ZDZIS£AW KULCZYCKI*, ARTUR SOWA*
Struktura i zagospodarowanie zasobów wêgla kamiennego w Polsce
Wprowadzenie
Zasoby wêgla kamiennego w Polsce zalegaj¹ w trzech zag³êbiach. Wydobycie wêgla kamiennego prowadzone jest aktualnie w Górnoœl¹skim Zag³êbiu Wêglowym (GZW) i Lu- belskim Zag³êbiu Wêglowym (LZW). W Dolnoœl¹skim Zag³êbiu Wêglowym (DZW) wy- dobycie zosta³o zakoñczone 2000 roku likwidacj¹ ostatniej czynnej KWK „Nowa Ruda”.
Udokumentowane zasoby wêgla kamiennego wed³ug stanu na 31.12.2006 r. wynosi³y 41 996 mln Mg (Bilans zasobów... 2007). Wiêkszoœæ zasobów, tj. oko³o 75%, stanowi³ wêgiel energetyczny (typy od 31 do 33). Udzia³ wêgla koksowego (typy od 34 do 37) wynosi³ oko³o 24%. Pozosta³e typy wêgla posiada³y udzia³ poni¿ej 1% w bazie zasobowej wêgla kamiennego.
Celem przeprowadzenia analizy uwzglêdniaj¹cej podzia³ zasobów wêgla wed³ug mi¹¿- szoœci pok³adów opracowano odpowiedni¹ ankietê, któr¹ przes³ano do zak³adów gór- niczych wydobywaj¹cych wêgiel kamienny. Na podstawie danych przedstawionych przez zak³ady górnicze przeprowadzono stosown¹ analizê zasobów wêgla kamiennego uwzglêd- niaj¹c¹ podzia³ zasobów wed³ug nastêpuj¹cych przedzia³ów mi¹¿szoœci pok³adów:
— poni¿ej 1,0 m,
— od 1,01 do 1,5 m,
— od 1,51 do 2,0 m,
— od 2,01 do 2,5 m,
— od 2,51 do 3,0 m,
— od 3,01 do 3,5 m,
* Mgr in¿., Wy¿szy Urz¹d Górniczy, Katowice.
— od 3,51 do 4,0 m,
— od 4,01 do 4,5 m,
— powy¿ej 4,5 m.
Oprócz wymienionego powy¿ej kryterium mi¹¿szoœci, analizie poddano g³êbokoœæ zale- gania zasobów wêgla, rozró¿niaj¹c zasoby zalegaj¹ce na poziomach czynnych i w budowie, zasoby zalegaj¹ce poni¿ej poziomów czynnych i w budowie oraz zasoby zalêgaj¹ce powy¿ej poziomów czynnych i w budowie.
Stan zasobów geologicznych, bilansowych, przemys³owych, nieprzemys³owych i opera- tywnych przedstawiony w niniejszym artykule odnosi siê jedynie do zasobów z³ó¿ zagos- podarowanych przez czynne zak³ady górnicze. Zosta³ on zestawiony na podstawie danych zawartych w dokumentacjach mierniczo%geologicznych poszczególnych kopalñ wêgla ka- miennego. Prezentowany stan zasobów wêgla kamiennego odbiega od stanu zasobów wy- kazanych w Bilansie Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wed³ug stanu na 31.12.2006 r. Wynika to z faktu, ¿e w „Bilansie Zasobów….” uwzglêdnione s¹ zasoby zarówno z³ó¿ eksploatowanych, jak i z³ó¿ rezerwowych o zasobach rozpoznanych szcze- gó³owo (kat. A+B+C1) i rozpoznanych wstêpnie (kat. C2), jak te¿ z³ó¿, których eksploatacji zaniechano.
1. Baza zasobowa wêgla kamiennego w czynnych zak³adach górniczych
Zasoby wêgla kamiennego objête analiz¹ uwzglêdniaj¹ stan udokumentowania na 31.12.2006 r. W roku 2006 w Polsce wydobycie wêgla kamiennego prowadzono w 32 kopalniach. Niektóre z kopalñ eksploatuj¹ kilka z³ó¿ wêgla kamiennego st¹d te¿ wêgiel wydobywano z 47 z³ó¿. Stan zasobów wêgla kamiennego w czynnych kopalniach na pod- stawie danych przes³anych przez poszczególne zak³ady górnicze przedstawiono w tabeli 1.
TABELA 1 Stan zasobów wêgla kamiennego w czynnych kopalniach
TABLE 1 State of hard coal resources in active mines
Zasoby IloϾ [tys. Mg]
Zasoby geologiczne 26 465 697
Zasoby pozabilansowe [tys. Mg]
grupa „a” 5 056 074
grupa „b” 4 870 667
Razem 10 831 893
Zasoby bilansowe 15 657 430
Zasoby przemys³owe 5 247 973
Zasoby nieprzemys³owe 7 989 265
Zasoby operatywne 3 262 656
Zasoby geologiczne w czynnych kopalniach wêgla kamiennego wynosi³y 26,466 mld Mg.
W tej iloœci zasoby bilansowe stanowi³y 59,3% zasobów geologicznych, a zasoby przemy- s³owe 19,8%. Zasoby operatywne wêgla kamiennego (zasoby przemys³owe pomniejszone o przewidywane straty) stanowi³y 12,2% zasobów geologicznych. Czêœæ kopalñ wêgla kamiennego wykonuj¹c aktualizacjê projektów zagospodarowania z³o¿a (pzz) dokona³a weryfikacji bazy zasobów bilansowych. Polega³a ona na dostosowaniu iloœci zasobów bilansowych przedstawianych w pzz do okresu wa¿noœci koncesji. Skutkiem takiego dzia-
³ania by³o to, ¿e czêœæ zasobów bilansowych w iloœci oko³o 2,42 mld Mg (tj. 15,5%) nie zosta³a zaklasyfikowana do zasobów przemys³owych i nieprzemys³owych. Weryfikacja ta spowodowa³a, ¿e suma zasobów przemys³owych, nieprzemys³owych nie przedstawia wielkoœci rzeczywistej zasobów bilansowych bêd¹cych w udostêpnionych z³o¿ach wêgla kamiennego. Pos³ugiwanie siê tak okreœlon¹ wielkoœci¹ zasobów przemys³owych i wy- nikaj¹c¹ z niej wielkoœci¹ zasobów operatywnych nie daje rzeczywistego obrazu potencja³u zasobowego z³ó¿ wêgla kamiennego w Polsce. St¹d te¿ okreœlanie na takiej podstawie prognoz wystarczalnoœci lub ¿ywotnoœci poszczególnych zak³adów górniczych nie bêdzie zgodne z faktycznymi zasobami geologicznymi zalegaj¹cymi w danym z³o¿u.
Mo¿liwoœci zagospodarowania z³ó¿ wêgla kamiennego w kopalniach uzale¿nione s¹ od istniej¹cego systemu udostêpnienia z³o¿a. W celu okreœlenia iloœci potencjalnych zasobów mo¿liwych do eksploatacji dokonano podzia³u zasobów w zale¿noœci od miejsca zalegania zasobów.
Zasoby wêgla podzielono na zalegaj¹ce na: poziomach czynnych i w budowie, poni¿ej poziomów czynnych i w budowie oraz powy¿ej takich poziomów. Wyniki analizy przed- stawiono w tabeli 2.
TABELA 2 Zasoby wêgla kamiennego na poziomach eksploatacyjnych
TABLE 2 Hard coal resources on extraction levels
Zasoby
Na poziomach czynnych i w budowie
Poni¿ej poziomów
czynnych i w budowie
Powy¿ej poziomów
czynnych i w budowie
Ogó³em
Zasoby geologiczne [tys. Mg] 14 990 222 8 632 126 2 843 349 26 465 697 Zasoby
pozabilansowe [tys. Mg]
grupa „a” 2 966 526 1 282 989 806 559 5 056 074
grupa „b” 2 379 696 1 201 118 1 289 853 4 870 667
Razem 5 758 971 2 893 816 2 179 106 10 831 893
Zasoby bilansowe [tys. Mg] 9 255 474 5 738 110 663 846 15 657 430 Zasoby przemys³owe [tys. Mg] 3 500 083 1 667 883 80 007 5 247 973 Zasoby nieprzemys³owe [tys. Mg] 4 368 912 3 070 145 550 208 7 989 265 Zasoby operatywne [tys. Mg] 2 148 515 1 060 464 53 677 3 262 656
Zasoby zlokalizowane na poziomach udostêpnionych i w budowie stanowi¹ w zale¿noœci od rodzaju zasobów od 53 do 67% ca³oœci zasobów wêgla kamiennego. Wartoœci bliskie górnej granicy przedzia³u dotycz¹ zasobów przemys³owych i operatywnych.
1.1. Z a s o b y c i e n k i c h p o k ³ a d ó w w ê g l a k a m i e n n e g o
Pok³ady wêgla kamiennego o mi¹¿szoœci do 1,5 m posiadaj¹ zasoby geologiczne w iloœci 8044,6 mln Mg. Udzia³ zasobów geologicznych tych pok³adów w ogólnej iloœci zasobów geologicznych zalegaj¹cych w czynnych kopalniach wêgla kamiennego wynosi 30,4%.
Zasoby bilansowe pok³adów o mi¹¿szoœci do 1,5 m wynosz¹ 5546 mln Mg (tab. 3), co stanowi 35% ogólnej iloœci zasobów bilansowych.
Spoœród zasobów bilansowych zalegaj¹cych w pok³adach o mi¹¿szoœci do 1,5 m do zasobów przemys³owych zaklasyfikowane zosta³o 892,8 mln Mg tj. 17,0% ogó³u wszystkich zasobów przemys³owych. Zasoby operatywne tej grupy pok³adów w ogólnej iloœci zasobów operatywnych stanowi¹ 17,7% (tj. 577,9 mln Mg).
W pok³adach o mi¹¿szoœci do 1,5m udokumentowano g³ównie wêgiel kamienny typu od 31 do 35. Pozosta³e typy wêgli, tj. 36, 37, 41, 42, posiadaj¹ udzia³ poni¿ej 0,1%. Zasoby bilansowe wêgla energetycznego (typy 31–33) wynosz¹ 3 549,6 mln Mg, a wêgla kokso- wego (typy 34 i 37) 1 997,4 mln Mg (tab. 4). Podobnie przedstawia siê rozk³ad zasobów bilansowych ze wzglêdu na typy wêgla energetycznego i koksowego, który wynosi odpo-
TABELA 3 Zasoby wêgla kamiennego wed³ug mi¹¿szoœci pok³adów
TABLE 3 Hard coal resources according to coal beds thickness
Mi¹¿szoœæ pok³adów
wêgla
Zasoby geologiczne
[tys. Mg]
Zasoby pozabilansowe [tys. Mg] Zasoby bilansowe
[tys. Mg]
Zasoby przemys³owe
[tys. Mg]
Zasoby nieprzemys³owe
[tys. Mg]
Zasoby operatywne
[tys. Mg]
grupa „a” grupa „b” razem
<1,0 6 545 676 5 048 268 636 948 6 396 747 148 929 888 138 375 532 1,01–1,5 8 044 583 6 675 2 445 895 2 519 286 5 546 990 892 758 3 571 604 577 940 1,51–2,0 3 860 332 759 615 350 689 026 3 173 926 1 252 937 1 406 202 800 699 2,01–2,5 1 970 438 372 309 802 343 148 1 627 093 744 543 663 862 480 859 2,51–3,0 1 495 639 0 236 344 245 662 1 249 977 519 916 577 758 318 579 3,01–3,5 1 483 693 0 164 735 167 923 1 315 680 635 444 547 059 386 249
3,51–4,0 836 449 0 85 891 91 073 745 376 347 309 322 194 205 402
4,01–4,5 486 610 0 57 788 58 890 427 320 182 633 209 187 108 546
>4,5 1 742 277 0 317 914 320 138 1 422 139 671 545 553 024 383 850 Ogó³em 26 465 697 5 056 074 4 870 667 10 831 893 15 657 430 5 247 973 7 989 265 3 262 656
TABELA 4 Zasoby wêgla kamiennego w pok³adach cienkich wed³ug typów wêgla kamiennego
TABLE 4 Hard coal resources in thin beds according to coal types
Typ wêgla
Zasoby geologiczne
[tys. Mg]
Zasoby pozabilansowe [tys. Mg] Zasoby bilansowe
[tys. Mg]
Zasoby przemys³owe
[tys. Mg]
Zasoby nieprzemys³owe
[tys. Mg]
Zasoby operatywne
[tys. Mg]
grupa „a” grupa „b” razem
31 2 041 582 689 579 480 646 240 1 395 335 104 799 958 552 63 385 32 2 630 609 4 716 851 254 856 310 1 794 399 199 779 1 272 357 129 913
33 495 222 0 135 346 135 393 359 829 72 260 219 830 47 480
34 1 961 425 672 552 452 553 382 1 409 643 349 343 833 960 225 589
35 899 821 598 319 850 320 448 579 373 163 654 281 417 109 592
36 9 138 0 4 171 4 171 4 967 2 610 2 357 1 774
37 6 718 0 3 274 3 274 3 444 313 3 131 207
41 43 0 43 43 0 0 0 0
42 25 0 25 25 0 0 0 0
Razem 8 044 583 6 675 2 445 895 2 519 286 5 546 990 892 758 3 571 604 577 940
TABELA 5 Zestawienie zasobów cienkich pok³adów wêgla kamiennego wed³ug koncernów wêglowych
TABLE 5 Hard coal resources in thin beds, according to coal companies
Typ wêgla
Zasoby geologiczne
[tys. Mg]
Zasoby pozabilansowe [tys. Mg] Zasoby bilansowe
[tys. Mg]
Zasoby przemys³owe
[tys. Mg]
Zasoby nieprzemys³owe
[tys. Mg]
Zasoby operatywne
[tys. Mg]
grupa „a” grupa „b” razem
KW S.A. 4 213 479 3 369 1 247 927 1 251 861 2 981 618 416 273 1 820 335 251 848 KHW S.A. 1 286 436 1 942 446 463 448 405 838 031 79 749 434 390 50 064 JSW S.A. 1 250 475 1 270 484 553 485 873 766 202 236 941 528 659 159 882
PKW S.A. 850 682 0 186 232 252 333 598 349 41 723 543 602 25 834
LW S.A 308 840 0 42 608 42 608 266 332 85 854 180 378 66 142
Pozosta³e 134 671 94 38 112 38 206 96 458 32 218 64 240 24 170
Razem 8 044 583 6 675 2 445 895 2 519 286 5 546 990 892 758 3 571 604 577 940
wiednio oko³o 64% i oko³o 35%. W zasobach przemys³owych i operatywnych proporcje ulegaj¹ odwróceniu, tj. wêgiel koksowy stanowi oko³o 57%, a energetyczny oko³o 42%
zasobów cienkich pok³adów.
Najwiêksze zasoby wêgla kamiennego w cienkich pok³adach we wszystkich rodzajach zasobów posiada Kompania Wêglowa S.A. (KW S.A). Ich udzia³ w ogólnej iloœci zasobów kszta³tuje siê na poziomie oko³o 50%. W Katowickim Holdingu Wêglowym S.A. (KHW S.A.) i Jastrzêbskiej Spó³ce Wêglowej S.A. (JSW S.A.) zasoby geologiczne cienkich pok³adów wêgla kamiennego wynosz¹ odpowiednio 1,29 mld Mg i 1,25 mld Mg.
Udzia³ zasobów przemys³owych i operatywnych tych koncernów i spó³ek wêglowych wynosi odpowiednio 15,1 i 13,8% ca³oœci zasobów cienkich pok³adów. W przypadku zasobów przemys³owych i operatywnych w JSW S.A. widoczny jest ich du¿y udzia³ (od- powiednio 26,5 i 27,7%) w ogólnej iloœci zasobów przemys³owych i operatywnych udoku- mentowanych w cienkich pok³adach. Udzia³ zasobów w pok³adach o mi¹¿szoœci do 1,5 m w pozosta³ych koncernach i spó³kach wêglowych przedstawia tabela 5.
1.1.1. Zasoby wêgla kamiennego udokumentowane w cienkich pok³adach zalegaj¹cych na poziomach czynnych i w budowie
Zasoby geologiczne pok³adów o mi¹¿szoœci od 1,01 do 1,5 m w 30,5% zalegaj¹ na poziomach czynnych i w budowie. Podobnie zasoby bilansowe tej grupy pok³adów posiadaj¹ 35,0% udzia³ w ogólnej iloœci zasobów bilansowych zalegaj¹cych na tych poziomach.
Porównuj¹c iloœæ zasobów geologicznych (4567,6 mln Mg – tab. 6) i bilansowych (3238,6 mln Mg – tab. 6) pok³adów o mi¹¿szoœci do 1,5 m zalegaj¹cych na poziomach czynnych i w budowie do pozosta³ych zasobów zalegaj¹cych na tych poziomach nale¿y stwierdziæ, ¿e posiadaj¹ one najwiêkszy udzia³ procentowy w zasobach geologicznych i bilansowych. Zasoby przemys³owe cienkich pok³adów wêgla kamiennego na poziomach czynnych i w budowie wynosz¹ 568,6 mln Mg i stanowi¹ 16,2% zasobów przemys³owych zalegaj¹cych na tym poziomie udostêpnienia. Spoœród zasobów przemys³owych do zasobów operatywnych zosta³o zaklasyfikowane 367,7 mln Mg co daje udzia³ 17,1% we wszystkich zasobach operatywnych na poziomach na których prowadzone jest aktualnie wydobycie wêgla kamiennego.
Zasoby przemys³owe i operatywne cienkich pok³adów wêgla kamiennego zajmuj¹ drugie miejsce pod wzglêdem zasobnoœci spoœród wszystkich zasobów pozosta³ych pok³adów zalegaj¹cych na poziomach czynnych i w budowie. Wiêksze zasoby przemys³owe i ope- ratywne na tych poziomach posiadaj¹ jedynie pok³ady o mi¹¿szoœci do 2,0 m (tab. 6), które odpowiednio stanowi¹ 26,7 i 27,7% ca³oœci zasobów.
Oko³o 50% zasobów pok³adów o mi¹¿szoœci do 1,5 m na poziomach czynnych i w bu- dowie posiadaj¹ kopalnie wchodz¹ce w sk³ad KW S.A. Drugie miejsce (udzia³ ok. 21%) pod wzglêdem iloœci zasobów przemys³owych i operatywnych cienkich pok³adów na poziomach czynnych zajmuje JSW S.A. W tej spó³ce udzia³ zasobów bilansowych na analizowanym poziomie udostêpnienia wynosi tylko 13,4%. Taka struktura zasobów bilansowych wskazuje
TABELA 6 Zasoby wêgla kamiennego wed³ug grup mi¹¿szoœci pok³adów wed³ug stanu na 31.12.2006 r.
TABLE 6 Hard coal resources according to beds thickness as of 31stDec. 2006
Mi¹¿szoœæ pok³adu
Zasoby geologiczne
[tys. Mg]
Zasoby pozabilansowe [tys. Mg] Zasoby bilansowe
[tys. Mg]
Zasoby przemys³owe
[tys. Mg]
Zasoby nieprzemys³owe
[tys. Mg]
Zasoby operatywne
[tys. Mg]
grupa „a” grupa „b” razem
Zasoby na poziomach czynnych i w budowie
<1,0 3 624 179 2 960 324 312 673 3 536 790 87 389 683 84 593 415 1,01–1,5 4 567 579 5 567 1 300 888 1 350 636 3 238 636 568 597 1 962 721 367 697 1,51–2,0 2 383 935 263 307 771 369 349 2 017 206 935 012 786 189 595 991 2,01–2,5 1 121 504 372 117 743 143 773 977 731 490 718 389 705 309 617
2,51–3,0 846 595 0 110 131 117 736 728 859 317 770 360 674 187 894
3,01–3,5 815 995 0 49 198 52 386 763 519 433 937 272 188 261 729
3,51–4,0 455 509 0 32 542 37 724 417 785 216 162 155 270 119 838
4,01–4,5 232 646 0 27 984 27 984 204 662 105 693 78 214 63 824
>4,5 942 280 0 120 766 122 593 819 687 431 511 279 358 241 510
Razem 14 990 222 2 966 526 2 379 696 5 758 971 9 255 474 3 500 083 4 368 912 2 148 515 Zasoby poni¿ej poziomów czynnych i w budowie
<1,0 1 943 462 1 282 630 236 551 1 884 416 59 046 205 51 288 117 1,01–1,5 2 331 250 359 382 146 404 849 1 926 401 263 700 1 294 474 168 934 1,51–2,0 1 157 133 0 121 441 133 043 1 024 090 310 915 497 138 200 671
2,01–2,5 735 983 0 131 860 139 176 596 607 253 349 223 556 170 896
2,51–3,0 570 813 0 80 329 82 042 488 771 201 725 204 818 130 410
3,01–3,5 542 740 0 31 077 31 077 511 663 192 403 246 342 118 407
3,51–4,0 358 287 0 37 512 37 512 320 775 131 014 160 241 85 477
4,01–4,5 239 895 0 20 721 21 823 218 072 76 940 125 987 44 722
>4,5 752 563 0 159 481 159 878 592 685 237 632 266 301 140 830
Razem 8 632 126 1 282 989 1 201 118 2 893 816 5 738 110 1 667 883 3 070 145 1 060 464 Zasoby powy¿ej poziomów czynnych i w budowie (np. poziomy wentylacyjne)
<1,0 978 035 805 314 87 724 975 541 2 494 0 2 494 0
1,01–1,5 1 145 754 749 762 861 763 801 381 953 60 461 314 409 41 309
1,51–2,0 319 264 496 186 138 186 634 132 630 7 010 122 875 4 037
2,01–2,5 112 951 0 60 199 60 199 52 755 476 50 601 346
2,51–3,0 78 231 0 45 884 45 884 32 347 421 12 266 275
3,01–3,5 124 958 0 84 460 84 460 40 498 9 104 28 529 6 113
3,51–4,0 22 653 0 15 837 15 837 6 816 133 6 683 87
4,01–4,5 14 069 0 9 083 9 083 4 586 0 4 986 0
>4,5 47 434 0 37 667 37 667 9 767 2 402 7 365 1 510
Razem 2 843 349 806 559 1 289 853 2 179 106 663 846 80 007 550 208 53 677 Ogó³em 26 465 697 5 056 074 4 870 667 10 831 893 15 657 430 5 247 973 7 989 265 3 262 656
na du¿e znaczenie zasobów cienkich pok³adów w bazie zasobów przewidzianych do eksplo- atacji. Zasoby na poziomach czynnych i w budowie w pozosta³ych spó³kach wêglowych przedstawia tabela 7.
1.1.2. Zasoby wêgla kamiennego udokumentowane w cienkich pok³adach zalegaj¹cych poni¿ej poziomów czynnych i w budowie
Poni¿ej poziomów czynnych i w budowie zasoby geologiczne pok³adów o mi¹¿szoœci od 1,01 do 1,5 m wynosz¹ 2331,2 mln Mg, a zasobów bilansowych 1926,4 mln Mg (tab. 6).
Odpowiada to udzia³owi tych zasobów odpowiednio na poziomie 27,0 i 33,6%. Zasoby przemys³owe i operatywne cienkich pok³adów zlokalizowane poni¿ej poziomów udostêp- nionych i w budowie stanowi¹ oko³o 16% ca³oœci zasobów udokumentowanych na tych poziomach. Podobnie jak to ma miejsce w przypadku zasobów zalegaj¹cych na poziomach czynnych i w budowie, zasoby udokumentowane w cienkich pok³adach wêgla kamiennego posiadaj¹ najwiêkszy udzia³ w bazie zasobów na tym poziomie. Zasoby przemys³owe (263,7 mln Mg) i operatywne (168,9 mln Mg) pok³adów o mi¹¿szoœci do 1,5 m stanowi¹ oko³o 16% (tab. 6). Iloœæ zasobów poni¿ej poziomów czynnych i w budowie z podzia³em na KW S.A., KHW S.A., JSW S.A., PKE S.A. i LW S.A. przedstawia tabela 8. Najwiêcej zasobów przemys³owych i operatywnych zalegaj¹cych poni¿ej poziomów czynnych i w bu- dowie posiadaj¹ KW S.A. (odpowiednio 45,6 i 42,9%) i JSW S.A. (odpowiednio 23,5 i 25,2%).
TABELA 7 Zestawienie zasobów pok³adów cienkich na poziomach czynnych i w budowie wed³ug koncernów wêglowych
TABLE 7 Hard coal resources in thin beds on active extraction levels and levels in construction, according
to coal companies
Koncern wêglowy
Zasoby geologiczne
[tys. Mg]
Zasoby pozabilansowe [tys. Mg] Zasoby bilansowe
[tys. Mg]
Zasoby przemys³owe
[tys. Mg]
Zasoby nieprzemys³owe
[tys. Mg]
Zasoby operatywne
[tys. Mg]
grupa „a” grupa „b” Razem
KW S.A. 2 307 126 3 241 596 195 599 810 1 727 316 290 716 968 581 177 068 KHW S.A. 863 090 1 590 259 032 260 622 602 468 56 656 315 774 36 621
JSW S.A. 306 903 0 95 074 138 831 168 072 15 969 143 544 9 567
PKW S.A. 704 932 642 273 150 273 842 432 690 119 334 312 754 78 265
LW S.A 308 840 0 42 608 42 608 266 332 85 854 180 378 66 142
Pozosta³e 76 688 94 34 829 34 923 41 758 68 41 690 34
Razem 4 567 579 5 567 1 300 888 1 350 636 3 238 636 568 597 1 962 721 367 697
1.1.3. Zasoby wêgla kamiennego udokumentowane w cienkich pok³adach zalegaj¹cych powy¿ej poziomów czynnych i w budowie
W przypadku zasobów zalegaj¹cych powy¿ej poziomów czynnych i w budowie (po- ziomy wentylacyjne, odwadniaj¹ce) zasoby pok³adów o mi¹¿szoœci od 1,01 do 1,5 m stanowi¹ w zale¿noœci od rodzaju zasobów od 40% (zasoby geologiczne) do 77% (zasoby przemys³owe i operatywne) bazy zasobowej tego rodzaju poziomów. Drug¹ grup¹ pok³adów posiadaj¹c¹ udzia³ zasobów na poziomie oko³o 10% (zasoby geologiczne) i oko³o 20%
(zasoby bilansowe) s¹ pok³ady o mi¹¿szoœci do 2,0 m. Zasoby pok³adów o mi¹¿szoœci powy¿ej 2,5 m stanowi¹ niewielki procent zasobów udokumentowanych powy¿ej poziomów czynnych i w budowie (tab. 6). Najwiêcej zasobów na tych poziomach znajduje siê w ko- palniach KW S.A. (ok. 50%).
1.2. W y d o b y c i e w ê g l a k a m i e n n e g o z c i e n k i c h p o k ³ a d ó w w ê g l a k a m i e n n e g o
Wydobycie wêgla kamiennego z cienkich pok³adów w latach 2000–2006 wynosi³o od 3,1 mln Mg do 7,9 mln Mg, co stanowi w porównaniu do wydobycia ze wszystkich po- k³adów wêgla kamiennego udzia³ na poziomie od 3,5 do 8,7%. Przy poziomie wydobycia w roku 2006 wynosz¹cym 3,1 mln Mg pochodz¹cym z zasobów operatywnych (zasoby przemys³owe pomniejszone o przewidywane straty w zasobach) zalegaj¹cych na poziomach czynnych i w budowie wystarczalnoœæ zasobów pok³adów o mi¹¿szoœci do 1,5 m wynosi
TABELA 8 Zestawienie zasobów pok³adów cienkich poni¿ej poziomów czynnych i w budowie wed³ug koncernów wêglowych
TABLE 8 Hard coal resources in thin beds under active extraction levels and levels in construction,
according to coal companies
Koncern wêglowy
Zasoby geologiczne
[tys. Mg]
Zasoby pozabilansowe [tys. Mg] Zasoby bilansowe
[tys. Mg]
Zasoby przemys³owe
[tys. Mg]
Zasoby nieprzemys³owe
[tys. Mg]
Zasoby operatywne
[tys. Mg]
grupa „a” grupa „b” razem
KW S.A. 1 316 978 128 218 131 218 259 1 098 719 120 784 704 453 72 460
KHW S.A. 265 167 0 43 491 43 491 221 676 23 093 104 729 13 443
PKW S.A. 511 656 0 66 578 88 922 422 734 25 754 396 089 16 267
JSW S.A. 179 466 231 50 663 50 894 128 572 61 919 66 653 42 628
Pozosta³e 57 983 0 3 283 3 283 54 700 32 150 22 550 24 136
Razem 2 331 250 359 382 146 404 849 1 926 401 263 700 1 294 474 168 934
oko³o 120 lat. Dla porównania 82% rocznego wydobycia wêgla kamiennego w roku 2006 pochodzi³o z pok³adów o mi¹¿szoœci do: 2,0 m, 2,5 m, 3,0 m i 3,5 m (tab. 9).
Dla zasobów operatywnych udokumentowanych na poziomach czynnych i w budowie wynosz¹cych 2148,5 mln Mg przy utrzymywaniu siê dotychczasowych trendów wydobycia z wymienionych powy¿ej pok³adów wêgla wystarczalnoœæ tych zasobów wyniesie od oko³o 13 do oko³o 16 lat (tab. 11). Maj¹c na uwadze zasoby bilansowe cienkich pok³adów wêgla kamiennego wynosz¹ce 3238,6 mln Mg (na poziomach czynnych i w budowie) oraz ich niewielki udzia³ w wydobyciu nale¿y stwierdziæ, ¿e stanowi¹ one jedyn¹ alternatywê utrzy- mania poziomu wydobycia wêgla kamiennego na obecnym poziomie. Ze wzglêdu na wy- stêpuj¹ce w obrêbie pok³adów o mi¹¿szoœci do 1,5 m typy wêgla stanowi¹ one bazê dla potrzeb energetyki i koksownictwa. Wydobycie z cienkich pok³adów z podzia³em na posz- czególne koncerny i spó³ki wêglowe przedstawia tabela 10.
Najwiêkszy udzia³ w wydobyciu z pok³adów o mi¹¿szoœci do 1,5 m maj¹ kopalnie wêgla kamiennego wchodz¹ce w sk³ad KW S.A. Udzia³ ten w zale¿noœci od roku wynosi³ od 60 do 72%. W KHW S.A. i JSW S.A. udzia³ wydobycia z cienkich pok³adów kszta³towa³ siê natomiast na poziomie od 10 do 27% rocznego wydobycia, a w Po³udniowym Koncernie Wêglowym (PKW) S.A wynosi³ poni¿ej 1%. W KWK „Bogdanka” (LW S.A.) w latach 2000–2006 nie prowadzono wydobycia w cienkich pok³adach.
TABELA 9 Wydobycie wêgla kamiennego w latach 2000–2006
TABLE 9 Hard coal output in the years 2000–2006
Gruboœæ pok³adu [m]
Wydobycie w roku [Mg]
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
<1,0 14 539 0 23 228 9 084 7 636 617 399 58 330
1,01–1,5 7 902 323 6 154 393 4 779 999 6 543 694 5 038 537 3 345 967 3 068 329 1,51–2,0 22 746 274 22 681 241 23 654 634 17 916 798 22 761 712 18 671 328 19 358 269 2,01–2,5 21 381 488 17 497 651 20 469 711 20 112 072 15 520 639 22 518 321 19 813 358 2,51–3,0 18 270 239 26 007 793 20 974 168 22 380 077 21 062 856 17 732 789 13 592 819 3,01–3,5 15 672 906 13 030 463 11 338 915 12 856 234 15 983 683 16 193 153 20 294 260 3,51–4,0 3 358 355 4 414 859 6 532 923 5 601 542 8 005 414 7 278 964 6 883 746 4,01–4,5 618 318 1 201 582 2 168 307 3 102 707 1 226 849 3 404 763 2 605 400
>4,5 843 064 3 259 385 3 063 696 2 644 551 3 335 039 2 594 727 2 631 917 Ogó³em 90 807 506 94 247 366 93 005 579 91 166 759 92 942 364 92 357 412 88 306 428
TABELA 10 Wydobycie wêgla kamiennego w latach 2000–2006 z pok³adów cienkich w koncernach wêglowych
TABLE 10 Hard coal output in thin beds in the years 2000–2006, according to coal companies
Koncern/Spó³ka wêglowa
Wydobycie w roku [mln Mg]
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
KW S.A. 5,592 4,285 3,588 3,928 3,382 2,353 2,373
KHW S.A. 1,213 0,624 0,589 1,808 0,782 0,574 0,574
JSW S.A. 1,098 1,246 0,603 0,808 0,874 0,413 0,113
PKW S.A. – – – – – 0,006 0,008
LW S.A – – – – – – –
Pozosta³e – – – – – – –
Razem 7,902 6,154 4,780 6,544 5,039 3,346 3,068
2. Wydobycie wêgla kamiennego w latach 2000–2006
Wydobycie wêgla kamiennego w analizowanym okresie ulega³o zmianom w niewielkim zakresie. Pocz¹tkowo w okresie 2000–2001 wzrasta³o do wartoœci 94,2 mln Mg. Od roku 2001 zaczê³o systematycznie maleæ do wielkoœci 88,3 mln Mg w roku 2006. Wielkoœci rocznego wydobycia w poszczególnych latach przyjête do analizy s¹ mniejsze od wartoœci prezentowanych przez Agencjê Restrukturyzacji Przemys³u (ARP).
Zasoby wystêpuj¹ce w warstwach wêgla o mi¹¿szoœci poni¿ej 0,6 m nie s¹ dokumento- wane w dokumentacji geologicznej z³o¿a wêgla kamiennego. Jako granicê wystêpowania z³o¿a w pok³adach wêgla kamiennego przyjmuje siê dla zasobów pozabilansowych izoliniê mi¹¿szoœci o wartoœci 0,6 m, a dla zasobów bilansowych izoliniê o wartoœci 1,0 m. Izolinia mi¹¿szoœci dla zasobów przemys³owych ustalana jest indywidualnie przez ka¿dego przed- siêbiorcê górniczego. W wiêkszoœci z³ó¿ wêgla kamiennego zalegaj¹cych w czynnych zak³adach górniczych wynosi ona od 1,2 do 1,5 m. Taki sposób okreœlania granicy wystê- powania zasobów przemys³owych w wiêkszoœci przypadków powoduje, ¿e zdecydowana czêœæ zasobów bilansowych o mi¹¿szoœci do 1,5 m (ok. 83%) klasyfikowana jest do zasobów nieprzemys³owych.
W latach 2000–2006 wydobycie wêgla kamiennego w poszczególnych grupach mi¹¿- szoœci pok³adów wêgla przestawiono w tabeli 9. W okresie tym wydobycie wêgla ka- miennego prowadzone by³o we wszystkich grupach mi¹¿szoœci pok³adów. Najwiêkszy udzia³ w rocznym wydobyciu mia³y pok³ady o mi¹¿szoœci od 2,0 do 3,0 m. W tym przedziale mi¹¿szoœci w ka¿dym z pok³adów wêgla kamiennego w zale¿noœci od roku, wydobycie
wynosi³o od 15 do 25%. W latach 2000–2005 najbardziej eksploatowane by³y pok³ady o mi¹¿szoœci do 2,0 m, do 2,5 m do 3,0 m. Z tych pok³adów pochodzi³o od 17 do 28%
rocznego wydobycia. Sumaryczny udzia³ wydobycia tych pok³adów w stosunku do wy- dobycia ogólnego wêgla kamiennego w tym okresie kszta³towa³ siê na poziomie od 64 do 69%. Z tym, ¿e w analizowanych okresie widoczna jest tendencja malej¹ca udzia³u tych pok³adów w wydobyciu ogólnym. Podczas, gdy od roku 2003 systematycznie wzrasta wydobycie z pok³adów o mi¹¿szoœci do 3,5 m od wartoœci 14% w roku 2003 do 23% w roku 2006. W tym samym okresie udzia³ wydobycia z pok³adów o mi¹¿szoœci do 1,5 m syste- matycznie mala³ od wielkoœci 7,2% do wielkoœci 3,5%. Bior¹c pod uwagê pok³ady o mi¹¿- szoœci do 2,0 m, do 2,5 m, do 3,0 m i do 3,5 m nale¿y stwierdziæ, ¿e w latach 2000–2006 wydobycie wêgla kamiennego z tych pok³adów wynosi³o od 83 do 86% ogólnego wydobycia wêgla kamiennego w Polsce. Wydobycie z pok³adów o mi¹¿szoœci powy¿ej 3,5 m nie przekracza³o 9% z tym, ¿e œrednio 56% (w analizowanym okresie) wydobycia przypada na pok³ady o mi¹¿szoœci do 4,0 m.
Analizuj¹c wielkoœci wydobycia pochodz¹ce z poszczególnych grup mi¹¿szoœci po- k³adów w roku 2006 i porównuj¹c je do zasobów operatywnych zlokalizowanych na poziomach czynnych i w budowie mo¿na stwierdziæ, ¿e wystarczalnoœæ zasobów w posz- czególnych grupach mi¹¿szoœci (tab. 11) wynosi od 120 lat (pok³ady o mi¹¿szoœci do 1,5 m) do 13 lat (pok³ady o mi¹¿szoœci od 3,01 do 3,5 m).
TABELA 11 Zasoby operatywne i wystarczalnoœæ grup pok³adów wêgla kamiennego na poziomach czynnych
i w budowie
TABLE 11 Hard coal reserves and sufficiency, according to bed groups on active extraction levels
and levels in construction
Gruboœæ pok³adu Zasoby operatywne [tys. Mg]
Wydobycie w roku 2006 [tys. Mg]
WystarczalnoϾ [lata]
<1,0 415 58,3 7
1,01–1,5 367 697 3 068,3 120
1,51–2,0 595 991 19 358,3 31
2,01–2,5 309 617 19 813,4 16
2,51–3,0 187 894 13 592,8 14
3,01–3,5 261 729 20 294,3 13
3,51–4,0 119 838 6 883,7 17
4,01–4,5 63 824 2 605,4 24
>4,5 241 510 2 631,9 92
Ogó³em 2 148 515 88 306,4 24
Œrednia wystarczalnoœæ zasobów operatywnych wêgla kamiennego udokumentowanych na poziomach czynnych i w budowie wynosi 24 lata. Jednak¿e tak opisany stan wy- starczalnoœci zasobów wêgla nie jest do koñca obiektywny z tego wzglêdu, ¿e czêœæ kopalñ wêgla kamiennego prowadzi wydobycie poni¿ej poziomów czynnych. Dlatego te¿ w okre- œlaniu zasobnoœci wêgla kamiennego w³aœciwym jest uwzglêdnienie zasobów wêgla zale- gaj¹cych równie¿ poni¿ej poziomów czynnych i w budowie. Tym bardziej jest to zasadne, ¿e z ka¿dym rokiem g³êbokoœæ eksploatacji wêgla kamiennego wzrasta. Zasoby zlokalizowane poni¿ej poziomów czynnych stanowi¹ naturaln¹ rezerwê rozwojow¹ górnictwa wêglowego w Polsce. Poni¿ej, w tabeli 12 zestawiono zasoby wêgla kamiennego zalegaj¹ce zarówno na poziomach czynnych i w budowie jak równie¿ poni¿ej tych poziomów.
Analizuj¹c zasoby operatywne na poziomach czynnych i w budowie oraz zalegaj¹ce poni¿ej tych poziomów nale¿y zwróciæ uwagê na wzrost wystarczalnoœci w ka¿dej z grup mi¹¿szoœci pok³adów. Horyzont czasowy zasobów zlokalizowanych na wymienionych po- ziomach, przy obecnej strukturze zaanga¿owania poszczególnych pok³adów w wydobyciu ogólnym, nie uleg³ istotnej poprawie. Œrednia wystarczalnoœæ pok³adów wêgla kamiennego wynosi oko³o 36 lat, a pok³adów o mi¹¿szoœci do 2,5 m i do 3,5 m odpowiednio 24 i 19 lat (tab. 12). Taki trend wykorzystania zasobów operatywnych wêgla kamiennego wynika ze stosowanych w górnictwie wêgla kamiennego systemów obudów œcianowych. Dobieranie obudów zmechanizowanych podyktowane jest g³ównie chêci¹ uzyskania maksymalnej kon-
TABELA 12 Zasoby operatywne i wystarczalnoœæ grup pok³adów wêgla kamiennego na poziomach czynnych
i w budowie oraz poni¿ej tych poziomów
TABLE 12 Hard coal reserves and sufficiency, according to bed groups on active extraction levels,
levels in construction and under these levels
Gruboœæ pok³adu Zasoby operatywne [tys. Mg]
Wydobycie w roku 2006 [tys. Mg]
WystarczalnoϾ [lata]
<1,0 532 58,3 9
1,01–1,5 536 631 3 068,3 175
1,51–2,0 796 662 19 358,3 41
2,01–2,5 480 513 19 813,4 24
2,51–3,0 318 304 13 592,8 23
3,01–3,5 380 136 20 294,3 19
3,51–4,0 205 315 6 883,7 30
4,01–4,5 108 546 2 605,4 42
>4,5 382 340 2 631,9 145
Ogó³em 3 208 979 88 306,4 36
centracji wydobycia i ograniczenia do niezbêdnego minimum iloœci œcian w jednym za- k³adzie górniczym. Obserwowany w dziesiêcioleciu 1991–2000 dynamiczny wzrost koncen- tracji wydobycia wêgla z przodka œcianowego w polskich kopalniach zwi¹zany by³ ze sta³ym unowoczeœnianiem procesu technologicznego tak w aspekcie stosowanych maszyn i urz¹- dzeñ, jak i systemu organizacyjno-ruchowego. Charakterystykê wielkoœci wydobycia z przod- ków œcianowych (Mg/dobê) w zale¿noœci od gruboœci pok³adów przedstawia tabela 13 (Sikora 2008).
TABELA 13 Œrednie wydobycie z jednej œciany w zale¿noœci od gruboœci pok³adu
TABLE 13 Average output from face, according to bed thickness
Gruboœæ pok³adu [m]
Liczba œcian o wydobyciu Wydobycie
ze œciany [Mg/dobê]
< 2000 Mg/dobê
2000–3000 Mg/dobê
3000–4000 Mg/dobê
> 4000
Mg/dobê razem
< 1,5 3 – – – 3 1 221
1,51–2,0 13 6 7 1 27 2 266
2,01–3,5 18 20 21 9 68 3 014
3,51–4,5 4 2 3 3 12 3 100
> 4,5 3 6 4 3 16 3 125
£¹cznie 41 34 35 16 126 2 833
Najwiêcej œcian, bo blisko 75%, ulokowanych by³o w pok³adach o gruboœci 1,5–3,5 m.
W pok³adach o gruboœci do 1,5 m pracowa³o jedynie 2% przodków œcianowych, a powy¿ej 3,5 m tylko 23%. Dane te œwiadcz¹ o nierównomiernym rozk³adzie wydobycia, a co za tym idzie nierównomiernym sczerpywaniu zasobów. Z analizy tabeli 13 wynika równie¿, ¿e w œcianach o wysokoœci powy¿ej 2,0 m uzyskuje siê wydobycie oscyluj¹ce wokó³ wartoœci oko³o 3,0 tys. Mg/d. Udokumentowane cienkie pok³ady wêgla kamiennego (do 1,5 m) s¹ w bardzo ma³ym stopniu górniczo zagospodarowane i brane pod uwagê w planowaniu dalszej eksploatacji. Pomimo stosunkowo wysokiego udzia³u w zasobach przemys³owych (ok. 17%), ze wzglêdu na uzyskiwanie stosunkowo niskiego wydobycia z pojedynczego wyrobiska œcianowego brak zainteresowania koncernów i spó³ek wêglowych tymi za- sobami. Na taki stan wp³ywa brak odpowiednich technologii eksploatacji, jak równie¿
odpowiednich maszyn i urz¹dzeñ. Czynniki wskazane powy¿ej nie pozwalaj¹ uzyskaæ odpowiedniej iloœci wydobycia z pojedynczej œciany. Poza tym, eksploatowanie œcian w pok³adach o mi¹¿szoœci od 2,0 do 3,5 m pozwala na uzyskanie lepszych wyników jednostkowych przy mniejszym postêpie dobowym. Nadmieniæ przy tym nale¿y ¿e oko³o 92% rocznego wydobycia pochodzi ze œcian eksploatowanych systemem z zawa³em stropu
(dane za rok 2006). Ze wzglêdu na ograniczon¹ bazê udostêpnionych zasobów opera- tywnych wêgla kamiennego, przed przemys³em wydobywczym wêgla kamiennego w Polsce stoi nowe zadanie. Polegaæ ono powinno na kszta³towaniu dalszej ekonomicznej produkcji w taki sposób, aby lepiej wykorzystaæ zasoby zalegaj¹ce w cienkich pok³adach oraz do- prowadziæ do zrównowa¿onego sczerpywania zasobów we wszystkich grupach mi¹¿szoœci pok³adów wêgla kamiennego.
Podsumowanie
Na bazie przeprowadzonej analizy zasobów wêgla kamiennego w czynnych kopalniach mo¿na okreœliæ, ¿e w cienkich pok³adach wed³ug stanu na 31.12.2006 r. zalega³o:
— 8,0 mld Mg zasobów geologicznych (tj. 30,4% zasobów geologicznych).
— 5,5 mld Mg zasobów bilansowych (tj. 35% zasobów bilansowych)
— 0,89 mld Mg zasobów przemys³owych (tj.17,0% zasobów przemys³owych),
— 0,58 mld Mg tzw. zasobów operatywnych (tj. 17,7% zasobów operatywnych).
Zasoby geologiczne cienkich pok³adów wêgla kamiennego w 30,5% zalega³y na po- ziomach czynnych i w budowie, a zasoby bilansowe tej grupy pok³adów posiada³y 35,0%
udzia³ w ogólnej iloœci zasobów bilansowych udokumentowanych na poziomach czynnych i w budowie.
Najwiêksze zasoby wêgla kamiennego w cienkich pok³adach we wszystkich rodzajach zasobów posiada³a w 2006 r. Kompania Wêglowa S.A. (KW S.A). Ich udzia³ w ogólnej iloœci zasobów kszta³towa³ siê na poziomie oko³o 50%. W Katowickim Holdingu Wêg- lowym S.A. (KHW S.A.) i Jastrzêbskiej Spó³ce Wêglowej S.A. (JSW S.A.) zasoby ge- ologiczne cienkich pok³adów wêgla kamiennego wynosi³y odpowiednio 1,29 mld Mg i 1,25 mld Mg, a zasobów bilansowych 0,84 mln Mg i 0,76 mld Mg.
Wydobycie wêgla kamiennego z pok³adów o mi¹¿szoœci do 1,5 m w latach 2000–2006 wynosi³o od 3,1 mln Mg do 7,9 mln Mg. Stanowi³o to w porównaniu do wydobycia ze wszystkich pok³adów wêgla kamiennego udzia³ na poziomie od 3,5 do 8,7%.
Maj¹c na uwadze zasoby bilansowe pok³adów wêgla kamiennego o mi¹¿szoœci do 1,5 m wynosz¹ce 3 238,6 mln Mg (na poziomach czynnych i w budowie) oraz ich niewielki udzia³ w wydobyciu nale¿y stwierdziæ, ¿e stanowi¹ one jedyn¹ alternatywê utrzymania poziomu wydobycia wêgla kamiennego na obecnym poziomie. Ze wzglêdu na wystêpuj¹ce w obrêbie tych pok³adów typy wêgla stanowi¹ one bazê dla potrzeb zarówno energetyki, jak i kok- sownictwa. Jednakowo¿ mo¿liwoœæ ich wykorzystania zale¿eæ bêdzie przede wszystkim od opracowania i wdro¿enia nowych technologii eksploatacji jak równie¿ od odpowiedniego usprzêtowienia maszynowego przodków œcianowych.
Pomimo stosunkowo wysokiego udzia³u cienkich pok³adów wêgla kamiennego w za- sobach przemys³owych (ok. 17%), ze wzglêdu na uzyskiwanie stosunkowo niskiego wy- dobycia jednostkowego, widoczne jest niewielkie zainteresowanie tymi zasobami.
LITERATURA
Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wed³ug stanu na 31.12.2006 r., PIG, Warszawa 2007.
Scenariusze rozwoju technologii wydobycia wêgla kamiennego w warunkach utrudnieñ górniczych W³odzimierz Sikora, Nowy Przemys³ nr 1/2008.
STRUKTURA I ZAGOSPODAROWANIE ZASOBÓW WÊGLA KAMIENNEGO W POLSCE
S ³ o w a k l u c z o w e
Zasoby wêgla kamiennego, miejsce zalegania zasobów, poziomy udostêpnienia z³o¿a, wystarczalnoœæ za- sobów wêgla kamiennego, udzia³ pok³adów wêgla kamiennego w ogólnym wydobyciu
S t r e s z c z e n i e
W artykule przedstawiono analizê zasobów wêgla kamiennego wed³ug stanu na 31.12.2006 r. Podstaw¹ dokonanej analizy by³y wyniki ankiety sporz¹dzonej przez kopalinie wydobywaj¹ce wêgiel kamienny w Polsce.
Autorzy przedstawili podzia³ zasobów wêgla kamiennego w zale¿noœci od mi¹¿szoœci pok³adu i miejsca ich zalegania. W sposób szczególny omówiono pok³ady, które pomimo relatywnie du¿ego udzia³u w bazie zasobów bilansowych, podlegaj¹ niewielkiemu zagospodarowaniu górniczemu. Na podstawie dotychczasowego wydo- bycia przedstawiono wystarczalnoœæ zasobów pok³adów wêgla w poszczególnych grupach mi¹¿szoœci pok³adów.
THE STRUCTURE AND DEVELOPMENT OF RESOURCES OF HARD COAL IN POLAND
K e y w o r d s
Coal resources, placement of coal seams, sufficiency of coal resources, levels of available resources, parti- cipation seams of coal output
A b s t r a c t
The analysis is based on the results of inquiry filled by Polish coal mines. Results of the analysis has been presented in the paper depending on thickness and placement of coal seams. Attention has been particularly put on the seams which however have large resources, but are relatively much less developed. On the basis of present coal output the paper shows the sufficiency of coal resources of particular class of the seams thickness.
