Podstawowe zasady bezpiecznego stosowania

Podstawowe zasady bezpiecznego stosowania olejków eterycznych

Co to są olejki eteryczne

Olejki eteryczne to substancje aromatyczne, wytwarzane przez rośliny, a pozyskiwane przez człowieka w procesach destylacji lub tłoczenia. Charakteryzują się intensywnym zapachem, charakterystycznym dla danej rośliny. Olejki dają tłuste odczucie na skórze, są lotne z parą wodną. Olejki mają skomplikowany skład chemiczny - są mieszaniną substancji z grupy alkoholi, estrów, fenoli, terpenów itd.

Rośliny wytwarzają olejki w wyspecjalizowanych komórkach roślinnych i gromadzą je w liściach, łodygach, kwiatach, drewnie, nasionach czy też kłączach. W świecie roślin olejki pełnią rozmaite funkcje, m.in. służą do walki z patogenami (bakterie, wirusy, grzyby), mają odstraszać roślinożerców i insekty lub manipulować zachowaniem owadów w sposób korzystny dla rośliny (wabienie zapylaczy).

Jak odpowiedzialnie korzystać z olejków eterycznych

1. Traktujemy olejki jako cenne dary Natury. Pamiętajmy jednak, że choć olejki są 100%

naturalne i pochodzą z ziół i kwiatów, to w wyniku tłoczenia lub destylacji uzyskaliśmy olejek w koncentracji niespotykanej w Naturze. Olejki trzeba rozcieńczać przed użyciem.

Pamiętaj, że to dawka czyni lek lub truciznę.

2. Stosujemy olejki w odpowiednim rozcieńczeniu, a jeśli właściwości konkretnego olejku dopuszczają zastosowanie stężenia 100% punktowo na skórę, stosujemy nie więcej niż 1-2 krople.

3. Dbamy o kupione olejki, by przez złe warunki przechowywania nie utraciły jakości.

Olejki przechowujemy w chłodnych pomieszczeniach, nie narażamy na zmiany temperatury, na działanie tlenu i światła. Powszechnie lubiane olejki cytrusowe są najbardziej kłopotliwe – mają krótki termin przydatności. Łatwo się utleniają, a utlenione mogą zwiększać ryzyko podrażnień skóry. Przeterminowane olejki możesz użyć do domowych porządków.

4. Przy zakupach kierujemy się właściwościami olejku. Niektóre olejki eteryczne, jak na przykład lawenda, mają szerokie spektrum działania. Dlatego warto inwestować w olejki, które są naprawdę przydatne, zamiast kolekcjonować stosy olejków, których zastosowanie stanowi dla nas zagadkę.

5. Przy stosowaniu olejków można korzystać z efektu synergii, czyli połączenia olejków eterycznych, które razem mogą zadziałać nawet o kilkadziesiąt procent skuteczniej.

Dyfuzja olejków eterycznych - jak robić to bezpiecznie

Rozpylanie olejków nazywa się również dyfuzją. Dyfuzja to rozpraszanie cząsteczek w przestrzeni. Obecnie olejki eteryczne można rozpylać/dyfuzować za pomocą różnych urządzeń i metod jak:

● nawilżacze powietrza – olejek eteryczny wlewa się do pojemnika z wodą, a urządzenie wytwarza aromatyczną mgiełkę, charakteryzuje się cichą pracą, można regulować czas działania (np. 1-3 godziny). Nawilżacz musi być dostosowany do olejków eterycznych. ​Przy rozpylaniu olejków eterycznych w powietrzu ​nawilżanie pomieszczenia jest niezwykle istotne​. Olejki, wdychane z powietrzem, działają osuszająco na błony śluzowe, co prowadzi do zgęstnienia wydzielin w drogach oddechowych i pogorszenia stanu zdrowia. Przy jednoczesnym nawilżaniu powietrza ten przykry efekt jest zniwelowany. Optymalny czas pracy takiego urządzenia to 1 godzina. Następnie pomieszczenie warto przewietrzyć i zrobić przerwę 1-2 godziny. Do nawilżacza wlewamy 2-5 kropel olejku eterycznego, zależnie od siły zapachu i osobistej wrażliwości. W pomieszczeniach z dziećmi należy stosować 1-2 krople olejku, przy czym wybieramy olejki bezpieczne dla dzieci. W sypialni niemowlaka unikaj stosowania tego typu urządzeń – dla małych dzieci wystarczy 1 kropla olejku, wkropiona do miseczki z gorącą wodą, ustawiona w kącie pokoju. Przy zachowaniu opisanych zasad bezpieczeństwa rozpylanie olejków jest generalnie uznawane za bezpieczne dla zwierząt domowych ​. Dodatkowo warto pamiętać o umożliwieniu zwierzętom opuszczenia pomieszczenia, w którym odbywa się dyfuzja.

● kominki aromaterapeutyczne, tabliczki / pralinki woskowe i świece do aromaterapii. Stosując kominki wypełnione wodą, zwróć uwagę na poziom wody w zbiorniku: jeśli woda wyparuje, a olejki osiądą na ściankach naczynia, dojdzie do niekorzystnego przegrzewania się olejków.

Natomiast sama gorąca woda nie jest dla olejków szczególnie szkodliwa, ponieważ olejki przeważnie powstają w procesie destylacji w temp. ok. 100 °C

●​dostępne są również dyfuzory, których głównym celem jest rozpraszanie olejków eterycznych w pomieszczeniu. Z ang. ​nebulizer ​nazywane czasami także po polsku nebulizatorami.

Najczęściej szklane, umieszczone na drewnianej podstawce. Ich mechanizm oparty jest na zwężce Venturiego. Do ich działania nie potrzeba wody ani ciepła.

● ​inhalacje i parówki (olejek wlewa się do gorącej wody) – to wygodny, wydajny i skuteczny sposób wziewnego stosowania olejków eterycznych. Należy przy tym uwzględnić charakterystykę danego olejku eterycznego - niektóre olejki, np. mięta pieprzowa, nie są przeznaczone do stosowania w ten sposóbu udziecie do lat 4. Wygodny sposób inhalacji parowej

to użycie olejku w kabinie prysznicowej: 1-2 krople olejku nanieś na ściankę kabiny. Para wodna, powstająca w czasie kąpieli pod prysznicem porwie olejek, a kabina przepełni się zapachem. Doskonałe postępowanie w przypadku terapii dróg oddechowych, w tym zatok.

Uwaga – jeśli kąpią się dzieci, 1 kroplę olejku nanieś na ścianę na wysokości poza zasięgiem dzieci.

●​spraye do aromatyzowania pomieszczeń to wygodny i szybki sposób na wprowadzenie olejku do pomieszczenia; przydatne zarówno w domu, jak i w samochodzie

● sztyfty do nosa, wąchanie olejków prosto z buteleczki lub ze słoiczka, w którym znajduje się kulka waty czy inny materiał nasączony olejkiem, słoiczki z aromatyzowaną solą kamienną – te wszystkie sposoby umożliwiają indywidualne korzystanie z olejku eterycznego, bez angażowania w to osób obecnych w pomieszczeniu. Tego typu techniki zalecane są do stosowania w przestrzeni publicznej, np. szkołach, biurach, transporcie publicznym itp.

●​biżuteria aromaterapeutyczna (wisiorki lub bransoletki z kawałkiem filcu lub kamyczkiem ​lava stone ​nasączonymi olejkami) – to również bezpieczny sposób dyfuzji indywidualnej

● stosowanie jako środki czystości na większe powierzchnie – płyny do mycia podłóg, spraye do blatów i inne

● spryskiwanie odzieży, obuwia, zabawek czy kocyka

● perfumy aromaterapeutyczne – to perfumy wykonane z olejków eterycznych, których celem jest dostarczenie przyjemnego zapachu oraz właściwości zdrowotnych

● stosowanie maści lub kosmetyków z olejkami eterycznymi na skórę – zapoznaj się najpierw z zasadami stosowania olejków na skórę

● kąpiele – sprawdź zasady stosowania olejków w kąpieli

● sauna

Czy dyfuzja olejków może być niebezpieczna?

Dyfuzja to najbardziej bezpieczny sposób stosowania olejków eterycznych. Jednak należy zachować ostrożność i stosować pewne zasady bezpieczeństwa, szczególnie w następujących przypadkach:

● u dzieci stosuj wybrane olejki eteryczne, przeznaczone dla nich (jeśli chcesz użyć w pokoju dziecka olejek, który nie jest dla dzieci przeznaczony, np. w celu dezynfekcji pomieszczenia, zrób to pod nieobecność dziecka)

● u osób szczególnie wrażliwych na zapachy (wdychanie olejków może pogorszyć samopoczucie, np wywołać ból głowy)

● u osób cierpiących na astmę i obturacyjną chorobę płuc. Klinicznie wykazano, że olejki eteryczne, szczególnie z grupy olejków eukaliptusowych, mogą być bardzo pomocne w tych chorobach, jednak możliwa jest indywidualna negatywna reakcja na zapach olejku eterycznego. Jeśli chory jest źle nastawiony do olejków eterycznych i zakłada ich negatywny wpływ na zdrowie, bardzo możliwe, że pod wpływem zapachu dozna silnego stresu i ataku choroby (tzw. efekt nocebo, odwrotność placebo). Z tego powodu warto pamiętać, by nikogo na siłę nie zmuszać do dyfuzji czy wdychania olejków eterycznych

● p​owszechnie lubiane olejki eteryczne to olejki cytrusowe, więc jeśli planujesz dyfuzję w miejscu odwiedzanym przez wiele osób, zastosuj zapach z wiodącą nutą cytrusową, bo to zmniejszy ryzyko negatywnej reakcji (np. w sklepie, w biurze, w gabinecie dentystycznym)

● w czasie jazdy samochodem nie wdychaj olejków usypiających i zmniejszających skupienie, ale wybierz coś orzeźwiającego i mobilizującego do myślenia

● jeśli używasz nawilżacza powietrza z olejkami, wytłumacz swojemu dziecku, że nie wolno stawać w strumieniu oparów – jeśli mgiełka osadzi się na skórze dziecka, mamy do czynienia z aplikowaniem olejków na skórę

● jeśli stosojesz olejki w formie maści, na kocyk, aromatyzujesz dziecięce zabawki, upewnij się, że dziecko nie ma możliwości wkładania sobie olejku do buzi lub rozumie, że nie należy tego robić (aby zapobiec przypadkowemu spożyciu olejku eterycznego)

● stosując spraye aromatyczne, rób to w bezpiecznej odległości od oczu

● jeśli nie lubisz zapachu wybranego olejku, wybierz po prostu inny lub zrób mieszankę olejków o przyjemnym dla ciebie zapachu

Olejki eteryczne dla dzieci a bezpieczeństwo

U dzieci należy zachować szczególną ostrożność, stosując olejki eteryczne. Niewskazane są m.in. olejki bogate w mentol, ponieważ mogą wywołać problemy z układem nerwowym, oddechowym oraz wysypkę. Ponadto nie wolno używać u dzieci olejku golteriowego ani brzozy cukrowej (​Betula lenta​) ze względu na ryzyko rozwoju bardzo niebezpiecznego zespołu Reye’a.

Olejki zawierające fenole (goździk, cynamon, tymianek, oregano) drażnią mocno skórę, również przy rozpylaniu olejków w pomieszczeniu, dlatego jeśli chcesz je zastosować w pokoju małego dziecka, uczyń to pod jego nieobecność. Kolejna grupa zakazana dla dzieci to olejki o działaniu neurotoksycznym, mi.in. tujowy, hyzopowy czy szałwii lekarskiej.

UWAGA: olejków mięty pieprzowej, eukaliptusowego, rozmarynowego, kajeputowego ani innych olejków zawierających składnik o nazwie 1,8-cyneol (inaczej: eukaliptol, kajeputol) nie stosuj blisko buzi dziecka do lat 4.

Dyfuzja olejków eterycznych w pokoju małego dziecka

Najbezpieczniejszy sposób to stosowanie olejków eterycznych na miskę z gorącą wodą.

Zaczynać należy od mikro ilości olejków, na początek od 1 kropli, wlać do miski z gorącą wodą, którą umieszczamy w pokoju dziecka, w pewnej odległości od łóżeczka.

W pokojach starszych dzieci można również stosować dyfuzory. Wygodną formą aromaterapii dziecięcej jest zastosowanie 1 kropli olejku w kabinie prysznicowej: kroplę olejku nanieś na ścianę kabiny, na wysokości niedostępnej dla dzieci. Gorąca woda z prysznica wyzwoli moc olejku.

Charakterystyka olejku eterycznego i zalecenia bezpieczeństwa na przykładzie drzewka herbacianego

Nazwa botaniczna/ rodzina​: ​Melaleuca alternifolia / Myrtaceae Kraj pochodzenia / region​: Australia. Chiny, Afryka

Metoda otrzymywania​: destylacja z parą wodną Olejek pozyskiwany z:​ liści i gałązek

Rodzina zapachu​: drzewno-zielna

Nuta​: głowy; zapach nietrwały, nie często wykorzystywany w preparatach perfumeryjnych, ze względu na medyczne skojarzenia. Dla porównania olejek manuka ( ​Leptospermum scoparium), zwany nowozelandzkim drzewkiem herbacianym, pachnie subtelniej, jak las po deszczu, ze słodkimi niuansami.

Dobrze się komponuje z olejkami ​: przyprawowymi jak cynamon, gałka muszkatołowa, goździk, a także z tymiankiem, rozmarynem, lawendą i kadzidłowcem

Główne składniki​: terpinen-4-ol 39,8%, gamma-terpinen 20,1%, alfa-terpinen 9,6%, terpineol, 1,8-yineol, alfa-terpineol, para-cymen, alfa-pinen, d-limonen 1,1% (zidentyfikowano ok. 200 składników olejku)

Alergeny wg UE​: limonen

Maksymalne dopuszczalne stężenie na skórę​: 15% w preparatach na skórę, chociaż z praktyki wiadomo, że olejek herbaciany nie wywołuje oparzeń nawet przy zastosowaniu w formie nierozcieńczonej (punktowo). Standard IFRA to 1% w produktach kosmetycznych.

Fototoksyczność​: nie

Wygląd​: bezbarwny lub żółtawy płyn Temperatura zapłonu​: 57 °C

Gęstość względna​: 0,888 do 0,909 w 25 °C

Zastosowanie tradycyjne (vintage)​: drzewko herbaciane jest tradycyjnym lekiem Aborygenów, stosowanym jako napar (herbatka ziołowa).

Działanie​: w terapiach dróg oddechowych przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe z tymiankiem, eukaliptusem, cynamonem, lawendą, cytryną. Poza tym działanie przeciwbólowe z miętą, rumiankiem pospolitym, imbirem, goździkiem, lawendą. To olejek immunostymulujący z kadzidłowcem, cedrem, palmarozą. Wykazuje także działanie przeciwzapalne z eukaliptusem, imbirem, rumiankiem pospolitym.

Uwagi dodatkowe​: olejek drzewka herbacianego destylowany jest głównie z ​Melaleuca alternifolia, ​a dla ułatwienia identyfikacji olejku wprowadzono normy ISO. Zgodnie z normą nazwę olejek drzewka herbacianego można stosować do olejków uzyskanych z roślin z rodzaju Melaleuca zawierających terpinen-4-ol w ilości 38-45%. Olejek drzewka herbacianego bywa nazywany olejkiem, typ terpinen-4-ol.