Matynia-Choińska Anna Teresa

1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI — hfUY.AO. ftr.

...

1/1. Relacja —

I/2. Dokumenty (sensu slricto) dolycżące osoby relatora

I/3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące osoby relatora —

II. Materiały uzupełniające relację y

111/1 - Materiały dotyczące rodziny relatora —

III/2 - Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. — III/3 - Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( I939- I945) 111/4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r. -—

III/5 - inne...—

IV. Korespondencja —

V. Nazwiskowe karty informacyjne \J

VI. Fotografie UfoJU.

2

3

Anna Teresa M a t y n i a - C h o i ń s k a „ A n ia ” , c. S tefana, u r. 8 stycznia 1924 r. w W arszaw ie. W 1939 r. uk o ń czy ła dwie klasy P ryw atnego G im nazjum i Liceum P P . R oszkow skiej i Popielew skiej w W arszaw ie przy ul. B agatela 15.

O blężenie W arszaw y o ra z o k u p ację niem iecką przeżyła A n n a w raz z rodzicam i i m łodszym rod zeństw em D a n u tą i Stanisław em w W arszaw ie. W czerw cu 1940 r. N iem cy zezwolili n a otw arcie k u rsó w przygotow aw czych d o wyższych szkół zaw odow ych, m ających w ykształcić w ykw alifikow anych ro b o tn ik ó w d la j p o trzeb przem ysłu i ro ln ictw a niem ieckiego. K u rs A o d p o w iad a ł pierw szej j i drugiej klasie gim nazjalnej. K u rs B o d p o w iad a ł trzeciej i czw artej klasie. A n n a ^ podjęła n a u k ę n a k u rsie B. 11 paźd ziern ik a 1941 r. zm arł ojciec A n n y , c ię ż k o , p o tu rb o w a n y przez N iem ców w czasie rewizji, d o k o n an ej w jej d o m u . Po ukończeniu czterech klas w gim nazjum M arii T aniew skiej dalsza n a u k a licealna f o dbyw ała się n a k o m p letach w pry w atn y ch m ieszkaniach. O ficjalnie A n n a j praco w ała ja k o u rz ęd n iczk a w biurze K a sy Stefczyka n a ulicy W areckiej 11 a. r D o p racy k onspiracy jnej w A K w ciągnął A n n ę kolega z ko m pletów , S te fa n , Janiszew ski. N a jesieni 1944 r. była łączniczką p rzew ożącą ró żn e d o k u m e n ty i i prasę n a zlecenie S tefana Janiszew skiego. D w u k ro tn ie znalazła się w niebez-j pieczeństwie; pew nego ra zu w ra cała tram w ajem po p racy d o d o m u . Przed j m ostem P oniato w sk ieg o m o to rn iczy ostrzegł jad ąc y ch , że za m ostem przy p a rk u [ Paderew skiego sto ją „ b u d y ” (sam o ch o d y ciężarow e k ryte p lan d ek ą). Z tram -, w aju N iem cy p ak o w ali w szystkich p asażerów d o tych „ b u d ” . M o to rn iczy j zw olnił przed m ostem i A n n a w raz z innym i w yskoczyła. C zek ała d o godzinyx policyjnej, aż o d jad ą „ b u d y ” , poniew aż m iała przy sobie k o m p ro m itu jącej d o k u m en ty w teczce. In n y m razem u n ik n ęła p o d o b n ej tragedii w d ru g i dzień ^

Św iąt W ielkanocy 1944 r. 7,

Pierw szego sierp nia w ybuchło po w stanie; A n n a o trzy m a ła ro z k az d o sta n ia s się n a Ż o lib o rz d o m ieszk a n ia cioci K arw an o w ej. N ie zd o łała dotrzeć. N o c j spędziła w piw nicy d o m u n a w p ro st k ościoła św. A n n y przy ul. M iodow ej 7 n a n S tarym M ieście. R o zp o częła się w alka. N iem cy wzywali m ieszkańców stolicy: ^

„podd ajcie się P olacy, w ychodźcie z d o m ó w ” . O dp ow ied zią było b u d o w an ie p b ary k ad , odzielających część m ia sta w o ln ą od N iem ców . A n n a b ra ła ud ział [s w b u d o w a n iu pierw szej b ary k ad y naprzeciw ko k ościo ła św. A nny . Jej p ragnienie a n aw iązania k o n ta k tu z A K spełniło się. W piw nicy sp o tk a ła starszego p a n a , A k tó ry zap ro w ad ził j ą d o swego m ieszk an ia n a ulicę Z akro czym sk ą. T o byli u p aństw o Zielińscy. O n i jego żo n a p rzygotow yw ali posiłki d la w alczących j żołnierzy A K , a A n n a d o n o siła je n a b ary k ad ę p o d M enn icą. S k o n ta k to w ała się j z p u n k tem o p a tru n k o w y m n a ul. F ran ciszk ańsk iej, gdzie o.o. franciszkanie n prow adzili p u n k t s a n ita rn y i dożyw ianie ludności cywilnej, przybyłej z różny ch A dzielnic W arszaw y. U o.o. fran ciszk an ó w sp o tk a ła sw oją siostrę D a n u się — obie były san itariu szk am i. P o u p a d k u p o w stan ia A n n ę i jej siostrę w raz z wielom a-, innym i bohatersk im i o b ro ń c am i stolicy w yw ieziono — stłoczonych po 60 osób v w tow arow ych w a g o n ach — d o L inzu w A u strii. M ężczyzn u staw io ny ch w o g rom ny p o ch ó d p o p ro w a d z o n o do M a u th a u se n , k obiety po kilku d n iach j wywieziono z M a u th a u se n d o R avensbriick. A n n a krzepiła w spółw ięźniarki * do brym słowem i p o d trzy m y w ała je n a duchu. Z R avensbriick w yw ieziono ją w raz z sio strą tra n sp o rte m d o F lo sse n b u rg a, K o m m a n d o D resd en. Z ostały przydzielone d o p racy w drezdeńskiej fabryce, p ro d u k u jącej części d o sam o lo ­ tów . M im o ściślej k o n tro li niem ieckiej zd arzało się czasem przem ycić n iew łaś-(

ciwie zało żo n ą sprężynkę czy źle włożyć śrub ki, co w konsekw encji m og ło t spow odow ać k a ta s tro fę m aszyny.

W styczniu 1945 r. rozpoczęły się alianckie dyw anow e n alo ty , k tó re zam ieniały piękne m iasto w stertę gruzu, ale ich b u dy nek stał. W zachow aniu strażniczek n a stą p iła p ew na zm ian a, ju ż nie było nieludzkiej buty, ale n ad a l obow iązyw ał zak az p o d ch o d z en ia do okien. W czasie w ietrzenia hali fabrycznej

4

wszystkie więzmarKi m usiaiy oyc zgium auzum ; w jcu n y m muijawu.

.

A n n a je d n a k p odeszła d o uchylonego o k n a. R o zp łak a ła się. P odeszła d o niej strażniczka przezw ana Ż a b ą , u osobienie brzydoty i okrucieństw a.

— D laczego płaczesz?

— Bo przypom niałam sobie W arszaw ę, m ój do m , m o ją m am ę.

K a z a ła w rócić d o grupy. D ziew częta nie m ogły wyjść z podziw u, że tak wielkie przew inienie uszło bez o k ru tn ej kary.

Czy człow iek jest d o k o ń ca zły?

7 kw ietnia 1945 r., p o m im o b o m b a rd o w a ń alianckich, za rząd zo n o ew ak u a­

cję obozu. W ięźniarki o trzym ały skąpy p ro w ian t n a d ro g ę i ruszyły w k ieru n k u n a Czechy. A nnie, jej siostrze i 3 innym odw ażnym u d ało się w pewnej chwili .oderw ać od k o lu m n y i zbiec do lasu. K iedy p o c h ó d się oddalił, zn ająca język niem iecki A n n a w yszła z lasu i sp y tała n a p o tk a n ą N iem kę, czy m oże u niej p rz en o co w a ć. K o b ie ta k az ała im przyjść d o siebie, kiedy się ściem ni, n ak a rm iła

^’e k arto fla m i i m lekiem , a następ n ie u k ry ła u siebie w stodole. Było to we wsi Bielatel.

Ó sm ego m a ja d o wsi przyszli R osjanie. J e d n a z g rupy uciekinierek zn ała , język rosyjski. T o b ard zo p om o g ło w naw iązan iu rozm ow y i przeżyciu. Od jednego z R o sja n o trzym ały row er i p ostanow iły w rócić n a nim d o Polski. P od fw sią C rostw itz (obecnie C hróścica) D a n u sia , zjeżdżając z góry, sp ad ła z ro z ­ p ę d z o n e g o ro w eru w ró w rzeki K laszto rn ej, k tó ry p ow stał p o w ybuchu b om by 3i zerw aniu m o stu . Był to śm iertelny w ypadek. 14 m a ja 1945 r. D a n u sia zm arła f,w szpitalu w R ackelw itz nie odzyskaw szy przytom n ości. Z aprzyjaźnieni Ł u ży ­ c z a n i e u rządzili w C ro stw itz piękny pogrzeb. Z krzyżem przed tru m n ą szedł

ksiądz L ucjusz T eic h m a n n , a za tru m n ą p o n a d 2 km szła sam otnie A n n a . C m en tarz był pełen ludzi w łużyckich strojach. Starzy Ł u życzanin zw rócił się do A n n y ze słow am i „ N a tym grobie będą zaw sze k w iaty ” .

P o pogrzebie A n n a zw róciła się o p o m o c d o grupy stacjonujących w C ro s t­

witz polskich żołnierzy, k tó rzy n astęp n eg o d n ia w racali d o k raju . N ie w olno im było oficjalnie przew ozić osób cyw ilnych, ale A n n ę ukryli w sam ochodzie ciężarow ym , przew ożącym bydło. W ten sposób do jechała d o L eszna. W Lesznie otrzy m ała d o k u m e n t R G O , stw ierdzający jej tożsam ość i u p o w ażn iający do darm ow ej jazd y pociągiem . Z L eszna pojech ała do O stro w a W ielkopolskiego i tam d w a dni czekała n a p o ciąg z P o zn an ia d o W arszaw y. Przyjechał przepełniony, obw ieszony szabrow nikam i. S zczuplutkiej, rozpaczliw ie w yg ląd a­

jącej dziew czynie pom ó gł kiero w n ik pociągu wsiąść d o pu lm an ow skiego w ag o ­ nu, przeznaczonego d la osób jad ą c y c h służbow o i zapew nił jej m iejsce siedzące w przedziale. T u p o z n a ła Jerzego R em iszew skiego z P o zn an ia, k tó ry jech a ł d o W arszaw y p o sw oją żonę rów nież w ra cają cą z o b o zu w R avensbriick. Z a o fia ro ­ w ał po m o c w k o n ty n u o w a n iu nauki.

I A n n a w róciła d o W arszaw y, a n astępnie sko rzystała z zaproszenia p. R em iszew skiego i p o d jęła stu d ia n a W ydziale M atem aty czn o-P rzy ro dn iczym I U niw ersytetu P o znańskiego ja k o s tu d e n tk a nadzw yczajna i rów nocześnie

•przygotow yw ała się d o u zy sk a n ia m a tu ry . Z ap isała się d o II klasy P aństw ow ego ' G im nazjum Ż eńskiego im. generałow ej Jadw igi Z am oyskiej, gdzie d y re k to rk ą była d r H elena H o p p ó w n a . M a tu rę zd ała 26 lutego 1946 ro k u . W ów czas uzyskała statu s stu d en tk i zw yczajnej. W czerw cu tegoż ro k u zdała egzam in n a W ydział L ekarski U niw ersytetu P oznańskiego. P o dw u latac h studiów w P o- ' znaniu p rzeniosła się d o swej rodzinnej W arszaw y n a trzeci ro k W ydziału L ekarskiego U niw ersy tetu W arszaw skiego. O d 1965 r. pracu je w psychiatrii, początk o w o w W ojew ódzkiej P o ra d n i Z d ro w ia Psychicznego, a n astęp nie — po uzyskaniu specjalizacji — w Specjalistycznym P sychiatrycznym Z espole O pieki Z d ro w otn ej w O lsztynie. P rzez wiele la t p raco w ała i p racu je n ad al społecznie i w o rganizacjach k o m b atan c k ic h . Jej odznaczenia: K K O O P , M Z iW , K P , K P o w ., W iM , M 40 P R L , K D , O d z n a k a „ Z a w zoro w ą p racę w służbie zdfUWfa^r

5

6

7

8

9