107. 1. 

Rodzinny wywiad

środowiskowy przeprowadza się u osób i rodzin korzystających lub ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej w celu ustalenia ich sytuacji osobistej,

rodzinnej, dochodowej i majątkowej oraz u osób, o których mowa w art. 103.

 2. (uchylony).

 3. Rodzinny wywiad środowiskowy

przeprowadza pracownik socjalny, również na potrzeby jednostki

organizacyjnej pomocy społecznej z terenu

innej gminy.

ZASADA WSPÓŁDZIAŁANIA

Art. 4. 

Osoby i rodziny korzystające

z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej

sytuacji życiowej.

 Brak współdziałania osób korzystających z pomocy może być podstawą weryfikacji decyzji przyznających świadczenia, może też przesądzić o odmowie ich udzielenia.

 Za brak współdziałania mogą być uznane zachowania wymienione wart. 11 ust. 2

u.p.s., takie jak: odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego

postanowień, nieuzasadniona odmowa

podjęcia zatrudnienia, stażu, szkolenia, robót publicznych czy prac społecznie użytecznych przez osobę bezrobotną, a także

nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia

odwykowego przez osobę uzależnioną.

ZA BRAK WSPÓŁDZIAŁANIA NIE MOŻE BYĆ JEDNAK UZNANA JEGO NIEUMIEJĘTNOŚĆ.

Wyrok

Naczelnego Sądu Administracyjnego (do 2003.12.31) w Warszawie z dnia 27 stycznia 2000r. I SA 1732/99

„ Brak możliwości przyznania pomocy również musi być wykazany, nie może być to gołosłowny argument, mający uzasadniać niechęć udzielenia pomocy z uwagi na trudności występujące w relacjach z osobą jej

potrzebującą. Możliwości to nie tylko środki

finansowe, ale każda inna forma, która pomoże w przezwyciężeniu trudnej sytuacji, a w przypadku skarżącej strony poprawi jej warunki bytowania

godnego człowieka i będzie zapobiegać ponownemu

wystąpieniu trudnej sytuacji, gdyż taki obowiązek

wynika z art. 2 pkt 2 ustawy”.

ZASADA POSZANOWANIA GODNOŚCI CZŁOWIEKA

Art. 3 u.p.s. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do

zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach

odpowiadających godności człowieka.

Godność osoby ludzkiej jest dobrem

osobistym podlegającym szczególnej ochronie w prawie pomocy społecznej.

Godność ma rangę zasady i wartości konstytucyjnej. 

Art. 30 KRP określa przyrodzoną i

niezbywalną godność jako źródło wolności i

praw człowieka i obywatela.

ZASADA UZNANIOWOŚCI

Organ, orzekając o prawie do świadczeń z pomocy społecznej, działa w granicach

uznania administracyjnego i nie może

podjąć dowolnego rozstrzygnięcia, lecz jest

zobowiązany do dokładnego wyjaśnienia

stanu faktycznego i prawnego sprawy oraz

przedstawienia ich oceny w uzasadnieniu

decyzji.

WYROK

NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO Z DNIA 25 STYCZNIA 2011 R. I OSK 1560/10

Zasada "uznaniowości" zawarta w treści art.

39 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej za pomocą wyrażenia "może być przyznany..."

pozwala organowi na ocenę, czy żądanie

strony oparte jest na potrzebie ochrony

niezbędnej potrzeby bytowej, czy organ

posiada odpowiednie środki ku temu by taką

potrzebę zaspokoić, wreszcie czy środki te

nie powinny zostać przekazane na rzecz

innych osób będących w trudnej sytuacji

życiowej.

Wyrok

Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w

Olsztynie z dnia 6 maja 2014 r. II SA/Ol 1217/13

„Uznanie organu wypływające z art. 39 u.p.s.

jest uzależnione od wielkości przyznanych z

budżetu państwa środków finansowych na

pomoc społeczną oraz od liczby osób

uprawnionych do korzystania z tej pomocy i

ubiegających się o nią”.