ANALIZA TENDENCJI WYNAGRODZEŃ W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM W LATACH 1999-2002

(1)

P R A C E N A U K O W E A K A D E M I I E K O N O M I C Z N E J W E W R O C Ł A W I U N r 964 --- 2003

Zarządzanie i Marketing 23

Małgorzata Markowska, Elżbieta Sobczak

ANALIZA TENDENCJI WYNAGRODZEŃ W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM

W LATACH 1999-2002

1. Wstęp

Rozwój regionu jest kategorią pojemną obejmującą zarówno wzrost gospodarczy, jak i rozwój społeczny, w którym ważną rolę odgrywa jakość życia zdeterminowana poziomem dobrobytu materialnego oraz warun

ków środowiskowych i ładu przestrzennego [6]. W wielu pozycjach literaturowych na temat rozwoju regionalnego wyodrębnia się według różnych kryteriów czynniki rozwoju. I tak L. Cybulski do czynników stymulujących rozwój regionów zalicza m.in.: znaczące dochody mieszkań

ców i firm, generują one bowiem popyt konsumpcyjny, zaopatrzeniowy oraz inwestycyjny [4].

Porządkującą charakterystykę czynników rozwoju regionalnego wy

dzielonych według różnych aspektów działalności społeczno-gospodarczej przedstawia również S.L. Bagdziński. Wyodrębnia on czynniki ekonomi

czne, społeczne, techniczne i technologiczne, ekologiczne oraz polityczne.

Jako jeden z istotnych czynników ekonomicznych wymienia dochody ludności [1].

Zamożność społeczna, którą można rozpatrywać przez pryzmat wyna

grodzeń, odgrywa zatem rolę ważnego stymulatora rozwoju regionalnego.

Celem tego opracowania jest analiza tendencji rozwoju wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw w latach 1999-2002 w województwie dolnośląs

kim. Jest to fragment szerszych badań empirycznych obejmujących analizę i ocenę zmian poszczególnych czynników rozwoju regionalnego w prze

kroju województw Polski.

(2)

2. Podstawy informacyjne i metodologiczne badań

Analizę przeprowadzono na podstawie informacji statystycznych doty

czących przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw w zł w województwie dolnośląskim. Zakres czasowy badań obejmuje lata 1999-2002. Wykorzystano informacje statystyczne dotyczące wynagrodzeń w poszczególnych miesiącach badanego okresu, od stycznia 1999 r. do lutego 2002 r. (38 okresów miesięcznych). Dane liczbowe stanowiące podstawę badań pochodzą z Biuletynów Statystycz

nych Województwa Dolnośląskiego.

Dane statystyczne wykorzystane do analizy prezentowane są w ukła

dzie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) według sekcji, działów i w przypadku budownictwa również grup. Informacje dotyczą pod

miotów gospodarki narodowej, w których liczba pracujących do końca 1999 r. przekraczała 5 osób, a od 2000 r. 9 osób. Dane o przeciętnych wynagrodzeniach miesięcznych prezentowane są w ujęciu brutto, w cenach bieżących.

Analizie poddano następujące zmienne:

Y1 — wynagrodzenia ogółem,

Y2 — wynagrodzenia w przemyśle (C, D, E),

Y3 — wynagrodzenia w sekcji górnictwo i kopalnictwo (C), Y4 — wynagrodzenia w sekcji przetwórstwo przemysłowe,

Ys — wynagrodzenia w dziale produkcja artykułów spożywczych i na

pojów,

Y6 — wynagrodzenia w dziale włókiennictwo,

Y7 — wynagrodzenia w dziale produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich, Y8 — wynagrodzenia w dziale produkcja drewna i wyrobów z drewna

oraz ze słomy i wikliny,

Y9 — wynagrodzenia w dziale produkcja masy włóknistej oraz papieru,

*10 — wynagrodzenia w dziale działalność wydawnicza, poligrafia i re

produkcja zapisanych nośników informacji,

Yu — wynagrodzenia w dziale produkcja wyrobów chemicznych,

* 1 2 — wynagrodzenia w dziale produkcja wyrobów gumowych i z two

rzyw sztucznych,

*13 — wynagrodzenia w dziale produkcja wyrobów z pozostałych surow

ców niemetalicznych,

*14 — wynagrodzenia w dziale produkcja metali,

* 1 5 — wynagrodzenia w dziale produkcja wyrobów metalowych goto

wych, z wyjątkiem maszyn i urządzeń,

(3)

Y16 — wynagrodzenia w dziale produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej nie sklasyfikowana,

y17 — wynagrodzenia w dziale produkcja maszyn i aparatury elektrycz

nej, gdzie indziej nie sklasyfikowana,

Y18 — wynagrodzenia w dziale produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych,

y19 — wynagrodzenia w dziale produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków,

Y2 o — wynagrodzenia w dziale produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep,

y21 — wynagrodzenia w dziale produkcja pozostałego sprzętu transpor

towego,

Y22 — wynagrodzenia w dziale produkcja mebli, działalność produkcyjna gdzie indziej nie sklasyfikowana,

y23 — wynagrodzenia w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (E),

Y24 — wynagrodzenia w dziale wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę,

y25 — wynagrodzenia w dziale pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody,

Y2 6 — wynagrodzenia w budownictwie (F),

Y2 7 — wynagrodzenia w grupie wznoszenie kompletnych obiektów bu

dowlanych lub ich części; inżynieria lądowa i wodna,

Y28 — wynagrodzenia w grupie wykonywanie instalacji budowlanych,

y29 — wynagrodzenia w sekcji handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów mechanicznych, motocykli oraz artykułów użytku oso

bistego i domowego (G),

Y30 — wynagrodzenia w dziale sprzedaż, obsługa i naprawy pojazdów mechanicznych i motocykli; sprzedaż detaliczna paliw do pojaz

dów samochodowych,

y31 — wynagrodzenia w dziale handel hurtowy i komisowy,

Y32 — wynagrodzenia w dziale handel detaliczny z wyjątkiem sprzedaży pojazdów mechanicznych i motocykli; naprawa artykułów użytku osobistego i domowego,

Y33 — wynagrodzenia w sekcji hotele i restauracje (H),

y34 — wynagrodzenia w sekcji transport, gospodarka magazynowa i łą

czność (I),

Y35 — wynagrodzenia w dziale transport lądowy i rurociągowy, Y36 — wynagrodzenia w dziale poczta i telekomunikacja,

(4)

Y37 — wynagrodzenia w sekcji obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (K), n . — wynagrodzenia w dziale obsługa nieruchomości.

Analizę zmian wynagrodzeń brutto przeprowadzono za pomocą mode

li tendencji rozwojowej. Do ustalenia postaci analitycznej modeli po

służono się metodą heurystyczną. Wszystkie z badanych charakterystyk można było opisać za pomocą ciągłych funkcji trendu. W niektórych przypadkach występowanie obserwacji nietypowych nie pozwoliło na wybór postaci analitycznej dostatecznie dopasowanej do danych statys

tycznych, wówczas dokonano eliminacji takich obserwacji i ponownie przeprowadzono procedurę konstrukcji modelu.

Założono, że model poprawnie opisuje zmiany w czasie przeciętnych wynagrodzeń brutto, jeżeli dopasowanie modelu do danych empirycznych mierzone współczynnikiem determinacji R 2 będzie nie mniejsze niż 0,7.

W każdym przypadku, gdy funkcja liniowa spełniała to założenie, analizie i interpretacji poddano liniowy model tendencji rozwojowej. Kierowano się tutaj przede wszystkim możliwościami interpretacyjnymi oraz koniecz

nością uproszczenia badanej rzeczywistości empirycznej.

3. Modele tendencji rozwojowej przeciętnych wynagrodzeń brutto w sektorze przedsiębiorstw

Równania funkcji trendu przeciętnych wynagrodzeń brutto w sektorze przedsiębiorstw w województwie dolnośląskim przedstawia tab. 1.

Uzyskanie liniowych funkcji wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw dla każdej z analizowanych w powyższej tabeli sekcji PKD było możliwe po usunięciu z szeregu czasowego danych dotyczących zmiennej Yx obserwacji nr 24 (numery obserwacji odpowiadają kolejnym okresom badawczym, przy czym nr 1 odnoszony jest do stycznia 1999 r., natomiast obserwacja nr 38 dotyczy lutego 2002 r.), dla zmiennej Y2 obserwacji 12, 18 i 24, dla zmiennej Y26 kolejno obserwacji 23, 24 i 36, a dla zmiennej n 7 obserwacji nr 12 i 36. W przypadku analizy miesięcznych zmian wyna

grodzeń należy liczyć się z takimi prawidłowościami, wynagrodzenia bowiem charakteryzują się pewną, często obwarowaną uregulowaniami prawnymi specyfiką (np. okresy 12, 24, 36 dotyczą ostatnich miesięcy każdego z analizowanych lat, kiedy składnikiem płacy stają się m.in.

wypłaty z zysku do podziału i z nadwyżki bilansowej).

(5)

Tabela 1. Przeciętne wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw w sekcjach PKD

Lp. Zmienna objaśniana Funkcja trendu Współczynnik

determinacji R2 1 Wynagrodzenia ogółem % = 14,892£+1660,5 0,7187 2 Wynagrodzenia w przemyśle t 2 = 17,712 r + 1720,8 0,7025 3 Wynagrodzenia w budownictwie ?16 = 11,493 £+1641,5 0,7198 4 Wynagrodzenia w sekcji handel hur

towy i detaliczny; naprawa pojazdów mechanicznych, motocykli oraz arty

kułów użytku osobistego i domowego

= 13,985£+1459,5 0,9115

5 Wynagrodzenia w sekcji hotele i re

stauracje £ ,3 = 23,01 r + 1145,1 0,8135

6 Wynagrodzenia w sekcji transport, go

spodarka magazynowa i łączność ?34 = 23,119 £+1678,1 0,7391 7 Wynagrodzenia w sekcji obsługa nie

ruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej

f 37 = 8,6507 £+1429,1 0,7688

Źródło: opracowanie własne.

Interpretacja trendu wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw pozwala stwierdzić, że przeciętny miesięczny przyrost wynagrodzeń wynosił 14,9 zł, przy wartości początkowej na poziomie 1660,5 zł.

Najniższy przeciętny przyrost wynagrodzeń charakteryzował sekcję K — obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z prowa

dzeniem działalności gospodarczej (8,7 zł). Natomiast najwyższy średni przyrost odnotowano w sekcjach:

— transport, gospodarka magazynowa i łączność (I), gdzie średni miesię

czny przyrost płacy wynosił 23,1 zł, oraz

— hotele i restauracje (H), w której przeciętny miesięczny wzrost wyna

grodzeń w badanym okresie wynosił 23 zł.

Sekcja H, w której średni miesięczny przyrost płacy był najwyższy, cechowała się jednocześnie najniższym, niższym od przeciętnej dla sek

tora przedsiębiorstw o ponad 500 zł, poziomem badanego zjawiska w początkowym okresie badania (1145,1 zł). Najwyższą wartością wyrazu wolnego (1720,8 A) cechował się cały sektor przemysłu łącznie — sekcje C + D + E.

(6)

Trendy przeciętnych wynagrodzeń brutto w sektorze przedsiębiorstw w sekcjach C, D i E, w badanym okresie, w województwie dolnośląskim przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Przeciętne wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw w sekcjach przemysłu

determinacji R 2 1 Wynagrodzenia w sekcji górnictwo

i kopalnictwo

- -

2 Wynagrodzenia w sekcji przetwórst

wo przemysłowe ^{? * =}11,9 5 4 r + 1521,8 0,8689

3 Wynagrodzenia w sekcji wytwarza

nie i zaopatrywanie w energię elek

tryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę

f 13= - 0,663512 +42,1061+2020,4 0,7179

Trudne do uchwycenia w postaci możliwie prostej w interpretacji, ale jednocześnie spełniającej przyjęte wymogi formalne, okazało się modelo

wanie wynagrodzeń w sekcji górnictwo i kopalnictwo. Nie wystąpiła tam wyraźna tendencja zmian, a znaczne miesięczne wahania wynagrodzeń spowodowały, iż analizowane informacje liczbowe dotyczące 38 okresów wykazywały najwyższą zmienność (28,3%) oraz cechowały się bardzo wysoką średnią1 (3581,2 zł) i odchyleniem standardowym (1015,7 zł).

Wynagrodzenia w sekcji przetwórstwo przemysłowe charakteryzowały się stosunkowo niskimi przeciętnymi miesięcznymi przyrostami (11,95 zł) i stanem wyjściowym na poziomie 1522 zł.

Uzyskanie trendu o postaci wielomianu drugiego stopnia dla analizy wynagrodzeń w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (E) było możliwe dzięki usunięciu obserwacji nietypowych z okresów: 4, 5, 16, 27 i 36. Charakterystyczny jest wyrównany poziom przeciętnego wynagrodzenia w okresie t = 0 w tej sekcji. Kształtowało się ono na stosunkowo wysokim poziomie 2020,4 zł, odchylenie standardowe wynosiło 257 A, a zmienność 16,4%. Otrzymany trend wykazywał rosnąco-malejącą tendencję miesięcznych wynagrodzeń.

Zmiany przeciętnych wynagrodzeń brutto w sektorze przedsiębiorstw w poszczególnych działach przetwórstwa przemysłowego, w badanym okresie, w województwie dolnośląskim przedstawia tab. 3.

1 Wyższą średnią (3772,9 zł) odnotowano jedynie w dziale poczta i telekomunikacja.

(7)

Tabela 3. Przeciętne wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw w działach przetwórstwa przemysłowego

determinacji R 1 1 Wynagrodzenia w dziale produkcja artyku

łów spożywczych i napojów f i = 8,2249 r + 1484 0,7065

2 Wynagrodzenia w dziale włókiennictwo t s = 9,4538 t-l-1166,8 0,8150 3 Wynagrodzenia w dziale produkcja odzieży

i wyrobów futrzarskich ^%⁼- 0,327911 +18,2311+ 945,39 0,8647 4 Wynagrodzenia w dziale produkcja drewna

i wyrobów z drewna oraz ze słomy i wikliny ?„ = — 0,441512 -1-21,813 t-ł-1206,1 0,7692 5 Wynagrodzenia w dziale produkcja masy

włóknistej oraz papieru ^— ^—

6 Wynagrodzenia w dziale działalność wyda

wnicza, poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji

= 12,895 r + 1815,7 0,8370 7 Wynagrodzenia w dziale produkcja wyro

bów chemicznych ^{f i ,}⁼29,152t+2244,9 0,7092

8 Wynagrodzenia w dziale produkcja wyro

bów gumowych i z tworzyw sztucznych ⁼14,2881 +1506,7 0,8588 9 Wynagrodzenia w dziale produkcja wyrobów

z pozostałych surowców niemetalicznych f i 3 = 13,1381 + 1509,1 0,7940 10 Wynagrodzenia w dziale produkcja metali ? , 4 = 12,3361 +1612,3 0,7341 11 Wynagrodzenia w dziale produkcja wyro

bów metalowych gotowych, z wyjątkiem maszyn i urządzeń

f i s = 10,3461 +1593,9 0,7142

12 Wynagrodzenia w dziale produkcja maszyn

i urządzeń, gdzie indziej nie sklasyfikowana f i 6 = 15,29 r-ł-1665,3 0,7866 13 Wynagrodzenia w dziale produkcja maszyn

i aparatury elektrycznej, gdzie indziej nie sklasyfikowana

- -

14 Wynagrodzenia w dziale produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i tele

komunikacyjnych

= 14,5021 +1234,3 0,7177 15 Wynagrodzenia w dziale produkcja instru

mentów medycznych, precyzyjnych i optycz

nych, zegarów i zegarków

f i , = 12,591 + 1634,4 0,7215

16 Wynagrodzenia w dziale produkcja pojaz

dów mechanicznych, przyczep i naczep ^{f i 0}⁼15,8681 +1751,8 0,8689 17 Wynagrodzenia w dziale produkcja pozo

stałego sprzętu transportowego f i , = 9,8 0 2 t+ 1576,0 0,8612 18 Wynagrodzenia w dziale produkcja mebli,

działalność produkcyjna gdzie indziej nie sklasyfikowana

= 8,3975 f-t-1137,3 0,8884

(8)

Analiza szeregów czasowych wynagrodzeń w dziale produkcja masy włóknistej oraz papieru, a także w dziale produkcja maszyn i aparatury elektrycznej, gdzie indziej nie sklasyfikowana wykazała brak tendencji zmian, przy średnich wynoszących odpowiednio: 1874 zł i 2031 zł i odchyleniach standardowych na poziomie 185,3 A i 155,3 zł. Nieznaczne miesięczne wahania wynagrodzeń spowodowały, iż analizowane zjawiska wykazały niską zmienność (6,5% i 7,5%).

W pozostałych działach przetwórstwa najniższym początkowym po

ziomem badanego zjawiska charakteryzowały się następujące branże:

produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich (945 zł), produkcja mebli, działalność produkcyjna gdzie indziej nie sklasyfikowana (1137 A) i włó

kiennicza (1166,8 zł). Najwyższym przeciętnym wynagrodzeniem cechował się w początkowym okresie badania dział produkcja wyrobów chemicz

nych (2244,9 zł). W dziale tym odnotowano jednocześnie najwyższe przeciętne miesięczne przyrosty (na poziomie blisko 30 zł) oraz wysoką zmienność w granicach 16,4%. Podczas gdy w innych działach przetwórst

wa przemysłowego (produkcja artykułów spożywczych i napojów oraz włókiennictwo, a także produkcja pozostałego sprzętu transportowego i produkcja mebli, działalność produkcyjna gdzie indziej nie sklasyfikowa

na) przyrosty te nie przekroczyły 10 zł. Podobną miesięczną skalę zmian przeciętnych wynagrodzeń obrazuje trend w dziale produkcja wyrobów metalowych gotowych, z wyjątkiem maszyn i urządzeń.

Wysokim odchyleniem od przeciętnych wynagrodzeń wyróżniały się branże: produkcja wyrobów chemicznych, produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych, produkcja metali, produk

cja pozostałego sprzętu transportowego oraz produkcja pojazdów mecha

nicznych, przyczep i naczep, gdzie odchylenie standardowe stanowiło odpowiednio: 435; 257; 240,8; 233,9 i 226,9 A.

Stosunkowo niską wartością odchylenia standardowego cechują się wynagrodzenia w branży: produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich jak również produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz ze słomy i wikliny (adekwatnie 74,5 i 78,9 zł), przy jednoczesnej niskiej zmienności.

Z równań paraboli drugiego stopnia, które najlepiej opisują kształ

towanie się przeciętnych wynagrodzeń w dziale produkcja odzieży i wyro

bów futrzarskich, a także produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz ze słomy i wikliny wynika, że trendy zmian wynagrodzeń w badanych działach charakteryzowały się tendencją rosnąco-malejącą.

Analizy przeciętnych wynagrodzeń brutto w sektorze przedsiębiorstw w działach sekcji E dokonano na podstawie informacji liczbowych zamieszczonych w tab. 4.

(9)

Tabela 4. Przeciętne wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw w działach sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę

determinacji R1 1 Wynagrodzenia w dziale wytwarzanie i za

opatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę

wodną i gorącą wodę ?24 = -0,6913 tJ+45,144t+2110,8 0,7200 2 Wynagrodzenia w dziale pobór, uzdatnianie

i rozprowadzanie wody t 25 = 16,5121 + 1708,4 0,7249

W dziale wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę wstępny poziom wynagrodzeń wynosił 2110,8 zł.

W drugim z działów tej sekcji (pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody) liniowość powiązań między zmienną objaśnianą a czasem pozwala na stwierdzenie, że początkowa wysokość przeciętnych wynagrodzeń (1708 zł) cechowała się przeciętnym przyrostem, równym 16,5 zł. Różnica „stanu wyjścia” między działami sekcji E wynosiła zatem ponad 400 zł.

Zmiany zmiennych Y27 i Y28 w badanym okresie w województwie dolnośląskim przedstawia tab. 5.

Pułap, od jakiego rosły płace w pierwszej z grup budownictwa, to 1637,7 zł, przy przeciętnym przyroście miesięcznym 11,9 zł. Współczynnik elastyczności zmiennej Y w czasie wynosił w województwie dolnośląskim 0,078, a wyrównany poziom zjawiska w okresie t = 1 (styczeń 1999) kształtował się na poziomie 1536,3 zł.

Tabela S. Przeciętne wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw w grupach budownictwa w układzie PKD

determinacji R1 1 Wynagrodzenia w grupie wznoszenie kom

pletnych obiektów budowlanych lub ich czę

ści; inżynieria lądowa i wodna

f 21 = 11,8631 + 1637,7 0,7070

2 Wynagrodzenia w grupie wykonywanie in

stalacji budowlanych t 2t = 1536,310,07* 0,7324

Trendy przeciętnych wynagrodzeń brutto w sektorze przedsiębiorstw w działach sekcji G w badanym okresie w województwie dolnośląskim przedstawia tab. 6.

(10)

Najniższy przeciętny stan początkowy wynagrodzeń zaobserwowano w sekcji G w dziale handel detaliczny z wyjątkiem sprzedaży pojazdów mechanicznych i motocykli; naprawa artykułów użytku osobistego i do

mowego (1280,7 zł). W dziale tym najniższy był także stały przyrost przeciętnych wynagrodzeń — na poziomie 12 zł. W modelu wynagrodzeń w dziale sprzedaż, obsługa i naprawy pojazdów mechanicznych i motocy

kli; sprzedaż detaliczna paliw do pojazdów samochodowych tendencja zmian wynagrodzeń miesięcznych miała charakter rosnąco-malejący.

Tabela 6. Przeciętne wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw w działach sekcji handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów mechanicznych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego

determinacji R 2 1 Wynagrodzenia w dziale sprzedaż, ob

sługa i naprawy pojazdów mechanicz

nych i motocykli; sprzedaż detaliczna pa

liw do pojazdów samochodowych

t 30 = - 0,458412+24,23 f + 1570,4 0,7718

2 Wynagrodzenia w dziale handel hurtowy

i komisowy ?31 = 16,2771 + 1559,1 0,9445

3 Wynagrodzenia w dziale handel detaliczny z wyjątkiem sprzedaży pojazdów me

chanicznych i motocykli; naprawa arty

kułów użytku osobistego i domowego

f 31 = 12,008 £ + 1280,7 0,7788

Kształtowanie się modeli przeciętnych wynagrodzeń brutto w działach transportu prezentuje tab. 7.

Tabela 7. Przeciętne wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw w działach transportu

determinacji R2 1 Wynagrodzenia w dziale transport lądowy

i rurociągowy ?35= 17,16 £+1679,9 0,7014

2 Wynagrodzenia w dziale poczta i telekomu

nikacja t 3S = —1,3137 £2+ 79,439 £+2550,3 0,7609

Zdecydowanie odmienny był odnotowany w obu analizowanych działach sekcji I „stan otwarcia”: wyrównany poziom zjawiska w okresie

(11)

1 = 0 wynosił odpowiednio 1680 zł przy stałym przyroście równym 17 zł w transporcie lądowym i rurociągowym oraz 2550 zł w dziale poczta i telekomunikacja. W dziale tym odnotowano w badanym okresie najwyższą średnią (3722,9 zł) oraz bardzo wysokie odchylenie standardowe (948,4 zł).

Model przeciętnych wynagrodzeń brutto w sektorze przedsiębiorstw w dziale obsługa nieruchomości przedstawia tab. 8.

Tabela 8. Przeciętne wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw w dziale obsługa nieruchomości

Zmienna objaśniana Funkcja trendu Współczynnik

determinacji R2 Wynagrodzenia w dziale obsługa

nieruchomości fas = 21,851+1568,2 0,8627

Parametry uzyskanej funkcji mają istotną treść ekonomiczną: przecięt

ny miesięczny przyrost wynagrodzeń wynosił w tym dziale 21,85 zł, przy początkowym poziomie równym 1568 zł. Zmienność wynagrodzeń brutto kształtowała się w granicach 13%, a odchylenie od średniej (1994,3 zł) wynosiło 258 zł. 4

4. Podsumowanie

Po uwzględnieniu przyjętych na wstępie założeń formalnych, dla analizowanych 38 zmiennych otrzymano 27 liniowych trendów kształ

towania się przeciętnych wynagrodzeń, siedem trendów o postaci wielo

mianu drugiego stopnia, jeden trend potęgowy, a dla trzech (górnictwo i kopalnictwo, produkcja masy włóknistej oraz papieru, produkcja maszyn i aparatury elektrycznej gdzie indziej nie sklasyfikowana) brak tendencji zmian nie pozwolił zbudować trendu.

Najwyższą zmiennością cechowały się przeciętne wynagrodzenia w sek

cji C — górnictwo i kopalnictwo (28,3%) oraz w dziale poczta i telekomu

nikacja (25,5%), najniższą zaś zmiennością charakteryzowały się przecięt

ne wynagrodzenia w dziale sprzedaż, obsługa i naprawy pojazdów mechanicznych i motocykli, sprzedaż detaliczna paliw do pojazdów samochodowych (5,3%), a także w dziale produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz ze słomy i wikliny (5,6%).

Stan początkowy na najniższym poziomie wystąpił w dziale produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich (945,4 zł), produkcja mebli, działalność

(12)

produkcyjna gdzie indziej nie sklasyfikowana (1137,3 zł), w sekcji hotele i restauracje (1145,7 zł) oraz w dziale włókiennictwo (1166 zł). W wymie

nionych sekcjach i działach przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w momencie t = 0 było znacznie niższe od przeciętnego wynagrodzenia w sekcjach C, D i E razem odnotowanego w regionie dolnośląskim w styczniu 1999 r. — wynosiło ono 1674 zł [2]. Znacznie wyższym od podanej wielkości „stanem otwarcia” cechowały się przeciętne wyna

grodzenia brutto w dziale poczta i telekomunikacja (2550,3 zł), produkcja wyrobów chemicznych (2244,9 zł), wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (2110,8 zł).

Stałe miesięczne przyrosty nie przekraczające 10 zł cechowały przecięt

ne wynagrodzenia w dziale: produkcja artykułów spożywczych i napojów (8,2 zł), produkcja mebli, działalność produkcyjna gdzie indziej nie sklasyfikowana (8,4 zł), w sekcji obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (8,65 zł), w dziale włókiennictwo (9,4 zł) i produkcja pozostałego sprzętu transpor

towego (9,8 zł). W każdym z wymienionych działów i sekcji przebieg zmienności zmiennej objaśnianej miał charakter liniowy.

Wśród działów i sekcji, w których kształtowanie się przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń miało charakter liniowy, najwyższymi przyros

tami wyróżniały się przeciętne płace w: dziale obsługa nieruchomości (21,9 zł), sekcjach hotele i restauracje oraz transport, gospodarka magazy

nowa i łączność (po 23,1 zł), a także w dziale produkcja wyrobów chemicznych (29,1 zł). W obu wymienionych grupach znajdują się działy i sekcje, w których odnotowano zarówno wysoki (2244 zł), jak i niski (1137 zł) początkowy poziom miesięcznych wynagrodzeń.

W zbiorowości zmiennych, dla których jako najlepiej opisującą prze

bieg zmienności wybrano wielomian drugiego stopnia, najniższym „pozio

mem wyjściowym” odznaczały się przeciętne wynagrodzenia w dziale produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich (945,4 zł).

Przy najwyższym poziomie początkowym (2550,3 zł) najszybciej rosły (początkowe tempo wzrostu na poziomie blisko 80 zł) przeciętne miesięczne wynagrodzenia w dziale poczta i telekomunikacja. Odchylenie od średniej wartości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia na poziomie niemal 1/4 wartości średniej jeszcze bardziej różnicowało płace w tym dziale w porów

naniu z miesięcznymi wynagrodzeniami w innych analizowanych działach i sekcjach. Podobnie wysokie w stosunku do średniej odchylenie wartości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (niemal 1/3 wartości średniej) charakteryzowało płace w sekcji górnictwo i kopalnictwo.

(13)

Literatura

[1] Bagdziński S.L.: Lokalna polityka gospodarcza w okresie transformacji systemowej.

Toruń: UMK 1994.

[2] „Biuletyn Statystyczny”. GUS Warszawa 1/1999.

[3] „Biuletyn Statystyczny Województwa Dolnośląskiego”. US Wrocław 1999 nr 1-12, 2000 nr 1-12, 2001 nr 1-12, 2002 nr 1-2.

[4] Cybulski L.: Konkurencyjność regionów a segmentacja rynków pracy. W: Polityka budowy regionu konkurencyjnego. Strategie — modele — postęp technologiczny. Red.

M. Klamut. Wrocław: Wyd. AE 2000.

[5] Ekonometria. Red. K. Jajuga. Wrocław: Wyd. AE 1998.

[6] Opałło M.: Mierniki rozwoju regionów. „Wiadomości Statystyczne”. Warszawa 1997 nr 3.

[7] Welfe A.: Ekonometria. Warszawa: PWE 1998.

ANALYSIS OF WAGE AND SALARY TRENDS

IN AN ENTERPRISE SECTOR OF LOWER SILESIA VOIEVODSHIP IN THE YEARS 1999-2002

Summary

One of the important factors influencing regional development is the social wealth, which has been evaluated in this study on the basis of the level of salaries. The article presents the analysis of developmental trends in monthly gross salaries in the enterprise sector of Lower Silesia voievodship.

Models of developmental tendencies were used as instruments. The study is of empirical nature.