opracowany w ramach projektu
„Tworzenie programów nauczania oraz scenariuszy lekcji i zajęć wchodzących w skład zestawów narzędzi edukacyjnych wspierających proces kształcenia ogólnego w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy”
dofinansowanego ze środków Funduszy Europejskich w ramach
Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty.
WarszaWa 2019
JAK TWÓRCZO MYŚLEĆ
SCENARIUSZ LEKCJI
Program nauczania wiedzy o społeczeństwie w szkole podstawowej
MICHAŁ BARTOSZ
MOJSKI
dr Beata Rola Jan Bielecki
Agnieszka Ratajczak-Mucharska Redakcja językowa i korekta – Editio
Projekt graficzny i projekt okładki – Editio Skład i redakcja techniczna – Editio Warszawa 2019
Ośrodek Rozwoju Edukacji Aleje Ujazdowskie 28 00-478 Warszawa www.ore.edu.pl
Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Użycie niekomercyjne 4.0 Polska (CC-BY-NC).
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.pl
3
Temat
Jak twórczo myśleć?
Cele ogólne
poznawcze – poznanie, czym jest twórcze myślenie i jakie ma praktyczne zastosowanie w społeczeństwie;
kształcące – kształtowanie umiejętności dyskusji, twórczego myślenia, współpracy;
wychowawcze – kształtowanie postawy otwartości i kreatywności.
Cele szczegółowe
Uczeń:
wyjaśnia, czym jest twórcze myślenie;
wyjaśnia, jak zastosować kreatywność w praktycznym rozwiązywaniu problemów;
współpracuje w grupie;
twórczo rozwiązuje problemy;
uczestniczy w dyskusji;
formułuje argumenty, broni własnej opinii, słucha innych;
tworzy własne opowiadania;
prezentuje postawę otwartości i kreatywności.
Adresat
uczniowie klasy VIII.
Etap edukacyjny
szkoła podstawowa.Miejsce zajęć
Zajęcia mogą odbyć się w klasie szkolnej, ale wskazana jest inna przestrzeń, inspirująca twórcze myślenie, np. las, park. Uczniowie powinni siedzieć w kręgu.
Metody pracy
werbalne, aktywizujące, problemowe – dyskusja, elementy dramy, zabawa, gra dydaktyczna.
Formy pracy
zbiorowa, w grupach, indywidualna.
Środki dydaktyczne
kości opowieści („Story cubes”).
Tok lekcji
Wprowadzenie1. Elementy dramy – zabawa jest formą rozgrzewki dramowej, pobudzającej umysł do kreatywności. Uczestnicy stają w kręgu. Jeden z nich wchodzi do środka i prezentuje pozę. Podchodzi do niego drugi i uzupełnia żywą rzeźbę jakimś gestem, ciekawym ustawieniem. Wówczas pierwszy wraca do kręgu, a do środka wchodzi kolejna osoba, która ma nowy pomysł, jak uzupełnić figurę. Działania można powtarzać wielokrotnie. W podsumowaniu warto porozmawiać o wyobraźni przestrzennej.
Rozwinięcie
2. Zabawa „Nietypowe zastosowania” – uczestnicy dzielą się na grupy. W nich wymyślają jak najwięcej zastosowań różnych przedmiotów, np. noża, kubka, mapy, butelki. W podsumowaniu powinno się podkreślić nietypowe rozwiązania.
3. Zabawa „Łańcuch skojarzeń” – uczestnicy stoją w kręgu. Prowadzący wymienia jakieś słowo, np. „osioł”, po czym rzuca maskotkę do drugiej osoby. Kolejny uczestnik wymyśla do niego skojarzenie. Następny tworzy skojarzenie do wyrazu wypowiedzianego przez poprzednika. Zabawa toczy się, aż każdy poda swój pomysł przynajmniej raz. W podsumowaniu warto zauważyć, jakie ciekawe połączenia potrafi wykreować umysł ludzki.
4. Zabawa „Dziwne maszyny” – uczestnicy podzieleni na grupy ze swoich ciał budują maszyny. Mogą się poruszać i wydawać nieartykułowane odgłosy. Do stworzenia są następujące maszyny:
maszyna do ocierania potu z czoła,
maszyna relaksacyjna,
maszyna szykująca rano ucznia do szkoły.
W podsumowaniu powinno się zauważać rozmaitość i wielość rozwiązań.
5. Gra „Story cubes” – uczestnicy dzielą się na grupy i dostają sześcienne kości opowieści („Story cubes”), na których są umieszczone różne ilustracje. Po kolei rzucają nimi i układają do wylosowanych obrazków historie.
Zakończenie
6. Dyskusja – wyjaśnienie, czym jest twórcze myślenie i rozmowa o praktycznym zastosowaniu na co dzień.
5
Komentarz metodyczny
Nauczyciel na lekcji ma sposobność pokazania, jak w praktyce funkcjonuje twórcze myślenie. Zajęcia w dużej mierze wykraczają poza podstawę programową, aczkolwiek sama kreatywność jest w niej ujęta jako ważna umiejętność. Nietypowe okazuje się przeprowadzenie odrębnego warsztatu.
Gry i zabawy powinny być podsumowane, należy wskazać na nieszablonowość różnych rozwiązań. Trzeba również zwracać uwagę na to, aby powstrzymywać niekonstruktywną krytykę nietypowych pomysłów, aby nie zabić twórczego myślenia w zarodku. Ze względu na abstrakcyjność i niejednoznaczność różnych ćwiczeń, mogą one stanowić trudność dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, np. z zespołem Aspergera. Należałoby je dostosować i dokładnie, kilkakrotnie tłumaczyć polecenia. Przy ocenie uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych należy wziąć pod uwagę opinie i orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej – warto uwzględnić również wysiłek włożony w zdobywanie wiedzy i umiejętności, wzmacniać pozytywnie każdy, najmniejszy nawet postęp. Uczniowie szczególnie uzdolnieni mogą pełnić rolę lidera – kierować pracą w grupie, nauczyciel ma sposobność odwołania się do ich wiedzy i umiejętności w toku wyjaśniania różnych zagadnień.
