Postępowanie karne- wybrane zagadnienia egzaminacyjne
MGR MONIKA ABRAMEK
Cofnięcie aktu oskarżenia
Zasada skargowości- art. 14 § 1 k.p.k.
Skarga- wniosek podmiotu bezpośrednio zainteresowanego wszczęciem stosownego postępowania
Rodzaje skarg: zasadnicze, etapowe, incydentalne
AO jako skarga zasadnicza
Skarga uprawnionego oskarżyciela zakreśla granice postępowania sądowego;
Problem tożsamości czynu- granice oskarżenia wyznacza zdarzenie historyczne, na którym oparte jest oskarżenie- nie opis czynu, ani jego kwalifikacja prawna!
Z chwilą wniesienia aktu oskarżenia prokurator traci uprawnienia do modyfikowania opisu, jak i
kwalifikacji prawnej czynu, ale może cofnąć akt oskarżenia lub złożyć wniosek o zmianę opisu lub kwalifikacji prawnej czynu bez wychodzenia poza granice oskarżenia!- z chwilą skierowania aktu oskarżenia do sądu prokurator nie przestaje być dysponentem skargi!
Cofnięcie aktu oskarżenia
Oskarżyciel publiczny może cofnąć akt oskarżenia do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej.- nie jest wymagana zgoda oskarżonego.
W toku przewodu sądowego- jedynie za zgodą oskarżonego!
Niedopuszczalne jest cofnięcie aktu oskarżenia po zamknięciu przewodu sądowego przed sądem I instancji, a także w postępowaniu przed sądem II instancji.
Niedopuszczalne- po uchyleniu wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Cofnięcie aktu oskarżenia
Cofnięcie aktu oskarżenia brak skargi uprawnionego
oskarżyciela
17 § 1 pkt 9 k.p.k.
Ponowne wniesienie aktu oskarżenia przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn jest niedopuszczalne.
Wniesienie aktu oskarżenia jest czynnością odwołalną, a jego cofnięcie wywołuje taki stan, jakby skargi w ogóle nie wniesiono. Przestaje ona funkcjonować procesowo i nie wywołuje skutków
prawnych jako oświadczenie woli.
Kodeks nie przesądza formy właściwej dla cofnięcia aktu oskarżenia, co oznacza, że w rachubę wchodzi zarówno oświadczenie ustne do protokołu, jak i oświadczenie pisemne.
Cofnięcie aktu oskarżenia
A co z pokrzywdzonym?
Występował w charakterze oskarżyciela posiłkowego
ubocznego
Nie występował w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego
cofnięcie aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego nie pozbawia go uprawnień
oskarżyciela piłkowego;
może on oświadczyć, że popiera akt oskarżenia i wówczas staje się on
samodzielnym oskarżycielem popierającym skargę.
w terminie 14 dni od powiadomienia go o cofnięciu przez oskarżyciela publicznego aktu oskarżenia oświadczyć, że przystępuje do postępowania jako oskarżyciel
posiłkowy i w dalszym toku postępowania występuje już jako oskarżyciel posiłkowy subsydiarny.
Czynności niepowtarzalne w postępowaniu przygotowawczym
Art. 316 k.p.k.
§ 1.
Jeżeli czynności śledztwa nie będzie można powtórzyć na rozprawie, należy podejrzanego, pokrzywdzonego i ich przedstawicieli ustawowych, a obrońcę i pełnomocnika, jeżeli są już w sprawie ustanowieni, dopuścić do udziału w czynności, chyba że zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu w razie zwłoki.
§ 2.
Podejrzanego pozbawionego wolności nie sprowadza się wtedy, gdy zwłoka grozi utratą lub zniekształceniem dowodu.
§ 3.
Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że świadka nie będzie można przesłuchać na rozprawie, strona lub prokurator albo inny organ prowadzący postępowanie mogą zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania go przez sąd.
Czynności niepowtarzalne w postępowaniu przygotowawczym
zawiadomienie stron o czynności
postulat przeprowadzania czynności z udziałem uczestników niebędących formalnie stronami
praktyka uczestnictwa stron w czynnościach niepowtarzalnych
Czynności niepowtarzalne w postępowaniu przygotowawczym
Przykłady czynności niepowtarzalnych:
oględziny miejsca, rzeczy bądź osoby;
oględziny i otwarcie zwłok;
wyjęcie zwłok z grobu;
eksperyment procesowy;
okazanie;
przeszukanie pomieszczeń i innych miejsc, także osoby, jej odzieży oraz podręcznych przedmiotów;
Przesłuchanie w trybie art. 185a i 185b k.p.k.- wyjątek: jeżeli wyjdą na jaw istotne
okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przeprowadzenia czynności lub
żąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania
pokrzywdzonego lub świadka.
Wprowadzanie do procesu karnego informacji z czynności operacyjno-rozpoznawczych.
Problem tzw. następczej zgody sądu
Pozaprocesowa działalność Policji nie jest to działalność podejmowana w procesie.
Czynności operacyjno-rozpoznawcze zmierzają do odszukania informacji o dowodach i ich utrwalenia w sposób przewidziany w tzw. prawie policyjnym, nie zaś do utrwalenia dowodów rozumianych jako środków dowodowych w procesowym znaczeniu.
System prawnie określonych poufnych, bądź tajnych działań podejmowanych przez wskazane upoważnione ustawowo organy, prowadzonych zwykle poza procesem karnym, ale służący celom tego procesu. To m.in. kontrola operacyjna, zakup kontrolowany.
Upoważnieni do stosowania(w różnym zakresie) tychże czynności na mocy właściwych ustaw są funkcjonariusze; Policji, ABW, CBA, SG, ŻW, SKW oraz SWW, a także kontroli skarbowej.
Wprowadzanie do procesu karnego informacji z czynności operacyjno-rozpoznawczych.
Problem tzw. następczej zgody sądu
Czynności operacyjno- rozpoznawcze są, co do zasady, podejmowane przed ewentualnym wszczęciem postępowania karnego tak więc nie przybierają form procesowych;
nie sporządza się protokołu
notatki i zapiski urzędowe utrwalające wypowiedzi ustne nie mogą zastępować dowodu z zeznań i wyjaśnień (art. 174 k.p.k)
Wprowadzanie do procesu karnego informacji z czynności operacyjno-rozpoznawczych.
Problem tzw. następczej zgody sądu
Jeśli uzyskano dowody pozwalające na wszczęcie postępowania lub przydatne w toczącym się już postępowaniu, organ Policji (ew. innej służby przeprowadzającej czynności) przekazuje materiały do
prokuratury właściwej ze względu na siedzibę tego organu( zob.
np.art.19 ust.15 Ust. o Policji- przepis ten nie może być jednak traktowany jako samodzielna norma kompetencyjna).
O sposobie wykorzystania tych materiałów decyduje właściwy prokurator.
Wprowadzanie do procesu karnego informacji z
czynności operacyjno-rozpoznawczych. Problem tzw.
następczej zgody sądu
Art. 19a ustawy o Policji
W przypadku uzyskania dowodów pozwalających na wszczęcie postępowania karnego lub mających znaczenie dla toczącego się postępowania karnego Komendant Główny Policji, Komendant CBŚP, Komendant BSWP albo komendant wojewódzki Policji przekazuje
prokuratorowi okręgowemu wszystkie materiały zgromadzone podczas stosowania czynności. W postępowaniu przed sądem, w odniesieniu do tych materiałów, stosuje się odpowiednio art. 393 § 1 zdanie pierwsze Kodeksu postępowania karnego.
Wprowadzanie do procesu karnego informacji z czynności operacyjno-rozpoznawczych. Problem
tzw. następczej zgody sądu
Materiały pozyskane w wyniku czynności operacyjno- rozpoznawczych podlegają odczytaniu (odtworzeniu) w postępowaniu przed sądem na podstawie odpowiednio stosowanego art. 393 § 1 zd. 1 k.p.k wtedy, gdy:
- potwierdzają informację o przestępstwie
- pozwalają na wszczęcie postępowania karnego
- mogą być przydatne dla toczącego się już postępowania
Wprowadzanie do procesu karnego informacji z czynności operacyjno-rozpoznawczych. Problem
tzw. następczej zgody sądu
przypadek niecierpiący zwłoki- Komendant Główny Policji, Komendant CBŚP, Komendant BSWP albo komendant wojewódzki Policji może zarządzić, po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego
prokuratora, kontrolę operacyjną, zwracając się jednocześnie do właściwego miejscowo sądu okręgowego z wnioskiem o wydanie postanowienia w tej sprawie;
nieudzielenia przez sąd zgody w terminie 5 dni od dnia zarządzenia kontroli operacyjnej, organ zarządzający wstrzymuje kontrolę operacyjną oraz dokonuje protokolarnego, komisyjnego
zniszczenia materiałów zgromadzonych podczas jej stosowania.
Wprowadzanie do procesu karnego informacji z czynności operacyjno-rozpoznawczych.
Problem tzw. następczej zgody sądu
Problem 168b k.p.k.
Jeżeli w wyniku kontroli operacyjnej zarządzonej na wniosek uprawnionego organu na podstawie przepisów szczególnych uzyskano dowód popełnienia przez osobę, wobec której kontrola operacyjna była stosowana, innego przestępstwa ściganego z urzędu lub przestępstwa skarbowego niż przestępstwo objęte zarządzeniem kontroli operacyjnej lub przestępstwa ściganego z urzędu lub przestępstwa skarbowego
popełnionego przez inną osobę niż objętą zarządzeniem kontroli operacyjnej, prokurator podejmuje decyzję w przedmiocie wykorzystania tego dowodu w postępowaniu karnym.
Tzw. zgoda następcza na wykorzystanie materiałów z kontroli operacyjnej dotyczy sytuacji, w której w toku takiej kontroli (np, podsłuchu) uzyskano materiał świadczący o popełnieniu przestępstwa innego niż objęte zarządzeniem o przeprowadzaniu tej kontroli.
Przed 15 kwietnia 2016 r. zgody tej udzielał sąd na podstawie art. 19 ust. 15c ustawy o Policji (Dz.U. z 2017 r. poz. 2067)
W ramach nowelizacji k.p.k. z dniem 15 kwietnia 2016 r. uchylono art. 19 ust. 15c ustawy o Policji, a w jego miejsce wszedł w życie art. 168b k.p.k., zgodnie z którym zgodę następczą wyraża prokurator, a może ona dotyczyć "innego przestępstwa ściganego z urzędu".
Wprowadzanie do procesu karnego informacji z czynności operacyjno-rozpoznawczych.
Problem tzw. następczej zgody sądu
Uchwała SN z dnia 28 czerwca 2018 roku I KZP 4/18
Użyte w art. 168b k.p.k. sformułowanie "innego przestępstwa ściganego z urzędu lub przestępstwa skarbowego innego niż przestępstwo objęte
zarządzeniem kontroli operacyjnej" obejmuje swoim zakresem wyłącznie te przestępstwa, co do których sąd może wyrazić zgodę na zarządzenie kontroli operacyjnej, w tym te, o których mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2017 r. poz. 2067 t.j. z późn.
zm.).
Podsłuch telefoniczny w toku czynności operacyjno-rozpoznawczych w ustawie o
Policji
Pozaprocesowa działalność Policji nie jest to działalność podejmowana w procesie
Podejmowanie są przez Policję w celu zapobieżenia, wykrycia, ustalenia sprawców, a także uzyskania i utrwalenia dowodów, ściganych z oskarżenia publicznego, umyślnych
przestępstw określonych w katalogu z art. 19 ustawy o Policji, np. zabójstwa, oszustwo, rozbój.
Może być podejmowana wobec osób podejrzanych, podejrzanych i oskarżonych.
Kontrola operacyjna prowadzona jest niejawnie i polega na m.in. na uzyskiwaniu i utrwalaniu treści rozmów prowadzonych przy użyciu środków technicznych, w tym za pomocą sieci
telekomunikacyjnych.
gdy inne środki okazały się bezskuteczne albo będą nieprzydatne, sąd okręgowy, właściwy miejscowo ze względu na siedzibę składającego wniosek organu Policji, może, w drodze postanowienia, zarządzić kontrolę operacyjną, na pisemny wniosek Komendanta Głównego Policji, Komendanta CBŚP albo
Komendanta BSWP, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego, albo na pisemny wniosek komendanta wojewódzkiego Policji, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody prokuratora
okręgowego właściwego ze względu na siedzibę składającego wniosek organu Policji
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary
Podmiotem zbiorowym w rozumieniu ustawy jest osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, z
wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i ich związków.
Podmiotem zbiorowym w rozumieniu ustawy jest również spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek, spółka kapitałowa w organizacji, podmiot w stanie likwidacji oraz przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną, a także zagraniczna jednostka organizacyjna.
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary
Przedmiotowe ramy odpowiedzialności prawnej podmiotów zbiorowych:
podstawowym warunkiem odpowiedzialności podmiotu zbiorowego na podstawie u.o.p.z. jest wystąpienie
określonego związku podmiotowego pomiędzy osobą fizyczną, będącą sprawcą przestępstwa, a podmiotem zbiorowym
Podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności za czyn zabroniony, którym jest zachowanie osoby fizycznej:
1) działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego
reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku,
2) dopuszczonej do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa w pkt 1,
3) działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, za zgodą lub wiedzą osoby, o której mowa w pkt 1, 4) będącej przedsiębiorcą, który bezpośrednio współdziała z podmiotem zbiorowym w realizacji celu prawnie dopuszczalnego,
jeżeli zachowanie to przyniosło lub mogło przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść, chociażby niemajątkową.
Musi być to przestęsptwo katalogowe wskazane w art. 16 u.o.p.z.
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod
groźbą kary
Podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności, jeżeli fakt popełnienia czynu zabronionego, wymienionego przez osobę działającą w imieniu podmiotu zbiorowego, został potwierdzony:
prawomocnym wyrokiem skazującym tę osobę,
wyrokiem warunkowo umarzającym wobec niej postępowanie karne albo postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe,
orzeczeniem o udzielenie tej osobie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności albo
orzeczeniem sądu o umorzeniu przeciwko niej postępowania z powodu okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy.
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary
Odpowiedzialność określona w ustawie jest odpowiedzialnością pozostającą w obszarze prawa karnego, nie jest to jednak odpowiedzialność karna sensu stricto. Nie wyczerpuje ona ustawowych znamion określonej normy prawa karnego typizującej przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. W tym przypadku odpowiedzialność podmiotu zbiorowego ma charakter wtórny i pochodny, a prawnokarną normę sankcjonowaną narusza tu nie podmiot zbiorowy, lecz osoba fizyczna.
Ustawa określa samodzielne materialnoprawne zasady odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za przestępstwa i przestępstwa skarbowe. Można tutaj wyróżnić następujące przesłanki samoistne:
1)obiektywną, którą jest przyniesienie korzyści, chociażby niemajątkowej, lub przynajmniej możliwość takiej korzyści;
2)subiektywną, którą jest możliwość zarzucenia podmiotowi zbiorowemu co najmniej braku należytej staranności w wyborze osoby fizycznej lub braku należytego nadzoru nad taką osobą.
Wobec podmiotu zbiorowego można orzec karę pieniężną, przepadek i wskazane w ustawie środki karne
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary
Ustawa stanowi własne przepisy proceduralne co do zasad postępowania w zakresie
odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Istnieje przy tym szerokie odesłanie do przepisów i zasad zawartych w Kodeksie postępowania karnego, jeśli przepisy niniejszej ustawy takiej
możliwości nie wyłączają.
Nie stosuje się jednak przepisów o oskarżycielu prywatnym, przedstawicielu społecznym, postępowaniu przygotowawczym, postępowaniach szczególnych oraz o postępowaniu karnym w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych..
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod
groźbą kary
Postępowanie wszczyna się na wniosek:
prokuratora
pokrzywdzonego- uwaga! obowiązuje przymus adwokacko-radcowski
Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ale tylko w sprawach, w których podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego jest czyn zabroniony uznany przez ustawę za czyn nieuczciwej konkurencji.
Jeżeli wniosek w tej samej sprawie skierował zarówno prokurator, jak i pokrzywdzony:
rozpoznaniu podlega wniosek prokuratora- złożenie wniosku przez prokuratora powoduje, że wniosek pokrzywdzonego nie podlega rozpoznaniu bez względu na to, który z tych wniosków został złożony jako pierwszy;
reguła pierwszeństwa obowiązuje do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego;
sąd orzeka o dopuszczeniu pokrzywdzonego do udziału w postępowaniu obok prokuratora, chyba że sprzeciwia się temu interes wymiaru sprawiedliwości.
Stosuje się w tym przypadku przepisy o oskarżycielu posiłkowym ubocznym, ale pokrzywdzony dopuszczony do udziału w postępowaniu obok prokuratora nie ma statusu oskarżyciela posiłkowego ubocznego, ale można powiedzieć, że będzie pełnił rolę, jaka przypada w procesie karnym oskarżycielowi posiłkowemu ubocznemu, chociaż z ograniczeniami w zakresie zaskarżania.
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod
groźbą kary
Z wnioskiem przesyła się sądowi odpis orzeczenia, które zapadło wobec osoby fizycznej działającej w imieniu podmiotu zbiorowego, wraz z uzasadnieniem, jeżeli je sporządzono.
Wniosek podlega wstępnej kontroli sądu. Przepisy k.p.k. o wstępnej
kontroli oskarżenia stosuje się odpowiednio, z tym że udział stron w
posiedzeniu nie jest obowiązkowy.
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary
Właściwość sądu
w pierwszej instancji orzeka sąd rejonowy, w którego okręgu popełniono czyn zabroniony,
jeżeli czyn taki popełniono w okręgu kilku sądów, na polskim statku wodnym lub powietrznym albo za granicą - sąd rejonowy, w którego okręgu znajduje się siedziba podmiotu zbiorowego, a w przypadku zagranicznej jednostki organizacyjnej - siedziba jej przedstawiciela w Rzeczypospolitej
Polskiej.
Sąd apelacyjny, na wniosek sądu rejonowego, może przekazać do rozpoznania sądowi okręgowemu, jako sądowi pierwszej instancji, sprawę ze względu na jej szczególną wagę lub zawiłość.
środki odwoławcze od wyroków oraz orzeczeń i zarządzeń zamykających drogę do wydania wyroku rozpoznaje sąd okręgowy właściwy według przepisów k.p.k., a środki odwoławcze od pozostałych postanowień, zarządzeń i czynności - sąd rejonowy w innym równorzędnym składzie.
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary
Właściwość sądu- II instancja
Sąd rejonowy jako sąd I instancji: środki odwoławcze od wyroków oraz orzeczeń i zarządzeń zamykających drogę do wydania wyroku rozpoznaje sąd okręgowy właściwy według przepisów k.p.k., a środki odwoławcze od pozostałych postanowień, zarządzeń i czynności - sąd rejonowy w innym równorzędnym składzie.
Sąd okręgowy jako są I instancji: środki odwoławcze od wyroków oraz orzeczeń i zarządzeń
zamykających drogę do wydania wyroku rozpoznaje sąd apelacyjny właściwy według przepisów k.p.k., a środki odwoławcze od pozostałych postanowień, zarządzeń i czynności - sąd okręgowy w innym równorzędnym składzie.
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary
Zabezpieczenie majątkowe i środki zapobiegawcze
Zabezpieczenie majątkowe
W celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, jeszcze przed jego wszczęciem, można wystąpić do właściwego sądu o wydanie postanowienia o zabezpieczeniu na mieniu podmiotu zbiorowego grożącej kary pieniężnej lub przepadku.
Środki zapobiegawcze
Sąd może zastosować wobec podmiotu zbiorowego środek zapobiegawczy w postaci zakazu łączenia się, podziału lub przekształcenia się podmiotu zbiorowego, zakazu ubiegania się o zamówienia
publiczne na czas trwania postępowania, a także obciążania w tym czasie bez zgody sądu swojego majątku lub zbywania bez takiej zgody określonych przez sąd składników majątkowych.
Na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego przysługuje zażalenie.
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary
Reprezentacja podmiotu zbiorowego w postępowaniu
w imieniu podmiotu występuje osoba wchodząca w skład organu uprawnionego do reprezentowania tego podmiotu;
Osobie takiej generalnie przysługuje:
• prawo składania wyjaśnień
• może bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień
• prawo składania wyjaśnień do każdego dowodu przeprowadzonego na rozprawie
Jednakże w takiej sytuacji nie może reprezentować podmiotu- wykluczona jest możliwość reprezentowania podmiotu zbiorowego przez fizycznego sprawcę przestępstwa, za które podmiot ten ponosi pochodną odpowiedzialność.
Jeżeli podmiot taką osobę wyznaczy sąd wzywa go do wskazania, w terminie 30 dni, innej osoby, która będzie występowała w postępowaniu w jego imieniu w razie niewyznaczenia lub, gdy nie działają organy uprawnione do reprezentacji wyznacza obrońcę z urzędu
podmiot zbiorowy może ustanowić obrońcę spośród radców prawnych lub adwokatów;
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary
Rozprawa W rozprawie mogą wziąć udział:
• wnioskodawca,
• pokrzywdzony dopuszczony do udziału w postępowaniu obok prokuratora,
• przedstawiciel podmiotu zbiorowego i jego obrońca.
Nieusprawiedliwione niestawiennictwo strony nie wstrzymuje rozpoznania sprawy.
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary
Postępowanie dowodowe
dowody dopuszcza się na wniosek stron, a w uzasadnionych wypadkach także z urzędu;
niedopuszczalny jest dowód oczywiście zmierzający do przedłużenia postępowania;
ciężar dowodu spoczywa na tym, kto dowód zgłasza!
Ustanawia regułę odmienną niż zasada ciężaru dowodu wynikająca z postępowania karnego.
Określa ciężar dowodu w znaczeniu formalnym, który oznacza konieczność udowodnienia tezy wyłącznie przez stronę, która ją wysuwa - pod rygorem jej odrzucenia. Reguła ta nie zwalnia jednak prokuratora z obowiązku udowodnienia, że spełnione zostały określone w ustawie przesłanki odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. Bierność prokuratora w tym zakresie prowadzić będzie do uniewinnienia podmiotu zbiorowego.
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary
Samodzielność jurysdykcyjna sądu
Sąd rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne w granicach wniosku.
Jednakże ta samodzielność jest ograniczona:
moc wiążącą mają zawarte w prawomocnym orzeczeniu ustalenia stwierdzające fakt popełnienia przez daną osobę fizyczną określonego czynu zabronionego;
prawomocnymi rozstrzygnięciami sądu kształtującymi prawo lub stosunek prawny, które wiążą sąd w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych.
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary
Powaga rzeczy osądzonej
Powagę rzeczy osądzonej lub zawisłość sprawy ustala się wyłącznie według czynu zabronionego, za który podmiot zbiorowy poniósł albo ma ponieść odpowiedzialność- czyli wyłącznie na podstawie analizy czynu zabronionego osoby fizycznej, za który podmiot zbiorowy poniósł odpowiedzialność albo ma tę odpowiedzialność ponieść.
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary
Środki zaskarżenia
APELACJA
•od wyroku sądu I instancji
•przysługuje: wnioskodawcy i podmiotowi zbiorowemu
KASACJA
•Od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie
•przysługuje stronom, Prokuratorowi Generalnemu i Rzecznikowi Praw Obywatelskich
Postępowanie habeas corpus
W polskiej doktrynie prawa karnego procesowego istnieją rozbieżności co do tego jak należy rozumieć pojęcie habeas corpus.
S. Waltoś wskazuje, że pojęcie habeas corpus należy wiązać przede wszystkim z art. 464 § 1 i 3 kodeksu postępowania karnego, który wymaga obecności zatrzymanego lub jego obrońcy na posiedzeniu sądu rozpatrującym zażalenie na zastosowanie tymczasowego aresztowania.
A. Murzynowski oraz J. Konsonoga za realizację zasady habeas corpus uznają sądowe orzekanie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania.
J. Izydorczyk w klasycznej instytucji habeas corpus upatruje obowiązku doprowadzenia przed sąd osoby zatrzymanej, odróżniając przy tym ten obowiązek od postępowania w sprawie zastosowania tymczasowego aresztowania
P. Kardas natomiast, obejmuje pojęciem habeas corpus postępowania toczące się na podstawie art. 5 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, zarówno jeżeli chodzi o ustęp 3 jak i o ustęp 4.
Za najwęższym zakresem tego pojęcia opowiada się P. Hofmański obejmując nim jedynie art. 5 ust. 4 EKPC, podkreślając przy tym, że immanentnym elementem tej procedury jest jej wnioskowy charakter.
Postępowanie habeas corpus
Gwarancja habeas corpus oznacza wymóg niezwłocznego postawienia przed sędzią osoby zatrzymanej lub tymczasowo aresztowanej.
Postępowanie habeas corpus
Każdy zatrzymany lub aresztowany zgodnie z postanowieniami ustępu 1 lit. c) niniejszego artykułu powinien zostać niezwłocznie postawiony przed sędzią lub innym urzędnikiem uprawnionym przez ustawę do wykonywania władzy sądowej i ma prawo być sądzony w rozsądnym terminie albo
zwolniony na czas postępowania. Zwolnienie może zostać uzależnione od udzielenia gwarancji zapewniających stawienie się na rozprawę.
Każdy, kto został pozbawiony wolności przez zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności i zarządzenia zwolnienia, jeżeli pozbawienie wolności jest niezgodne z prawem.
Postępowanie habeas corpus
Gwarancje istotne dla procedury habeas corpus zawarte są również w art. 6 EKPC, który buduje standard rzetelnego procesu karnego poprzez przyznanie szeregu uprawnień procesowych jego uczestnikom.
Art. 6 ust. 1 Konwencji stanowi gwarancje sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą.
Podstawową regulacją dotyczącą postępowania habeas corpus jest artykuł 41 Konstytucji, który zapewnia każdemu nietykalność i wolność osobistą.
Artykuł 41 ust. 2 Konstytucji statuuje gwarancję prawa do kontroli legalności pozbawienia wolności.
Zgodnie z jego treścią, każdy kto został pozbawiony wolności na podstawie innej niż sądowy wyrok ma
prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia oraz prawo do niezwłocznego powiadomienia o pozbawieniu wolności rodziny lub osoby wskazanej.
Artykuł 41 ust. 3 Konstytucji ustanawia gwarancje habeas corpus w stosunku do zatrzymanego. Można z niego wyodrębnić gwarancje przysługujące na różnych etapach zatrzymania – początkowo jest to prawo do informacji o przyczynach zatrzymania, następnie wskazanie czasowych granic zatrzymania, przy czym
Konstytucja wprowadza maksymalny termin jego zakończenia, a także gwarancja zwolnienia po upływie przewidzianego.
Postępowanie habeas corpus
Gwarancje habeas corpus na poziomie ustawowym tworzą dwa odrębne modele – odnoszący się do zatrzymania oraz tymczasowego aresztowania.
Zatrzymanie:
• Rozdział 27 k.p.k.;
• zgodnie z art. 244 k.p.k., o zatrzymaniu osoby nie decyduje sąd, a Policja. Dopiero zażalenie na zatrzymanie
rozpatrywane jest przez sąd rejonowy (art. 246 k.p.k.). Udział zatrzymanego w postępowaniu przed sądem reguluje art.
464 k.p.k., przyznając mu prawo do wzięcia w nim udziału.
Tymczasowe aresztowanie:
• prowadzone przez sąd, który wydaje decyzję w postaci postanowienia;
• postępowanie musi się rozpocząć przed upływem 48-godzinnego terminu dopuszczalnego zatrzymania, gdyż w innym razie zatrzymany musi zostać zwolniony;
• wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania złożony przez prokuratora powinien zostać rozpatrzony przez sąd bez zbędnej zwłoki w nieprzekraczalnym terminie 24 godzin;
• sąd przed zastosowaniem tymczasowego aresztowania ma obowiązek przesłuchania oskarżonego;
• na postanowienie przysługuje zażalenie.
