opracowany w ramach projektu
„Tworzenie programów nauczania oraz scenariuszy lekcji i zajęć wchodzących w skład zestawów narzędzi edukacyjnych wspierających proces kształcenia ogólnego w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy”
dofinansowanego ze środków Funduszy Europejskich w ramach
Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty.
WarszaWa 2019
CZY KONFLIKT MOŻE BYĆ TWÓRCZY? – O KONFLIKTACH
SCENARIUSZ LEKCJI
Program nauczania wiedzy o społeczeństwie w szkole podstawowej
MICHAŁ BARTOSZ
MOJSKI
dr Beata Rola Jan Bielecki
Agnieszka Ratajczak-Mucharska Redakcja językowa i korekta – Editio
Projekt graficzny i projekt okładki – Editio Skład i redakcja techniczna – Editio Warszawa 2019
Ośrodek Rozwoju Edukacji Aleje Ujazdowskie 28 00-478 Warszawa www.ore.edu.pl
Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Użycie niekomercyjne 4.0 Polska (CC-BY-NC).
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.pl
3
Temat
Czy konflikt może być twórczy? – o konfliktach
Cele ogólne
poznawcze – poznanie, czym jest konflikt i jak można go rozwiązywać;
kształcące – kształtowanie umiejętności dyskusji, twórczego myślenia, rozwiązywania konfliktów;
wychowawcze – kształtowanie postawy otwartości na potrzeby innych.
Cele szczegółowe
Uczeń:
wyjaśnia, czym jest konflikt;
opisuje metody rozwiązywania konfliktów;
współpracuje w grupie;
twórczo rozwiązuje problemy;
uczestniczy w dyskusji;
formułuje argumenty, broni własnej opinii, słucha innych;
wyjaśnia, czym jest depresja;
wyjaśnia, jak pomagać ludziom o obniżonym nastroju i depresji;
wciela się w role innych osób, opisuje emocje, które przeżywają;
prezentuje postawę otwartości i kreatywności.
Adresat
uczniowie klasy VIII.
Etap edukacyjny
szkoła podstawowa.Miejsce zajęć
Zajęcia mogą odbyć się w klasie szkolnej. Uczniowie powinni siedzieć w kręgu.
Metody pracy
werbalne, aktywizujące, problemowe – dyskusja, elementy dramy, analiza przypadku.
Formy pracy
zbiorowa, w grupach, indywidualna.
Środki dydaktyczne
historia Grażyny (załącznik).Tok lekcji
Wprowadzenie1. Opowiadanie – prowadzący czyta przypadek historii Grażyny (według załącznika).
Rozwinięcie
2. Analiza przypadku – uczniowie zadają prowadzącemu pytania, aby wyjaśnić wszelkie wątpliwości dotyczące historii, a także poszerzyć swoją wiedzę dotyczącą sytuacji.
3. Analiza przypadku – uczestnicy wskazują problemy, jakie zaistniały w opisywanym przypadku, są one zapisywane na tablicy.
4. Elementy dramy – uczestnicy pracują w grupach. Jedna osoba wciela się w Grażynę, która odpowiada na pytania dotyczące swojej sytuacji. Następnie wszystkie Grażyny z różnych grup siadają na środku. Inne osoby zapisują na kartkach dobre i złe myśli Grażyny, które jej głośno czytają. Na koniec uczestnicy odgrywający dziewczynę mówią, co musi się stać, aby uległa dobrym myślom, a co musi się stać, aby uległa złym.
5. Analiza przypadku (praca w grupach) – uczestnicy szukają rozwiązań do problemów wymienionych w poprzednim etapie. Potem następuje przedstawienie rozwiązań wypracowanych w grupach, dyskusja o nich i głosowanie nad poszczególnymi pomysłami.
Zakończenie
6. Rozmowa nauczająca – wyjaśnienie, czym jest konflikt i jak można go twórczo rozwiązywać.
Komentarz metodyczny
Praca na konkretnym przypadku pozwala w praktyce zaprezentować rozwiązywanie konfliktu. Należy zadbać o kulturę wypowiedzi, możliwość zaprezentowania poglądów, również osób nieśmiałych, wycofanych.
W dramie istotna okazuje się empatia, wczuwanie się w sytuację innych osób, co pozwala na przeżycie prawdziwych emocji w bezpiecznych warunkach.
Jeśli potrzeba więcej czasu na dyskusję, można pominąć ćwiczenie dramowe (punkt 4). Historia Grażyny prezentuje młodą osobę o specjalnych potrzebach edukacyjnych, warto to wykorzystać, aby pokazać, jak można włączać
takich uczniów w edukację powszechną. Przy ocenie uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych należy wziąć pod uwagę opinie i orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej – warto uwzględniać również wysiłek włożony
5
w zdobywanie wiedzy i umiejętności, wzmacniać pozytywnie każdy, najmniejszy nawet postęp. Uczniowie szczególnie uzdolnieni mogą pełnić rolę lidera
i kierować pracą w grupie, nauczyciel ma sposobność odwołania się do ich wiedzy i umiejętności w toku wyjaśniania zagadnień.
Załącznik – Historia Grażyny:
Grażyna ma 17 lat. Zawsze uchodziła w swoim otoczeniu za osobę wesołą, towarzyską, otwartą, ale jednocześnie przyjaciele i znajomi bali się jej huśtawek nastroju. Z minuty na minutę potrafiła nagle wybuchnąć i zdenerwowana wyjść ze spotkania. Zdarzały się jej także długie dni, kiedy była w podłym nastroju, twierdząc, że „życie nie ma sensu” i „niepotrzebnie się stara. Koledzy i koleżanki doskonale znali owe stany, ale nie za bardzo wiedzieli, co z tym robić. Przechodzili więc do porządku dziennego i czekali na czas, aż wróci „normalna” Grażyna.
Wiele jednak można było powiedzieć o jej życiu, ale nie to, że było normalne.
Grażyna wychowywała się w rodzinie z problemem alkoholowym. Kiedy miała trzy lata, mamę i ją porzucił ojciec. Od tego momentu rozpoczęły się problemy z upijaniem. Jeszcze z dzieciństwa dziewczyna pamięta, jak babcia zabierała ją do siebie. Kiedy stała się większa, to ona przejmowała funkcje zarządzania domem – robiła zakupy, gotowała obiad, sprzątała. Dbała o to, żeby matce nie stała się krzywda. Chroniła ją przed sąsiadami, nawet tłumaczyła w pracy, kłamiąc, że zachorowała albo ma ważne sprawy do załatwienia. W okresie, kiedy nie piła, były w jak najlepszych relacjach. Zresztą, matka nigdy jej nie uderzyła. To raczej było takie zatapianie smutków w wódce. Cała sytuacja była jednak dla Grażyny sporym obciążeniem. Nikt z przyjaciół nie wiedział o tym, co dzieje się w domu. Nastolatka strzegła tego najpilniej, jak największej tajemnicy…
Ostatnio znowu mama weszła w ciąg alkoholowy. Piła dzień w dzień, więc Grażyna miała strasznie dużo roboty. Cały dom był na jej głowie. Na domiar złego kobieta przewróciła się, złamała nogę i wylądowała w szpitalu. Oznaczało to mnóstwo dodatkowych obowiązków dla jej córki. Po prostu musiała się opiekować bliską osobą. To pewnie dlatego zapomniała o osiemnastce jednej ze swoich przyjaciółek, Karoliny. Rozmowa następnego dnia nie należała do najprzyjemniejszych. Karolina poinformowała Grażynę, że jest jej przykro z powodu nieobecności na imprezie.
Na co ta zareagowała bardzo nerwowo: „Myślisz, że jesteś najważniejsza. Mam ważniejsze zmartwienia niż twoje urodziny! ”, po czym ją odepchnęła naburmuszona.
Oczywiście, słowem nie wspomniała o sytuacji w domu. Odtąd relacje między dziewczynami stały się bardzo chłodne i służbowe. Rzadko rozmawiają i tylko na jakieś obojętne tematy. Tak już od dwóch miesięcy…
W tym czasie też znacznie pogorszyły się oceny Grażyny. Nie należała
do prymusek, ale zawsze interesowała się przedmiotami ścisłymi – matematyką i fizyką. Nie miała sobie równych w liczeniu pochodnych, planowaniu
eksperymentów, rozwiązywaniu zadań. Przygotowywała się do olimpiady fizycznej. Stąd zaskoczeniem okazały się ostatnie trzy sprawdziany, napisane ledwo na „dwójki”. Nauczyciel, Dariusz Amper był bardzo zawiedziony. „Grażyno, zupełnie nie wiem, co się z tobą dzieje. Trzeba się więcej uczyć, a nie zbijać bąki!”
– mówił. Ta tylko się rozpłakała. Profesor nie zareagował, nie wiedział jak… Nauka fizyki sprawiała jej teraz bardzo mało przyjemności. Zastanawiała się nad sensem wkuwania narastających informacji z kolejnych działów.
Zresztą, w ogóle odechciewało się jej wszystkiego. Coraz częściej mówiła, że „nic ją nie cieszy”, uskarżała się na problemy ze snem. Dwie przyjaciółki, Jagoda i Weronika niemal siłą zaciągnęły ją do kina na najnowszą komedię. Na początku rzeczywiście świetnie się bawiły, aż do momentu, kiedy Grażyna potrąciła Weronikę i ta wylała colę na swoją nową spódnicę. „Mogłabyś uważać, łamago” – rzuciła poirytowana. Grażyna nie wytrzymała, krzyknęła: „Już niedługo nie będę nikomu przeszkadzała” i wybiegła z kina.
Co powinna zrobić Grażyna?
Jak może rozwiązać istniejące w jej życiu konflikty?
Kto jej może pomóc w rozwiązaniu problemów?
7
