Hipoteka – ograniczone prawo
rzeczowe
mgr M.Dziwoki
Są to prawa na rzeczy cudzej, przez co sfera władzy uprawnionego jest ograniczona do
niektórych tylko uprawnień na cudzej rzeczy, które w zwykłych warunkach przysługują właścicielowi.
Ograniczone prawa rzeczowe stanowią więc obciążenie prawa własności. Zakres
obciążeń zależy od ustawowej regulacji danego prawa rzeczowego.
Ograniczone prawa
rzeczowe
W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób,
korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem swego
prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.
Uprawnienia właściciela wynikające z art. 140 KC
IUS POSSIDENDI - podstawowym uprawnieniem właściciela jest posiadanie rzeczy;
IUS UTENDI – właściciel ma prawo korzystać z rzeczy, w tym przykładowo:
a) Używać rzeczy (IUS UTENDI)
b) Pobierać pożytki rzeczy (IUS FRUENDI)
c) Pobierać inne dochody rzeczy
d) Ma prawo rzecz zużyć (IUS ABUTENDI)
IUS DISPONENDI – właściciel jest uprawniony
rozporządzać prawem własności rzeczy, w tym np.:
e) Przenieść własność
f) Obciążyć własność np. poprzez ustanowienie ograniczonych praw rzeczowych
g) Znieść prawo własności.
TRIADA UPRAWNIEŃ
WŁAŚCICIELA
Prawo własności
Użytkowanie wieczyste
Ograniczone prawa rzeczowe, w tym:
a.
Użytkowanie
b.
Służebność (w tym służebności gruntowe, osobiste, przesyłu)
c.
Zastaw (w tym: umowny zwykły, ustawowy, rejestrowy, skarbowy)
d.
Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
e.
Hipoteka
Numerus clausus praw
rzeczowych
Regulacja zawarta w ustawie o księgach wieczystych i hipotece;
W przeciwieństwie do takich ograniczonych praw rzeczowych jak użytkowanie,
służebność, czy spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, hipoteka nie polega na
korzystaniu w oznaczonym zakresie z cudzej rzeczy.
HIPOTEKA
Hipoteka jest rzeczowym środkiem zabezpieczenia wierzytelności – funkcją tego prawa jest więc zabezpieczenie interesu wierzyciela.
Interes wierzyciela ma swoje źródło w zdarzeniu
cywilnoprawnym innym, aniżeli hipoteka. Hipoteka jest więc prawem akcesoryjnym w stosunku do
zabezpieczonych wierzytelności (w tym także wierzytelności przyszłych).
UWAGA! Hipoteka zabezpiecza wyłącznie wierzytelności pieniężne! (art. 68 uKWiH)
Np. ustanowienie hipoteki przez strony umowy kredytu celem zabezpieczenia interesu banku na wypadek braku spłaty rat kredytowych.
Hipoteka zabezpiecza wierzytelność do
oznaczonej sumy pieniężnej (art. 68 ust. 2 zd.
2 uKWiH).
Hipoteka zabezpiecza mieszczące się w sumie hipoteki roszczenia o odsetki oraz o przyznane koszty postępowania, jak również inne
roszczenia o świadczenia uboczne, jeżeli zostały wymienione w dokumencie
stanowiącym podstawę wpisu hipoteki do księgi wieczystej.
Suma hipoteczna
Wierzyciel hipoteczny (hipotekariusz);
Dłużnik hipoteczny - dłużnik osobisty lub osoba trzecia.
Przedmiot hipoteki:
Prawo własności nieruchomości;
Użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność
użytkownika wieczystego;
spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu;
Udziały współwłaściciela w powyższych prawach (a więc tylko przy współwłasności ułamkowej!);
wierzytelność zabezpieczona hipoteką (tzw. subintabulat).
Strony:
W razie podziału nieruchomości hipoteka obciążająca nieruchomość obciąża wszystkie nieruchomości
utworzone przez podział (hipoteka łączna) – powstaje ex lege.
Hipoteka łączna umowna - w celu zabezpieczenia tej samej wierzytelności można, w drodze czynności
prawnej, obciążyć więcej niż jedną nieruchomość.
Co to oznacza? Wierzyciel, któremu przysługuje hipoteka łączna, może według swego uznania żądać zaspokojenia w całości lub w części z każdej nieruchomości z osobna, z niektórych z nich lub ze wszystkich łącznie. Może
również według swego uznania dokonać jej podziału pomiędzy poszczególne nieruchomości.
Hipoteka łączna art. 76
uKWiH
W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości.
Definicja legalna hipoteki – art.
65 ust. 1 uKWiH
Hipoteka umowna – umowa pomiędzy
właścicielem obciążonej nieruchomości a wierzycielem. Oświadczenie właściciela nieruchomości wymaga formy aktu
notarialnego (art. 245 par. 2 zdanie drugie KC); oświadczenie wierzyciela może zostać złożone w dowolnej formie.
Do powstania hipoteki niezbędny jest wpis w księdze wieczystej – charakter
konstytutywny (art. 67 uKWiH)
Powstanie hipoteki
Umowa – w tym oświadczenie właściciela nieruchomości – winna określać:
a.
zabezpieczaną wierzytelność
b.
ze wskazaniem jej wysokości
c.
oraz stosunku z jakiego wynika – także w przypadku wierzytelności
przyszłych.
Hipoteka umowna
Hipoteka umowna może zabezpieczać kilka wierzytelności z różnych stosunków prawnych przysługujących temu samemu wierzycielowi – wówczas w umowie ustanawiającej hipotekę należy określić stosunki prawne oraz
wynikające z nich wierzytelności objęte zabezpieczeniem . Czyli:
Jedność hipoteki;
Wielość wierzytelności;
Tożsamość wierzyciela.
(art. 68 indeks 1 uKWiH).
Hipoteka umowna
Hipoteka może zabezpieczać kilka wierzytelności przysługujących różnym podmiotom, a służącym sfinansowaniu tego samego przedsięwzięcia.
Wówczas umowę o ustanowienie hipoteki zawiera
powołany przez wierzycieli administrator hipoteki. W umowie ustanawiającej hipotekę należy określić zakres zabezpieczenia poszczególnych wierzytelności
oraz przedsięwzięcie, którego sfinansowaniu służą.
Jedność hipoteki;
Wielość wierzycieli;
Tożsamość przedsięwzięcia.
(art. 68 indeks 2 uKWiH).
Hipoteka umowna
Hipoteka przymusowa – powstaje bez woli właściciela obciążonej nieruchomości, a niejednokrotnie także wbrew jego woli.
Definicja legalna: Wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem
wykonawczym, określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, może na
podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika
(hipoteka przymusowa) (art. 109 ust. 1 uKWiH)
Powstanie hipoteki
Hipotekę przymusową można uzyskać także na podstawie:
1) postanowienia sądu o udzieleniu zabezpieczenia;
2) postanowienia prokuratora;
3) decyzji administracyjnej, o ile przepisy szczególne tak stanowią, chociażby decyzja nie była ostateczna;
4) dokumentu zabezpieczenia, o którym mowa w art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 11 października 2013 r. o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych (Dz.U. poz. 1289);
5) zarządzenia zabezpieczenia określonego w przepisach o
postępowaniu egzekucyjnym w administracji albo zarządzenia zabezpieczenia określonego w ustawie, o której mowa w pkt 4.
Art.110 uKWiH
Hipoteka przymusowa
Dla powstania hipoteki przymusowej
również niezbędny jest konstytutywny wpis do Ksiąg Wieczystych (art. 67 uKWiH)
Podstawa wpisu – tytuł wykonawczy lub inny dokument określony w art. 110 uKWiH.
Hipoteka przymusowa
Wysokość sumy hipoteki (art. 110 indeks 1 uKWiH):
Wierzyciel może żądać wpisu hipoteki przymusowej na sumę nie wyższą niż wynikająca z treści
dokumentu stanowiącego podstawę jej wpisu do księgi wieczystej. Jeżeli z dokumentu tego nie
wynika wysokość sumy hipoteki, suma hipoteki nie może przewyższać więcej niż o połowę
zabezpieczonej wierzytelności wraz z roszczeniami o świadczenia uboczne określonymi w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu hipoteki na dzień
złożenia wniosku o wpis hipoteki.
Hipoteka przymusowa
Jeśli wierzyciel hipoteczny nie może
korzystać z przedmiotu hipoteki, to jakie przysługują mu wobec niego uprawnienia?
Wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem
przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości.
Treść hipoteki
Na czym polega obciążenie prawa własności?
Początkowo sprowadza się do zagrożenia, a później pozbawienia prawa własności
dłużnika hipotecznego.
