Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytet Jagielloński
STANOWISKO KRAJÓW AMERYKI ŁACIŃSKIEJ W NEGOCJACJACH WTO W RAMACH RUNDY Z DOHA
1. Wielostronne negocjacje liberalizacji handlu w ramach GATT i WTO
W 1944 r. na konferencji w Bretton Woods powołano do życia instytucje, które stały się filarami ogólnoświatowego systemu współpracy gospodarczej: Międzynarodowy Fundusz Walutowy (International Monetarny Fund) i Międzynarodowy Bank Odbu- dowy i Rozwoju (The International Bank for Reconstruction and Development). Pla- nowano także utworzyć Międzynarodową Organizację Handlu (International Trade Organization), ale tego zamierzenia nie udało się zrealizować w praktyce1.
30 października 1947 r. podpisano Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT – General Agreement on Tariffs and Trade); wszedł on w życie 1 stycznia 1948 r.
W związku z tym, że nie udało się utworzyć Międzynarodowej Organizacji Handlu, GATT stał się w okresie powojennym głównym forum liberalizacji światowego handlu2.
W latach 1947–1994 odbyło się w ramach GATT osiem rund wielostronnych ne- gocjacji handlowych: Runda Genewska (1947), Runda Anney (1949) Runda Torquay (1951), Runda Genewska (1955–1956), Runda Dillona (1960–1962), Runda Kennedy’ego (1964–1967), Runda Tokijska (1973–1979) oraz Runda Urugwajska (1986–1994). Pięć pierwszych rund dotyczyło głównie obniżenia stawek celnych na artykuły przemysło- we, będące przedmiotem wymiany międzynarodowej3.
W trakcie Rundy Kennedy’ego po raz pierwszy podjęto kwestię ograniczenia barier pozataryfowych i uzgodniono tzw. Kodeks Antydumpingowy, czyli zasady i procedury nakładania ceł antydumpingowych. Negocjacje w trakcie Rundy Tokijskiej dotyczyły
1 Janusz Kaczurba, Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska, Polska w WTO, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa 1998, s. 17–19, 27–31, 36–44; The GATT years: from Havana to Marrakesh, World Trade Organization, http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/
fact4_e.htm (25.09.2007).
2 Ibidem.
3 Ibidem, s. 27–31.
m.in. stosowania barier technicznych w handlu, środków i procedur antydumpingowych, subwencji i ceł antysubwencyjnych. Najbogatsza pod względem tematyki była Runda Urugwajska, która rozpoczęła się we wrześniu 1986 r. w Punta del Este w Urugwaju4.
W trakcie Rundy Urugwajskiej do negocjowanych już wcześniej kwestii dodano nowe, takie jak liberalizacja światowego handlu w sektorze rolnym i tekstylnym, usłu- gi (wypracowano Układ ogólny w sprawie handlu usługami – General Agreement on Trade in Services) oraz handlowe aspekty praw własności intelektualnej (TRIPS – Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights). 15 kwietnia 1994 r. na za-
4 Ibidem.
Tabela 1. Członkostwo państw Ameryki Łacińskiej i Karaibów w GATT i WTO
Państwo Członkostwo w GATT Członkostwo w WTO
Antigua i Barbuda 30 marca 1987 1 stycznia 1995
Argentyna 11 października 1967 1 stycznia 1995
Belize 7 października 1983 1 stycznia 1995
Boliwia 8 września 1990 22 września 1995
Brazylia 30 czerwca 1948 1 stycznia 1995
Chile 16 marca 1949 1 stycznia 1995
Dominikana 19 maja 1950 9 marca 1995
Ekwador – 21 stycznia 1996
Gujana 5 lipca 1966 1 stycznia 1995
Gwatemala 10 października 1991 21 lipca 1995
Haiti 1 stycznia 1950 30 stycznia 1996
Honduras 10 kwietnia 1994 1 stycznia 1995
Kolumbia 3 października 1981 30 kwietnia 1995
Kostaryka 24 listopada 1990 1 stycznia 1995
Kuba 1 stycznia 1948 20 kwietnia 1995
Meksyk 24 sierpnia 1986 1 stycznia 1995
Nikaragua 28 maja 1950 30 września 1995
Panama – 6 września 1995
Paragwaj 6 stycznia 1994 1 stycznia 1995
Peru 7 października 1951 1 stycznia 1995
Saint Kitts i Nevis 24 marca 1994 21 lutego 1996
Saint Lucia 13 kwietnia 1993 1 stycznia 1995
Salwador 22 maja 1991 7 maja 1995
Surinam 22 marca 1978 1 stycznia 1995
Urugwaj 6 grudnia 1953 1 stycznia 1995
Wenezuela 31 sierpnia 1990 1 stycznia 1995
Źródło: opracowanie własne za: GATT signatories, WTO, http://www.wto.org/english/thewto_e/gattmem_e.htm;
WTO: Members and Observers, WTO, http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org6_e.htm
kończenie Rundy Urugwajskiej podpisano w Marakeszu, obok Aktu końcowego, Po- rozumienie ustanawiające Światową Organizację Handlu (World Trade Organization);
zaczęła ona funkcjonować od 1 stycznia 1995 r.5
Podczas czwartej Konferencji Ministerialnej Światowej Organizacji Handlu, odby- wającej się w dniach 9–13 listopada 2001 r. w stolicy Kataru, Doha, podjęto decyzję o rozpoczęciu nowej rundy negocjacji handlowych. Runda ta rozpoczęła się w styczniu 2002 r. i planowano, że zakończy się do 1 stycznia 2005 r. Negocjacje miały doty- czyć już poruszanych kwestii, takich jak liberalizacja światowego handlu w sekto- rze rolnym, usługi, dostęp do rynku produktów nierolnych, handlowe aspekty praw własności intelektualnej, oraz nowych, takich jak inwestycje, polityka konkurencji i przejrzystość w zakupach rządowych6.
Wszystkie państwa Ameryki Łacińskiej i Karaibów, z wyjątkiem Ekwadoru i Pana- my, były członkami Układu Ogólnego w sprawie Taryf Celnych i Handlu i wszystkie państwa są członkami Światowej Organizacji Handlu (por. tabela 1). Do członków- -założycieli GATT należała Kuba; pod koniec lat 40. XX w. członkami GATT stały się także Brazylia i Chile. Najwięcej państw regionu Ameryki Łacińskiej i Karaibów (aż osiem) przystąpiło do GATT w pierwszej połowie lat 90.; jako ostatnie przystąpiły w 1994 r. Honduras, Paragwaj oraz Saint Kitts i Nevis7.
Większość państw Ameryki Łacińskiej i Karaibów stała się członkami Światowej Organizacji Handlu 1 stycznia 1995 r. (por. tabela 1). Jako ostatnie przystąpiły do niej w 1996 r. Ekwador, Haiti i Saint Kitts i Nevis8.
2. Działalność krajów Ameryki Łacińskiej w WTO
Państwa latynoamerykańskie aktywnie działają na forum WTO. Świadczy o tym fakt, że stały się członkami różnych nieformalnych ugrupowań, które powstały w trakcie negocjacji Rundy Urugwajskiej i Rundy Doha. Trzeba tu wymienić zwłaszcza: Grupę z Cairns, Grupę G-20, Grupę G-33 i Grupę NAMA-11.
1. Grupa z Cairns (The Cairns Group) to ugrupowanie złożone z dziewiętna- stu krajów z regionu Ameryki Łacińskiej, Afryki oraz Azji i Pacyfiku. Powstała ona w sierpniu 1986 r., tuż przed rozpoczęciem Rundy Urugwajskiej. Grupa ta koncentruje się na kwestii liberalizacji światowego handlu artykułami rolnymi. Spośród państw regionu Ameryki Łacińskiej należą do niej: Argentyna, Boliwia, Brazylia, Chile, Kolumbia, Kostaryka, Gwatemala, Paragwaj, Peru i Urugwaj. Pozostali członkowie Grupy z Cairns to: Australia, Filipiny, Indonezja, Kanada, Malezja, Nowa Zelandia, Pakistan, RPA i Tajlandia9.
5 Ibidem, s. 36–44.
6 DOHA WTO Ministerial Declaration, WT/MIN(01)/DEC/1 (20.11.2001) http://www.wto.org/en- glish/thewto_e/minist_e/min01_e/mindecl_e.htm (25.09.2007).
7 GATT signatories, WTO, http://www.wto.org/english/thewto_e/gattmem_e.htm (25.09.2007).
8 WTO: Members and Observers, WTO, http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/
org6_e.htm (25.09.2007).
9 The Cairns Group, http://www.cairnsgroup.org/ (25.09.2007).
2. Grupa G-20 (The G-20) to ugrupowanie złożone z krajów rozwijających się, utworzone 20 sierpnia 2003 r. (w trakcie przygotowań do Konferencji Ministerialnej WTO, która odbyła się w dniach 10–14 września 2003 r. w Cancún w Meksyku).
Obecnie składa się ona z dwudziestu trzech członków, w tym pięciu z Afryki (Egipt, Nigeria, RPA, Tanzania, Zimbabwe), sześciu z Azji (ChRL, Filipiny, Indie, Indonezja, Pakistan, Tajlandia) i dwunastu z Ameryki Łacińskiej (Argentyna, Boliwia, Brazylia, Chile, Kuba, Ekwador, Gwatemala, Meksyk, Paragwaj, Peru, Urugwaj, Wenezuela)10. W związku z brakiem konkretnych rezultatów spotkania w Cancún, członkowie Gru- py G-20 zdecydowali się kontynuować współpracę. Grupa G-20, podobnie jak Grupa z Cairns, koncentruje się głównie na kwestii liberalizacji światowego handlu artyku- łami rolnymi11.
3. Grupa G33 to ugrupowanie złożone z czterdziestu sześciu krajów rozwijających się, które zawiązały sojusz w obronie Szczególnego i Zróżnicowanego Traktowania (Spe- cial and Differential Treatment). Są to postanowienia Światowej Organizacji Handlu,
które stwarzają krajom rozwijającym się możliwość korzystania z pewnych od- stępstw od ustalonych reguł lub szczególnego traktowania. Obejmują one preferen- cyjny dostęp do rynków krajów rozwiniętych bez konieczności obustronności, to znaczy bez konieczności przyznawania krajom rozwiniętym podobnego poziomu dostępu do ich rynków. [Obejmują one również] elastyczność w stosowaniu środ- ków wsparcia w odniesieniu do ich własnych sektorów rolnych12.
Spośród państw regionu Ameryki Łacińskiej i Karaibów do Grupy G-33 na- leżą: Antigua i Barbuda, Barbados, Belize, Boliwia, Dominika, Dominikana, Kuba, Grenada, Gujana, Gwatemala, Haiti, Honduras, Jamajka, Nikaragua, Panama, Peru, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny, Salwador, Surinam, We- nezuela. Pozostali członkowie Grupy G-33 to: Benin, Botswana, ChRL, Demokra- tyczna Republika Konga, Filipiny, Indie, Indonezja, Kenia, Korea Południowa, Laos, Madagaskar, Mauritius, Mongolia, Mozambik, Nigeria, Pakistan, Senegal, Sri Lanka, Tanzania, Trynidad i Tobago, Turcja, Uganda, Wybrzeże Kości Słoniowej, Zambia, Zimbabwe13.
4. Grupa NAMA-11 (nazwa pochodzi od negocjacji dostępu do rynku produktów nierolnych – Non-agricultural market access negotiations) to ugrupowanie złożone z jedenastu krajów rozwijających się, utworzone przed Konferencją Ministerialną WTO w Hongkongu (odbyła się ona w dniach 13–18 grudnia 2005 r.). Należą do niej:
Argentyna, Brazylia, Egipt, Filipiny, Indie, Indonezja, Namibia, RPA (uznawana za
10 G-20, http://www.g-20.mre.gov.br/members.asp (26.09.2007).
11 Ibidem.
12 Hasło: Szczególne i zróżnicowane traktowanie [w:] Wspólna polityka rolna: Słowniczek terminologicz- ny, Portal Unii Europejskiej, http://ec.europa.eu/agriculture/glossary/glossary_pl.pdf (26.09.2007).
13 Agriculture Negotiations: Countries, alliances and proposals, WTO, http://www.wto.org/en- glish/tratop_e/agric_e/negs_bkgrnd04_groups_e.htm (26.09.2007); Chomthongdi Jacques Chai, The „G-Guide” Groupings in the WTO Agriculture Negotiations”, „Focus on the Global South”, 16.08.2005, http://www.focusweb.org/the-g-guide-groupings-in-the-wto-agriculture-negotia- tions.html?Itemid=92 (26.09.2007).
przywódcę), Tunezja i Wenezuela. Kraje te sprzeciwiają się znacznej obniżce sta- wek celnych na produkty przemysłowe, czego z kolei domagają się kraje rozwinięte.
Członkowie Grupy NAMA-11 szczególnie obawiają się negatywnych skutków dla ta- kich gałęzi rodzimego przemysłu, jak przemysł motoryzacyjny, tekstylny, odzieżowy, obuwniczy, skórzany, plastikowy i gumowy14.
3. Stanowisko krajów Ameryki Łacińskiej w kwestii liberalizacji handlu artykułami rolnymi
Państwa Ameryki Łacińskiej i Karaibów należą głównie do ugrupowań, które na forum WTO opowiadają się za liberalizacją światowego handlu artykułami rolnymi. Kwestia ta stała się przedmiotem negocjacji wielostronnych dopiero od Rundy Urugwajskiej.
Wyniki Rundy Urugwajskiej, które miały największe znaczenie dla rolnictwa, zostały zawarte w dwóch porozumieniach – w Porozumieniu w sprawie rolnictwa (Agreement on Agriculture) oraz w Porozumieniu w sprawie stosowania Środków Sanitarnych i Fitosanitarnych (SPS Agreement).
Najważniejsze postanowienia Porozumienia w sprawie rolnictwa dotyczyły dostę- pu do rynku produktów rolnych, redukcji subsydiów eksportowych (są to płatności przekazywane krajowym producentom, którzy sprzedają swoje produkty za granicę) i obniżenia wydatków na wsparcie wewnętrzne w rolnictwie. W kwestii dostępu do rynku sygnatariusze porozumienia zgodzili się na:
– przeprowadzenie taryfikacji, czyli przeliczenie większości środków pozataryfo- wych na ekwiwalenty celne;
– związanie stawek na produkty rolne (dany kraj zobowiązywał się nie podwyż- szać ceł powyżej zadeklarowanego poziomu) i ich obniżenie o 36% w krajach rozwiniętych i o 24% w krajach rozwijających się;
– wprowadzenie kwot minimalnego i bieżącego dostępu do rynku, określają- cych dostęp do rynku dla towarów o bardzo wysokich stawkach celnych po taryfikacji15.
W kwestii obniżenia wydatków na wsparcie wewnętrzne w rolnictwie zdecy- dowano się na obniżenie pomocy rządowej, mierzonej zagregowanym wskaźnikiem wsparcia (AMS – Aggregate Measurement of Support) o 20%. Środki wsparcia, w za- leżności od skutków dla handlu międzynarodowego, podzielono na:
– środki niemające wpływu lub tylko w znikomy sposób zniekształcające handel międzynarodowy (Green Box);
– środki zniekształcające handel (Amber Box);
– formy wsparcia wewnętrznego, stosowane w ramach programów ograniczania produkcji rolnej (Blue Box). Redukcji miały podlegać jedynie środki zaklasy-
14 Carin Smaller, Anne-Laure Constantin, Now or Never: a dangerous scramble to the end, Trade Observatory, 15.06.2007, http://www.tradeobservatory.org/genevaupdate.cfm?messageID=122257 (28.09.2007).
15 A Summary of the Final Act of the Uruguay Round, Agreement on Agriculture, WTO, http://
www.wto.org/english/docs_e/legal_e/ursum_e.htm#aAgreement (28.09.2007).
fikowane jako Amber Box16. Dalsze ustalenia w kwestii liberalizacji światowego handlu artykułami rolnymi miały być przyjęte podczas kolejnej rundy wielo- stronnych negocjacji.
W negocjacjach w ramach Rundy z Doha najbardziej liczącym się ugrupowaniem reprezentującym interesy krajów rozwijających się jest Grupa G-20. Połowa członków Grupy G-20 pochodzi z regionu Ameryki Łacińskiej, a Brazylia jest uznawana za jej przywódcę. Należą do niej także tak znaczące gospodarki wyłaniające się (emerging markets), jak ChRL czy Indie.
Do starcia między krajami rozwiniętymi a rozwijającymi się doszło na Konfe- rencji Ministerialnej WTO w Cancún we wrześniu 2003 r. Spotkanie to zakończyło się fiaskiem, ponieważ krajom rozwijającym się nie udało się uzyskać od Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej znaczących ustępstw w kwestii liberalizacji handlu artykułami rolnymi. Negocjacje znalazły się w impasie17. Przed kolejną Konferencją Ministerialną Światowej Organizacji Handlu, którą zaplanowano na grudzień 2005 r.
członkowie WTO mieli przedstawić swoje propozycje w odniesieniu do liberalizacji handlu artykułami rolnymi.
3.1. Postulaty grupy G-20
Członkowie Grupy G-20 wypracowali wspólną propozycję, która została przedstawiona 12 października 2005 r. Dotyczyła ona między innymi obniżenia stawek celnych na ar- tykuły rolne i wydatków na wsparcie wewnętrzne w rolnictwie oraz redukcji subsydiów eksportowych, czyli najważniejszych postanowień Porozumienia w sprawie rolnictwa.
W kwestii dostępu do rynku członkowie Grupy G-20 zaproponowali obniżenie stawek celnych na artykuły rolne, biorąc za podstawę związany poziom taryf celnych.
Proponowany przez nich harmonogram zawierał różne stawki celne i zróżnicowany poziom ich redukcji dla krajów rozwiniętych i rozwijających się. Był on znacznie korzystniejszy dla krajów rozwijających się18.
Członkowie grupy G-20 opowiadali się także za szczególnym traktowaniem kra- jów najsłabiej rozwiniętych. Ich zdaniem kraje te powinny być zwolnione z redukcji stawek celnych, a kraje rozwinięte powinny zapewnić bezcłowy i bezkwotowy dostęp do swoich rynków dla wszystkich produktów rolnych pochodzących z krajów najsła- biej rozwiniętych19.
Odnośnie do obniżenia wydatków na wsparcie wewnętrzne w rolnictwie kraje Grupy G-20 zaproponowały, aby kraje rozwinięte zredukowały wydatki, niezależnie od tego, jak wsparcie to zostało zaklasyfikowane, według następujących przedziałów:
– wydatki na wsparcie powyżej 60 mld USD o 80%, – wydatki na wsparcie od 10 do 60 mld USD o 75%,
16 Ibidem; Domestic Support in Agriculture, The Boxes, WTO, http://www.wto.org/english/tra- top_e/agric_e/agboxes_e.htm (28.09.2007).
17 Anup Shah, WTO Meeting in Cancun, Mexico, 2003, „Global Issues”, 18.09.2003, http://www.
globalissues.org/TradeRelated/FreeTrade/Cancun.asp (30.09.2007).
18 Więcej na ten temat zob. G-20 Proposal on Market Access, http://www.g-20.mre.gov.br/conteu- do/proposals_marketaccess.pdf (30.09.2007).
19 Ibidem.
– wydatki na wsparcie od 0 do 10 mld USD o 70%20.
Odnośnie do środków uznanych za zniekształcające handel (Amber Box) kraje Gru- py G-20 zaproponowały redukcję wsparcia, mierzonego zagregowanym wskaźnikiem wsparcia, według następujących przedziałów:
– wsparcie AMS powyżej 25 mld USD o 80%, – wsparcie AMS między 15 a 25 mld USD o 70%, – wsparcie AMS między 0 a 15 mld USD o 60%21.
Odnośnie do środków zaklasyfikowanych do kategorii Blue Box członkowie Gru- py G-20 zaproponowali dokonanie modyfikacji kryteriów Blue Box i wprowadzenie limitów na wielkość tego wsparcia dla poszczególnych produktów rolnych22. Postu- lowali także poddanie przeglądowi środków zaklasyfikowanych do kategorii Green Box w celu zapewnienia, że programy wsparcia z tej kategorii rzeczywiście nie mają zakłócającego wpływu na handel światowy23.
Członkowie Grupy G-20 uważali, że subsydia eksportowe w rolnictwie i środki o podobnym działaniu powinny być zniesione w ciągu pięciu lat. W pierwszym roku powinny one zostać obniżone przynajmniej o 60%. Członkowie Grupy G-20 postu- lowali także opracowanie nowych uregulowań odnośnie do przyznawania kredytów eksportowych, działalności państwowych przedsiębiorstw handlu zagranicznego (State Trading Enterprises – STEs) i udzielania pomocy żywnościowej, w celu zapewnienia, że nie mają one zakłócającego wpływu na międzynarodowy handel artykułami rol- nymi. Odnośnie do działalności państwowych przedsiębiorstw handlu zagranicznego w krajach rozwijających się członkowie Grupy G-20 uznali, że należałoby rozważyć możliwość utrzymania ich statusu monopolowego24.
Postulaty krajów Grupy G-20 zostały częściowo uwzględnione. Na Konferencji Ministerialnej w Hongkongu członkowie WTO wyrazili zgodę na zniesienie do 2013 r.
subsydiów eksportowych (zgodnie z propozycją Unii Europejskiej). W kwestii reduk- cji wsparcia wewnętrznego dla rolnictwa i redukcji stawek celnych na artykuły rolne uzgodniono, że zostanie zastosowana formuła pasmowa. Postanowiono także, że wy- sokie limity wsparcia oraz wysokie cła będą podlegały większym redukcjom niż ni- skie. Nie podano jednak żadnych konkretnych terminów realizacji tych zamierzeń25.
20 G-20 Proposal on Domestic Suport, http://www.g-20.mre.gov.br/conteudo/proposals_domestic- support.pdf (30.09.2007).
21 Ibidem.
22 G-20 Draft Elements for Discussion Blue Box [w:] „Two Years of Activities of the G-20: Moving Forward the Doha Round”, 2005, http://www.g-20.mre.gov.br/conteudo/19082005_Breviario.pdf;
s. 47–49 (2.10.2007); Capítulo III: La Ronda de Doha: un futuro incierto, Panorama de la in- serción internacional de América Latina y el Caribe 2005–2006, CEPAL, http://www.cepal.org/
publicaciones/xml/9/26619/CapituloIII.pdf (2.10.2007).
23 G-20 Proposal: Review and Clarification of Green Box Criteria [w:] „Two Years of Activities of the G-20...”, s. 30–32; Capítulo III: La Ronda de Doha: un futuro incierto...
24 G-20 Proposal on Export Competition [w:] „Two Years of Activities of the G-20...”, s. 53–54.
25 Hong Kong: Ministerial Declaration, WT/MIN(05)/DEC, 22.12.2005, http://www.wto.org/en- glish/thewto_e/minist_e/min05_e/final_text_e.htm (2.10.2007); Adam Giziński, Stan negocja- cji rolnych WTO w ramach Rundy Rozwojowej Doha, „Świat Zbóż” 2006, nr 2, http://www.
swiatzboz.pl/sz/pdf/swiat_zboz_2.pdf (6.10.2007), s. 14–16.
4. Znaczenie rolnictwa w gospodarkach latynoskich
Kraje Ameryki Łacińskiej opowiadają się za liberalizacją światowego handlu artyku- łami rolnymi, ponieważ w wielu gospodarkach latynoamerykańskich rolnictwo odgry- wa znaczącą rolę, a produkty rolne stanowią ważny składnik oferty eksportowej.
Tabela 2. Udział rolnictwa w wytwarzaniu PKB w niektórych krajach Ameryki Łacińskiej w 2006 r.
Kraj Udział rolnictwa (w %)
Argentyna 8,5
Boliwia 12,8
Brazylia 8
Chile 6
Ekwador 6,3
Gwatemala 22,1
Honduras 13,6
Kolumbia 12
Kostaryka 8,6
Meksyk 4
Nikaragua 17,3
Paragwaj 22,4
Peru 8,5
Salwador 9,7
Urugwaj 9,3
Wenezuela 3,7
Źródło: opracowanie własne za: The World Factbook, https://www.cia.gov/library/publications/the-world- factbook/geos/cs.html
W większości krajów Ameryki Łacińskiej obserwujemy wysoki udział rolnictwa w wytwarzaniu PKB (por. tabela 2). W 2006 r. udział ten był najwyższy (spośród krajów wymienionych w tabeli 2) w Gwatemali i Paragwaju (ponad 22%), Nikaragui (ponad 17%), Hondurasie (ponad 13%), Boliwii i Kolumbii (około 12%). Natomiast najniższy udział rol- nictwa w wytwarzaniu PKB zanotowano w Meksyku i Wenezueli (około 4%)26.
Dla porównania – w innych krajach, w których produkty rolne stanowią istotny składnik oferty eksportowej, udział rolnictwa w wytwarzaniu PKB wynosił w 2006 r.:
w Stanach Zjednoczonych – 0,9%, we Francji – 2,2%, w Niemczech – 0,9%, w Hiszpa- nii – 3,9%, w Polsce – 4,8%; w Unii Europejskiej wynosił on w 2006 r. 2,1%27.
26 The World Factbook, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cs.html (6.10.2007).
27 Ibidem.
Rysunek 1. Procentowy udział produktów rolnych w eksporcie krajów Ameryki Łacińskiej i Karaibów w latach 1970–2003
Źródło: opracowanie własne za: Anexo Estadístico: Composición del Comercio de Bienes según Categorías [w:] Panorama de la inserción internacional de América Latina y el Caribe, CEPAL, 2005, http://www.
cepal.org/comercio/paninsal/anexo2004/portada.htm
Na podstawie danych przedstawionych na rysunku 1 można stwierdzić, że w latach 1970–2003 nastąpił znaczący spadek udziału produktów rolnych w ofercie eksporto- wej krajów Ameryki Łacińskiej i Karaibów z 30% do około 10%. Ta sytuacja różnie się jednak przedstawia w poszczególnych krajach regionu. W 2003 r. szczególnie wy- soki był udział produktów rolnych w eksporcie krajów Wspólnego Rynku Ameryki Środkowej (Mercado Común Centroamericano – MCCA) i wynosił on około 28%.
W tym samym roku istotny był także udział produktów rolnych w ofercie eksportowej krajów Wspólnego Rynku Południa (Mercado Común del Sur – Mercosur) – około 15% oraz Chile – około 13%. W 2003 r. niski był natomiast udział produktów rolnych w eksporcie krajów Wspólnoty Andyjskiej (Comunidad Andina – CAN; ze względu na wysoki udział w eksporcie surowców energetycznych – około 53%) i Meksyku28.
Na podstawie danych zawartych na rysunku 2 można powiedzieć, że w latach 1970–2003 w ofercie eksportowej krajów Ameryki Łacińskiej i Karaibów utrzymy- wał się wysoki udział produktów określanych jako tradycyjne (pochodzące głównie z przetwórstwa produktów rolno-hodowlanych). W 2003 r. udział ten dla całego regio- nu Ameryki Łacińskiej i Karaibów wynosił około 21%, dla krajów Wspólnego Rynku Ameryki Środkowej i Mercosur około 30%, a dla Chile i Meksyku – około 17%29.
28 Anexo Estadístico: Composición del Comercio de Bienes según Categorías [w:] Panorama de la inserción internacional de América Latina y el Caribe, CEPAL 2005, http://www.cepal.org/co- mercio/paninsal/anexo2004/portada.htm (6.10.2007).
29 Ibidem.
Rysunek 2. Procentowy udział produktów tradycyjnych w eksporcie krajów Ameryki Łaciń- skiej i Karaibów w latach 1970–2003
Źródło: opracowanie własne za: Anexo Estadístico: Composición del Comercio de Bienes según Categorías [w:] Panorama de la inserción internacional de América Latina y el Caribe, CEPAL, 2005, http://www.
cepal.org/comercio/paninsal/anexo2004/portada.htm
5. Udział Ameryki Łacińskiej w światowej produkcji żywności
O tym, jak ważne jest rolnictwo dla krajów Ameryki Łacińskiej, świadczy wysoki udział tych krajów w światowej produkcji wielu artykułów rolnych (por. tabela 3).W 2003 r. kraje Ameryki Łacińskiej należące do G-20 i Grupy z Cairns wytwarzały łącznie około 50% światowej produkcji soi, około 28% światowej produkcji cukru, około 16% światowej produkcji kukurydzy, około 52% światowej produkcji kawy, oko- ło 15% światowej produkcji tytoniu, około 24% światowej produkcji wołowiny i około 44% światowej produkcji drobiu. Kraje Ameryki Łacińskiej uzyskały natomiast nie- wielki udział w światowej produkcji pszenicy, ryżu, bawełny, wieprzowiny i mleka30.
30 Production of Key Agricultural Commodities: G-20, Cairns Group and EC15-US (2003), http://
www.g-20.mre.gov.br/conteudo/statistics_05.pdf (6.10.2007).
Tabela 3. Procentowy udział krajów Grupy G-20, krajów Grupy z Cairns, Unii Europejskiej (kraje 15), Stanów Zjednoczonych i niektórych krajów Ameryki Łacińskiej w światowej pro- dukcji najważniejszych artykułów rolnych w 2003 r.
Soja Cukier Kukurydza Kawa Pszenica Tytoń Ryż Bawełna Wołowina Drób Wieprzowina Mleko
G-20 62,1 62 41,2 49,2 36,7 70,5 72,9 54,0 40,3 43,5 55,5 31,7 Cairns 50,7 35,2 17,0 58,2 8,9 19,4 18,8 6,3 30,0 22,4 9,5 13,3 UE 0,3 11,0 5,2 – 16,3 5,0 0,4 2,2 12,6 11,6 18,3 20,9 USA 34,7 5,5 40,2 0,05 11,4 6,0 1,5 20,3 20,2 23,0 9,2 12,8 AŁ* 49,0 27,7 15,7 51,8 4,6 14,6 2,9 5,0 24,0 43,7 5,0 9,0
*Ameryka Łacińska – kraje należące do G-20 i Grupy z Cairns.
Źródło: opacowanie własne za: Production of Key Agricultural Commodities: G-20, Cairns Group and EC15-US (2003), http://www.g-20.mre.gov.br/conteudo/statistics_05.pdf
Rządy krajów rozwijających się miały nadzieję, że w wyniku negocjacji na fo- rum Światowej Organizacji Handlu uda się doprowadzić do zniesienia przez Stany Zjednoczone i Unię Europejską dopłat dla rolników. Dopłaty te nie zostały objęte postanowieniami Porozumienia w sprawie rolnictwa. Produkty rolne z krajów Ame- ryki Łacińskiej i wielu innych krajów rozwijających się przegrywają w konkurencji z dotowanymi produktami, pochodzącymi właśnie ze Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej.
Na razie jednak nie udało się sfinalizować rokowań na forum Światowej Organiza- cji Handlu, a toczące się rozmowy zostały bezterminowo zawieszone 25 lipca 2006 r.
Głównym punktem spornym okazała się kwestia znoszenia ceł w handlu artykułami rolnymi i likwidacji subsydiów dla rolników31.
6. Konkluzje
Rolnictwo odgrywa znaczącą rolę w gospodarce krajów Ameryki Łacińskiej, nic więc dziwnego, że w negocjacjach na forum WTO kraje tego regionu domagały się głównie liberalizacji światowego handlu artykułami rolnymi. Razem z innymi krajami rozwijają- cymi się zawiązały sojusz w obronie swoich interesów, licząc, że wspólnie uda im się do- prowadzić do ograniczenia protekcjonizmu przez Stany Zjednoczone i Unię Europejską.
W trakcie trwania Rundy z Doha nie udało się wypracować porozumienia, które zadowalałoby wszystkie strony sporu. Nie osiągnięto także kompromisu odnośnie do
31 Alan Beattie, US Hits Back at EU over Doha Collapse, „Financial Times”, 25.07.2006, http://www.ft.com/cms/s/c771b08e-1c07-11db-a555-0000779e2340.html; Ronda de Doha: fraca- so y reflexión, „BBC Mundo”, 25.07.2006, http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/business/newsid_
5212000/5212660.stm (6.10.2007).
liberalizacji handlu artykułami rolnymi w dwustronnych negocjacjach między niektó- rymi państwami Ameryki Łacińskiej a Stanami Zjednoczonymi (negocjacje w spra- wie utworzenia Strefy Wolnego Handlu Ameryk)32 i Unią Europejską (np. negocjacje o utworzeniu strefy wolnego handlu między Unią Europejską i Mercosur)33. Niestety wszystkie dotychczasowe próby wznowienia rozmów w ramach Rundy z Doha, za- wieszonych w lipcu 2006 r., zakończyły się niepowodzeniem. Ostatecznie, spotkanie w tej sprawie, na szczeblu ministerialnym, odbyło się w dniach 18–23 czerwca 2007 r.
w Poczdamie. Wzięli w nim udział przedstawiciele Stanów Zjednoczonych, Unii Eu- ropejskiej oraz, z ramienia Grupy G-20, Brazylii i Indii34.
Pozytywnym skutkiem Rundy z Doha jest zacieśnienie współpracy między kraja- mi rozwijającymi się. Dotychczas światowe potęgi gospodarcze w niewielkim stopniu liczyły się z ich głosem. Negocjacje na forum WTO pokazały, że kraje rozwinięte wspólnie mogą znacznie skuteczniej bronić swoich interesów. Wiele wskazuje na to, że ta współpraca będzie kontynuowana w przyszłości. Szczególne znaczenie może mieć sojusz między ChRL, Indiami i Brazylią, które już dziś odgrywają coraz więk- szą rolę na arenie międzynarodowej.
32 Bustos Pablo, ¿Réquiem para el ALCA?, „Estudios sobre el ALCA” 2004, No. 19, http://www.
fes-alca.cl/archivos/estudioalca19.pdf (4.10.2007).
33 Informe MERCOSUR 11, BID – INTAL, 2005/2006, http://www.iadb.org/intal/aplicaciones/uplo- ads/publicaciones/e-Informe_MERCOSUR_11.pdf (4.10.2007), s. 93–94.
34 WTO negotiators to meet in Potsdam for G4 Ministerial 19–23 June, portal Unii Europejskiej, http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2007/june/tradoc_134947.pdf (6.10.2007); G-4 Talks in Postdam Break Down, Doha Round’s Fate in the Balance Once Again, „BRIDGES Weekly Trade News Digest” 27.06.2007, Vol. 11, No 23, http://www.ictsd.org/weekly/07-06-27/story1.
htm (6.10.2007).
