Z PRAKTYKI
Katarzyna Malik
Uwarunkowanie
językowe
i
pozajęzykowe
procesu rozpoznania mówcy
przez
świadka
ze
słyszenia
Wstęp
Niemalże każda dziedzina językoznawstwa może znaleźćzastosowanie w kryminalistyce.Niejasność do-kumentów prawnych, fonetyczne podobieństwo zna-ków towarowych to tylko niektóremające podłoże języ
kowe problemy, które mogą pojawić się w kontekście
prawnym.Jednąz bardzointeresującychdziedzinjęzy
koznawstwamającąszerokie zastosowanie w krym
ina-listyce jest fonetyka. Jak pisze Hollien
1,
fonetyka, zna-natakżejako akustyka kryminalna, jest dziedziną, któ-rej dorobek wykorzystywany jest w sprawach, takich jak telefon zfałszywym alarmem opodłożeniubomby, te-lefon od porywacza,zbrodniapopełnianawciemności, kiedy ofiara nie widzi twarzy sprawcy, a jedynie słyszy głos popełniającego przestępstwo.W sprawach,w których głos sprawcy jest jedynym lub jednym z dowodówpopełnionego przestępstwa,ko
-nieczna jest identyfikacja mówcy.Wśródekspertów nie ma jednak zgodnej opinii w kwestiiwiarygodnościi
do-kładnościidentyfikacji mówcy przezświadkazesłysze
nia. Jakwskazują wynikiwieloletnichbadań w zakresie
możliwości identyfikacyjnych słuchacza, rozpoznanie mówcy jest zadaniem trudnym-'. Sukces identyfikacji
mówcy zależy bowiem od szeregu zmiennych, wśród
których można wyróżnić znajomość mówcy przez
świadka, wiek świadka, czas, przez jaki świadek miał
kontakt z mówcą, efektywność zamaskowania głosu
przez mówcę, odstęp czasu od momentu, w którym
świadek słyszy głos mówcy,do momentu przeprowa-dzenia identyfikacji, atakże znajomość języka mówcy. Dlategoteż,abywnieść oskarżenie na podstawie iden
-tyfikacji mówcy przezświadkazesłyszenia, konieczne jest przeprowadzenie bardzodokładnej iostrożnej pro-cedury identyfikacyjnej przez eksperta tonoskopil-'.
Znajomośćmówcy przezświadkajest jednym z
naj-ważniejszych czynników wpływających na identyfika-cję. W roku 1985 van Lancker i inni uznali".że rozpo-znanie głosu znajomego mówcy opiera się na pewne-go rodzaju schemacie identyfikacyjnym, a identyfikacja
głosu nieznajomego mówcy na analizie cech jego mo
-wy. Ostatni z wymienionych typów identyfikacji jest bar-dziej skomplikowany, jako że wymaga analizy tonacji
głosu mówcy, jego modulacji i innych cech. W
konse-kwencji rozpoznanie nieznajomego mówcy jest mniej wiarygodne niż rozpoznanie znajomego świadkowi
mówcy. Nie należy jednak przeceniać wiarygodności
identyfikacji mówcy, z któregogłosem świadekjest za-znajomiony. Ladefoged i Ladefoged5 poddali zdolność
słuchaczy do rozpoznawania znajomych mówców te-stom i odkryli, że nawet te najbardziej znane słucha
czomgłosy mogą zostać niezidentyfikowane lubomył
kowo zidentyfikowane. Wyniki zostały potwierdzone
równieżprzez badaniaprzeprowadzone przez Goldste-in i Chance6, którzy przetestowali zdolność identyfika-cji dobrze znanych mówców na grupie dwudziestu słu
chaczy.Aż sześciuz jedenastu mówcówzostało omył
kowo rozpoznanych przez słuchaczy jako "znajomi".
W świetle przytoczonych badań, znajomość przez
świadka głosu mówcy powinna być rozpatrywana zostrożnościąiuwzględnianaw przypadku parad iden-tyfikacyjnych.
Kolejnym faktorem,który należy brać pod uwagę w procesieidentyfikacji mówcy,jest wiekświadkazesły
szenia. Przyjmujesię, że umiejętność rozpoznaniagło su rozwijasię
w
bardzo wczesnym wiekui mocno wzra-sta między 6 a 10 rokiemżycia7. Z badań przeprowa-dzonych przez Buli i Clifford8 wynika, że słuchacze między21 a 40 rokiemżycia wykazują najlepszezdol-ności identyfikacyjne. Wraz z wiekiem umiejętność ta pogarsza się, choćby ze względu na fakt stopniowej utratysłuchu.
Identyfikacja mówcy przezświadkazesłyszenia sta-jesię wyjątkowo trudna w warunkach hałasu. W wielu przypadkach, głosmówcy jest emitowany przez telefon i często towarzyszą mu różnego rodzaju zakłócenia, jak na przykład dżwięk samochodów, słaba słyszal
ność i tym podobne. Ponadto mówcamoże znajdować się pod wpływem substancji ccurzajacycn? lub pod wpływemsilnych emocji10 Hollien11 twierdzi, żenawet nieudana próba zamaskowania głosuprzez mówcęma szkodliwy wpływna rozpoznanie. W każdym z wymie
-nionych przypadków liczba pomocnych w identyfikacji cech charakteryzujących głos mówcy jest zredukowa-na, co konsekwentnie zmniejsza prawdopodobieństwo pomyślnegoi wiarygodnego rozpoznania.
Kolejnym problemem wiążącym się z identyfikacją
świa-dek słyszy głos, do momentu przeprowadzenia identy-fikacji. Jedną zpierwszych osób,która zainspirowana identyfi kacj ą dokonanąprzez znanego pilota Charlesa Lindberghaporuszyłaten problem,byłFrances McGe-hee12. Rezultaty badań przeprowadzony ch na grupie studentów,którzy rozpoznawali mówcę spośród pięciu głosów, w różnych odstępach czasu (1 dzi e ń, 3 tygo -dnie, 5 miesięcy) , wskazują, że wiarygodność identyfi-kacji drastycznie pogarszasięwraz zupływem czasu. Mimożeanaliza eksperymentu ujawnia problemy doty-czące użytych głosów oraz sposobu przeprowadzania procedury13, które dyskredytują użyteczność przepro-wadzonych badań, wielu współczesnych naukowców w swoich badaniach znajduje potwierdzenie wyników uzyskanych przez McGehee.
Zpowyższym problememzwiązanyjest takżeczas, przez któryświadek miałkontakt zmówcą.Jednak, jak sugerują Solan iTiersma 14,nie czas, aleliczba sytu-acji, podczas których słuchacz zetknął się z mówcą,
determinuje sukces identyfikacji.
Metody ident yf ikacji mówcy przez świadka ze słyszenia - parada identyfikacyjna
Identyfikacjamówcy przezświadkazesłyszenia od-bywa się za pomocą parady identyfikacyjnej, znanej równi eż jako voice parade (dokładny opis procedury podają:Nolan i Grabe15, Nolan 16,Tomaszewski i Rze-szotarskrt") .Procedura ta sprowadza siędo z aprezen-towania świ ad kowi ze słyszenia nagrań wypowiedzi osóbbiorących udziałw paradzie oraz następującejpo tym identyfikacji przez świadka. Istnieje wiele proble -mówzwiązanychzwi arygodnościąparad identyfikacyj-nych, których system prawa dowodowego nie jest w stanierozwiązać18 Problemy tezwiązane sąnie tyl-ko z konstrukcją samej parady, ale dotyczą również wiarygodności identyfikacji dokonanej przez świadka. W jednej ze spraw w Ontario w roku 1991 wydano wy-rokskazującywczęści na podstawie identyfikacji doko -nanej przezświadkazesłyszenia. Guy Paul Morin zo-stał oskarżony i skazany za zgwałcenie i zabójstwo dziewczynkina podstawie identyfikacji jegogłosuprzez matkędziecka.Sąd uznałdowód identyfikacji zewzglę du nazn ajo m ość świadkazoskarżonym (matka dziec -karozmawiała zoskarżonym kilka razy).Jednakże 18 miesięcy póżniej Morinzostałoczyszczony z zarzutów na podstawiedowodu DNA19.
Skonstruowanie parady identyfikacyjnej,której wiary-godność niemoże zostaćzakwestionowana, jest zada-niem trudnym istawiającymwysokie wymagania przed ekspertem fonoskopii. Osoby biorące udział w paradzie powinnybyćw mniejwięcejtym samym wie-ku,powinnyposługiwać siętym samymjęzykiem,w sto-sownych przypadkach dialektem, lub mówić z tym
sa-PROBLEMY KRYMINALISTYKI 271(1) 2011
mymakcentem. Przez akcent należyrozumiećzarówno użycie róż nychśrod kówfonetycznych,takich jaksiłaar -tykulacji,przedłużenie trwaniaartykulacji w czasie, jak izróżnicowan i e podwzględem sposobu i miejscarea li-zacjisamogłosekispółgłosekwobrębiewyrazów.W ni -niejszym opracowaniu najistotniejsze jest pojęcie ak-centu regionalnego, czyli wymowy charakterystycznej dla grupy zdanego regionu2D Najlepiej,gdy osoby ta -kiepochodząz tejsamej klasy społecznej. Należy tak-żezad baćodługośćwypowiedzi,tak abyświad e k miał jak największe szanse rozpoznać mówcę docelowego. Buli i Ciifford21sugerują, że dorozpoznania wystarczy zaledwie jedno zdanie (około15słów).Natomiast Gold-steini Chance22twierdzą,żeoptymalnyczas potrzebny do rozpoznania mówcy wynosi około 60 sekund. P o-nadto wszystkie nagrania wykorzystywane w paradzie powinnystanowićspontan iczn ą wypowiedż, niezwiąza nąz tematem śledztwa23 Należy również wspomnieć, żewszystkienagraniapowinnyzostaćwykonane na wy -sokiejjakości przeznaczonym do tego sprzęcie i w taki sam sposób, aby nie różniły się od siebie. Idealnie byłoby, gdyby po ukończeniu pracy nad konstruowa -niem parady,ekspert fonoskopiiprzetestowałparadęna grupie słuchaczy niezwi ązanych ze sprawą będącą przedmiotem postępowania dowodoweg024 Aby wy-kluczyćryzykostronniczościparady, Nolan25 proponuje użyci e dziewięciopunktowejskali,zapomocąktórejsłu chacze decydują, jakie jest prawdopodobieństwo, że dana osoba bierzeudziałw rozmowie dowodowej. Ska -la maumożliwićsprawdzenie,czy parada nie jest stron-nicza;Ooznacza najmniejsze prawdopodobieństwo, że dany mówca bierze udziałw rozmowiedowodowej, a 9 oznacza,żetakieprawdopodobieństwojest bardzo wy -sokie.Jeśli słuchacze zdecydują, że osoba podejrzana jest mówcą naprawdę przesłuchiwanym w sprawie, przyznając jej 9 punktów,oznaczato,że parada musi zostać zrekonstruowana-ś.
Dodatkowym czynnikiem, który może okazać się kluczowy w procesie identyfikacji sprawcy,jest znajo-mość języ kamówcy przez świadka. Identyfikacja oso-by posługującej się nieznanym słuchaczowi językiem lubteż nieznaną odmianą językaojczystego, tj. niezna-nym dialektem lub nieznaniezna-nym akcentem regionalniezna-nym, jest zadaniem bardzo skomplikowanym.Stockmal ii n-ni27twierdzą, żejedynie osoby,któreposiadają wiedzę zzakresujęzykamówcy,sąw staniezauważyć i zapa -miętać ważne cechyjęzykowe charakteryzujące mów-cę, na przykład denazalizację samogłoseknosowych , takich jak [a), dziewczyn [a] realizowanejako dziewczyn [om],co może ułatwiać póżniejszą identyfikację. Słu chacze,którymjęzykjest nieznany,mogąjedynie prze -twarzaćinformacjeakustyczne,abyrozpoznać mówcę. Dla tych ostatnich mowa jest zatem jedyniesygnałem akustycznym pozbawionym znaczenia.
Z PRAKTYKI
Wpływ znajomości języka na identyfikację sprawcy przez świadka zesłyszenia niezostał jeszczedokład
nie zbadany.Zostało przeprowadzonych jedynie kilka eksperymentów,których wyniki są sprzeczne (Goggin i inni28; Goldsteini inni29, Kbster iSchille,.30;Thomp
-son31). Ponadto badacze,mimo że wynikiwiększości
badań wskazują, że znajomośćjęzyka ułatwiai
dentyfi-kację, niepodają,cowpływana ten proces:znajomość językaczysam kontaktzjęzykiem/akcentem reg
ional-nym. Wydajesię , że słuchacze polegająna wiedzyję
zykowej i wykorzystują ją, jako że już rozpoznanie
mówcy posługującego się nieznajomym akcentem ro-dzimego języka staje siętrudne.Zatem sytuacje,pod
-czas którychsłuchaczstykasięznieznajomąodmianą
języka, prawdopodobnieniedete rminująprocesu iden
-tyfikacji mówcy używającegotej samejodmiany.
Cel badania
W celu zweryfikowania wpływu znajomości języka
naidentyfikacjęmówcy przezświad kazesłyszenia,
zo-stała zaprojektowana iprzeprowadz onaparadaid
enty-fikacyjna.
Celem badaniabyłouzyskanieodpowiedzinaponiż
sze pytania:
1.Jak znajomość języka wpływa na dokładność
identyfikacjimówcy?
2. Jakznajomość akcenturegionalnego wpływa na
dokładnośćidentyfikacji mówcy?
3.Czyznajomośćjęzyka lubliakcenturegionalnego uzależnionajestod wiedzyjęzykowej,czy od kon-taktu zdanymjęzykiem/akcentem?
4.Jakiegorodzaju strategii używają słuchacze,aby
zidentyfikowaćmówcę? Eksperyment
W celu uzyskania odpowiedzi na powyższepytania,
w paradzie identyfikacyjnejwzięłyudziałtrzy grupysłu
chaczy, różniące się od siebie znajomością języka
mówcy, którym w tym przypadku była regionalna od
-mianajęzyka włoskiego używanaw Kalabrii:10słucha
czy zpołudniaWłoch(rodzimisłuchaczeodmianyjęzy
ka mówcy), 11 słuchaczy zpółnocy Włoch (nieobezna
-nizdoce lową od mianą), 10słuchaczy nieznających ję
zykawłos kiego, którychrodzimymjęzykiembyła
ngiel-ski. Wceluskompletowaniawysta rczającejilości m
ate-riału, nagrano 20 osób. Wszystkie były w podobnym
wieku,pochodz iłyztej samej klasyspołecznej,nie
mia-ły żad nych zab u rzeń mowy ani charakterystycznych
cech,które różniłybyje odreszty. Wszystkieosoby
by-ły rodzimymiużytkow n ikami języka włoski ego oraz lo
-kalnych dialektów, które używane są gł ówni e
w domui w kontaktach zczło nkam i społeczności d
ia-lektalnej.Z 20 dostęp nych nagrań wybranogłos doce-lowy, który odpowiadał głosowi mówcy biorącego udział w rozmowach dowodowych, oraz skonstruowa
-no paradę zawierającą sześć wypowiedzi porównaw-czychosób biorących udział w eksperymencie(nag
ra-nia zostały wykonane na wysokiej jakości sprzęcie w
kabinienagrań Laboratorium Fonetycznego U
niwersy-tetu Kalabrii).Paradazostałaprzetestowanana dwóch
słuchaczach, z którychżadenniedo konałprawidłowej identyfikacji. Na tejpodstawiezdecydowanosię
wyko-rzystać paradę w dalszej części eksperymentu, Głos
docelowego mówcy został zaprezentowany każdemu słuchaczowi z osobna, podczas 25-sekundowego na
-grania ibyłprzedstawiony15minutpóżniejpośród
sze-ści u innych głosów. Pozakończeniu parady słuchacze
zostalipoproszeniodokonanie wyborumówcy,którego
głos słyszelinapoczątkueksperymentu oraz o e
wentu-alnewyjaśnienie, dlaczego wybrali danygłos.
Eksperymentimituje paradyprzeprowadzane w r ze-czywistościpodczasprowadzeniapostępowan iad owo-dowego przez pol icję. Wyjątkiem był odstępczasu od momentu,wktórymświad e ksłyszy głosprz estępcy,do
momentu identyfikacji, który obejmujeprzeważniekilka
tygodni,aweksperymencie,zewzg l ędu na o granicze-nia czasowe,wynosił15 minut.Kolej n ąróż n icą byłfakt,
iż sł u c hacze bylizmuszenido dokonaniawyboru i zo-stali poinformowani, że docelowy głos znajdował się
wparadzie.Nowatorskim elementem parady,wp orów-naniuzinnymi, było zarejestrowanie tekstu doce lowe-go w regionalnejodmianiejęzyka włoskiegoużywanej
w Kalabrii (zarówno akcent regionalny, jak i dialekt wpłynęły na cechy fonetyczne wypowiedzi mówcy) oraz użycie trzech róż nych grupsłuchaczy pełniących
rolę świadków zesłyszenia.
Wyniki
Liczba poprawnych identyfikacjizostałaosobno
ob-liczona dla każ dej grupy. Obserwacje wynikówzostały
poddane weryfikacjistatystycznej z zastosowaniem te-stu chi-kwadrat (16,918;p = 0,03 <0,05), Zestawione zesobą rezultatyeksperymentu wskazują, żei dentyfi-kacja mówcyzależyod stopniaznajomościodmianyję
zykamówcy przezświadkazesłyszenia, jakożeliczba
trafnych identyfikacjimalaławrazze wzrostem n
iezna-jomościdocelowejodmianyjęzyka (trafność:słuchacze
z południa (grupa SIL) - 80%, słuch acze z północy
(grupa NIL) - 54%, słuch acze z Anglii (grupa EL)
-20%)- ryc.1.Zaobserwowano równ i eż , że sł uchacze,
którzy dokonali nietrafnej identyfikacji,wykazali skło n nośćdo wyboru tych samych mówców (ryc.2).Pod
o-kład nymprzestudiowaniu wynikówprzedstawionych na rycinie 2 można zauważyć , że zarówno sł uch acze
Poprawna identyfikac jawedługgrup 100% 80% '0.~ 60% o c ~ ~ C> 40% o D-20% 0% ... 80%
~20
%
Ryc.1. Poprawnaidentyfikacjawedługgrup Fig. 1.Correctaentiticeuonin groups
SIL NIL
Grupy
EL
'"
o
Faworyzowani mówcy (mówca docelowywykluczony)
EL
NIL NIL
EL
-~
SIL SIL NIL
' - -
.
MRD
AF
ATEC
YA MR MówcySIL - słuchaczezpołudnia,
Ryc.2.Wynikiparady identyfikacyjnej Fig. 2.Resultsotidentification line-up
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 271(1) 2011
•
SIL • NIL . EL
NIL- słuchaczezpółnocy,
•
EL- słuchaczezAnglii.Z PRAKTYKI
z północy, dla których włoskijesł językiem ojczystym, faworyzowali mówcę AT. Aby zweryfikować tendencję grupjęzykowych, zbadano i porównano długotermino we cechygłosumówców,takie jak uśredniona wartość częstot l iwości drgania fałdów głosowych w czasie fo-nacji, śred n ia wartość poziomu natężen ia głosu oraz wa rtość widma długoterminowego/spektroskopowego,
które wskazuje średnią wa rtość energii fali głosowej
i jestzwiązanezcechamiakustycznymi głosu (LTAS
-Long-TermAverage Spectrum).Z obserwacji poszcze-gólnychwartościwynika,że wysokość głosuoraz LTAS mówcy ATbyłybardzozbliżonedo tychmówcy docelo-wego, comogło być powodem,dla któregosłuchacze nieznający języka włoskiego (Anglicy) lub jego regio-nalnej odmiany(Włosi z północy), dokonywali wyboru, kierując się tymi cechami. Z dodatkowych informacji, udzielonych przez słuchaczy, na temat cech mówców bi orących udział w paradzie wynika,że słuchacze za-równo zAnglii,jak izpółnocyWłoch,opieralisięna ce-chach prozodycznych mówców. Ponadto, w przeci-wi eństwiedoWłochówzpołudnia,Włos i zpółnocynie byli w staniedokładniezlokalizowaćaniopisać charak-terystycznych cech regionalnej odmiany włoskiego zKalabrii.
Wnioski
Rezultaty przeprowadzonej parady identyfikacyjnej wskazują, żew przypadku ,gdy świadekze słyszenia nie znajęzykalub akcentu regionalnego podejrzane-go mówcy,wyniki parady powinnybyćinterpretowane z dużą dozą ostrożności. Na podstawie zaobserwo-wanej tendencji słuchaczy do wyboru podobnych mówców w przypadku nietrafnej identyfikacji, można wnioskować , iż brak specyficznej wiedzy językowej utrudnia rozpoznanie bardzo istotnych cech mowy
i może spowodować pomyłkę podczas identyfikacji.
Gdyby ta parada odbyła się w rzeczywistości, brak
identyfikacji mówcy docelowego przez słuchacza
z grupy nieznającej języka mówcy, reprezentującego świadka ze słyszenia, niekoniecznie oznaczałby, że
osoba uczestniczącaw rozmowie dowodowej jest
nie-winna,ponieważ w tym przypadku wiarygodność roz-poznania jest bardzo niska. Identyfikacja dokonana przez sł u ch acza rodzimego języka mówcy nieznają
cego regionalnej odmianyjęzykamówcy docelowego
miałabypodobne znaczenie dlawiarygodności
rozpo-znania.Słuchaczebez znajomości językai/lub
akcen-tu regionalnego bądż akcentu obcego mogą
prze-oczyć ważne podczas procesu identyfikacji cechy ję zykowe,gdy próbują oszacować podobieństwo mię dzy nagraniami pochodzącymi od różnych mówców, gdyż opierająswojedecyzjejedynie na suprasegmen-talnych (prozodycznych) cechach mowy, takich jak
wysokość glosu czy głośn oś ć, których akustycznym i korelatamisą zmiany melodi i czy intensywności gło su. Kompetencja językowa ma zatem decydujące
znaczenie dla procesu identyfika cji mówcy przez
świ adka zesłyszenia.
Przeprowadzone badanie jest użyteczne dla czyn-nościprocesowejokazaniagłosuzewzględunafakt,iż w wielu przypadkach postępowań dowodowych doty-czących identyfikacji głosu, świad e k ze słyszen ia jest w róż n ym stopniuzaznajomiony z akcentem
regional-nym illubjęzykiemmówcy.
PRZYPISY
1 Hallien H.:TheAcousticotCrime, Nowy Jork1990, P le-num Press.
2 Yarmey A.D.,Yarmey A.L.,Yarmey M.J., Parliamenl,
L.:Commonsense beliefsand theidentificationotfarni -Harvelces..Applie dCognitivePsychology"2001,nr15, s.283-99.
3Ibidem.
4Van Lancker D.,Kreiman J., WickensT.:Famillar Vo -iceRecognitionand Discriminati on:New Evidencefor a Oouble Dissociatlon,"JournalofPhonetics" 1985, nr 13, s.39-52.
5 LadetogedJ.and Ladeloged P.:Theability of listeners to identify voices, UCLA Working Papers in Phonetics 1980, nr 49,43--51 .
6 Goldstein A.G., Chance J.E.:Memory for taces and schematheory, .Journalof Psychology" 1985, nr 105, s.47-59.
7Friedlander,1970,przytoczonyw:Hollien H.:TheA co-usticot...op.cit.
a
Buli R.,Clifford B.R.:Earwitness Voice RecognitionAc -curacy,[w:JG.I.Wells,E. Loftus:EyewitnessTes timo-ny:Psychological Perspectives, Cambridge: CUP 1984, 92-123.9 CampbellJ.P.,Shen W.,CampbellW.M.,Schwartz R., Bonastre J.F., Matrouf O.:ForensicSpeaker Recog ni-tion-Aneed forcaution.IEEE SignalProcessingMag azi-ne 2009, nr 26 (2),95-103.
10 Yarmey A.O.: Earwitness and Evidence Obtained by Other Sciences, Iw:]R.Bulland,D.Carson (ed.):Hand-book
o
t
Psychology in Legal Contexts, New York:John Wileyand Sons 1995,261-273.11 Hollien H.: Forensic Veice Identificatien, San Diego; London :Academic Press2002.
12 McGeheeE:The Reliabilityotthe Identification
ot
the HumanVoice,.Journalof GeneralPsychology"1937, nr 17, 249-271.13 Goldstein A.G.,Knight P.,Bailis K.,Conover J.:Re -cognition Mernery forAccented and Unaccented V
o-ices, Bulle!inofthe PsychonomicSociety 1981,nr17,
14Sola n L.M.,nersma P. (2003): Falling on OealEars:
ScientistsSay that Earwitnesses areUnreliable, Why aren't CourtsListening?LegalAffairs 71.
15Nolanf.iGrabeG.: Preparingavoice lineup ,.Foren -sic Linguist ics" 1996,nr3,74-94.
16Nala nE:A recent voice parade. InternationalJoumal ot Speech, .Lanquaqe and the Law" 2003,nr 10(2),
s.277-291.
17Tomaszewski T., Rzeszotarski J.:Wybrane aspekty okazania mowy, "Problemy Kryminalistyki" 2010, nr 268,s.5-13.
18Solan L.M.,Tier smaP.:Falling onDeatEars...op.cit.
19 Ibidem.
20Należypodkreślić,żenietylkoakcent,aletakżedialekt
mogą stanowićwskazówki dorozpoznaniatożsamości
mówcy w stosownych przypadk ach. Oznacza to, że
głos może zostać sklasyfikowany jako pochodzącyna
przykładod mówcyzniższejklasyspołecznej,nap
od-stawie nie tyl ko fonetycznych kore latów 1onologii ipara -1onolog ii (dziedzi nabadającacechypozajęzykowep ro-duk owane podczas mowy, np. przerwy). ale również
opie rającsięnaana lizieleksy ki czy strukturmorfo-s
yn-taktycznych,którymiposługuje si ędany mówca(Laver,
1980).
21Buli R.,Cli fIordB.R.:EarwitnessVoiceRecognition...
op.cit.
22Goldste ln A.G" Cha nce J.E.: Memory for facesand schematheory, .Journalof Psycho logy" 1985, nr 105,
s.47-59.
23 NolanF.:Arecentvoice... op.cit ,
24 Hollien H.:Forensic Voice... op.cit,
25Nolan F.:Arecentvoice...op.cit. 26Ibidem.
27Stockma t V.,Bon dZ.S.,Mo ates D.R.:Judging Voice
Similarity in Unknown Lang uages, In Proce ed ings 01
the 1)'thGongressol Linguistics,Praga 2004.
28Gog gin J.P., Thompson C.P., Str ube G., Simental
L.R.:Therole01 1anguage 1amiliarity invoiceidenti1ica
-tlen,"Memory andGognition"1991,nr 19,448-458.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI271(1)2011
29Gotdsl einA.G.,KnightP.,BallisK..ConoverJ.:Re -cog nition Memory... op.cit.
30KosterO.,Sch iller N.O.:Differentin11uences 01thena
-tivelanguage 01a listeneronspeaker recognition, "Fa
-rensicLinguistics"1997,nr4(1),18-27.
31Thompson C.: A Language Ellectin Voice Identifica
-tlen , "Apllied Gognitive Psychology" 1987, nr 25, 121-131.
Streszczenie
Warlykule przedstawiono wynikijednego
z
typówbadańfo-lloskopJjnych,identyfikacji mÓllICÓW
z
lllYkorzystalliemmateria-łu porównawczego.Celem badania było określenie do jakiego
stopniaidentyfikacjaprzezświadkazesłyszeniajestuzależnio
naodstopniaznnjomościj~ykamówcy.Wsknzano,żeiden
tyfi-kacja mówcyzależnajestodzespołu porametróiotakich jak
ce-chy akustyczne zdeterminowane przez budowę anatomiczną
aparatu mowy oraz cechyjęzykowe (akcent,dialekt). Badania
potwierdziły hipotezę, że wiarygodność identyfikacjizależyod
stopniaznajomościjęzykamówcyprzezświadka
ze
słyszenia,coniesiezesobąkonsekwencje dlaczyn ności procesowej okazania
głosu,awszczególnościdlawiarygodn ościrozpoznania.
Słowa kluczowe:identyfikacjamówcy,parada i
dentyfika-cyjna, badaniajonoskopijue Summary
Theartidepresentsthe resultsoj Olleamongtheexamination
procedures used in jorensic phoneiics known as earwitness
identification withthe use oj a voice identificationlit/e-up.The
aim oj thestudywas to examine the extenttotonichfamiliarity
wilhalanguageinfluences speakeridentification process.The
authorelaborated on the relationship between identification
process, acoustic and Iinguisticfeatures(accent, dialect).The
hypolhesis that the degree of familiarity with a language
determines earwitness identification, prolles to be correct.The
presentfilldings have elearimplicaticnsforthe interpretation
mld accuracy oj earwitness'testimony.
Keywords: speaker identification, voice identification
Iille--up, formsic phoneticsanalyses.
