1
SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI — Q ^
2
CWl£C...... ...
d . ^C> 5U ol5 [c c ł
I. Materiały dokum entacyjne 1/1 - relacja właściwa v h
I/2 - dokumenty (sensu stricto) dot. osoby relatora
i/3 - inne materiały dokumentacyjne dot. osoby relatora — *
II. Materiały uzupełnieniające relację — >
III. Inne materiały (zebrane przez „relatora”):
111/1- dot. rodziny relatora —
III/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r .-* * III/3 - dot. ogólnie okresu okupacji (1939 -1 9 4 5 ) — III/4 - dot. ogólnie okresu po 1945 r. —
lil/5 - inne... —
IV. Korespondencja —
V. W yp isy ze źródeł [tzw.: „nazwiskowe karty informacyjne”]
VI. FotografieV
2
3
ROGOZIŃSKA MARIA - STEFANIA 0 L 3 Z 0 V /I E C ^ •
U r o d z ił a m s i ę 8 s i e r p n i a 1921 r . w W i e lg ie m . Do k l a s m łod
s z y c h u c z ę s z c z a ł a m w G a r d z i e n i c a c h , g d z i e u c z y ł a , mnie ś w i e t n a , wymaga
j ą c a n a u c z y c i e l k a , H e le n a Hebda. K la sę p i ą t ą ^ k o n c z y ła m w C i e p i e l o w i e . D z i a ł a ł y t u , 3 z a s t ę p y h a r c e r s k i e , k t ó r e o p r ó c z z b i ó r e k , o b o zó w , za jm o w a ły s i ę m . i n . ^ z pomocą k i e r o w n ik a S t a n i s ł a w a P i e t r k i e w i c z a ) , d o ż y w i a n i e m d z i e c i z r o d z i n u b o ż s z y c h o r a z u ś w i e t n i a ł y swoim i w ystępam i u r o c z y s t o ś c i państwowe i i n n e i m p r e z y . I n s p i r o w a l i i w spom aga li h a r c e r - s
s tw o n a u c z y c i e l e , k t ó r y c h z p e r s p e k t y w y m in io n y ch l a t o ce n ia m b a r d z o w y s o k o . Moimi k la s o w y m i k o le g a m i i k o le ż a n k a m i b y l i : H e le n a S a j n ó g , M a ria B a ń ce ro w sk a , H o n o ra ta M a c ią g , B r o n is ła w a Mazur, Marianna P i o r u n , Hana Klajman, R y fk a S z p i g i e l m a n , C y r l a Korman, Ja n e k P i e t r u s z k a ,W a c ł a w G r e g o r c z y k , M a z i a r z , T a d e u sz W o l s z c z a k , Jan S o ń ta "O śka" i i n n i , k t ó r y c h n a z w is k a z a t a r ł y s i ę w p a m i ę c i .
Pamiętam, ż e w C i e p i e l o w i e c z ę s t o d o c h o d z i ł o do k o n f l i k t ó w m ię d z y P olakam i i Żydam i, g d y c h o d z i ł o o i n t e r e s y , j a k n p . h a n d d l, c z y r z e m i o s ł o . Czasem p r z e n o s i ł o s i ę t o do s z k o ł y . N a u c z y c i e l e s t a r a l i s i ę z a p o b i e g a ć i l i k w i d o w a ć j e i b a r d z o d b a l i , b y m ię d z y d z i e ć m i p o l s k i m i i żydow sk im i p a n o w a ły d o b r e , k o l e ż e ń s k i e s t o s u n k i , a l e n i e zaw sze im s i ę t o u d a w a ło .
S w oją e d u k a c j ę p r z e rw a ła m , pracow ałam w g o s p o d a r s t w i e roln y m R o d z ic ó w i u d z i e l a ł a m s i ę w d z i a ł a l n o ś c i K oła ZMW " W i c i " . W k r ó tc e w stą p i ł a m d o S z k o ł y R o l n i c z e j w N a ł ę c z o w i e , k t ó r e j z a ł o ż y c i e l a m i b y l i m i s j o n a r z e , k s i ę ż a : J ó z e f M a ły s i a k o r a z J ó z e f G o r a j e k .
Wojna p r z e r w a ł a n a u k ę . P r z e ż y ła m t r a g e d i ę i p o ż a r w G a r d z i e n i c a c h p o d c z a s d z i a ł a ń f r o n t o w y c h . Z a c z ę ł a s i ę o k u p a c j a . J a k w i e l u
P o la k ó w c a ł a moja r o d z i n a w ł ą c z y ł a s i ę w d z i a ł a n i a k o n s p i r a c y j n e i walkę p r z e c i w w r o g o w i. Nasz dom s t a ł s i ę j e d n ą z t w i e r d z p a r t y z a n c k i c h z g r u p o w a n ia BCh " O ś k i " . Godna p o d ziw u b y ł a n a s z a Mama. N a l e ż a ł a d o t y c h k o b i e t p o l s k i c h , k t ó r e p a t r i o t y z m s t a w i a ł y ponad u c z u c i a m a c i e r z y ń s k i e . Z d a r z a ł o s i ę , ż e d r ż ą c y m i rękam i w k ła d a ła nam, swoim có rk o m , z a s z e r o k i p a s pod o d z i e ż ą g r a n a t y i p i s t o l e t y , b ł o g o s ł a w i ł a i w y p r a w ia ła w n i e b e z p i e c z n ą d r o g ę d o m i e j s c a p r z e z n a c z e n i a . Czasem nawet o s o b i ś c i e poma
g a ł a maskować na w o z i e p r z e w o ż o n ą b r o ń i a m u n i c ję . P o t r a f i ł a u k ry ć w s o b i e l ę k o ż y c i e s w o i c h d z i e c i w te d y , g d y wymagała t e g o s y t u a c j a . N i e w i e l e matek ś w ia d o m ie p o s y ł a ł o synów i c ó r k i d o w a l k i z w ro g ie m . P r z e k a z a ł a nam s w ó j p a t r i o t y z m . C z y n n ie u c z e s t n i c z y l i ś m y w k o n s p i r a c j i .
W 1941 r . w yszłam z a mąż za m łyna rza S t a n i s ł a w a O ls z o w c a z R ud y, k t ó r y r ó w n i e ż wraz z e swoim bra tem b y ł ż o ł n i e r z e m p o d z i e m i a .
4
" 2 • - /
T era z o b o j e w ykonywaliśm y w yznaczone z a d a n i a . J e d n e g o r a z u p r z y d z i e l o n o mi p r z e w i e z i e n i e b r o n i i a m u n i c j i od Wacława M a ł e c k i e g o z O s t r o w - n i c y d o Mariana N i e d z i e l i "Kobka" w W ie lg ie m . Z a b ra ła m z e s o b ą c ó r e c z kę E l ż b i e t ę , p o d j e c h a ł a m , wóz z a ła d o w a n o , zamaskowano, ru s z y ła m w d r o g ę . Gdy d o j e ż d ż a ł a m d o W i e l g i e g o , n i e s p o d z i e w a n i e u j r z a ł a m na s z o s i e w y j e ż d ż a j ą c y c h z z a k r ę t u Niemców. Z a t r z y m a l i s i ę . O g a r n ę ło mnie p r z e r a ż e n i e , c h c ia ł a m z a w r ó c i ć , uk ry ć s i ę , a l e b y ł o j u ż z a p ó ź n o . S zy b k o j e d n a k opanowałam s i ę . Wpadłam na p o m y s ł, ż e b y w yw ołać p ł a c z m aleń stw a , z a c z ę ł a m j ą s z c z y p a ć , d z i e c k o p ł a k a ł o , a j a ob n a ży ła m p i e r ś i u s i ł o w a łam wepchnąć j e j s u t e k d o u s t . Maleństwo n i e c h c i a ł o s s a ć , o d w r a c a ł o
s i ę od p i e r s i i w r z e s z c z a ł o . Żandarmi r o z b a w i e n i tym, z a c z ę l i s i ę ś m i a ć , że nawet n ie m o w lę ta c z u j ą p rz e d n im i s t r a c h , p r z e p u ś c i l i m nie. N ie
s p o j r z e l i nawet na n i e b e z p i e c z n y ła d u n e k , c h o ć i n n e p o j a z d y z a trz y m y w a l i i p r z e s z u k i w a l i .
Innym razem , w k w i e t n i u , n a j e c h a l i n a s z dom żandarm i z I ł ż y , z komendantem Weberem Oderem. S z c z ę ś c i e m męża i j e g o b r a t a n i e z a s t a l i w domu. W s z c z ę l i a w a n tu r ę , w rza sk , o mało n i e d o s t a ł a m z a w a łu .
W k o ń cu z a ł a d o w a l i na wozy c a ł y nasz d o b y t e k , in w e n t a r z żywy i martwy, mnie a r e s z t o w a l i i w y r u s z y l i z tym do I ł ż y . Tu mnie z a t r z y m a l i , a
c a ł y ła dun ek w y ł a d o w a li w m ajątku w P a k o s ł a w i u . T r z y m a l i mnie w I ł ż y p r a w ie p r z e z t r z y m i e s i ą c e . C o d z i e n n i e rano i w ie c z o r e m byłam " p r z e s ł u c h i w a n a " . Żądano s t a w i e n i a s i ę m ojego męża i j e g o b r a t a . Z a r z u c o n o mi "pom ag an ie i w s p ó ł p r a c ę z b a n d y t a m i" . Gdy j u ż by łam u kresjk w y t r z y m a ł o ś c i , O jcu u d a ło s i ę mnie w y k u p ić . A l e t o n i e k o n i e c u d r ę k i , n a d a l c a ł a r o d z i n a b y ł a nękana i ś c i g a n a , a mąż z bratem m u s i e l i s i ę u k ry wać i do końca w o jn y n i e n o c o w a l i w domu.
Moja d z i a ł a l n o ś ć z o s t a ł a p r z e z przyw ódców wysoko o c e n i o n a , z a c o po w o j n i e o trzy m a ła m Krzyż Grunwaldu.
K ied y s k o ń c z y ł a s i ę j e d n a o k u p a c j a , p r z y s z ł a d ru g a b o l s z e w i c k a . Wtedy p a d ł od k u l i b r a t a - P o l a k a n a s z J a n e k " O s t r y " . N ie ma On nawet s w o j e j m o g ił y i z tym tru d n o s i ę p o g o d z i ć .
Wychowaliśmy z Mężem i w y k s z t a ł c i l i c z w o ro d z i e c i . N a j s t a r s z a c ó r k a E l ż b i e t a - K u śm ie rczy k po W y ż s z e j S z k o l e G a s t r o n o m ic z n e j p r a c u j e j a k o n a u c z y c i e l k a . J e j 3 c ó r k i u k o ń c z y ł y U n i w e r s y t e t J a g i e l l o ń s k i i p r a c u j ą w w y u cz o n e j s p e c j a l n o ś c i .
Druga moja c ó r k a Wanda K r z e s i ń s k a u k o ń c z y ł a s t u d i a budow lane i p r z e z 30 l a t p r a c o w a ł a w wyuczonym z a w o d z i e . J e j syn Tomasz s t u d i u j e chem ię na P o l i t e c h n i c e W a r s z a w s k ie j .
Mój syn F r a n c i s z e k , i n ż y n i e r - a r c h i t e k t p r a c u j e w s w o j e j s p e c j a l n o ś c i . Ma dwóch synów : Ja ku ba, k t ó r y j e s t stu d e n te m a r c h i t e k t u r y
w P o z n a n iu i M ic h a ł a , k t ó r y z d a ł maturę i p ó j d z i e na s t u d i a o k ie ru n k u
m echanicznym .
5
- 3 -
l/f/
Mój d r u g i s y n J a c e k po s z k o l e r o l n i c z e j , na k i e r u n k u mechani
z a c j a r o l n i c t w a , s ł u ż y ł w w o js k u , a po r o z w i ą z a n i u j e d n o s t k i p r o w a d z i w ła s n y s k l e p s p o ż y w c z y . J e s te m dumna z e s w o je g o z m a r łe g o j u ż Męża, a t a k ż e z m oich C ó r e k , Synów i W nu cząt.
M a r i a - S t e f a n i a R o g o z i ń s k a - O l s z o w i e c 2000 r o k
