Dowody prywatne i opinia prywatna biegłego Marek Czyż

Dowody prywatne i opinia prywatna biegłego

Marek Czyż

Dowód prywatny-informacje ogólne

● Brak definicji legalnej w KPK

● KPK nie reguluje gromadzenia i poszukiwania przez osoby prywatne informacji mogących być dowodami . Jest to jednak przede wszystkim zadanie organów postepowania przygotowawczego, jednym z jego celów jest bowiem zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów w zakresie niezbędnym do wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia postepowania, przedstawienie wniosków o dopuszczenie dowodów i przeprowadzenie ich przed sądem przez te organy - Art 297 § 1 pkt 5 kpk

● Nie można wykluczyć działania na tym polu podmiotów prywatnych, w kontekście nowelizacji art 167 kpk- sąd przeprowadza dowód tylko w

„wyjątkowych wypadkach uzasadnionych szczególnymi

okolicznościami“ oznaczało by to bowiem możliwość wnioskowania o

przeprowadzenie dowodów zebranych tylko przez organy postępowania

przygotowawczego, co odbyło by się ze szkodą dla zasady

kontradyktoryjności oraz zasady prawdy materialnej.

Dowód prywatny- charakterystyka

● Podstawy gromadzenia dowodów przez osoby prywatne można doszukiwać się w Konstytucji RP- art. 54 ust. 1

●

„Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.“

● Osoba prywatna w przeciwieństwie do organów państwowych nie może stosować środków przymusu, naruszać konstytucyjnych praw jednostki, czy zbierając dowody realizować znamion czynu przestępnego.

● KPK nie reguluje sposobów uzyskiwania dowodów prywatnych- de lege lata istnieje więc możliwość dopuszczenia dowodu uzyskanego na skutek naruszenia konstytucyjnych praw jednostki czy popełnienia przestepstwa(a contrario art 170 kpk) - nie wyklucza to naturalnie odpowiedzialności karnej osoby która takiego czynu się dopuściła.

Stanowi to wyraźnie realizację zasady prawdy materialnej

1. „Opinia rzeczoznawcza“ a opinia biegłego

Biegli są powoływani, gdy stwierdzenie okoliczności o istotnym znaczeniu dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości

specjalnych- 193 KPK. Dopuszczenie dowodu z opini biegłego wymaga postanowienia sądu określającego:

● Imię, nazwisko, specjalność biegłego

● Przedmiot, zakres opini ze sformułowaniem w miarę możliwości pytań szczegółowych

● Termin dostarczenia opinii

● Opinia stanowi zatem dowód z przeznaczenia, który musi spełniać określone w kodeksie wymogi formalne i materialne.

● Szczególne znaczenie, jak przy każdym dowodzie, ma jego

rzetelność, co zabezpiecza szereg norm;

Opinia biegłego- gwarancje rzetelności

● Art 195 kpk- biegłym może być tylko osoba posiadająca wiedzę specjalną w danej dziedzinie lub biegły sądowy.

● Instytucja wyłączenia obejmuje;

● Art 178-obrońców i adwokatów co do faktów których dowiedzieli się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę.

● Art 182- osoby najbliższe oskarżonego, lub świadków co do których toczy się postępowanie o współudział w przestepstwie objętym tym postepowaniem

● Art 185- osoby pozostających z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku

● Osoby będące świadkami czynu stanowiącego przedmiot

postepowania lub powołane w tym postepowaniu w charakterze świadka

● Do biegłego stosują sie też przesłanki wyłączenia sędziego

okreslone w art 40 § 1 pkt 1-3, 5

„Opinia rzeczoznawcza“

Termin ten zaproponował Marian Cieślak, opinie prywatne różnią się bowiem od opinii stanowiących dowód w postepowaniu tym że;

● Nie są sporządzone przez biegłego formalnie powołanego postanowieniem sądu

● Opinia ta nie gwarantuje obiektywizmu, gdyż do osoby ją sporządzającej nie stosuje się przepisów z poprzedniego slajdu. Ponieważ to osoba

zainteresowana zamawia i płaci za sporządzenie opinii, naturalne jest że taki biegły bierze stronę zamawiającego, dodatkowo zamawiający nie może mieć pewności co do posiadania przez ta osobę specjalistycznych

wiadomości.

● Biegły sporządzający opinię prywatną nie składa przysięgi z Art 197 KPK- nie odpowiada on na podstawie Art 233 § 4 KK za przedstawienie fałszywej opinii- chodzi tu bowiem o opinię służącą za dowód w

postępowaniu karnym.

„Opinia rzeczoznawcza“

Opinia prywatna nie może stanowić dowodu w sprawie, wniosek o jej dopuszczenie w charakterze dowodu zostaje

zatem z zasady odrzucony. Może ona być jednak potraktowana jako:

● Wniosek dowodowy o powołanie biegłego na okoliczności wskazane w tej opinii

● Informacja o potencjalnym dowodzie- stanowi ona bowiem sygnał, że powołując biegłego sąd może uzyskać istotne dla sprawy informacje

Mimo to opinia rzeczoznawcza może odgrywac ważną rolę w

procesie, pozwalając obrońcy i oskarżonemu na kontrolę opinii

biegłych dopuszczonych jako dowód a także polemikę z tezami w

nich zawartymi. Wpływa to pozytywnie na dochodzenie do prawdy

materialnej.

„Opinia rzeczoznawcza“

POSTANOWIENIE SN Z DNIA 4 STYCZNIA 2005 R.

V KK 388/04

„Opinia prywatna, czyli pisemne opracowanie zlecone przez uczestnika postępowania, a nie przez uprawniony organ

procesowy, nie jest opinią w rozumieniu art. 193 k.p.k. w zw.

z art. 200 § 1 k.p.k., i nie może stanowić dowodu w sprawie.

Opinia opracowana na zlecenie uczestnika postępowania, przedstawiona przez niego sądowi, stanowi jego oświadczenie

zawierające informację o dowodzie złożoną na podstawie art.

453 § 2 k.p.k., podlegające ujawnieniu w trybie przewidzianym

przez ten przepis.“

Opinie prywatne w świetle nowelizacji KPK

Stary Art 393 § KPK dozwalał na odczytywanie dokumentów prywatnych

– powstałych poza postępowaniem karnym

– i nie dla jego celów,

Wykluczało to opinie prywatne będące dowodami z przeznaczenia.

Znowelizowany przepis eliminuje drugą przesłanek- wzmocnienie zasady kontradyktooryjności skutkuje zatem zrównaniem statusu opinii prywatnych i sporządzonych na zlecenie organu procesowego. Oczywiście sąd dysponuje swobodą w zakresie ich oceny-art 7 KPK

Zmiana ta może doprowadzić do sytuacji gdy osoby mniej zamożne nie

będą w stanie fachowo udowodnić swoich racji, znacznie, że dowody z

urzędu będą stanowiły rzadkość od wejścia w życie znowelizowanego

Art 167 KPK, toteż przyjęte rozwiązanie bywa krytykowane w doktrynie.

Inne dowody prywatne

Notatki, listy, publikacje, oświadczenia i inne dokumenty prywatne

Dokument- każdy przedmiot lub zapisany nośnik informacji, z którym zwiazane jest określone prawo, lub który stanowi dowód prawa albo stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne(Art 115 § 14 KK)

Nowelizacja wprowadza szerszy zakres wykorzystania dokumentów prywatnych, mogą to być również dokumenty sporządzone dla celów postępowania, przedtem mogły to być tylko dowody przypadkowe, które były wtórnie wykorzystywane w postepowaniu.

Ograniczenie stosowania tych srodków stanowi art. 174 KPK, który zabrania zastępowania dowodu z zeznań swiadka lub wyjaśnień oskarżonego treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych, co związane jest z zasadą bezpośredniości. Przez

„zastapienie“ należy rozumieć pominięcie dowodów z wyjasnień lub zeznań na

rzecz tych dokumentów, a nie ich równoległe wykorzystanie.

Nagrania z relacji i nagrania rejestrujące przestepcze zdarzenie

SN III KK 5/12

„W judykaturze ugruntowane jest zapatrywanie, że nagrania prywatne mogą być dopuszczone do materiału dowodowego

jedynie w sytuacji, gdy stanowią rejestrację czynu

przestępnego, a nie prywatnych rozmów nawet dotyczących tego czynu.“

Odmienne stanowisko stało by w sprzeczności z Art 174 KPK.

Nagrania takie dostarczały by bowiem dowodu zastępującego de facto dowód z zeznań, a jednocześnie uzyskanego poza

postępowaniem przez osobę prywatną, a zatem w sposób

niezgodny z przepisami określającymi sposób przesłuchania

świadka.

Nagrania z relacji i nagrania rejestrujące przestepcze zdarzenie

„Prywatne przesłuchanie“ nie może byc zatem podstawą przeprowadzenia dowodu i to niezależnie od tego, czy

oświadcznie zostało utrwalone za zgodą tej osoby czy też nie.

Nie budzi natomiast wątpliwości w judykaturze możliwość wykorzystania nagrań na których przypadkowo(np. kamery przemysłowe) czy też umyślnie( nagrywanie bójki) zostało utrwalone popełnienie przestepstwa( V KK 200/12, V KK

188/04) również na gruncie starego brzmienia Art 393 § 3 KPK.

Nagrania z ukrytych urządzeń rejestrujących

● Kontrolę i utrwalanie rozmów telefonicznych, korespondecji, rozmów lub przekazów innymi środkami porozumiewania sie reguluje rozdział XXVI KPK. Przebiega ona w okreslonych prawem przypadkach po spełnieniu wymogów formalnych.

Tylko zebrane zgodnie z prawem przez odpowiednie organy informacje mogą stanowic dowód w sprawie. Dane zebrane w przeprowadzonej bez zgody sądu kontroli operacyjnej

podlegają zniszczeniu na mocy zarządzenia sądu.

Nagrania z ukrytych urządzeń rejestrujących

Dotyczy to zarówno rozmów utrwalanych przez jednego z uczestników rozmowy jak i osobę trzecią. W drugim wypadku istnieją jednak odosobnione głosy w judykaturze o niedopuszczalności tej metody gromadzenia dowodów( wyrok Izby Wojskowej SN WA 37/00). Dodatkowo, zachowanie takie może wyczerpywać znamiona czynu określonego w Art 267 KK, do których zaliczyć należy uzyskanie przez osobę nieuprawnioną informacji do dostępu których nie jest uprawniona przez założenie lub posługiwanie się narzędziem podsłuchowym.

De lege lata nie można jednak mówić o niedopuszczalności

takiego dowodu, gdyż brak jest takiego zakazu dowodowego,

obowiązuje zaś swoboda dowodzenia.

Nagrania z ukrytych urządzeń rejestrujących

KPK nie reguluje natomiast statusu prywatnych nagrań

utrwalających przebieg rozmowy. W orzecznictwie podkreśla się, że w oparciu o otwarty katalog środków dowodowych i brak wyraźnego zakazu takie nagrania mogą stanowić dowód w sprawie oceniany na zasadach ogólnych

WYROK Z DNIA 10 MAJA 2002 R. WA 22/02

„Przepisy rozdziału 26 kodeksu postępowania karnego, odnoszące się do kontroli i utrwalania rozmów przy użyciu środków

technicznych, nie dotyczą prywatnego gromadzenia w ten sposób dowodów. Dlatego taśma

magnetofonowa z utrwaloną na niej przez pokrzywdzonego rozmową z oskarżonym może stanowić dowód w sprawie karnej,

który podlega ocenie na zasadach ogólnych.“

Źródła

● Antoni Bojańczyk, Tomasz Razowski- Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 2005 r., sygn. V KK 388/04

● Roland Szymczykiewicz- „Znaczenie prywatnej opinii w procesie karnym“

● Antoni Bojańczyk- „DOWÓD PRYWATNY W POSTĘPOWANIU KARNYM W PERSPEKTYWIE PRAWNOPORÓWNAWCZEJ“

● „Wykorzystywanie w procesie karnym dowodów pochodzących z czynności pozaprocesowych –raport polski“

Dr hab. Dobrosława Szumiło – Kulczycka Prof. UwB, dr hab. Andrzej Sakowicz

Dr Michał Rusinek Dr Marcin Żak

● „Dowód prywatny i tzw. zasada swobody dowodzenia“- http://procedurakarna.blogspot.com/

● Bogusław Sygit, Jerzy Duży- „Nowa pozycja prokuratora w świetle zmian

w kodeksie postępowania karnego“