Przedstawiciele grupy Rytm. Przedstawiciele grupy Rytm

(1)

Przedstawiciele grupy Rytm

(2)

Ważne daty

1922 – pierwsza wystawa na Salonie dorocznym Zachęty (przerwana zabójstwem prezydenta Narutowicza)

1925 – udział artystów w urządzaniu pawilonu polskiego na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu

1929 – udział przedstawicieli Rytmu w organizacji działu sztuki na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu

1929 – IX wystawa Rytmu w Salonie Garlińskiego

1930 – udział 11 członków Rytmu w Salonie Listopadowym w Warszawie 1932 – udział w XVIII Biennale w Wenecji.

1932 – XI - ostatnia wystawa Rytmu zorganizowana na Salonie Wiosennym Instytutu Propagandy Sztuki

Scenariusz lekcji dla nauczyciela Scenariusz lekcji do pobrania.

Plik o rozmiarze 85.98 KB w języku polskim

I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:

8. porównuje style i kierunki oraz ich wzajemne oddziaływania; uwzględnia źródła inspiracji, wpływ wydarzeń historycznych i kulturalnych oraz estetyki na cechy tych stylów;

9. analizuje teksty pisarzy, ﬁlozofów, krytyków sztuki i artystów, interpretuje je i wskazuje wpływ tych wypowiedzi na charakter stylów, epok i tendencji w sztuce oraz na kształt dzieła;

II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:

c) w malarstwie i graﬁce: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach ﬁguratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;

15. rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograﬁczne;

16. rozpoznaje podstawowe motywy ikonograﬁczne, świętych chrześcijańskich, bogów greckich i alegorie

Przedstawiciele grupy Rytm

Źródło: online-skills.

(3)

wybranych pojęć na podstawie atrybutów;

3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach,

dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;

7. rozróżnia podstawowe motywy ikonograﬁczne;

9. identyﬁkuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;

III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;

5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Gio o, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Bo celli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael San , Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintore o, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Del , Antoine Wa eau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Ma sse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magri e, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacome , Constan n Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belo o, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Gro ger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoﬀer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);

IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:

2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graﬁcznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograﬁcznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;

4. rozróżnia techniki sztuk plastycznych, jak:

b) w graﬁce: techniki druku wypukłego (drzeworyt, linoryt), techniki druku wklęsłego (miedzioryt, akwaforta,

(4)

akwa nta), techniki druku płaskiego (litograﬁa, sitodruk‑serigraﬁa), d) techniki zdobnicze: emalia, intarsja i inkrustacja;

6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;

V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:

4. łączy dzieło z fundatorem, mecenasem lub marszandem, dla którego powstało;

Nauczysz się

charakteryzować działalność grupy Rytm;

wskazywać inicjatorów i najważniejszych przedstawicieli grupy;

identyﬁkować dzieła artystów;

rozpoznawać i opisywać najbardziej znane obrazy przedstawicieli Rytmu; określać tematy podejmowane przez artystów;

dokonywać analizy porównawczej dzieł.

Geneza stowarzyszenia Rytm

Inicjatorami stowarzyszenia Rytm są artyści, którzy w 1921 r. spotkali się w Paryżu: poszukujący nowej stylistyki malarze – Eugeniusz Zak i Wacław Borowski, rzeźbiarz Henryk Kuna. Dołączył do nich cieszący się uznaniem, a preferujący estetykę nawiązującą do impresjonizmu, Tadeusz Pruszkowski.

Wkrótce do grupy przystąpili związani z polską kolonią artystyczną w Paryżu: Zygmunt Kamiński, Roman Kramsztyk, Stanisław Rzecki, Władysław Skoczylas i Edward Wittig. Otwarta formuła i brak radykalnych haseł programowych przyciągały do ugrupowania kolejnych twórców. Jeszcze przed otwarciem w 1922 r.

pierwszej wystawy w Zachęcie do stowarzyszenia przyłączyli się między innymi: Felicjan

Szczęsny‑Kowarski, Tymon Niesiołowski, Stanisław Nowakowski, Irena Pokrzywnicka i Zoﬁa Stryjeńska, a w następnych latach Maria Berezowska, Leopold Gottlieb, Rafał Malczewski, Władysław Roguski, Ludomir Sleńdziński, Wacław Wąsowicz. Wszystkich łączyły więzi towarzyskie oraz podobne poszukiwania estetyczne.

Oﬁcjalnym zawiązaniem Stowarzyszenia Artystów Polskich Rytm jest wystawa w Zachęcie w 1922 roku.

Rytm nigdy nie dążył do wypracowania jakiegoś konkretnego stylu. Nie sformułowano nawet programu, ani nie nadano mu, aż do 1930 roku, formalnej osobowości prawnej. W dziesięcioletniej historii grupa zorganizowała 11 wystaw, reprezentowała Polskę poza granicami kraju, wywarła wpływ na estetykę dwudziestolecia międzywojennego. Do najważniejszych wydarzeń i osiągnięć grupy należały: współudział w tworzeniu pawilonu polskiego na Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w 3 Paryżu (1925), oprawa wizualna Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu (1929) oraz doprowadzenie do powołania Instytutu Propagandy Sztuki (1930). W 1926 r. Rytm założył w Warszawie Instytut Sztuk Plastycznych, który miał

(5)

przygotowywać kandydatów na studia w Akademii Sztuk Pięknych. Wysoki poziom kształcenia zapewnił szkole status szkoły półwyższej. Program nauczania obejmował szeroki zakres przedmiotów: historię sztuki, malarstwo i rysunek, malarstwo ścienne, graﬁkę, kompozycję, scenograﬁę, projektowanie wnętrz i elementy sztuki użytkowej.

W. Borowski, Plakat I wystawy „Rytmu”, 1922, druk czarno-biały, źródło: „Stowarzyszenie Artystów Polskich Rytm”, 1922-1932: Katalog wystawy, red. K. Nowakowska-Sito, Warszawa 2001, s. 17, CC BY 3.0

Elementy klasycyzmu w malarstwie członków Rytmu

Elementy klasycyzmu są główną cechą charakterystyczną malarstwa w pracach założycielskiej grupy:

Wacława Borowskiego, Henryka Kuny, Eugeniusza Zaka, a także w twórczości Romana Kramsztyka, Zygmunta Kamińskiego, Ludomira Sleńdzińskiego i Tymona Niesiołowskiego. Jednak ich prace różnią się od typowego znaczenia pojęcia.

Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Wacław Borowski w latach 1905‑09 studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, w pracowni Józefa Mehoffera. Po jej ukończeniu wyjechał do Paryża, gdzie zajmował się studiowaniem malarstwa dawnego i wykonywaniem kopii znanych dzieł. W latach 1911‑13 współtworzył polskie czasopismo Museion, propagujące tradycje klasyczne. Od najwcześniejszych lat twórczość Borowskiego kształtowała się więc pod wpływem malarstwa dawnego. W jego pracach dominowała tematyka rodzajowa

i alegoryczna. Tworzył również portrety i pejzaże. Operował uproszczonymi, niekiedy nawet nieznacznie

(6)

zgeometryzowanymi, harmonijnymi formami. Scenom ﬁguralnym nadawał cechy monumentalne, dzięki czemu osiągał efekt odrealnienia, charakterystyczny dla klasycznych przedstawień mitologicznych.

Posługiwał się płytką perspektywą i delikatnym modelunkiem światłocieniowym, osiągając efekt

płaszczyznowej dekoracyjności i jednolitej, zamkniętej kompozycji. Używał wąskiej palety barw o niskim nasyceniu - przeważnie zieleni, błękitów, różów, szarości i bieli - którą z upływem czasy jeszcze mocniej zawężał. Klasyczne inspiracje czerpał prawdopodobnie z podróży do Włoch, gdzie zetknął się z antykiem i dziełami renesansu. W 1914 r. malarz wykonał polichromie w kaplicy Kościelskich w Miłosławiu

(Wielkopolska) inspirowane malarstwem włoskiego renesansu. W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się Złożenie do grobu – obraz łączący cechy renesansu i manieryzmu.

Wacław Borowski, „Złożenie do grobu”, 1921, olej na płótnie, Muzeum Narodowe, Warszawa, Polska, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Borowski podejmował także tematy mitologiczne. Diana z 1927 roku ukazuje rzymską boginię łowów i przyrody, płodności. Temat podejmowany w renesansie i znany z malarstwa Szkoły Fontaibleau został u Borowskiego przedstawiony w statycznej formie, wyważonej kompozycji i rytmicznych, powtarzających się układów.

Wacław Borowski, „Diana”, 1927, Muzeum Narodowe, Warszawa, Polska, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Eugeniusz Zak studiował w paryskiej École des Beaux‑Arts i Académie Colarossi. Podróżował do Włoch, studiował także w Monachium. W 1904 wrócił do Paryża, ale cały czas utrzymywał kontakty z krajem.

Malarz często podejmował tematy pastoralne, sielankowe, fêtes champêtres, czy idylliczne. Widoczne są w nich melancholijne nawiązania do pejzaży Poussina oraz Watteau, a zgeometryzowana forma

przypomina bryłowatość Cézanne’a. Krajobraz Zaka, mimo, że sielankowy, jest jednocześnie niespokojny:

spiętrzone skały, groźne niebo, złowieszcze lub tajemnicze nagie drzewa tworzą efekt melancholii i niepewności, łączą sentymentalizm z obawą. Malarz nadaje swoim pejzażom wymiaru egzystencjalnego.

Eugeniusz Zak, „Idylla”, 1920/1921, olej na tekturze, Muzeum Narodowe, Kielce, Polska, artyzm.com, CC BY 3.0

Do włoskiego quattrocenta Zak nawiązał w Dziewczynie w różowym kapeluszu, w którym widoczne są echa pobytu we Włoszech. W portrecie zastosował rozwiązania charakterystyczne dla malarstwa

Botticellego. Wizerunek z głową odwróconą w stronę widza należy do nietypowych dzieł z tego okresu – inne portrety zazwyczaj zostały ujęte z proﬁlu.

Eugeniusz Zak, „Dziewczyna w różowym kapeluszu”, 1917-1921, Kolekcja Józefa Wolﬁngera, rynekisztuka.pl. CC BY 3.0

Twórczość Tymona Niesiołowskiego dzieli się na kilka dość klarownych faz. W początkowym okresie malarz pozostawał pod wpływem młodopolskiej stylistyki Wyspiańskiego, którą dzięki poznanemu już w Zakopanem Ślewińskiemu wzbogacił o niektóre rozwiązania formalne zaczerpnięte z twórczości Gauguina i Muncha. Po pobycie w Paryżu kontaktem z pracami Cézanne'a zaczął upraszczać formy, osiągając w okresie formistycznym charakterystyczną geometryzację i rytmikę kompozycji. Klasyczne są kompozycje ﬁguralne Tymona Niesiołowskiego z okresu Rytmu. W Trzech Gracjach z 1925 roku malarz sięgnął po antyczny temat, podejmowany często przez artystów renesansowych, barokowych czy klasycystycznych. Znanym z obrazów Rafaela, Rubensa, czy rzeźb Canovy lub Thorvaldsena postaciom Niesiołowski nadał odmienny charakter – jego akty zostały przysłonięte draperią, a Gracje prowadzą rozmowę, ukazane są nie jak boginie, lecz jak zwykłe kobiety.

Tymon Niesiołowski, „Trzy Gracje”, 1925, Stowarzyszenie Artystów Polskich Rytm, 1922-1932: Katalog wystawy, red. K. Nowakowska-Sito, Warszawa 2001, s. 190, CC BY 3.0

(7)

Motywy ludowe w malarstwie i graﬁce

Przedstawiciele Rytmu nawiązywali do motywów sztuki ludowej, przedstawiając sceny zżycia wsi lub tworząc dzieła oparte na twórczości ludowych artystów. Jednocześnie nawiązania ze sztuką ludową służyły eksponowaniu motywów narodowych, podkreślały odrębność w niepodległym państwie.

Władysław Skoczylas, związany z Zakopanem i sztuką podhalańską, założył w 1910 r. stowarzyszenie Kilim, które miało upowszechniać motywy podhalańskie w sztuce użytkowej. Jego dorobek artystyczny obejmuje przede wszystkim twórczość drzeworytniczą. Zainspirowany rodzimą sztuką ludową

przedstawiał wyidealizowane sceny zbójnickie, ilustrował góralskie legendy, portretował ludność żyjącą u podnóża Tatr. W drzeworytach upraszczał, a nawet prymityzował formę, nawiązując do stylistyki ludowej. W odróżnieniu od większości współczesnych mu drzeworytników, za pomocą drobnego szrafowania, uzyskiwał efekty światłocieniowe i wyrazisty modelunek brył.

Władysław Skoczylas, „Pochód zbójników”, 1920, drzeworyt, Muzeum Narodowe, Warszawa, Polska, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Od samego początku motywy ludowe pojawiały się w twórczości Zoﬁi Stryjeńskiej. Pierwszy sukces artystka odniosła, wystawiając w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych 18 kartonów zawartych w cyklu Polskie bajdy na tle opowieści ludowych. Sięgała również po tematykę religijną i słowiańską mitologię. Za największe osiągnięcie Stryjeńskiej uważa się 6 przedstawień z alegoriami miesięcy, wkomponowanych w architekturę głównego hallu pawilonu polskiego na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu (1925). Główne motywy swych prac czerpała ze świata mitologii i folkloru słowiańskiego. Nie sięgała jednak bezpośrednio do rzeczywistych form rodzimej sztuki ludowej, a traktowała ją jako inspiracje dla własnych fantastycznych wizji. Stryjeńska w swoich pracach

geometryzowała formy, przejaskrawiała paletę barw, rytmizowała kompozycję. Często nadawała scenom alegorycznym charakter narracyjny z elementami humorystycznymi.

(8)

Zoﬁa Stryjeńska, „Pory roku. Lipiec-Sierpień” (fragmentem panneau dekoracyjnego na Wystawę Światową w Paryżu), 1925, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa, Polska, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Zoﬁa Stryjeńska, „Pory roku. Listopad-Grudzień” (fragmentem panneau dekoracyjnego na Wystawę Światową w Paryżu), 1925, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa, Polska, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Rzeźbiarski klasyk – Henryk Kuna

(9)

Zainteresowanie antykiem w twórczości Henryka Kuny pojawiło się podczas pobytu w Paryżu w latach 1911‑13, gdy w stolicy Francji dokonywał się zwrot ku klasycyzmowi. Podczas działalności w Rytmie artysta tworzył przede wszystkim kobiece przedstawienia całopostaciowe, torsa i głowy. Stylistyka jego prac odwoływała się do klasycznej rzeźby antycznej oraz stylu wczesnego renesansu włoskiego. Kuna, wzorował się na sztuce greckiej, ale upraszczał formę bryły. Pozy, gesty i mimikę utrwaloną w jego pracach cechuje elegancja i powściągliwość, a uroda postaci jest idealizowana i pozbawiona emocji.

Cechą właściwą dla stylu artysty jest operowanie łukowymi płaszczyznami. Fascynacje antykiem obecne są w rzeźbach Jutrzenka II oraz Rytm, znajdujących się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.

Henryk Kuna, „Jutrzenka II”, 1921, Muzeum Narodowe w Warszawie, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Henryk Kuna, „Rytm”, 1921, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa, Polska, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

(10)

Henryk Kuna, „Studium kobiety w płaszczu”, 1920, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa, Polska, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Zadania

Ćwiczenie 1

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

Ćwiczenie 1

Zaznacz inicjatorów Rytmu.

Edward Wittig Eugeniusz Zak Henryk Kuna

Władysław Skoczylas Stanisław Rzecki Wacław Borowski

(11)

Ćwiczenie 1 Uzupełnij tekst.

W dziesięcioletniej historii Rytm zorganizował ... wystaw, reprezentował Polskę poza granicami kraju, wywarł wpływ na estetykę ... międzywojennego. Do najważniejszych wydarzeń i osiągnięć grupy należały: współudział w tworzeniu pawilonu polskiego na Wystawie Stuki Dekoracyjnej w ...

(1925), oprawa wizualna Powszechnej Wystawie Krajowej w ... (1929) oraz doprowadzenie do powołania Instytutu Propagandy Sztuki (1930). W 1926 r. Rytm założył w ... Instytut Sztuk Plastycznych.

Ćwiczenie 1

Podaj pełną nazwę Rytmu

Odpowiedź: ...

Polecenie 1

Porównaj poniższe dzieła. Zwróć uwagę na zastosowane przez artystów środki artystyczne, sposób realizacji tematu.

Jacopo Pontormo, „Złożenie do grobu”, 1528, Cappella Capponi, Florencja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna

(12)

Słownik pojęć

Drzeworyt

najstarsza technika graﬁczna wypukła (graﬁka), także nazwa odbitki.

Fêtes champêtres

[fet szãpẹtr; fr.], scena pasterska, przedstawienie sielankowych scen pasterskich.

Polichromia

gr. polýchrōmos ‘wielobarwny’], szt. plast. wielobarwne malowidła zdobiące ściany, stropy lub sklepienia budowli.

Szrafowanie

w konserwacji malarstwa także kreskowe uzupełnianie oryginału.

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

W. Borowski, Plakat I wystawy „Rytmu”, 1922, druk czarno-biały, źródło: „Stowarzyszenie Artystów Polskich Rytm”, 1922-1932: Katalog wystawy, red. K. Nowakowska-Sito, Warszawa 2001, s. 17, CC BY 3.0

(13)

Wacław Borowski, „Diana”, 1927, Muzeum Narodowe, Warszawa, Polska, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Eugeniusz Zak, „Idylla”, 1920/1921, olej na tekturze, Muzeum Narodowe, Kielce, Polska, artyzm.com, CC BY 3.0

(14)

Eugeniusz Zak, „Dziewczyna w różowym kapeluszu”, 1917-1921, Kolekcja

Tymon Niesiołowski, „Trzy Gracje”, 1925, Stowarzyszenie Artystów Polskich Rytm, 1922-1932: Katalog wystawy, red. K. Nowakowska-Sito, Warszawa 2001, s. 190, CC BY 3.0

Władysław Skoczylas, „Pochód zbójników”, 1920, drzeworyt, Muzeum Narodowe, Warszawa, Polska, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

 



 



(15)

Zoﬁa Stryjeńska, „Pory roku. Lipiec-Sierpień” (fragmentem panneau dekoracyjnego na Wystawę Światową w Paryżu), 1925, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa, Polska, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Zoﬁa Stryjeńska, „Pory roku. Listopad-Grudzień” (fragmentem panneau dekoracyjnego na Wystawę Światową w Paryżu), 1925, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa, Polska, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Henryk Kuna, „Jutrzenka II”, 1921, Muzeum Narodowe w Warszawie, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3

(16)

Henryk Kuna, „Rytm”, 1921, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa, Polska, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Henryk Kuna, „Studium kobiety w płaszczu”, 1920, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa, Polska, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Jacopo Pontormo, „Złożenie do grobu”, 1528, Cappella Capponi, Florencja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna

(17)

Bibliograﬁa

M. Treter, Estetyka Rytmu, Wiadomości Literackie, 1924, nr 20, s. 4.

M. Weinzieher, Nasz Przegląd, 1929, nr 343

„Stowarzyszenie Artystów Polskich Rytm”, 1922‑1932: Katalog wystawy, red. K. Nowakowska‑Sito, Warszawa 2001