opracowany w ramach projektu
„Tworzenie programów nauczania oraz scenariuszy lekcji i zajęć wchodzących w skład zestawów narzędzi edukacyjnych wspierających proces kształcenia ogólnego w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy”
dofinansowanego ze środków Funduszy Europejskich w ramach
Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty.
WarszaWa 2019 WSZYSCY LUDZIE RODZĄ SIĘ WOLNI I RÓWNI POD WZGLĘDEM SWEJ GODNOŚCI I SWYCH PRAW – WOLNOŚCI I PRAWA CZŁOWIEKA I OBYWATELA ORAZ ICH ŹRÓDŁA
SCENARIUSZ LEKCJI
Program nauczania wiedzy o społeczeństwie w szkole podstawowej
MICHAŁ BARTOSZ
MOJSKI
dr Beata Rola Jan Bielecki
Agnieszka Ratajczak-Mucharska Redakcja językowa i korekta – Editio
Projekt graficzny i projekt okładki – Editio Skład i redakcja techniczna – Editio Warszawa 2019
Ośrodek Rozwoju Edukacji Aleje Ujazdowskie 28 00-478 Warszawa www.ore.edu.pl
Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Użycie niekomercyjne 4.0 Polska (CC-BY-NC).
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.pl
3
Temat
Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw – wolności i prawa człowieka i obywatela oraz ich źródła.
Cele ogólne
poznawcze – poznanie definicji praw i wolności człowieka, cech i generacji praw człowieka, dokumentów, w których są zawarte;
kształcące – kształtowanie umiejętności dyskusji, rozwiązywania problemów, twórczego myślenia, umiejętności posługiwania się internetem;
wychowawcze – kształtowanie postawy szacunku do innych.
Cele
Uczeń:
wyjaśnia, czym są prawa i wolności człowieka, jakie są generacje i cechy praw człowieka;
wymienia i krótko charakteryzuje dokumenty, takie jak: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r., Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r., Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r., Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1966 r., Konwencja Praw Dziecka z 1989 r., Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych z 2006 r.;
wyjaśnia prawa osób niepełnosprawnych;
analizuje tekst Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 r.;
analizuje film w internecie;
twórczo rozwiązuje problemy i uczestniczy w dyskusji;
formułuje argumenty, broni własnej opinii, słucha innych;
analizuje i interpretuje przepisy Konstytucji RP;
używa urządzeń elektronicznych do celów edukacyjnych;
pisze petycję;
prezentuje postawę szacunku do innych.
Adresat
uczniowie klasy VIII.
Etap edukacyjny
szkoła podstawowa.Miejsce zajęć
klasa szkolna lub inna sala.
Metody pracy
werbalne i aktywizujące – rozmowa nauczająca, dyskusja, praca z komputerem (urządzeniem mobilnym), ćwiczenie, analiza źródeł.
Formy pracy
zbiorowa, w parach, indywidualna.
Środki dydaktyczne
opisy sytuacji, film o Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (do odtworzenia na komputerach lub urządzeniach
mobilnych): https://www.youtube.com/watch? v=v2LBjU1yvJ8, fragmenty Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
Tok lekcji
Wprowadzenie1. Dyskusja, ćwiczenie – uczniowie otrzymują opisy sytuacji z życia, najpierw w parach, a później na forum klasy zastanawiają się, czy w prezentowanych przypadkach doszło do naruszenia i ewentualnie jakich praw człowieka.
Sytuacja A. Wychodzisz na przerwie z klasy. Kolega podchodzi do Twojego plecaka, wyjmuje z niego telefon i publicznie odczytuje SMS-y od przyjaciela.
Sytuacja B. Kiepsko poszedł Twojej klasie sprawdzian z wiedzy o społeczeństwie.
Nauczyciel był bardzo zdenerwowany. Powiedział podczas lekcji: „Z takimi idiotami nie da się pracować! ”.
Sytuacja C. Do Twojej klasy dołączyła młoda Czeczenka – wyznawczyni islamu.
Jej rodzice napisali podanie do dyrektora szkoły, aby obok katolickiego krzyża w salach lekcyjnych wisiał muzułmański półksiężyc. Dyrektor odmówił, tłumacząc, że większość uczniów jest katolikami.
Rozwinięcie
2. Rozmowa nauczająca – uczniowie w rozmowie z nauczycielem wyjaśniają pojęcie praw człowieka, ich cechy: przyrodzony charakter, niezbywalność, nienaruszalność, powszechność oraz generacje.
Analiza źródeł – uczniowie analizują fragmenty Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (preambuła, art. 1, 3, 7, 8, 12, 14, 15, 18, 19, 20, 23, 26, 28) oraz film o Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (na komputerach lub urządzeniach mobilnych): https://www.youtube.com/watch?
v=v2LBjU1yvJ8. Ich zadaniem jest nazwanie praw występujących w dokumentach oraz przyporządkowanie do właściwej generacji.
5
3. Rozmowa nauczająca – nauczyciel rozmawia z uczniami o najważniejszych dokumentach dotyczących praw człowieka, m.in. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 r., Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r., Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r., Międzynarodowym Pakcie Praw Gospodarczych,
Społecznych i Kulturalnych z 1966 r., Konwencji Praw Dziecka z 1989 r., Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych z 2006 r.
Zakończenie
4. Ćwiczenie – uczniowie tworzą samodzielnie petycję w obronie praw człowieka w odpowiedzi na wybraną, aktualną „Pilną Akcję” Amnesty International.
Komentarz metodyczny
Nauczyciel na lekcji ma sposobność pokazania, w jaki konstruktywny sposób wykorzystywać urządzenia elektroniczne. Ma szansę także w praktyce wskazać, że przestrzeganie praw człowieka dotyczy naszej codzienności. Punkt 5
można potraktować jako pracę domową. Należy zwrócić szczególną uwagę na uczniów o szczególnych potrzebach edukacyjnych – w kontekście tematu warto porozmawiać o ich prawach. W dyskusji należy wspierać uczniów bardziej wycofanych, dbać o kulturę wypowiedzi. Przy analizie dokumentów należy je skonfrontować z życiem codziennym, podając przykłady. Ocena osób o specjalnych potrzebach powinna uwzględniać opinie i orzeczenia oraz wysiłek ucznia.
