Widok Przyczyny nierejestrowanej pracy w sektorze budowlanym Litwy



ElžbietaȱZacharevi²ȱȱ

IIȱrokȱNiestacjonarnychȱStudiówȱDoktoranckichȱWEȱUGȱ

Przyczynyȱnierejestrowanejȱpracyȱȱ wȱsektorzeȱbudowlanymȱLitwyȱ

Wst¿pȱ

Mimo,ȱ Čeȱ szaraȱ strefaȱ wyst¿pujeȱ wȱ kaČdejȱ gospodarceȱ ïwiata,ȱ toȱ relatywnieȱ niewieleȱpoïwi¿caȱsi¿ȱjejȱuwagi.ȱWartoȱpami¿ta°,ȱiČȱrozmiarȱszarejȱstrefyȱ(liczonyȱ zazwyczajȱwȱrelacjiȱdoȱPKB)ȱwahaȱsi¿ȱwȱposzczególnychȱpaÚstwachȱodȱkilkuȱdoȱ kilkudziesi¿ciuȱ procent.ȱ Szaraȱ strefaȱ zmieniaȱ otoczenieȱ biznesoweȱ iȱ warunkiȱ funkcjonowaniaȱpodmiotówȱrynkowych.ȱPrzynajmniejȱzȱtychȱwzgl¿dówȱproblemȱ tenȱjestȱistotnyȱiȱzasÙugujeȱnaȱpodj¿cieȱbadaÚ,ȱanaliz¹.ȱȱ

Celemȱ niniejszejȱ pracyȱ jestȱ okreïlenieȱ przyczynȱ orazȱ powodów,ȱ dlaȱ którychȱ przedsi¿biorcyȱ iȱ pracownicyȱ decyduj­ȱ si¿ȱ naȱ nierejestrowaneȱ zatrudnieniaȱ wȱbranČyȱ budowlanejȱ naȱ Litwie.ȱ Doȱ osi­gni¿ciaȱ celuȱ wykorzystanoȱ metodyȱ iloȬ ïciowe,ȱstatystyczneȱorazȱanalitycznoȱ–ȱporównawcze.ȱ

1.ȱSzaraȱstrefaȱ

Szaraȱ strefaȱ najcz¿ïciejȱ definiowanaȱ jestȱ jakoȱ rodzajȱ dziaÙalnoïci,ȱ któr­ȱ proȬ wadziȱsi¿ȱwȱsposóbȱnieujawniany.ȱPrzyczynyȱnieujawnianiaȱs­ȱróČnorodnejȱnatuȬ ry,ȱ natomiastȱ istnienieȱ rozumianejȱ wȱ tenȱ sposóbȱ szarejȱ strefy,ȱ zarównoȱ dlaȱ jejȱ uczestników,ȱjakȱiȱdlaȱcaÙejȱgospodarki,ȱmaȱkonsekwencjeȱpozytywneȱorazȱnegaȬ tywne².ȱWȱostatnichȱlatachȱudziaÙȱszarejȱstrefyȱwȱgospodarceȱLitwyȱjestȱznacznyȱ iȱstabilny,ȱszacujeȱsi¿,ȱČeȱwȱ2015ȱr.ȱwyniosÙoȱ28.5%ȱPKB³.ȱNajwi¿kszyȱwpÙywȱnaȱ rozmiarȱszarejȱstrefyȱmaȱdziaÙalnoï°ȱgospodarczaȱprowadzonaȱwȱsferzeȱhandlu,ȱ budownictwaȱorazȱobsÙugiȱnieruchomoïci.ȱWedÙugȱszacunkówȱszaraȱgospodarkaȱ zȱ tytuÙuȱ pracyȱ nierejestrowanejȱ zwi¿kszaȱ wartoï°ȱ PKBȱ oȱ ok.ȱ 26%⁴.ȱ Doȱ analizyȱ badanejȱkwestiiȱwzi¿toȱpodȱuwag¿ȱstruktur¿ȱszarejȱstrefyȱbadanejȱprzezȱLitewskiȱ



1ȱȱ A.ȱBuszkoȱetȱal.:ȱPrzedsi¿biorstwoȱwȱgospodarczejȱszarejȱstrefie,ȱWydawnictwoȱDifin,ȱWarszawaȱ2015,ȱ s.ȱ7.ȱ

2ȱȱ Zarz­dzanieȱwzrostemȱmaÙychȱiȱïrednichȱprzedsi¿biorstwȱwȱkontekïcieȱszarejȱstrefy,ȱred.ȱE.ȱStawasz,ȱWyȬ dawnictwoȱUniwersytetuȱRódzkiego,ȱRódĊȱ2008,ȱs.ȱ5.ȱ

3ȱȱ Lietuvosȱšeš½lin½ȱekonomika,ȱred.ȱV.ȱŽukauskas,ȱnr.ȱ4,ȱ2016,ȱs.ȱ7.ȱ

4ȱȱ Lietuvosȱšeš½lin½ȱekonomika,ȱred.ȱV.ȱŽukauskas,ȱnrȱ3,ȱ2014,ȱs.ȱ10.ȱ

Instytutȱ Wolnegoȱ Rynku.ȱ Instytutȱ dzieliȱ szar­ȱ stref¿ȱ naȱ 5ȱ segmentów:ȱ nierejeȬ strowanaȱpracaȱorazȱnieoficjalneȱwypÙatyȱ(wȱkopertach),ȱprzemytȱpaliw,ȱalkohoȬ lu,ȱ papierosówȱ iȱ innychȱ towarówȱ akcyzowych,ȱ handelȱ nielegalnymiȱ towaramiȱ orazȱusÙugami,ȱsprzedaČȱtowarówȱiȱusÙugȱbezȱpÙaceniaȱpodatkówȱorazȱukrywanieȱ dziaÙalnoïciȱgospodarczejȱiȱinneȱnaduČycia.ȱ

2.ȱDefinicjaȱpracyȱniezarejestrowanejȱȱ

Prowadzenieȱ dziaÙalnoïciȱ gospodarczejȱ toȱ nieustannyȱ procesȱ decyzyjny,ȱ aȱkaČdaȱ zȱwybieranychȱ opcjiȱ bezpoïrednioȱ lubȱ poïrednioȱ zwi­zanaȱ jestȱ zȱ pieȬ ni¿dzmiȱ–ȱfinansami⁵.ȱ

Przedsi¿biorstwaȱ wȱ ramachȱ dziaÙaÚȱ wȱ obr¿bieȱ szarejȱ strefyȱ realizuj­ȱ szeregȱ zachowaÚȱskierowanychȱnaȱobniČenieȱichȱobci­ČeÚȱpodatkowych.ȱMoČnaȱjeȱsklaȬ syfikowa°ȱ wȱ kilkuȱ obszarach:ȱ obrótȱ handlowy,ȱ fikcyjneȱ operacjeȱ handlowe,ȱȱ zatrudnienieȱpracowników,ȱzewn¿trzneȱfinansowanieȱfirmy,ȱwykorzystanieȱmaȬ teriaÙówȱ iȱ niematerialnychȱ skÙadnikówȱ maj­tkuȱ innychȱ podmiotówȱ orazȱ pozaȬ rynkowychȱ(rodzinnych)ȱrelacjiȱpracowniczych⁶.ȱ

Szerokieȱ spektrumȱ zachowaÚȱ „szaroȬstrefowych”ȱ wi­Čeȱ si¿ȱ zȱ obszaremȱ zaȬ trudnieniaȱpracowników.ȱWȱszczególnoïciȱchodziȱo:ȱ

± niewykazywanieȱcaÙoïciȱ(cz¿ïci)ȱwynagrodzeniaȱ–ȱ„pÙacaȱwȱkopercie”,ȱ

± zatrudnienieȱ naȱ niepeÙnyȱ etatȱ wȱ stosunkuȱ doȱ faktycznieȱ przepracowanegoȱ czasu,ȱ

± zatrudnienieȱosobyȱbezȱumowyȱoȱprac¿.ȱ

± WȱkaČdymȱzȱ wymienionychȱprzypadkówȱdziaÙaniaȱskierowaneȱs­ȱnaȱobniȬ Čenieȱ wydatkówȱ –ȱ skÙadekȱ naȱ szerokoȱ rozumianeȱ ubezpieczenieȱ spoÙeczneȱ orazȱobci­ČeÚȱpodatkowych⁷.ȱȱ

Zjawiskiemȱ zbliČonymȱ doȱ powyČszychȱ jestȱ podejmowanieȱ przezȱ pracodawȬ cówȱdziaÙaÚ,ȱwykorzystuj­cychȱsamozatrudnienieȱ(najcz¿ïciejȱdotychczasowych)ȱ pracowników.ȱ Samozatrudnienieȱ polegaȱ naȱ ïwiadczeniuȱ pracy,ȱ któraȱ powinnaȱ by°ȱregulowanaȱprzezȱumow¿ȱoȱprac¿,ȱaleȱpodȱwzgl¿demȱprawnymȱïwiadczonaȱ jestȱ przezȱ osob¿ȱ samozatrudnion­.ȱ Wȱ tymȱ przypadkuȱ stosujeȱ si¿ȱ tuȱ umow¿ȱ poȬ mi¿dzyȱ dwomaȱ podmiotamiȱ gospodarczymi,ȱ coȱ przynosiȱ pewneȱ oszcz¿dnoïciȱ podmiotowiȱzlecaj­cemu⁸,ȱaleȱjestȱsprzeczneȱzȱKodeksemȱPracy.ȱ

Koniecznoï°ȱ wypÙacaniaȱ wynagrodzeÚȱ nieformalnych,ȱ wynikaȱ zȱ zakupówȱ wȱcykluȱsprzedaČyȱnieewidencjonowanej.ȱJednymȱzȱzakupówȱniefakturowanychȱ jestȱzakupȱkapitaÙuȱludzkiego.ȱTaȱformaȱzakupuȱsiÙyȱroboczejȱwymagaȱstworzeniaȱ



5ȱȱ Ibidem,ȱs.ȱ9.ȱ

6ȱȱ Zarz­dzanieȱwzrostemȱmaÙych…,ȱs.ȱ18.ȱ

7ȱȱ Ibidem,ȱs.ȱ20.ȱ

8ȱȱ Ibidem,ȱs.ȱ20.ȱ



zupeÙnieȱ innegoȱ rodzajuȱ solidarnoïciȱ mi¿dzyȱ kupuj­cymȱ aȱ sprzedaj­cym,ȱ niČȱ istniejeȱtoȱwȱprzypadkuȱzakupówȱniefakturowanychȱrzeczyȱlubȱïwiadczeÚ.ȱWi­Ȭ Čeȱsi¿ȱteČȱzeȱznacznieȱwi¿kszymȱryzykiem.ȱ

Pracownicyȱ sprzedaj­cyȱ swoj­ȱ prac¿ȱ wȱ sposóbȱ nieformalnyȱ (nieobj¿tyȱ umoȬ wamiȱoȱprac¿,ȱoȱdzieÙoȱlubȱzlecenie)ȱs­ȱpartneramiȱznacznieȱmniejȱpewnymiȱniČȱ kontrahenciȱ uczestnicz­cyȱ wȱ typowychȱ formalnychȱ transakcjachȱ kupnaȬsprzedaČyȱ pracy.ȱȱ

3.ȱSektorȱbudowlanyȱLitwyȱ

Sektorȱ budowlanyȱ toȱ cz¿ï°ȱ gospodarkiȱ krajowej,ȱ wȱ którejȱ róČneȱ zasobyȱ s­ȱ przetwarzaneȱ naȱ wybudowan­ȱ lubȱ wȱ innyȱ sposóbȱ stworzon­ȱ infrastruktur¿.ȱ Obejmujeȱ onȱ proces,ȱ wȱ którymȱ infrastrukturaȱ jestȱ planowana,ȱ projektowana,ȱ budowana,ȱ zmieniana,ȱ naprawianaȱ iȱ usuwana.ȱ Jedn­ȱ zȱ najwaČniejszychȱ cz¿ïciȱ litewskiejȱgospodarkiȱjestȱsektorȱbudowlany,ȱktóryȱwȱlatachȱ2007–2013ȱtworzyÙȱodȱ 6ȱdoȱ10%ȱPKBȱiȱzatrudniaÙȱodȱ7ȱdoȱ12%ȱogólnejȱliczbyȱosóbȱzatrudnionych⁹.ȱPraȬ cujeȱ wȱ nimȱ okoÙoȱ 93ȱtys.,ȱ czyliȱ7.1%ȱwszystkichȱ zatrudnionychȱ naȱ rynkuȱ pracyȱ Litwy.ȱWȱ2015ȱr.ȱliczbaȱprzedsi¿biorstwȱsektoraȱwynosiÙaȱ6948¹⁰.ȱWȱzeszÙymȱrokuȱ wgȱ danychȱ DepartamentuȱStatystykiȱ Litwyȱ pracownicyȱ firmȱ budowlanychȱ wyȬ konaliȱpraceȱwȱwysokoïciȱponadȱ2,5ȱmldȱEUR.

Litewskiȱsektorȱbudowlanyȱcechujeȱsi¿ȱróČnymiȱproblemamiȱstrukturalnymiȱ –ȱ brakujeȱ wykwalifikowanychȱ pracowników,ȱ mÙodychȱ ludziȱ nieȱ zach¿caj­ȱ daneȱ warunkiȱpracyȱiȱbrakȱmoČliwoïciȱwdraČaniaȱinnowacji.ȱStarzenieȱsi¿ȱsiÙyȱroboczej,ȱ moČliwoï°ȱwyst­pieniaȱkorupcji,ȱniskiȱpoziomȱwspóÙpracyȱsektoraȱnauki,ȱedukaȬ cjiȱ iȱ biznesu,ȱ brakȱ skutecznejȱ komercjalizacjiȱ ïrodowiskaȱ naukowego,ȱ toȱ kolejneȱ problemyȱprzyczyniaj­ceȱsi¿ȱdoȱ„rozkwitu“ȱpracyȱniezarejestrowanej¹¹.ȱ

PaÚswowaȱ Inspekcjaȱ Pracyȱ ustaliÙaȱ udziaÙȱ nierejestrowanychȱ pracownikówȱ wgȱ sektoraȱ dziaÙalnoïciȱ gospodarczej,ȱ któryȱ zostaÙȱ przedstawionyȱ wȱ tabeliȱ 1.ȱ Wȱ2007ȱ r.ȱ udziaÙȱ nierejestrowanegoȱ zatrudnieniaȱ wȱ sektorzeȱ budowlanymȱ wyȬ niósÙȱ aČȱ 43%ȱ wszystkichȱ pracuj­cychȱ niezgodnieȱ zȱ prawemȱ –ȱ silnyȱ wpÙywȱ kuȱ temuȱmiaÙaȱprzedȱkryzysemȱgospodarczymȱzwi¿kszonaȱskalaȱbudowy.ȱWȱtrakcieȱ kryzysuȱgospodarczegoȱwȱlatachȱ2009Ȭ2012ȱudziaÙȱosóbȱpracuj­cychȱbezȱprawoȬ mocnejȱ umowyȱ wȱ sektorzeȱ budowlanymȱ wahaÙȱ si¿ȱ mi¿dzyȱ 30–35%ȱ wszystkichȱ nierejestrowanychȱ pracowników,ȱ aȱ gdyȱ wȱ 2013ȱ r.ȱ rynekȱ nieruchomoïciȱ ustabiliȬ zowaÙȱsi¿,ȱliczbaȱnierejestrowanychȱpracownikówȱwzrosÙaȱaČȱdoȱ50%.ȱ



9ȱȱ Ustawaȱ zȱ dniaȱ 10ȱ listopadaȱ 2015ȱ r.ȱ Rozwójȱ litewskiegoȱ sektoraȱ budowlanegoȱ wȱ latachȱ 2015–2020ȱ (Dz.ȱU.ȱzȱ2015ȱr.ȱNrȱD1Ȭ817).ȱ

10ȱȱ 2015ȱm.ȱmažāȱirȱvidutiniāȱÏmoniāȱskai²iusȱLietuvojeȱišaugoȱ12%,ȱwww.debifo.lt/2015ȬmazuȬirȬvidutiniuȬ imoniuȬskaiciusȬlietuvojeȬisaugoȬ12Ȭprocȱ[dost¿p:ȱ15.11.2016].ȱ

11ȱȱ Statybāȱ sektoriausȱ irȱ šioȱ sektoriausȱ Ïmoniāȱ tvarausȱ konkurencingumoȱ strategija,ȱ COM(2012)ȱ433ȱfinal,ȱ www.eesc.europa.euȱ[dost¿p:ȱ17.11.2017].ȱ

Tabelaȱ 1.ȱ UdziaÙȱ niezarejestrowanychȱ pracownikówȱ wgȱ sektoraȱ dziaÙalnoïciȱ gospoȬ darczejȱwȱokresieȱ2005–2015,ȱ(wȱ%)ȱ

Lataȱ BudowȬȱ nictwoȱ

Rolnictwo,ȱ leïnictwoȱȱ iȱryboÙówȬ

stwoȱ

Hoteleȱiȱ restauracjeȱ

Handelȱ hurtowyȱiȱ detalicznyȱ

InnaȱdziaÙalȬ noï°ȱusÙugoȬ wa:ȱkomunalȬ na,ȱsocjalnaȱiȱ indywidualnaȱ

Inneȱsektoryȱ dziaÙalnoïciȱ

2005ȱ 39,13ȱ ȱȱ9,87ȱ 5,53ȱ 7,60ȱ 5,67ȱ 32,41ȱ

2006ȱ 32,11ȱ ȱȱ9,37ȱ 5,03ȱ 6,17ȱ 4,00ȱ 43,32ȱ

2007ȱ 43,41ȱ 10,61ȱ 6,30ȱ 4,08ȱ 3,73ȱ 31,87ȱ

2008ȱ 36,88ȱ 14,48ȱ 8,05ȱ 9,90ȱ 9,78ȱ 20,92ȱ

2009ȱ 34,38ȱ 9,59ȱ 6,16ȱ 9,59ȱ 3,56ȱ 36,72ȱ

2010ȱ 30,33ȱ 14,87ȱ 7,14ȱ 8,78ȱ 3,04ȱ 35,83ȱ

2011ȱ 32,04ȱ 14,76ȱ 6,75ȱ 10,20ȱȱȱ 6,36ȱ 29,90ȱ

2012ȱ 35,85ȱ 12,28ȱ 5,73ȱ 10,53ȱȱȱ 12,46ȱȱȱ 23,16ȱ

2013ȱ 49,93ȱ 10,99ȱ 4,62ȱ 5,95ȱ 8,54ȱ 19,97ȱ

2014ȱ 51,43ȱ 11,48ȱ 6,16ȱ 6,30ȱ 7,21ȱ 17,42ȱ

2015ȱ 45,30ȱ 10,60ȱ 5,18ȱ 5,18ȱ 7,02ȱ 26,72ȱ

ƒródÙo:ȱ Opracowanieȱ wÙasneȱ naȱ podstawieȱ PaÚstwowejȱ Inspekcjiȱ Pracyȱ przyȱ Ministerstwieȱ Pracyȱ iȱUbezpieczeÚȱ SpoÙecznych,ȱ Šeš½lin½ȱ ekonomika.ȱ Poky²iaiȱ perȱ dešimtmetÏ.ȱ Lietuvosȱ Respublikosȱ VyriauȬ syb½sȱ kanceliarijaȱ 2016,ȱ www.vdi.lt/PdfUploads/SeselinEkonomika2016.pdf,ȱ s.ȱ 14ȱ [dost¿p:ȱ 03.10.2016].ȱ

Odmiennaȱtendencjaȱwyst¿pujeȱwȱsektorzeȱhandluȱhurtowymȱiȱdetalicznym:ȱ mi¿dzyȱ2009–2012ȱr.ȱosóbȱpracuj­cychȱbezȱrejestrowaniaȱpracyȱbyÙoȱok.ȱ10%,ȱaȱodȱ 2013ȱr.ȱudziaÙȱtenȱspadaÙȱ(wȱ2015ȱr.ȱstanowiÙȱtylkoȱ5%).ȱPodobneȱtendencjeȱcechuj­ȱ sektorȱhotelarskiȱiȱrestauracji.ȱ

Wȱ 2010ȱ r.ȱ znacz­coȱ spadÙaȱ liczbaȱ wolnychȱ miejscȱ pracy,ȱ wzrosÙaȱ emigracjaȱ (zȱkrajuȱ wyjechaÙoȱ ponadȱ 83ȱ tys.ȱ osób¹²),ȱ aȱ liczbaȱ osóbȱ zidentyfikowanychȱ jakoȱ nierejestrowaniȱ pracownicyȱ byÙaȱ stosunkowoȱ niewielka.ȱ Instytucjeȱ nadzorczeȱ odpowiednioȱ oceniliȱ skutkiȱ kryzysuȱ gospodarczegoȱ –ȱ wzrostȱ bezrobocia,ȱ wzaȬ jemneȱzainteresowanieȱpracodawcówȱiȱosóbȱposzukuj­cychȱpracyȱnierejestrowaȬ nymȱ zatrudnieniem,ȱ wzrostȱ zasiÙkówȱ dlaȱ bezrobotnych,ȱ socjalnych,ȱ itp.,ȱ któreȱ przyczyniaj­ȱ si¿ȱ doȱ nierejestrowanejȱ pracyȱ –ȱ wzmacniaj­cȱ kontrol¿ȱ nierejestroȬ wanejȱpracyȱiȱwzrostȱwykrywalnoïciȱnierejestrowanychȱpracuj­cychȱosób.ȱ

Wi¿kszoï°ȱnielegalnieȱzatrudnionychȱcudzoziemcówȱwȱlatachȱ2014–2015ȱustaȬ lonoȱ wȱ nast¿puj­cychȱ sektorachȱ gospodarki:ȱ ryboÙówstwie,ȱ budownictwie,ȱ zaȬ kwaterowaniuȱiȱusÙugachȱgastronomicznych¹³.ȱ



12ȱȱ DepartamentȱStatystykiȱLitwy,ȱwww.stat.gov.ltȱ[dost¿p:ȱ19.11.2016].ȱ

13ȱȱ Šeš½lin½ȱekonomika.ȱPoky²iaiȱperȱdešimtmetÏ,ȱLRVyriausyb½sȱkanceliarijaȱ2016.ȱwww.vdi.lt/PdfUploads/ȱ SeselinEkonomika2016.pdf,ȱs.ȱ84ȱ[dost¿p:ȱ20.11.2016].ȱ



4.ȱPrzyczynyȱwyst¿powaniaȱnielegalnejȱpracyȱ

Wȱ budownictwieȱ wykrywanaȱ jestȱ najwi¿kszaȱ liczbaȱ nierejestrowanychȱ praȬ cowników.ȱGÙówn­ȱprzyczyn­ȱtegoȱs­ȱczynnikiȱekonomiczneȱ–ȱobecnieȱduČoȱsi¿ȱ buduje,ȱdlategoȱwieluȱpracownikówȱzaangaČowanychȱjestȱwȱsektorȱbudowlany.ȱȱ

Skomplikowaneȱiȱkosztowneȱzatrudnienieȱpracownikówȱstwarzaj­ȱprzychylȬ neȱwarunkiȱdlaȱniezadeklarowanychȱukÙadówȱpracyȱ(np.ȱwȱprzypadkuȱzwolnieȬ niaȱ robotnikaȱ zȱ pracyȱ poȱ przepracowaniuȱ rokuȱ przedsi¿biorcaȱ musiȱ wypÙaci°ȱ ïrednieȱ miesi¿czneȱ wynagrodzenie,ȱ stawkaȱ wzrastaȱ wȱ razȱ zȱ przepracowanymiȱ latamiȱwȱdanejȱfirmieȱnp.ȱpoȱ20ȱlatachȱwypÙacaȱsi¿ȱ6Ȭmiesi¿czneȱwynagrodzenie).ȱ Jestȱtoȱszczególnieȱistotneȱwȱdobieȱzmieniaj­cychȱsi¿ȱwarunkówȱgospodarczych,ȱ gdyȱ umowaȱ oȱ prac¿ȱ zȱ nadmiernymiȱ wymaganiamiȱ moČeȱ by°ȱ Ùatwoȱ zast­pionaȱ nierejestrowan­ȱprac­¹⁴.ȱ

ChociaČȱwydawaÙobyȱsi¿,ȱČeȱpÙaceȱorazȱstawkiȱpodatkoweȱnaȱLitwieȱs­ȱracjoȬ nalne,ȱtoȱfaktyczneȱobci­ČenieȱpodatkoweȱwȱkrajuȱjestȱwyČszeȱniČȱïrednieȱwȱUE.ȱ Wysokieȱ kosztyȱ pracyȱ pozostawiaj­ȱ bardzoȱ niskiȱ zyskȱ nettoȱ dlaȱ pracowników,ȱ aȱtymȱsamymȱzach¿caj­ȱdoȱuczestniczeniaȱnaȱrynkuȱnierejestrowanejȱpracy.ȱ

JeČeliȱbra°ȱpodȱuwag¿ȱpodatekȱodȱdochodówȱosobistych,ȱzȱ15%ȱstawk­ȱLitwaȱ moČeȱprezentowa°ȱsi¿,ȱjakoȱkrajȱzȱnajniČszymȱopodatkowaniemȱdochodówȱwȱUE.ȱ Jednakȱistniej­ȱteČȱukryteȱkosztyȱpracy,ȱktóreȱpracodawcaȱiȱpracownikȱmusz­ȱzaȬ pÙaci°.ȱ Pracownikȱ dodatkowoȱ doȱ Sodryȱ pÙaciȱ 6%ȱ obowi­zkowejȱ skÙadkiȱ naȱ ubezȬ pieczenieȱzdrowotneȱorazȱ3%ȱemerytalnegoȱubezpieczeniaȱspoÙecznego.ȱObowi­zȬ kiemȱpracodawcyȱjestȱzapÙacenieȱ30,98%ȱskÙadekȱnaȱubezpieczenieȱspoÙeczneȱorazȱ podatkuȱ wȱ wymiarzeȱ 0,2%ȱ doȱ Funduszuȱ Gwarancyjnego¹⁵.ȱ Naȱ Litwieȱ opodatkoȬ wanieȱsiÙyȱroboczejȱprzezȱkilkaȱlatȱnieȱulegaȱzmianieȱiȱosi­gaȱokoÙoȱ40%¹⁶.ȱ

Kosztȱ jednejȱ godzinyȱ pracyȱ wȱ budownictwieȱ wȱ Iȱ kwartaleȱ 2016ȱ r.ȱ wyniósÙȱȱ 6,64ȱEURȱ(porównuj­cȱdoȱIȱkwartaÙuȱ2015ȱr.ȱkosztȱwzrósÙȱoȱ1,2%)ȱwȱporównaniuȱ doȱnajwi¿kszegoȱkosztuȱzaȱdziaÙalnoï°ȱwȱusÙugachȱfinansowychȱiȱubezpieczeniaȱ 13,33ȱEUR,ȱnajmniejszyȱ4,3ȱeuroȱzaȱdziaÙalnoï°ȱwȱusÙugachȱhotelarskichȱiȱgastroȬ nomicznych¹⁷.ȱ

Wȱ przypadkuȱ wykonywaniaȱ duČychȱ projektów,ȱ cz¿stoȱ pilnieȱ jestȱ potrzebnaȱ dodatkowaȱsiÙaȱrobocza,ȱwi¿cȱfirmaȱzatrudniaȱpracownikówȱnieȱ tworz­cȱumówȱ



14ȱȱ Shadowȱ Economiesȱ inȱ Balticȱ Seaȱ Regionȱ 2015,ȱ red.ȱ V.ȱ Žukauskas,ȱ Wydawnictwoȱ Lietuvosȱ laisvosiosȱ rinkosȱinstitutas,ȱWilnoȱ2015,ȱs.ȱ46.ȱ

15ȱȱ Pagrindiniāȱmokes²iāȱtarifai,ȱwww.verslilietuva.lt/lt/pagrindiniuȬmokesciuȬtarifaiȱ[dost¿p:ȱ5.10.2016].ȱ

16ȱȱ Atlyginimaiȱ –ȱ lietuviški,ȱ oȱ mokes²iaiȱ –ȱ vakarietiški,ȱ www.pwc.com/lt/lt/pressȬrm/articles/straipsnisȬ15Ȭ 08Ȭ29.htmlȱ[dost¿p:ȱ20.11.2016].ȱ

17ȱȱ Kiekȱ kainuojaȱ darboȱ valandaȱ skirtinguoseȱ sektoriuose,ȱ www.vz.lt/versloȬaplinka/2016/06/12/kiekȬ kainuojaȬdarboȬvalandaȬskirtinguoseȬsektoriuoseȱ[dost¿p:ȱ23.11.2016].ȱ

oȱprac¿.ȱ Nieȱ pÙac­ȱ imȱ oficjalnegoȱ wynagrodzeniaȱ lubȱ pÙac­ȱ minimalne,ȱ aȱ reszt¿,ȱ nieopodatkowan­ȱcz¿ï°,ȱwypÙacaj­ȱwȱ„kopertach”¹⁸.ȱ

Jedn­ȱzȱgÙównychȱprzyczyn,ȱdlaczegoȱmieszkaÚcyȱpodejmuj­ȱdecyzj¿ȱoȱniereȬ jestracjiȱ pracyȱ czyȱ dziaÙalnoïci,ȱ s­ȱ niskieȱ zarobki.ȱ Ludzieȱ maj­ȱ skÙonnoï°ȱ doȱ zwi¿kszaniaȱ swoichȱ dochodówȱ poprzezȱ unikni¿cieȱ zarejestrowaniaȱ pracyȱ lubȱ pÙacyȱwȱ„kopercie”.ȱPodejmuj­ȱdecyzj¿ȱïwiadomie,ȱwiedz­,ȱjakieȱmog­ȱby°ȱtegoȱ skutkiȱ –ȱ utrataȱ opiekiȱ spoÙecznej,ȱ zasiÙkuȱ bezrobotnego,ȱ naÙoČenieȱ grzywnyȱ naȱ pracodawc¿ȱ jakȱ iȱ pracownikaȱ wȱ wysokoïciȱ odȱ 868ȱ doȱ 2896ȱ EURȱ (wȱ przypadkuȱ pracodawcyȱzaȱkaČd­ȱnierejestrowan­ȱpracuj­c­ȱosob¿)¹⁹.ȱKolejn­ȱprzyczyn­ȱjestȱ wsparcie/pomocȱpaÚstwaȱ–ȱzasiÙkiȱdlaȱbezrobotnychȱ(naȱGieÙdzieȱPracyȱwȱ2015ȱr.ȱ bezrobotnychȱwȱsektorzeȱbudowniczymȱzarejestrowanoȱ15ȱ446ȱosóbȱ–ȱ9.5%ȱogólȬ nejȱliczbyȱzarejestrowanychȱbezrobotnych²⁰,ȱaȱnajwi¿kszaȱkwotaȱzasiÙkuȱdlaȱbezȬ robotnychȱodȱ1ȱstyczniaȱ2016ȱr.ȱwyniosÙaȱ311,5ȱEUR²¹,ȱkiedyȱminimalnaȱpÙacaȱodȱ lipcaȱ liczyȱ 380ȱEURȱ brutto),ȱ zasiÙkiȱ socjalneȱ –ȱ maj­ȱ wpÙywȱ przyȱ podejmowaniuȱ decyzji,ȱpracowa°,ȱczyȱteČȱnie,ȱaȱtakČe,ȱmog­ȱprzyczyni°ȱsi¿ȱdoȱpromocjiȱnierejeȬ stowanejȱ pracy.ȱ Gdyȱ zasiÙekȱ otrzymanyȱ odȱ paÚstwaȱ jestȱ zbliČonyȱ doȱ wynagroȬ dzeniaȱzaȱprac¿ȱ(ïrednieȱmiesi¿czneȱwynagrodzenieȱbruttoȱwȱsektorzeȱbudowlaȬ nymȱ wȱ 2015ȱ r.ȱ wynosiÙoȱ 682ȱ EUR²²),ȱ motywacjaȱ pracownikaȱ maleje,ȱ poniewaČȱ rejestruj­cȱ zatrudnienieȱ traciȱ onȱ wsparcieȱ paÚstwaȱ lubȱ jestȱ onoȱ odpowiednioȱ mniejsze.ȱStajeȱsi¿ȱtoȱzach¿t­ȱukrywaniaȱoficjalnychȱdochodówȱorazȱotrzymywaȬ nieȱïrodkówȱpieni¿ČnychȱzȱobuȱĊródeÙ.ȱDotyczyȱtoȱrobotnikówȱoȱniskichȱkwalifiȬ kacjach,ȱpracuj­cychȱzaȱminimalneȱwynagrodzenieȱwȱsektorzeȱbudowlanym.ȱ

Inn­ȱ przyczyn­ȱ pracyȱ niezgodnieȱ zȱ prawemȱ s­ȱ zobowi­zaniaȱ finansoweȱ mieszkaÚców.ȱ Najcz¿stszeȱ zobowi­zania,ȱ któreȱ s­ȱ unikane,ȱ stanowi­:ȱ alimenty,ȱ grzywnyȱorazȱwierzytelnoïciȱinstytucjiȱkredytowych.ȱMieszkaÚcy,ȱunikaj­cȱspeÙȬ nieniaȱswoichȱzobowi­zaÚȱfinansowych,ȱnajcz¿ïciejȱunikaj­ȱotrzymaniaȱdochoduȱ wȱ sposóbȱ zgodnyȱ zȱ prawem,ȱ dlategoȱ pracuj­,ȱ nieȱ rejestruj­cȱ zatrudnieniaȱ czyȱ dziaÙalnoïci,ȱsamiȱinicjuj­ȱwypÙat¿ȱpÙacȱwȱ„kopercie”.ȱ

Ponadto,ȱsektorȱtenȱborykaȱsi¿ȱzȱdeficytemȱsiÙyȱroboczej,ȱcoȱjestȱnast¿pstwemȱ starzej­cegoȱsi¿ȱspoÙeczeÚstwaȱorazȱsÙabegoȱwizerunkuȱzawoduȱiȱsektoraȱuȱmÙoȬ dzieČy.ȱ MÙodeȱ osobyȱ nieȱ widz­ȱ perspektywyȱ wȱ tymȱ zawodzieȱ iȱ nieȱ podejmuj­ȱ



18ȱȱAtvirkštinioȱ prid½tin½sȱ vert½sȱ mokes²ioȱ taikymoȱ perspektyvosȱ Lietuvosȱ statybāȱ sektoriuj,ȱ www.lntpa.ȱ lt/atvirkstinioȬpridetinesȬvertesȬmokescioȬtaikymoȬperspektyvosȬlietuvosȬstatybuȬsektoriujeȱ [dost¿p:ȱ15.10.2016].ȱ

19ȱȱ Ustawaȱzȱdniaȱ1ȱlipcaȱ2015ȱr.ȱ–ȱUmowaȱpracy,ȱKodeksȱNaruszeÚȱPrawȱAdministracyjnychȱRepublikiȱ LitewskiejȱnrȱXIIȬ1236,ȱart.ȱ413.ȱ

20ȱȱ Darboȱ rinkaȱ skai²iasȱ 2015,ȱ www.ldb.lt/Informacija/DarboRinka/Documents/Darbo%20rinka%20ȱ skaiciais%202015.pdf,ȱs.ȱ26–28ȱ[dost¿p:ȱ23.11.2016].ȱ

21ȱȱ Bedarbioȱ pašalposȱ (nedarboȱ išmokos)ȱ skai²iuokl½,ȱ www.finansistas.net/bedarbioȬpasalposȬskaiciuokle.ȱ htmlȱ[dodt¿p:ȱ07.11.2016].ȱ

22ȱȱ Darboȱ užmokestisȱ šalyje,ȱ www.osp.stat.gov.lt/informaciniaiȬpranesimai?articleId=3958557ȱ [dost¿p:ȱ 26.09.2016].ȱ



studiówȱwȱtymȱkierunku²³.ȱCz¿ï°ȱspecjalistówȱoȱwysokichȱkwalifikacjachȱemigruȬ jeȱzȱpowoduȱwyČszychȱwynagrodzeÚȱiȱlepszychȱwarunkówȱsocjalnychȱdoȱkrajówȱ skandynawskichȱiȱNiemiec.ȱNatomiastȱlitewscyȱpracodawcyȱzȱpowoduȱbiurokraȬ cjiȱorazȱinnychȱniedogodnychȱwarunków,ȱdecyduj­ȱsi¿ȱnaȱzatrudnienieȱniezarejeȬ strowane,ȱ korzystaj­cȱ dodatkowoȱ zȱ tego,ȱ Čeȱ doȱ wykonaniaȱ cz¿ïciȱ pracȱ zwi­zaȬ nychȱ zȱ budowl­,ȱ nieȱ potrzebujeȱ si¿ȱ robotnikówȱ oȱ wysokichȱ kwalifikacjach,ȱ leczȱ wyÙ­cznieȱsiÙyȱfizycznej.ȱȱ

5.ȱPrzyszÙoï°ȱLitwyȱzeȱwzgl¿duȱnaȱnierejestrowan­ȱprac¿ȱ

ZakÙadaj­c,ȱČeȱrz­dȱLitwyȱwȱnajbliČszejȱprzyszÙoïciȱnieȱwdroČyȱefektywnychȱ rozwi­zaÚ,ȱ któreȱ zach¿c­ȱ pracownikówȱ iȱ pracodawcówȱ doȱ zawieraniaȱ umówȱ zgodnychȱzȱprawem,ȱliczbaȱnierejestrowanychȱpracownikówȱwȱsektorzeȱbudowȬ lanymȱb¿dzieȱrosÙa.ȱJestȱtoȱzasadniczyȱczynnik,ȱmaj­cyȱwpÙywȱnaȱwysokoï°ȱkoszȬ tówȱpracyȱprzyȱzatrudnieniuȱpracownika,ȱzwÙaszcza,ȱgdyȱpracaȱnieȱwymagaȱwyȬ sokichȱ kwalifikacji.ȱ Cz¿sto,ȱ zeȱ wzgl¿duȱ naȱ barieryȱ administracyjne,ȱ zatrudnienieȱ nierejestrowaneȱtoȱjedynyȱsposóbȱnaȱszybkieȱwykonanieȱpracyȱprzezȱpozyskaneȬ goȱ naȱ krótkiȱ okresȱ pracownika.ȱ Poȱ wst­pieniuȱ Litwyȱ doȱ strefyȱ euroȱ minimalneȱ wynagrodzenieȱcoȱpóÙȱrokuȱwzrasta:ȱ01.01.2015ȱ–ȱ300ȱEUR,ȱ01.07.2015ȱ–ȱ325ȱEUR,ȱ 01.01.2016ȱ–ȱ350ȱEUR,ȱ01.07.2016ȱ–ȱ380ȱEUR.ȱPracodawcyȱb¿d­ȱskÙonniȱdoȱunikaȬ niaȱrejestracjiȱpracownika,ȱdlategoȱČeȱnieȱnad­Čaj­ȱzeȱwzrostemȱminimalnejȱpÙacy.ȱ Fikcyjnieȱ zmniejszaj­ȱ liczb¿ȱ godzinȱ pracy,ȱ abyȱ nieȱ pÙaci°ȱ peÙnegoȱ minimalnegoȱ wynagrodzeniaȱ iȱkompensuj­ȱ dodatkowoȱ przepracowaneȱ godzinyȱ pÙac­ȱ wȱ „koȬ percie”.ȱ

Zȱpunktuȱwidzeniaȱpracownika,ȱjeČeliȱwȱdalszymȱci­guȱb¿dzieȱwzrastaÙoȱtylȬ koȱ wynagrodzenieȱ minimalneȱ iȱ nieȱ b¿dzieȱ wzrastaÙaȱ pÙacaȱ dlaȱ pracownikówȱ oȱwyČszychȱ kwalifikacjach,ȱ toȱ cz¿ï°ȱ zatrudnionychȱ moČeȱ zrezygnowa°ȱ zȱ pracyȱ zgodnieȱzȱprawem.ȱPracaȱnierejestrowanaȱstanowiȱĊródÙoȱdochodu,ȱktóregoȱbrakȱ zwi¿kszaÙbyȱ zagroČenieȱ ubóstwemȱ pracuj­cegoȱ iȱ jegoȱ rodziny.ȱ Jestȱ bowiemȱ oczywiste,ȱ Čeȱ wȱ obecnymȱ systemieȱ prawnymȱ pewneȱ grupyȱ osóbȱ wykonuj­ceȱ prac¿ȱ nierejestrowan­ȱ nieȱ maj­ȱ Čadnychȱ ekonomicznychȱ moČliwoïciȱ jejȱ zarejeȬ strowaniaȱ (samoȱ zatrudnieniaȱ –ȱ posiadanieȱ licencjiȱ handlowej)ȱ zeȱ wzgl¿duȱ naȱ wysokieȱ kosztyȱ „wejïcia”,ȱ spowodowaneȱ przedeȱ wszystkimȱ minimalnymȱ poȬ ziomemȱ obowi­zkowejȱ skÙadkiȱ naȱ ubezpieczenieȱ emerytalnoȬrentowe.ȱ Ukrycieȱ dochodówȱ stwarzaȱ wieluȱ pracownikomȱ szans¿ȱ naȱ dost¿pȱ doȱ ïwiadczeÚȱ socjalȬ nych,ȱ którychȱ przyznanieȱ jestȱ uzaleČnioneȱ odȱ dochodów.ȱ Dlaȱ niektórychȱ osóbȱ brakȱ rejestrowanychȱ dochodówȱ pozwalaȱ unika°ȱ spÙatyȱ zobowi­zaÚȱ komorniȬ czych,ȱaȱtymȱsamychȱzwi¿kszy°ȱkwot¿ȱb¿d­c­ȱwȱichȱdyspozycji.ȱ



23ȱȱ Užimtum­ȱ didinaȱ augantysȱ statybosȱ darbdaviāȱ pasiĀlymaiȱ darbui,ȱ www.ldb.lt/Informacija/DarboRinkaȱ /.../informacijaapie_susitikimainternetui1.doȱ[dost¿p:ȱ14.11.2016].ȱ

Obecnieȱ Rz­dȱ Republikiȱ Litewskiejȱ rozwaČaȱ wniesienieȱ zmianȱ doȱ Kodeksuȱ Pracy,ȱabyȱstaÙȱsi¿ȱbardziejȱelastyczny.ȱZmianyȱnapotykaj­ȱduČyȱsprzeciwȱzeȱstroȬ nyȱ zwi­zkówȱ zawodowych,ȱ poniewaČȱ przynosz­ȱ wi¿kszeȱ korzyïciȱ dlaȱ pracoȬ dawcówȱiȱnieȱs­ȱprzychylneȱdlaȱrobotników.ȱZbliČaj­ceȱsi¿ȱzmianyȱmog­ȱzniech¿Ȭ ci°ȱ pracuj­cychȱ wedÙugȱ prawaȱ naȱ prac¿ȱ zgodnieȱ zȱKodeksemȱ iȱ równoczeïnieȱ zach¿ci°ȱkolejneȱosobyȱdoȱpracyȱnierejestrowanej.ȱ

Podsumowanieȱ

Problemȱ szarejȱ strefyȱ iȱ nierejestrowanejȱ pracyȱ jestȱ istotnyȱ orazȱ zasÙugujeȱ naȱ podj¿cieȱanalizȱiȱbadaÚ.ȱNajwi¿kszyȱwpÙywȱnaȱwielkoï°ȱszarejȱstrefyȱmaȱdziaÙalȬ noï°ȱgospodarczaȱprowadzonaȱgÙównieȱwȱsferachȱhandlu,ȱbudownictwaȱorazȱobȬ sÙugiȱnieruchomoïci.ȱJedn­ȱzȱnawi¿kszychȱcz¿ïciȱgospodarkiȱLitwyȱzajmujeȱsektorȱ budowlany,ȱ któryȱ maȱ najwi¿kszyȱ udziaÙȱ nierejestrowanychȱ pracuj­cychȱ osób.ȱ WïródȱgÙównychȱprzyczynȱs­ȱniskieȱzarobkiȱiȱsuroweȱprzepisyȱzatrudnienia.ȱ

Bibliografiaȱ

2015ȱm.ȱmažāȱirȱvidutiniāȱÏmoniāȱskai²iusȱLietuvojeȱišaugoȱ12%,ȱwww.debifo.lt/2015ȬmazuȬ irȬvidutiniuȬimoniuȬskaiciusȬlietuvojeȬisaugoȬ12Ȭproc.ȱ

Atlyginimaiȱ –ȱ lietuviški,ȱ oȱ mokes²iaiȱ –ȱ vakarietiški,ȱ www.pwc.com/lt/lt/pressȬrm/articles/ȱ straipsnisȬ15Ȭ08Ȭ29.html.ȱ

Atvirkštinioȱ prid½tin½sȱ vert½sȱ mokes²ioȱ taikymoȱ perspektyvosȱ Lietuvosȱ statybāȱ sektoriuj.ȱ www.lntpa.lt/atvirkstinioȬpridetinesȬvertesȬmokescioȬtaikymoȬperspektyvosȬlietuȬȱ vosȬstatybuȬsektoriuje.ȱ

Bedarbioȱ pašalposȱ (nedarboȱ išmokos)ȱ skai²iuokl½,ȱ www.finansistas.net/bedarbioȬpasalposȬ skaiciuokle.html.ȱ

Buszkoȱ A.ȱ etalii:ȱ Przedsi¿biorstwoȱ wȱ gospodarczejȱ szarejȱ strefie,ȱ Wydawnictwoȱ Difin,ȱ WarȬ szawaȱ2015.ȱ

Darboȱ rinkaȱ skai²iaisȱ 2015,ȱ www.ldb.lt/Informacija/DarboRinka/Documents/Darbo%ȱ 20rinka%20skaiciais%202015.pdf.ȱ

Darboȱ rinkaȱ skai²iasȱ 2015,ȱ www.ldb.lt/Informacija/DarboRinka/Documents/Darbo%20ȱ rinka%20skaiciais%202015.pdf.ȱ

Darboȱužmokestisȱšalyje,ȱwww.osp.stat.gov.lt/informaciniaiȬpranesimai?articleId=3958557.ȱ DepartamentȱStatystykiȱLitwy,ȱwww.stat.gov.lt.ȱ

Kiekȱ kainuojaȱ darboȱ valandaȱ skirtinguoseȱ sektoriuose,ȱ www.vz.lt/versloȬaplinka/2016/06/12/ȱ kiekȬkainuojaȬdarboȬvalandaȬskirtinguoseȬsektoriuose.ȱ

Lietuvosȱšeš½lin½ȱekonomika,ȱred.ȱŽukauskasȱV.,ȱnrȱ3,ȱ2014.ȱ Lietuvosȱšeš½lin½ȱekonomika,ȱred.ȱŽukauskasȱV.,ȱnrȱ4,ȱ2016.ȱ

Pagrindiniāȱmokes²iāȱtarifai,ȱwww.verslilietuva.lt/lt/pagrindiniuȬmokesciuȬtarifai.ȱ

Shadowȱ Economiesȱ inȱ Balticȱ Seaȱ Regionȱ 2015,ȱ red.ȱ V.ȱ Žukauskas,ȱ Wydawnictwoȱ Lietuvosȱ laisvosiosȱrinkosȱinstitutas,ȱWilnoȱ2015.ȱ



Statybāȱ sektoriausȱ irȱ šioȱ sektoriausȱ Ïmoniāȱ tvarausȱ konkurencingumoȱ strategija,ȱ COM(2012)ȱ 433ȱfinal,ȱwww.eesc.europa.eu.ȱ

Šeš½lin½ȱ ekonomika.ȱ Poky²iaiȱ perȱ dešimtmetÏȱ [online],ȱ Lietuvosȱ Respublikosȱ Vyriausyb½sȱ kanceliarijaȱ2016,ȱwww.vdi.lt/PdfUploads/SeselinEkonomika2016.pdf.ȱȱ

Šeš½lin½ȱ ekonomika.ȱ Poky²iaiȱ perȱ dešimtmetÏ.ȱ Lietuvosȱ Respublikosȱ Vyriausyb½sȱ kanceliarijaȱ 2016,ȱwww.vdi.lt/PdfUploads/SeselinEkonomika2016.pdf.ȱ

Ustawaȱ zȱ dniaȱ 1ȱ lipcaȱ 2015ȱ r.ȱ –ȱ Umowaȱ pracy,ȱ Kodeksȱ NaruszeÚȱ Prawȱ AdministracyjȬ nychȱRepublikiȱLitewskiejȱnrȱXIIȬ1236,ȱart.ȱ413.ȱ

Ustawaȱzȱdniaȱ10ȱlistopadaȱ2015ȱr.ȱ–ȱRozwójȱlitewskiegoȱsektoraȱbudowlanegoȱwȱlatachȱ 2015–2020ȱ(Dz.ȱU.ȱzȱ2015ȱr.ȱNrȱD1Ȭ817).ȱ

Užimtum­ȱ didinaȱ augantysȱ statybosȱ darbdaviāȱ pasiĀlymaiȱ darbui,ȱ www.ldb.lt/Informacija/ȱ DarboRinka/.../informacijaapie_susitikimainternetui1.do.ȱ

Zarz­dzanieȱ wzrostemȱ maÙychȱ iȱ ïrednichȱ przedsi¿biorstwȱ wȱ kontekïcieȱ szarejȱ strefy,ȱ red.ȱ E.ȱStawasz,ȱWydawnictwoȱUniwersytetuȱRódzkiego,ȱRódĊȱ2008.ȱ

Streszczenieȱ

Niniejszaȱ pracaȱ sÙuČyȱ zwróceniuȱ uwagiȱ czytelnikaȱ naȱ istotn­ȱ cz¿ï°,ȱ któraȱ tworzyȱ szar­ȱ stref¿ȱ –ȱ nierejestrowanaȱ praca.ȱ Problem,ȱ naȱ któryȱ paÚstwoȱ litewskieȱ nadalȱ nieȱ moČeȱ znaleĊ°ȱrozwi­zania.ȱAutorkaȱskupiaȱsi¿ȱnaȱzdefiniowaniuȱnierejestrowanejȱpracy,ȱschaȬ rakteryzowaniuȱ sektoraȱ budowlanegoȱ Litwyȱ orazȱ okreïleniuȱ sektorówȱ gospodarczych,ȱ któreȱ maj­ȱ najwi¿kszyȱ udziaÙȱ nierejestrowanychȱ osóbȱ pracuj­cych.ȱ Najwi¿kszaȱ uwagaȱ jestȱ poïwi¿conaȱ przyczynomȱ nierejestrowanejȱ pracyȱ wȱ branČyȱ budowlanejȱ naȱ Litwie.ȱ Podȱ koniecȱ jestȱ opisanaȱ przyszÙoï°ȱ dotycz­c­ȱ wzrastaj­cejȱ liczbyȱ osóbȱ nierejestrowaȬ nych,ȱjeČeliȱrz­dȱnieȱznajdzieȱsposobuȱefektywnegoȱzwalczaniaȱistniej­cegoȱproblemu.ȱ SÙowaȱkluczowe:ȱszaraȱstrefa,ȱnielegalnaȱpraca,ȱbudownictwoȱ

CAUSESȱOFȱUNREGISTEREDȱEMPLOYMENTȱINȱTHEȱCONSTRUCTIONȱ SECTORȱOFȱLITHUANIAȱ

Summaryȱ

ThisȱworkȱservesȱtoȱdrawȱattentionȱtoȱaȱsignificantȱpartȱthatȱcreatesȱtheȱinformalȱeconoȬ myȱ –ȱ unregisteredȱ employment.ȱ Theȱ problem,ȱ toȱ whichȱ Lithuanianȱ governmentȱ stillȱ cannotȱfindȱaȱsolution.ȱFirstly,ȱtheȱauthorȱfocusesȱonȱdefiningȱundeclaredȱwork,ȱcharacȬ terizationȱ ofȱ theȱ Lithuanianȱ constructionȱ sectorȱ andȱ identificationȱ economicȱ sectors,ȱ whichȱhaveȱtheȱlargestȱshareȱofȱpeopleȱwithȱunregisteredȱemployment.ȱThenȱtheȱgreatestȱ attentionȱisȱdevotedȱtoȱtheȱcausesȱofȱundeclaredȱworkȱinȱtheȱconstructionȱsectorȱinȱLithuȬ ania.ȱAtȱtheȱendȱfutureȱofȱtheȱrisingȱnumberȱofȱpeopleȱworkingȱwithoutȱregisteringȱemȬ ploymentȱisȱpresented,ȱifȱtheȱgovernmentȱcannotȱfindȱanȱeffectiveȱwayȱtoȱcombatȱexistingȱ problems.ȱ