0 ^ 0 5 % 1 r
Z oddziału ch orób w e w n ę tr z n y c h sz p ita la Ś w . Ł a zarza w K rakow ie.
W sprawie diazoreakcyi Ehrlicha w moczu
czas rozleglejszego zastosowania dla celów klinicznych. Po
chodzi to ztąd, iż zdania klinicystów, co do je j znaczenia, są różnorodne, i gdy jedni przypisują pojawieniu się diazo
reakcyi Ehrlicha w moczu pewną wartość, inni stanowczo jej zaprzeczają. A przecież okoliczność, iż diazoreakcya nie występuje nigdy w moczu fizyologicznym, lecz tylko w pe
w nych moczach patologicznych, naprowadza na myśl ja k ie goś' ściślejszego jej związku z pewnemi sprawami choro
bo wem i.
W celu wyrobienia sobie własnego sądu, o ile diazo
reakcya Ehrlicha w moczu ma znaczenie dla klinicysty w pojedynczych przypadkach chorobowych, przedsięwziąłem cały szereg badań w tym kierunku, przy ozem zużytkowa
łem wszystek m ateryał szpitalny, znajdujący się przez siedm miesięcy w moim oddziale. Diazoreakcyę wykonywałem przy pomocy kolegów sekundaryuszy i praktykantów codziennie, w każdym przypadku chorobowym, w godzinach przedpołu
dniowych i sam ściśle zapisywałem każdorazowy wynik, Dr. Antoni Krokiewicz,
p ry m ary u sz.
n ap isał
D iazoreakcya Ehrlicha w moczu nie znalazła dotych-
uwzględniając dokładnie przebieg kliniczny. W każdym przy
padku zejścia śmiertelnego porównywałem, o ile przebieg kliniczny i rozpoznanie kliniczne odpowiadały zmianom ana
tomicznym. Przy wykonywaniu diazoreakcyi posługiwałem się zawsze odczynnikiem , każdego dnia świeżo sporządzo
nym, według przepisu Ehrlicha, a mianowicie: 50 cctm. od
czynu Nr. I. (Acid. sulphanil. 5,0, Acid. hydroclilor. conc.
p. 50.0; Aquae destdl. 1000,0) mieszałem z 1 cctm. od
czynu Nr. II. (Natri nitrosi 0,50, Aquae destill. 100,0);
cztery cctm. tak sporządzonego rozczynu mieszałem w pro
bówce z takąż sam ą ilością moczu badanego i po w strzą
śnięciu probówki dolewałem doń 1 cctm. amoniaku. W ra
zie dodatniego wyniku, t. j. pojawienia się diazoreakcyi, ciecz w probówce przybierała zabarwienie krwawoczerwone, lub burgundowoczerwone a również i piana, po powtórnem silniejszem zakłóceniu probówki. Nadmienić należy, iż tylko zabarwienie krwawoczerwone, lub burgundowoczerwone, jest charakterystyczne dla diazoreakcyi Ehrlicha w moczu; wszel
kie inne zbliżone zabarwienie, n. p. pomarańczowoczerwone, nie jest dla niej właściwe.
Diazoreakęyę Ehrlicha w moczu w ykonałem 16,167 razy w 1,105 przypadkach chorobowych, mianowicie:
1) w przebiegu chorób narządu oddechowego 2) w przebiegu chorób
narządu krążenia . . 8) w przebiegu chorób
narządu traw ienia 4) w przebiegu chorób
nerkowych . . . 5) w przebiegu chorób
układu nerwowego . 6) w przebiegu chorób krw i i nieprawidłowej przemiany niateryi .
64-83 razy w 435 przyp. choroby
2015 „ 107 „ ,
826 , 70 »
1151 „ 65 *
990 „ 75 »
%72 „ 24 ,
7) w przebiegu zatruć ostrych . . . . . 8) w przebiegu rozmięk
czenia kości . 9) w przebiegu duru
brzusznego . . . . 10) w przebiegu zimnicy
(malaryi) . . . . 11) w przebiegu róży
•12) w przebiegu goścca stawowego i mięśnio
wego . . . 13) w przebiegu zapale
nia rzeźączkowego m i ę ś n i ...
14) w przebiegu stłucze
nia c i a ł a ...
15) w przebiegu ro p n i, ropnicy, posocznicy . 16) w przebiegu zapale
nia gruczołu przyusz- n e g o ...
3 7) w przebiegu nowo
tworów . . . .
16167 1105
Przechodząc do poszczególnych spraw chorobowych rzecz się ma następująco :
1. C horoby narząd u o d d e c h o w e g o .
a) D ł a w c o w e z a p a l e n i e p ł u c i o p ł u c n y . ( Pleu- ropneumonia crouposa). W 88 przypadkach zapalenia płuc włóknikowego wykonano diazoreakcyę 873 razy. Diazoreak- cya Ehrlicha nie jest stałym objawem w zapaleniu płuc włó
ku iko wem. W 11 przypadkach, w których nastąpiło zejście śmiertelne, jedynie tylko z powodu zapalenia płuc włókni
kowego, bez jakiegokolwiek innego powikłania, przez cały 1*
64 razy w 13 przyp. choroby
47 „ 6 „ „
836 . 40 .
971 „ 67 „ „
22
,
2101 „ 12
178 „ 20
4 „ 1
883 . 48
niku dodatniego; w 3 zaś tylko przypadkach, i to w przy
padku jednym , gdzie, obok zapalenia płuc włóknikowego, dołączyło się i ropne zapalenie worka osierdziowego (peri- carditis tibrino- purulenta), zakończonych zejściem śmiertel- nem, można było stwierdzić przy kaźdem badaniu diazo- reakcyę. Pomiędzy przypadkam i wyleczonymi były k ilk a
krotnie i ciężkie zapalenia obustronne płuc, których okres wynosił 11 dni. Ujem ny wynik badania na diazorealccyę,.
pomijając przypadki zejścia śmiertelnego, stwierdzić można było w 47 przypadkach chorobowych; dodatni zaś, pomija
jąc również przypadki śmiertelne, — w 33 przypadkach.
W jednym przypadku ciężkiego obustronnego zapalenia płuc gdzie przez cały tydzień gorączka wynosiła 40° C., tylko dwa razy można było zanotować w ynik dodatni diazoreak- cyi pomimo, źe wykonywano ją codziennie przez 25 dni, gdyż chory z powodu ciężkiego nasilenia sprawy chorobowej bardzo powoli przychodził do zdrowia. W 21 przypadkach, pomimo źe gorączka w zapaleniu płuc dochodziła 39° C ., brak był zupełny diazoreakcyi. W 15 przypadkach zapalenia płuc obustronnego nie zauważono wcale diazoreakcyi. W przy
padkach, w których w ystąpiła diazoreakcya, utrzym yw ała się ona zazwyczaj do przełom u, poczem nagle sp ad a ła;
w rzadkich przypadkach i po przełam aniu się gorączki utrzy
mywała się nadal przez kilka dni acz w słabszem nasileniu.
W przebiegu z g o r z e l i p ł u c (gangraena pulmonum), w następstwie zapalenia płuc włóknikowego, badano diazo- reakeyą w 3 przypadkach: w 2-ch nie stwierdzono ani razu diazoreakcyi pomimo wykonania jej 88 razy. W jednym przy
padku, który zakończył się śmiercią, a sekcya stwierdziła jedynie tylko zgorzel płuc, wykonano 62 razy diazoreakcyę;
w drugim przypadku chory opuścił szpital prawie zupełnie wyleczony a wykonano ją 26 razy. Natomiast w trzecim przy
padku, gdzie wykonano 8 razy diazoreakcyę zawsze z wy
nikiem dodatnim, sekcya stwierdziła: Gangraena pulmonis
sin. ss. perforatione in cavum pleuriticum sin. Hypoplasia vasorum. Sepsis.
b) Z a p a l e n i e p ł u c n i e ż y t o w e , (Bronchopneumo- nia lobularis). W zapaleniu płuc nieżytowem, z charakterem zapalenia płuc grypowego (influencyjnego), wykonano w 21 przypadkach 136 razy diazoreakcyę, zawsze z wynikiem ujem nym , W 1 tylko przypadku dwa razy można było zauwa
żyć diazoreakcyę. Gorączka w tych przypadkach spostrzega
nych dochodziła 38'9° 0 .; wszystkie zakończyły się po
myślnie.
c) Z a p a l e n i e n i e ż y t o w e o s k r z e l i . (Bronchitis).
W przebiegu nieżytu oskrzelowego, połączonego z gorączką wykonano 94 razy diazoreakcyę w 14 przypadkach choro
bowych, zawsze z wynikiem ujemnym.
d) Z a p a l e n i e o p ł u c n e j . (E xsudatum pleuriticum).
W 13 przypadkach zapalenia s u r o w i c z o w ł ó k n i k o w e g o o p ł u c n e j wykonano diazoreakcyę w moczu 137 razy, pra
wie zawsze z wynikiem ujemnym. Diazoreakcya w przebiegu zapalenia surowiczowłóknikowego opłucnej nie ma donioślej
szego znaczenia, gdyż w jednym przypadku, zakończonym śmiercią, pomimo wykonania jej 36 razy, był jej brak, a w innych od czasu do czasu, — chociaż rzadko, — poja
w iała się.
Natomiast w przypadku zapalenia r o p n e g o o p ł u c n e j , w którym sekcyą wykazała: Exsudatum pleuriticum purulentum s in ..ss. compressione et atelectasi pulm onis sin.
Bronchitis purulenta. Peritonitis chronica adhaesiva. P e rl-e t - parametritis adhaesiva — diazoreakcya dała wynik zawsze dodatni. W przypadku tym wykonano diazoreakcyę 65 razy.
e) G r u ź l i c a p ł u c . (Phthisis tuberculosa pulmonum).
W przebiegu gruźlicy wykonano 4598 razy diazoreakcyę w 235 przypadkach.
W ykonyw ano j ą codziennie i to:
w 5 przypadkach przez 91— 90 dni
w 2 „ „ 8 4 —80 ,
w 5 „ „ 8 0 - 7 0 ,,
w 7 przypadkach przez 70—60 dni
w 7 „ „ 60— 50 „
w 11 „ „ 50—40
w 20 „ „ 40— 30 ,,
w 7 „ „ 30— 20 „
w 70 „ „ 20 — 10 „
a w pozostałych przypadkach po kilka razy i tylko w 8,.
w których nie stwierdzono gorączki, wykonano diazoreakcyę po razu. W 96 przypadkach wypadła diazoreakcya doda
tnio, a w 139 ujemnie. W 71 przypadkach, w których dia
zoreakcyę stwierdzono, nastąpiła śmierć (reszta usunęła się z pod obserwacyi szpitalnej; zawsze jed n ak można było za
uważyć znaczne pogorszenie w porównaniu ze stanem, ja k i chorzy przedstawiali w chwili przyjęcia do szpitala). W kilku przypadkach (9) można było pierwotnie stwierdzić w szczy
tach płucnych nieznaczne zmiany, a jeśli diazoreakcya w y stąpiła, sprawa chorobowa przybierała zawsze przebieg ostry i kończyła się niepomyślnie. Niejednokrotnie mogliśmy zau
ważyć, iż diazoreakcya wyprzedziła badanie bakteryologiczne i stanowiła wobec nieznacznych zmian gruźliczych w szczy
tach p łu cn y ch , bardzo ważną wskazówkę dla ocenienia sprawy chorobowej. Również stwierdzono, iż diazoreakcya nie zależy od ilości prątków w plwocinach. U chorego, u któ
rego wykonano 70 razy diazoreakcyę z wynikiem ujemnym, pomimo kilkakrotnego w ykazania w plwocinach bardzo zna
cznej ilości prątków gruźliczych, przebieg choroby był wcale korzystny, gdyż chory ze znacznem stosunkowo polepszeniem opuścił szpital. W innych zaś przypadkach, gdzie nie znale
ziono pierwotnie w plwocinach prątków gruźliczych, a mimo to w ystąpiła w moczu diazoreakcya, przebieg gruźlicy przy
bierał charakter ostry. W 139 przypadkach, w których dia- zoreakcyi ani razu nie stwierdzono w przebiegu gruźlicy płuc, chorzy opuścili szpital ze znacznem polepszeniem.
W 5 przypadkach g r u ź l i c y p r o s ó w k o w e j p ł u c i n a r z ą d ó w w e w n ę t r z n y c h (Tuberculosis miliaris),, stwierdzonych sekcyą, wykonano 49 razy diazoreakcyę za
wsze z wynikiem dodatnim. Zaznaczyć wypada, iz we wszy
stkich tych przypadkach diazoreakcya występywała bardzo silnie; zwykła jed n ak na dzień lub dwa dni przed śmiercią tracić na nasileniu. Pojawienie się stałe diazoreakcyi w prze
biegu gruźlicy prosówkowej płuc i innych narządów we
wnętrznych stanowi bardzo ważny czynnik rozpoznawczy dla tej choroby. Doświadczyliśmy tego w przypadku, gdzie wszystkie przypady chorobowe przez 18 dni, a mianowicie ogólna sinica, liczba 40 oddechów na minutę, rozsiany nie
żyt drobnych oskrzelków, wysoka gorączka o torze przeryw a
nym i to głównie występująca rano, poty etc. przemawiały za sprawa prosówkową w miąższu płucnym. Tymczasem brak diazoreakcyi w moczu wykluczał gruźlicę prosówkową, co też w dalszym przebiegu klinicznym zyskało zupełne po
twierdzenie.
Biegunka w następstwie o w r z o d z e ń g r u ź l i c z y c h j e l i t a nie wpływa ujem nie na pojawienie się diazoreakcyi Ehrlicha w moczu, jeśli i płuca są dotknięte gruźlicą. Roz
legle wrzody gruźlicze w jelitach stwierdzono sekcyą w 56 przypadkach; w innych przypadkach można było zawsze o istnieniu ich wnioskować, uwzględniając zmiany w płu
cach, z obrazu klinicznego, t. j. ciągłych i uporczywych biegunek, połączonych z morzyskiem.
K r w o t o k p ł u c n y nie wpływa ujemnie na pojawie
nie się diazoreakcyi. Na 11 przypadków krw otoku płucnego stwierdzono w 6 przypadkach diazoreakcyę. W przypadkach tych przebieg sprawy chorobowej by ł niekorzystny, połą
czony z wysoką gorączką, a czas spostrzegania klinicznego po krwotoku wynosił od 5— 48— 68 dni. W 4 przypadkach nie stwierdzono diazoreakcyi, chociaż czas spostrzegania kli
nicznego po krwotoku wynosił 40 dni; chorzy też z pole
pszeniem opuścili szpital. Natomiast w jednym przypadku u mężczyzny, gdzie wśród krw otoku nastąpiło zejście śmier
telne, badanie na diazoreakcyę, codziennie wykonywane po
przednio przez 16 dni, dało wynik ujemny. W przypadku tym stwierdzono na stole sekcyjnym nieznaczne zmiany g ru
źlicze w szczytach p łu cn y ch , krw otok do jam y płucnej w skutek pęknięcia naczynia krwionośnego, nieliczne owrzo
dzenia gruźlicze w jelitach ; przeważnie jed n ak zmiany zna
cznego zwyrodnienia tłuszczowego mięśnia sercowego i in
nych narządów wewnętrznych. Zm arły okazywał za życia bardzo znaczny stopień ogólnej niedokrewności, przyezem od czasu do czasu występował u niego stan podgorączkowy.
Z chwilą stwierdzenia w moczu diazoreakcyi Ehrlicha rokowanie w gruźlicy jest prawie zawsze niepomyślne. Za
zwyczaj bowiem, skoro się ona raz pojawi, więcej nie ustę
puje i tylko, co do nasilenia, waha się, a tern samem sta
nowi zapowiedź szybkiego przebiegu gruźlicy. W bardzo tylko rzadkich przypadkach, — gdyż według naszego do
świadczenia tylko w 2-ch przypadkach, — wydarzyło się, że chorzy po opuszczeniu szpitala i dostaniu się na długi czas w warunki korzystniejszego bytu, a szczególnie lepszej w entylacyi, nie okazywali diazoreakcyi przy powtórnem przyjęciu ich do szpitala i dopiero po dłuższym tu pobycie, występy wała u nich znów diazoreakcya, zgodnie z pogor
szeniem ogólnego stanu.
Powikłanie gruźlicy płuc i jelit z z a p a l e n i e m p r z e w l e k ł e m n e r e k (amyloidosis renum, nephritis chronica) powoduje wynik ujem ny ze względu na diazoreakcyi E hrli
cha w moczu. (Wogóle nie mogliśmy nigdy stwierdzić przy zapaleniu przewlekłem nerek, bez powikłania ze spraw ą gru
źliczą, diazoreakcyi). W jednym tylko przypadku, -— na 3 dni przed śmiercią, otrzymaliśmy diazoreakcyi w moczu, — a odnośny protokół sekcyjny opiewał: „Cavernae parvae tu- berculosae utriusąue apicis pulmonum. Peribronchitis caseosa.
Endocarditds verrucosa recens mitralis. Degeneratio amyloidea ren u m "; w 6 zaś przypadkach, w których nastąpiło zejście śmiertelne w przebiegu gruźlicy narządów wewnętrznych, powikłanej zmianami przewlekłem! w nerkach, był b rak dia
zoreakcyi do końca życia, przyezem w pojedynczych p rzy
padkach chorobowych wykonano diazoreakcyi od 8 — 90 razy. Nadmienić należy, iż odnosi się to do zmian przewie-
Mych w nerkach; białkomocz bow iem , który występuje w ostrym przebiegu gruźlicy narządów wewnętrznych, nie paraliżuje wystąpienia diazoreakcyi w moczu. Ropnie w ner
kach, a w ogóle ropnica, jak o powikłanie gruźlicy narządów wewnętrznych, nie wpływa ujemnie na pojawienie się diazo
reakcyi. W jednym bowiem przypadku, gdzie au to p sja stw ierdziła: Phthisis pulmonum. Peribronchitis caseosa nodosa.
TJlcera tbc. intestinorum. Peritonitis suppurativa exsudativa.
Nephritis apostematosa. Pyämia, 7 razy przed śmiercią wy
konana diazoreakcya dała zawsze wynik dodatni.
Gruźlica j a m y o t r z e w n o w e j , wobec nieznacznych zmian w płucach i jelitach, nie daje diazoreakcyi w moczu.
Spostrżeżenie to opiera się na 4-ch przypadkach, z których jed en zakończył się śmiercią. W tym ostatnim przypadku wykonano 44 razy diazoreakcyę, prawie zawsze z wynikiem ujemnym, a s e k c ja w y k azała: Peribronchitis tuberculosa lobi superioris pulmonis sin. Bronchitis purulenta. Bronchiectases.
Peritonitis tbc. adhaesiva. Tuberculosis nodosa lienis. Lepto- meningitis /ibrosa. Atropina musculi cordis. Anasarca maj.
gradus. Anaemia permagna univ.
Jeśli gruźlica umiejscowią się przeważnie w n a r z ą d z i e m o c z o p ł c i ,o w y m, diazoreakcya Ehrlicha w moczu nie zawsze występuje. W jednym przypadku u kobiety 80- letniej, u której z powodu rychłego zejścia śmiertelnego, wykonano zaledwie 3 razy diazoreakcyę z wynikiem ujem nym, se k c ja stwierdziła: Endometritis et salpingitis tbc. T u
berculosis peritonei. W drugim przypadku, u dziewczyny 14- latniej z pierwotną gruźlicą nerki prawej, występowała dia
zoreakcya Ehrlicha w moczu tylko od czasu do czasu i w ska
zywała zawsze na rozpad ogniska serowatego w miąższu nerkowym, skoro poprzedzała krwawe moczenie, tudzież po
jaw ianie się prątków gruźliczych w rozpadłych bryłkach se
rowatych, pośród osadu moczowego się znajdujących.
R o p i e n i e n a t l e g r u ż l i c z e m (abscessus frigidus) może wywoływać diazoreakcyę Ehrlicha w moczu, która po
otwarciu ropnia ustępuje. Nerki jednak nie mogą przedsta
wiać naówczas cech przewlekłego zapalenia.
Jeśli w przebiegu gruźlicy płuc dołączy się z g o r z e l p ł u c (Grangräna pulmonum), diazoreakcyi może brakować.
Dowodzi tego przypadek chorobowy, w którym 47 razy w y
konano diazoreakcyę, zawsze z wynikiem ujemnym.
f) R o z e d m a p ł u c . (Emphysema pulmonum). W 53 przypadkach rozedmy płuc wykonano 580 razy diazoreak
cyę. Zawsze w ynik jej był ujemny. Największa liczba reak- cyj w pojedynczym przypadku wynosiła 30, 32, 35, 46- razy. Zejście śmiertelne nastąpiło w 11 przypadkach i do tych przypadków należy odnieść największą ilość spostrze
żeń. W każdym przypadku można było stwierdzić objawy niedomogi mięśnia sercowego, w mniejszem lub w większem nasileniu. B iegunka i białkomocz, jako wyraz zastoju żyl- nego w trzewach brzusznych, nie wpływały na diazoreakcyę..
Dusznica piersiowa (asthma bronchiale) towarzyszyła 2 razy.
II. V itia C O r d i s . W przebiegu chorób narządu krążenia wykonano 2016 razy diazoreakcyę w 107 przypadkach,, a mianowicie:
w przebiegu Endarteritis chroń. 603 razy w 34 przyp.
n Endoca.rdit. aort. chr. 132 ti u 5 n
ii „ mitral.
chroń... 732 n » 35 n u Endocard. mitr. Myo-
card... 19 11 n 2 n w przebiegu Pericardit. chr. adhaes. 85 u n 5 n
n Myocarditis chroń. 353 ii n 19 „
u Insuff. m. cordis in
ind. C. kyphoscoliosi 92 n 11 7 n
2016 n 11 107 n
Praw ie w każdym pojedynczym przypadku w ykony
wano znaczniejszą liczbę diazoreakcyj: od 34—98. W 20-tu przypadkach, w czasie spostrzegania klinicznego, nastąpiło zejście śmiertelne. Zazwyczaj diazoreakcya nie występowała.
w moczu w przebiegu zaburzeń w narządzie krążenia;
w rzadkich przypadkach i to skoro poczynały się objawy znaczniejszej niedomogi mięśnia sercowego, w ytw arzały się zawały krwawe w płucach, lub dołączała się n. p. sprawa zapalno-ropna w tkance podskórnej, lub w narządach we
wnętrznych, można było ją stwierdzić w moczu, jak o zja
wisko przemijające. Nie zawsze jed n ak w czasie niedomogi mięśnia sercowego pojawiała się w moczu diazoreakcya Ehr- licha; w kilku przypadkach, w których nastąpiło zejście śmiertelne i gdzie sekcya nie w ykazała żadnego powikłania, pomimo wykonywania diazoreakcyi 48, 65, 66 razy, otrzy
mywaliśmy w ynik ujemny. Diazoreakcya w przebiegu zabu
rzeń w narządzie krążenia nie jest przeto zjawiskiem stałem ; w razie jednak wystąpienia jej w moczu stanowi częstokroć zapowiedź znaczniejszej niedomogi mięśnia sercowego; z chwilą polepszenia się stanu mięśnia sercowego zw ykła ustępować.
III. C horoby n arządu tr a w ie n ia .
a) W przebiegu zaburzeń w p r z e w o d z i e p o k a r - m o w y m (żołądka i jelit) wykonano diazoreakcy w 56 przy- padkach 482 razy a mianowicie:
w 6 przypadkach Catarrhus ventriculi acid. • . 68 razy
w 8 „ gastroduodenalis . 79 n
w 4 » Gastritis acuta . . . 25
w 3 M Gastroenteritis choleriformis. . 8 11 w 10 n Catarrhus ventriculi mucosus . 79 11 w 6 n TJlcus ventriculi rotundum. . . 113 17
w 4 n Enteritis follicularis. . 79 17
w 11 ii Dysenteria . . 11 11
w 1 n Typhlitis stercoralis . . 6 n
w 2 ii Coprostasis . . . . . 3 11
w 1 ii Stenosis intestinorum eperiton. ehr. 11 ii
w 56 482 n
W e wszystkich tych przypadkach diazoreakcya w ypa
dła ujemnie i tylko w przebiegu zapalenia mieszkowego je lit, w okresie ropienia (Enteritis follicularis in stadio suppu-
rationis), od czasu do czasu, zgodnie z pojawieniem się gorą
czki, można było zauważyć i diazoreakcyę w moczu. N ad
mieniamy jednak, iż nie należy mieszać odczynu bilirubino- wego w przypadkach żółtaczki, który występuje po dolaniu do moczu żółtaczkowego odczynnika Elirlicha (kwas sulfani- linowy, kwas solny, azotyn sodowy), powodując zabarwienie burgundowo-czerwono, atoli znika po podaniu amoniaku.
b) W przebiegu c h o r ó b w ą t r o b y wykonano diazo
reakcyę w 14 przypadkach 844 razy. W 9 przypadkach m a r s k o ś c i z a n i k o w e j m i ą ż s z u w ą t r o b o w e g o (Cirr- hosis hepatis atrophica) wykonano diazoreakcyę 239 r a z y —•
i to w 2 przypadkach po 90 razy, a w innych po kilka lub kilkanaście razy. Sekeyą stwierdzono w 2 przypadkach roz
poznanie kliniczne. Nadmienić należy, iż jeśli nie zachodzi powikłanie marskości miąższu wątrobowego ze zmianami przewlekłem! nerek, występuje w moczu od czasu do czasu diazoreakcya niezależnie od bilirubiny. Natomiast nie stwier
dzono ani razu diazoreakcyi w przebiegu 4 przypadków k a m i c y ż ó ł c i o w e j (Chole.lithiasis) podczas przesuwania się kamyków żółciowych (Colica hepatica), pomimo 38° C.
gorączki i wykonania diazoreakcyi 89 razy. W jednym tylko przypadku, gdzie sekcya stwierdziła z a p a l e n i e b ł o n i c z e ś c i a n y w o r e c z k a ż ó ł c i o w e g o (Cholecystitis diphteri- tica e cholelitbiasi. Abscessus hepatis) i r o p n i e w m i ą ż s z u w ą t r o b o w y m , w ciągu 16-dniowej obserwacyi kli
nicznej , każdego dnia można było zauważyć diazoreakcyę Ehrlicha w moczu.
IV. MorbllS B r i g h t i . W przebiegu przewlekłego zapale
nia nerek wykonano diazoreakcyę Ehrlicha w moczu 1151 razy w 65 przypadkach chorobowych. W 14 przypadkach nastąpiło zejście śmiertelne z powodu zapalenia przewlekłego nerek, przyczem oględziny pośmiertne nie w ykazały ża
dnego powikłania. Liczba doświadczeń w pojedynczym przy
padku wynosiła 76, 66, 65, 52, 40, 36 (2 razy), 32, 80 (5 razy); zresztą wykonano diazoreakcyę w pojedynczych przypadkach po kilka lub kilkanaście razy. W ynik zawsze
był ujemny naw et i wtedy, gdy w przebiegu zapalenia prze
wlekłego nerek dołączyła się krótkotrw ała gorączka z po
wodu powikłania z zapaleniem dławcowem m igdałków (ton- sillitis crouposa), lub z zapaleniem miąźszowem migdałków (tonsillitis parenchymatosa). Tylko w 2 przypadkach u cho
rych, u których poprzednio przez dłuższy czas z powodu cierpienia skóry stosowano zewnętrznie przetwory chryzora- binowe, występowała diazoreakcya od czasu do czasu w sła
bym stopniu.
V. C horoby układu n e r w o w e g o .
W przebiegu chorób nerwowych wykonano 990 razy diazoreakcyę Ehrlicha w moczu, w 75 przypadkach choro
bowych, a mianowicie w przebiegu:
Neurasthenia . . . . 60 razy w 8 przyp H y s t e r i a ... 36 „ w 7 n E p i l e p s i a ... 168 „ w 11 !) Paralysis agitans . 10 „ w 1 ii
Chorea major . . . . 3 „ w 1 V
Mbs. Basedovi . . . . 15 „ w 2 n
Idiotismus-Cretin. 18 „ w 2 n
Oommotio cerebri . 9 „ w 2 n
„ medidlae spin. 19 „ w 1 rr Paralysis nervi fac. 2 2 % w 1 n
Pacchymening haem. 2 „ w 1 ii
„ öervicalis
hypertroph... 1 „ w 1 n Tumor ad basim cerebri 33 „ w 5 n Apoplexia cerebri. Hemipl. 115 „ w 5 n Dementia, (Seleros. diss.) . 53 „ w 3 ii Paralysis bulbaris . 38 „ w 1 n
Tabes dorsualis . 134 „ w 4 n
Sclerosis lateralis . 23 , w 3 n Myelitis transversa . ~. 109 „ w 9 n Syringomyelia . . . . 54 „ w 1 n Neuritis ischiadica . 68 a w 6 n
990 a w 75 n
W e wszystkich przypadkach nie stwierdzono ani razu diazoreakcyi E hrlicha w moczu, pomimo źe w przypadku zapalenia przerostowego opony rdzenia pacierzowego w czę
ści szyjnej (Pacehym eningitis hypertrophica cervicalis) na
stąpiło zejście śmiertelne wśród głębokiej odleżyny na ku
prze i za życia kilkakrotnie spostrzegano ciepłotę 38° C.
a odczyn wykonano na kilka dni przed śmiercią. Liczba do
świadczeń ograniczała się do kilkunastu w pojedynczym przypadku; niekiedy jednak dochodziła wcale pokaźnej ilo
ści i tak n. p. w wiądzie rdzenia pacierzowego (Tabes dor- sualis) po 80 i 42 razy, w udarze mózgowym (apoplexia cerebri) 99 razy ; w padaczce (epilepsia) 116 razy itd.
VI. C horoby k rw i i n iep ra w id ło w ej p rzem ian y m a tery i.
a) W przebiegu u i e d o k r e w n o ś c i . wykonano 326 razy diazoreakcyę Ehrlicha w moczu, w 22 przypadkach chorobowych, a mianowicie:
w przebiegu Ghloranaemia wykonano 70 razy W 9 przyp
77 Haemophilia 71 10 77 W 1 77
77 Anaem ia per
niciosa . 17 73 77 w 4 77
;; Hydraemia p .
dysenteriam 104 77 w 5 77
77 Leucaemia r> 30 w 2
77 Pseudoleucaemia 77 39 77 w 1 77
W e wszystkich tych przypadkach diazoreakcya w y
padła ujemnie. W przypadkach białaczki prawdziwej i wrze- komej można było niejednokrotnie stwierdzić gorączkę wyż
szą nad 39° C. W jednym przypadku złośliwej niedokrewno- ści postępowej, białaczki i choroby Hodgina nastąpiło zejście śmiertelne, a sekcya nie w ykazała żadnego powikłania.
b) W 2 przypadkach c u k r ó w k i (diabetes mellitus), gdzie ilość cukru wahała między 7 '5 % a 9 '5 % , wykonano 46 razy diazoreakcyę. D iazoreakcya w przebiegu cukrówki daw ała wynik ujem ny i tylko raz w przypadku, który, za
kończył się śmiertelnie, zauważono w przebiegu krwawego
zaw ału płucnego ■ diazoreakcyę w moczu. Sekcya w tym przypadku w ykazała: Embolia arteriae pulmonalis utriusque.
Ilyperaemia passiva renum et hepatis. Gcmgraena lobi supe- rioris d. post infarctum.
VII. Z a tr u c ia o s tr e W u stro ju . W przebiegu zatrucia ustroju w y s k o k i e m , g a z a m i , a l k a l o i d a m i , m e t a - 1 o i d a r n i wykonano w 13 przypadkach 64 razy diazoreak-
•eyę, a m ianowicie:
w przebiegu ostrego zatrucia
w y s k o k i e m ...w 5 przyp. wykonano 42 razy w przebiegu ostrego zatrucia
tlenkiem węgla . . . . w 1 „ „ 1 „ w przebiegu ostrego zatrucia
k o k a i n ą ... w 1 „ „ 2 „ w przebiegu ostrego zatrucia
morfiną w 1 „ „ 2 ,,
w przebiegu ostrego zatrucia
kwasem karbolowym . w 1 „ „ 3 „
w przebiegu ostrego zatrucia
f o s f o r e m ... w 4 „ „ 13 „ ; nigdy nie otrzymano diazoreakcyi w moczu. W szystkie przy
padki były wkrótce po zatruciu leczone w szpitalu i zakoń
czyły się pomyślnie, prócz zatrucia CO.
VIII R ozm ięk czen ie k o ści. (Osteomalacia). W przebiegu rozmiękczenia, kości wykonano 47 razy diazoreakcyę u 6 k o b ie t; wynik zawsze był ujemny. Badaniu podlegały cięż
sze przypadki Liczba doświadczeń w jednym przypadku wynosiła 30, a w drugim 13; zresztą ograniczono się do j e dnorazowego badania.
IX Dur b rzu szn y. (Typhus abdominalis). W durzę brzu
sznym wykonano diazoreakcyę 836 razy w 40 przypadkach -chorobowych. Przeważnie były ciężkie przypadki dum brzu
sznego w pełnym rozwoju; tylko w jednym przypadku chory znajdował się w leczeniu szpitalnem, z powodu za
krzepu żyły udowej lewej , w następstwie przebytego duru
brzusznego. W każdym przypadku duru brzusznego z po
czątku choroby, a mianowicie w I. i II. okresie klinicznym, zauważyć można było silną diazoreakcyę, która w III. okre
sie klinicznym słabła znacznie, a w IV . brakowało jej.
Jeśli pomimo wysokiej gorączki diazoreakcya słabiej wypadała, lub był je j brak, zawsze można było dobrze ro
kow ać; jeśli zaś pomimo zmniejszenia s ię . gorączki, lub na
wet jej ustąpienia, diazoreakcya utrzym ywała się w tym samym stopniu, albo naw et w zm agała się, stanowiło to za
powiedź nawrotu lub zejścia śmiertelnego. W jednym zale
dwie przypadku u nałogowego pijaka, po przebytym durzę brzusznym, można było jeszcze przez kilkanaście dni, w okre
sie ozdrowienia, stwierdzić diazoreakcyę Ehrlicha w moczu.
Na 40 chorych tylko dwie osoby zm arły z dum brzusznego;
jedna w końcu II. okresu klinicznego i anatomicznego — bez powikłania, drugą z powodu powikłania duru brzusz
nego ropniami płuc. W obu przypadkach diazoreakcya wy
stępowała bardzo silnie aż pod koniec życia. Zresztą pomimo powikłań z zapaleniem ropnem ucha środkowego, lub głębo
ki em i odleżynami (w 4 przypadkach), zgodnie z brakiem diazoreakcyi w moczu, nastąpiło wyzdrowienie. W jednym przypadku dur brzuszny przebiegał z pozorami: Nephroty- phus. Najwięcej w pojedynczym przypadku wykonano dia
zoreakcyę 53, 46, 45 razy ; najmniej 11 razy. W przypadku w którym chory okazywał zakrzep żyły udowej, w następ
stwie przebytego duru brzusznego, wykonano 38 razy diazo
reakcyę z wynikiem ujemnym. N a p o d s t a w i e n a s z e g o d o ś w i a d c z e n i a k l i n i c z n e g o u p r a w n i e n i j e s t e ś m y d o t w i e r d z e n a , i ż d i a z o r e a k c y a w y s t ę p u j e z a w s z e w p i e r w s z y c h o k r e s a c h d u r u b r z u s z n e g o i s t a n o w i d l a ń j e d e n z o b j a w ó w c h o r o b o w y c h ; t u d z i e ż , ź e p o j a w i e n i e s i ę d i a z o r e a k c y i w d u r z ę b r z u s z n y m w s k a z u j e n a s p r a w ę c h o r o b o w ą r o z w i j a j ą c ą s i ę , a w i ę c t e m s a m e m g r o ź n ą i n i e d o z w a l a j ą c ą n a d o b r e r o k o w a n i e , p o d c z a s g d y u s t ą p i e n i e j e j j e s t z a p o w i e d z i ą p o m y ś l n i e p r z e
b i e g a j ą c e g o d u r u b r z u s z n e g o . W y s t ą p i e n i e di a- z o r e a l t c y i w o k r e s i e o z d r o w i e n i a w s k a z u j e n a n a w r o t d u r u b r z u s z n e g o . D i a z o r e a k e y a w d u r z ę b r z u s z n y m , t o d r o g o w s k a z d l a l e k a r z a .
X. Z im nica. (Interm ittens, — Malaria). W przebiegu zimnicy wykonano 337 razy diazoreakcyę w 61 przypad
kach chorobowych. W 56 przypadkach można było stwier
dzić ostry okres chorobowy; w 5 przypadkach zakażenie zimnicze przewlekłe, charakteryzujące się zabarwieniem zie- mistem skóry i obrzękiem przewlekłym śledziony. Przewa
żnie obraz chorobowy odpowiadał torowi zimnicy codziennej (Febris interm ittens quotidiana), lub trzeciaczkowej (F. in
termittens tertiana); w 2 tylko przypadkach torowi zimnicy czwartaczkowej (F. interm ittens quartana), a w 3 przypad
kach zimnica występowała pod postacią kliniczną nerwobó
lów — i to dwa razy w zakresie nerw u oczodołowego gór
nego (neuralgia supraorbitalis), a raz nerwów lędźwiowych (neuralgia lumbalis). W jednym przypadku, w przebiegu przewlekłego zakażenia zimniczego, przebiegającego za życia z objawami klinicznymi niedokrewności złośliw ej, sekcya stwierdziła: Anaemia permagna. Melanosis hepatis ac lienis.
W przypadku tym wykonano diazoreakcyę 4 razy z wyni
kiem ujemnym. Zauważyć należy, ze często w okresie ostre
go napadu zimniczego, — jed n ak nie zawsze, pomimo 40° C.
gorączki, — występuje diazoreakeya; prawie zawsze brak jej w okresie dreszczów. Niejednokrotnie można było stwier
dzić diazoreakcyę przez kilka dni po napadach zimnicy.
W przypadkach zakażenia przewlekłego jadem zimniczym diazoreakeya tylko raz w ystąpiła; zresztą zawsze w ynik jej by ł ujemny.
XI. R óża. (Erysipelas). W przebiegu róży wykonano diazoreakcyę 887 razy w 59 przypadkach. Największa liczba w pojedynczym przypadku wynosiła 23, 35, 36, 37, 39, 52 razy; zresztą wykonywano ją po kilka lub kilkanaście razy.
I tu nie można przypisać diazoreakcyi ważniejszego znacze
nia. W jednym bowiem przypadku, który zakończył się
Krokiewicz.- 2
śmiertelnie z powodu róży, diazoreakeya przez cały czas ob- serwacyi klinicznej w ypadała ujemnie. Sekcya w danym przypadku stw ierdziła: Dermatitis bullosa ac phlegmonosa cruris sin. Pacchymeningitis haemorrhagica. Atheromatosis universalis. Podobnie i w przypadku klinicznego rozpozna
nia Erysipelas cruris sin. ss. phlegmone, gdzie gorączka przez kilka dni dochodziła 39'4° C, nie można było stwierdzić w ciągu 17-dniowej obserwacyi klinicznej ani jednego razu dodatniego w yniku diazoreakcyi. Wogóle, na 56 przypadków róży, stwierdzono w 26 przypadkach diazoreakcyę. Zazwy
czaj towarzyszyła ona cięższym postaciom róży, choć nie b rak jej było i przy lekkich. Należy też podnieść, iż dia
zoreakeya nie zależała od gorączki. Niejednokrotnie wyda
rzało się, iż gorączka już opadła, a diazoreakeya przez na
stępnych kilka dni silnie występowała. Również i z obecno
ści diazoreakcyi nie można wnioskować na skłonność szerze
nia się róży, ja k to poucza doświadczenie kliniczne; nieraz bowiem zauważono b rak diazoreakcyi Ehrlicha w moczu, cho
ciaż sprawa chorobowa okazywała charakter róży wędrującej.
Zapalenie r o p n e t k a n k i p o d s k ó r n e j (Phlegmone erysipelatosa) jak o powikłanie róży nie wpływało na poja
wienie się diazoreakcyi. Niemniej i zapalenie ropne w in
nych narządach, ja k n. p. w jednym przypadku u kobiety, u której w następstwie silnej róży twarzy i głowy, połączo
nej z wysoką, do 40° C. dochodzącą gorączką, dołączyło się zapalenie ropne gruczołu przyusznego (parotitis suppurativa sin.). W przypadku tym wykonano 35 razy diazoreakcyę zawsze z wynikiem ujemnym.
XII. Z apalenia g o ś ć c o w e . S tłu c z e n ia .
a) Przypadków z a p a l e n i a s t a w ó w o s t r e g o l u b p r z y o s t r e g o (Polyarthritis rheumatica) leczono w szpitalu 53, a wykonano diazoreakcyę 910 razy. W 6 tylko przy
padkach zapalenia ostrego stawów, przy gorączce 39° C.
i zwyż, w ystąpiła w moczu diazoreakeya ; nadmienić jed n ak należy, iż okoliczność ta nie stała w związku ani z gorą
czką ani ze stopniem nasilenia spraw y chorobowej. Często
kroć bowiem można było zauważyć, iż pomimo dalszego trw ania wysokiej gorączki i szerzenia się spraw y chorobo
wej na dalsze stawy, diazoreakcya w moczu nie pojawiała się. Zresztą diazoreakcyi w moczu, w pozostałych 47 przy
padkach chorobowych, nie można było stwierdzić, pomimo, że w kilkunastu przypadkach wykonywano ją przez dłuż
szy czas.
b) W przebiegu g o ś ć c a m i ę ś n i o w e g o (rheumatis- mus muscularis) wykonano diazoreakcyę w moczu w 14 przypadkach 61 razy; zawsze z wynikiem ujemnym.
c) Również w 12 przypadkach z n a c z n i e j s z e g o s t ł u c z e n i a c i a ł a (contusio corporis), powikłanego nieraz ze złamaniem żeber, wykonano w moczu diazoreakcyę E h r
lich a 101 razy, zawsze z wynikiem ujem nym .
XIII. W 2 przypadkach z a p a l e n i a m i ę ś n i w na
stępstwie zapalenia rzeżączkowego (Myositis gonorrhoica), przebiegającego wśród gorączki 38 5" C. wykonano 22 razy diazoreakcyę Ehrlicha w moczu, zawsze z wynikiem ujemnym.
XIV. W przebiegu zapaleń r o p n y c h o g r a n i c z o n y c h lub r o z s i a n y c h tudzież z g o r z e l i o b w o d o w e j wykonano 178 razy diazoreakcyę w 20 przypadkach choro
bowych. W yłączyć tu należy wszelkie zapalenia ropne po
wstałe w następstwie. Poszczególnie rzecz się przedstawia, ja k następuje:
w przebiegu Angina follicularis wykonano 27 razy diazo
reakcyę w 8 przyp. chor.
w przebiegu Abscessus tonsillarum wykonano 9 razy diazo
reakcyę w 3 przyp. chor.
w przebiegu Furunculosis wykonano 2 razy diazoreakcyę w 1 przyp. chor.
w przebiegu Mastitis suppurat. wykonano 3 razy diazoreak
cyę w 1 przyp. chor.
w przebiegu Exsudatum parametrit. pur. wykonano 5 razy diazoreakcyę w 2 przyp. chor.
w przebiegu Paranephritis supp, wykonano 19 razy diazo- reakcyę w 1 przyp. chor.
w przebiegu Exs. paratyphl. pur. A nus praet. wykonano 52 razy diazoreakcyę w 1 przyp. chor.
w przebiegu Pyaemia p. pMegmone fern, wykonano 9 razy diazoreakcyę w 1 przyp. chor.
w przebiegu Phlegmone retroperiton. wykonano 10 razy dia
zoreakcyę w 1 przyp. chor.
w przebiegu Gangraena utriusque ped. et cruris p. congela- tionem wykonano 4-2 razy diazoreakcyę w 1 przyp.
chorob.
W przebiegu zgorzeli obu stóp i przedudzi, w następstwie odmrożenia, ani razu, pomimo gorączki i wykonania 42 razy diazoreakcyi, nie uzyskano wyniku dodatniego. Chory oka
zyw ał znacznego stopnia wynędznienie i został przeniesiony na oddział chirurgiczny, w celu odjęcia części obumarłych.
W przypadkach ropni, czyraków i ropnicy stwierdzono za
wsze, wraz z gorączkę, diazoreakcyę w m oczu; jednak zja
wisku temu nie można przypisać żadnego donioślejszego zna
czenia.
XV. W jednym przypadku z a p a l e n i a g r u c z o ł u p r z y u s z n e g o (Parotitis serosa) wykonano 4 razy diazore
akcyę, ale z wynikiem ujemnym. Chora naówczas gorącz
kowała między 38°— 38'5° C.
XVI. N o w o tw o r y .
R a k ż o ł ą d k a (Carcinoma ventriculi). Przypadków raka żołądka spostrzegano 3 5 , a wykonano diazoreakcyę Ehrlicha w moczu w przebiegu tej sprawy chorobowej 574 razy. W 12 przypadkach nastąpiło zejście śm iertelne; zresztą chorzy na własne żądanie, aby uniknąć autopsyi, opuścili szpital. Nadmienić jed n ak należy, iż w tych przypadkach rozpoznanie nie ulegało żadnej wątpliwości. W e wszystkich przypadkach, z wyjątkiem gdzie obok rak a żołądka znajdo
wały się bardzo rozległe zmiany gruźlicze w płucach i gdzie zejście śmiertelne rychlej należy odnieść do sprawy gruźli
czej (Phthisis florida pulmonum), niż do nowotworu rako-
w ego w żołądku i przerzutów rakowych w wątrobie, diazo- reakcya dawała w ynik ujemny. N i g d y w y b i t n e j d i a - z o r e a k c y i E h r l i c h a w m o c z u n i e s t w i e r d z i l i ś m y w p r z e b i e g u s a m e g o t y l k o r a k a w ż o ł ą d k u t a k , ż e o k o l i c z n o ś ć t ę p o d n o s i m y , j a k o c e c h ę r o z p o z n a w c z ą p o m i ę d z y i n n e m i w p e w n y c h w ą t p l i w y c h p r z y p a d k a c h , w k t ó r y c h , z p o w o d u b a r d z o p o s u n i ę t e j s p r a w y c h o r o b o w e j , r o z p o z n a n i e k l i n i c z n e j n ż t o n i e m o ź e b n e , j u ż t o t y l k o z p e w n e m p r a w d o p o d o b i e ń s t w e m p o s t a w i ć m o ż n a . Nawet w przebiegu zapalenia posokowatego jam y brzu
sznej, które nastąpiło w jednym przypadku w skutek prze
bicia nowotworu rakowego żołądka do jam y otrzewnowej, a w drugim — jako powikłanie bez przebicia ściany żo
łądka, nie otrzymaliśmy diazoreakcyi. W jednym przypadku w przebiegu rak a żołądka, który zakończył się śmiercią z powodu peritonitis septica e perforatione, wykonano 101 razy diazoreakcyę; w drugim 83 razy. Zresztą ograniczano się do w ykonania diazoreakcyi kilkanaście razy w pojedyn
czym przypadku.
Na uwagę 'zasługują dwa przypadki, w których brak diazoreakcyi, wbrew przebiegowi klinicznem u, przemawiał za nowotworem rakowym żołądka.
N. N. p rz y ję tą z o stała do sz p ita la ze zn aczn y m i o b rzęk am i. B a
d an ie kliniczne było u tru d n io n e z tego p o w o d u , że tre ś c i żołądkow ej n ie m ożna było u z y sk a ć ; c h o ra bow iem nie w y m io to w ała, a założenie zgłębnika, z po w o d u zn aczn eg o o sła b ie n ia, było niem o żliw e. O b raz kli
n icz n y p rz em aw ia ł za g ru ź licą p rz ew o d u p o k arm o w eg o i n a stęp o w ą w o d n isto ścią k rw i (k y d rem ia). C hora s k a rż y ła się n a ból w dolnej części b rz u ch a , w p o sta ci rzn ięcia, p o jaw ia jąc eg o się od c zasu do c za su
w dzień i w n o c y ; m ia ła c o d zien n ie 8 —9 sto lcó w w o d n isty ch , tu d zież przez cały p rzeciąg p o b y tu w sz p ita lu g o rą cz k o w a ła od 3 8 —89° C.
(w ciągu 18 d n ib B ad an iem stw ierd zić ty lk o m o żn a było w y p u k k ró t
szy n ad szczytem p raw eg o p łu ca , bez w ażn iejszy ch cech, b o leśn o ść całego b rz u ch a , a p o śró d ja m y b rzu szn ej guzy w ielk o ści o rzech ó w w łoskich i ja j gołębich, k tó ry to o b raz je d n a k , w m iarę szybko w z ra sta ją ce j o p u c h lin y ja m y b rz u szn e j, ry c h ło się z atarł. Z tego p o w o d u n a su w a ła się m yśl w czasie o b se rw a cy i k lin iczn ej, iż w d an y m p rz y
p a d k u m a się do c zy n ien ia z zagęszczeniem g ruźliczem szczy tu p łu ca p raw eg o , w rz o d am i g ruźliczym i w je lita c h i g ru ź licą g ru czo łó w k rez
kow ych (C o n d en satio ap icis p u lm o n is d ex tri. U lcera tu b e rc u lo s a inte- stin o ru m . T ab es m esara ic a ). Je d y n ie b ra k w m oczu d iazo reak cy i p rzez cały czas sp o strzeg an ia klin iczn eg o , k tó ra w p rzebiegu o w rzo d zeń g ru źliczych w y s tę p u je, n a p ro w a d z a ł n a sp ra w ę n o w o tw o ro w ą i w m y śl tego ro zp o zn a n o r a k a w ż o łąd k u i p rz erz u ty n a sieci i p o śró d g ru czo łów k rezk o w y ch . (C arcin o m a v e n tricu li. M e tasta se s c a rc in o m a to s a e o m en ti a c g la n d u la ru m m es ara ic a ru m ). N ie uleg a zatem w ątp liw o ści, iż w d a n y m p rz y p a d k u o d n ieść n ależy gorączkę i b ieg u n k ę do sp ra w y p osoczniczej (sek cy a w y k a za ła C arcin o m a e x u lc e ra n s v e n tricu li), w y w o ła n ej ro z p ad e m tk a n k i n o w o tw o ro w ej, a trafn o ś ć ro z p o z n a n ia kli
n icznego n a le ż y zaw dzięczyć sta łe m u u jem n e m u w yn ik o w i d ia z o re a k cyi E h rlic h a w m oczu. D iazoreakcyę w o w y m p rz y p ad k u w y k o n y w an o codziennie, p rzez 18 dni, aż do śm ierci.
W d ru g im p rz y p a d k u w sk azó w k i ety o lo g iczn e i o b ra z k lin iczn y p rz em aw ia ły za m ars k o śc ią z an ik o w ą w ą tro b y (c irrh o sis h e p atis a tro - p b ica). M ożna było stw ie rd zić niezw y k łe n a d u ż y w a n ie w ódki, b ard zo z n aczn y sto p ie ń o p u c h lin y ja m y b rz u szn e j, m niej k o ń czy n d o lnych, b ra k b ólów i w y m io tó w w czasie 14 dniow ego p o b y tu w szp italu . B a d an ie p ły n u w ilości 6 litró w , w ypu szczo n eg o z ja m y b rz u szn e j, w y k a za ło tre ś ć ja s n ą , czy stą, żółto b u rsz ty n o w ą , co p rzem aw iało p rzeciw zm ian o m z ap a ln y m n a otrzew n ej. W y k o n an o 10 ra z y d iazo reak cy ę z w y n ik iem u jem n y m , poczem ch o ry zm a rł. S ek cy a stw ie rd ziła n o w o tw ó r ra k o w y ż o łą d k a o u tk a n iu g a la re to w a tem i p rz erz u ty liczne n a o trzew n ej. Z w aży w szy , iż w ed łu g naszeg o d o św iad czen ia, w p rzebiegu m arsk o ści zanikow ej w ą tro b y w y stęp u je od czasu do c za su diazore- a k cy a, n iezależn ie od b iliru b in y w m oczu, b y lib y śm y u z y sk a li trafn e ro z p o zn a n ie klin iczn e, u w z g lęd n iają c b ra k jej w ciąg u n aszej dziesię- c io razo w ej o bserw acyi.
Inne przypadki rak a żołądkowego nie przedstawiały za życia żadnej trudności, co do pewności rozpoznania klini
cznego.
b) W przypadku r a k a g a r d z i e l ą (Carcinoma oesophagi), który zakończył się śmiertelnie wykonano 9 razy diazoreakcyę z wynikiem ujemnym.
c) W przypadku r a k a w ą t r o b y (Carcinoma hepatis) wykonano 5 razy diazoreakcyę, z wynikiem ujemnym.
d) W przypadku r a k a t r z u s t k i (Carcinoma pan- creatis) wykonano raz diazoreakcyę, z wynikiem ujemnym.
e) W przypadku r a k a o d b y t n i c y (Carcinoma recti) wykonano 3 razy diazoreakcyę, z wynikiem ujemnym.
W e wszystkich tych przypadkach nastąpiło zejście śmiertelne, a sekcya stwierdziła przerzuty nowotworowe w na
rządach wewnętrznych i gruczołach chłonnych jam y brzu
sznej.
f) R a k m a c i c y (Carcinoma uteri). W 7 przypadkach rozległego raka macicy wykonano 179 razy diazoreakcyę Ehrlicha w moczu. U chorych, dotkniętych rakiem macicy, w 3 przypadkach znajdowały się rozległe zmiany nowotwo
rowe w pęcherzu, a w jednym przypadku w pochwie i od
bytnicy. W e wszystkich przypadkach można było stwier
dzić zmiany nieżytowe pęcherza, w większym lub mniej
szym stopniu. Nigdy w przebiegu ra k a macicy nie zauwa
żono diazoreakcyi Ehrlicha w moczu; w jednym tylko przy
padku, w przebiegu bardzo rozległego rak a macicy, pęche
rza i odbytnicy stwierdzono, na 105 obserwacyj, diazoreak
cyę w moczu 8 ra z y ; zresztą zawsze b y ł b rak takowej.
W przypadku tym to krótkotrw ałe pojawienie się diazore
akcyi Ehrlicha w moczu należy odnieść do sprawy choro
bowej, która naówczas zaznaczyła się wysoką gorączką, obrzękiem nogi lewej, dreszczami i obecnością krw i w moczu.
Po tych 8 razach znikła aż do śmierci diazoreakcya w mo
czu. Sekcya tłómaczy nam to zjawisko, skoro uwzględnimy rozpoznanie anatom iczne: Carcinoma exulcerans vaginae, uteri, recti. Metastases carcinomatosae in parametrio. Fistula recens vesicovaginalis et vaginorectalis. Exsudatum purulentum saccatum in cavo Douglasi. Peritdpitis fibrinopurulenta. H y- dronephrosis renis d. Phlegmone cruris sin. Thrombosis venae cruralis sin. Atrophia musculi cordis.
W szystkie przypadki raka macicy zakończyły się śmier
telnie. W raku macicy zatem brak diazoreakcyi E hrlicha w moczu, jeśli nie dołącza się ostra ropna sprawa gorącz
kowa.
g) Nieco odmienniej ma się rzecz w przypadkach r a k a j a j n i k a (Carcinoma ovarii). W dwóch przypadkach raka
jajn ik a wykonano 111 razy diazoreakcyę w moczu, zawsze z wynikiem dodatnim. W 1 przypadku sekcya stwierdziła:
Carcinoma ooarii d. Metastases carcinomatosae łiepatis ac gl.
lymphaticarum abdominis. Endocarditis verrucosa recens;
w* drugim przypadku protokół Oględzin pośmiertnych opiewał:
Carcinoma ovarii utriusque. Carcinosis peritonei et omenti.
Peritonitis serofibrinosa traumatica (p. punctionem abdominis).
Atrophia musculi cordis. W tym ostatnim przypadku w yko
nano za życia diazoreakcyę 105 razy zawsze z wynikiem dodatnim.
Tyle co do diazoreakcyi Ehrlich a w moczu w przyto
czonych powyżej sprawach chorobowych.
Uwzględniając wynik naszych spostrzeżeń dochodzimy do następujących wniosków:
1) D i a z o r e a k c y a E h r l i c h a w m o c z u n i e m a ż a d n e g o d o n i o ś l e j s z e g o z n a c z e n i a t a k z e s t a n o w i s k a d y a g n o s t y c z n e g o j a k i p r o g n o s t y c z n e g o w z a p a l e n i u p ł u c k r u p o w e m i n i e i y t o w e m. » n i e ż y t a c h o s k r z e l o w y c h , w z a p a l e n i u o p ł u c n e j , w z g o r z e l i p ł u c , w r o z e d m i e p ł u c n e j , w c h o r o b a c h n a r z ą d u k r ą ż e n i a , t r a w i e n i a , u k ł a d u n e r w o w e g o , w c h o r o b a c h k r w i i n i e p r a w i d ł o w e j p r z e m i a n y m a t e r y i , w p r z e b i e g u z a t r u ć o s t r y c h w y s k o k i e m , m e t a l o i d a m i , a l k a l o i d a m i i g a z a m i , w p r z e b i e g u r o z m i ę k c z e n i a k o ś c i , z i m n i c y i ma - l a r y i , g o ś ć c a s t a w o w e g o i m i ę ś n i o w e g o , r ó ż y , z a p a l e ń m i ę ś n i n a t l e r z e ź ą c z l c o w e m , s t ł u c z e ń c i a ł a , z a k a ż e ń r o p n y c h i p o s o k o w a t y c h , z a p a l e n i a g r u c z o ł u p r z y u s z n e g o .
2) W c h o r o b a c h n e r k o w y c h , o i l e o n e n i e p o l e g a j ą n a z a t r u c i u l e c z n i c z y m i ś r o d k a m i b a r w i k o w y m i , n. p. c h r y z o r a b i n ą — d i a z o r e a k c y i E h r l i c h a w m o c z u n i g d y s t w i e r d z i ć n i e m o ż n a .
3) W p r z y p a d k a c h r a k a ż o ł ą d k a , g a r d z i e l ą , o d b y t n i c y , t r z u s t k i , w ą t r o b y i m a c i c y — b r a k
w p r z y p a d k a c h r a k a m a c i c y w y s t ą p i k r ó t k o t r w a ł a d i a z o r e a k c y a E h r l i c h a w m o c z u , ś w i a d c z y t o o d o ł ą c z e n i u s i ę r o z l e g l e j s z e g o z a p a l e n i a w t k a n k a c h ,
4) W p r z y p a d k a c h p i e r w o t n e g o r a k a j a j n i k ó w z n a s t ę p o w y m i p r z e r z u t a m i n a s i e c i i o t r z e w n e j d i a z o r e a k c y a w y s t ę p u j e w m o c z u .
5) W g r u ź l i c y p ł u c p o j a w i e n i e s i ę d i a z o r e a k c y i w m o c z u w s k a z u j e n a n i e p o m y ś l n e r o k o w a n i e , a m i a n o w i c i e n a p r z e b i e g o s t r y s p r a w y c h o r o b o w e j . C z ę s t o k r o ć d i a z o r e a k c y a w y p r z e
d z a t u b a d a n i e h a k t e r y o ł o g i c z n e . J e ś l i z m i a n y w p ł u c a c h s ą n i e z n a c z n e , a w m o c z u w y s t ę p u j e d i a z o r e a k c y a E h r l i c h a , s p r a w a c h o r o b o w a r y c h ł o s i ę k o ń c z y n i e p o m y ś l n i e . O b e c n o ś ć d i a z o r e a k c y i w m o c z u n i e s t o i w z a l e ż n o ś c i od i l o ś c i p r ą t k ó w w p l w o c i n a c h . M o ż e b y ć w p l w o c i n a c h d u ż o p r ą t k ó w , a j e d n a k j e ś l i n i e m o ż n a s t w i e r d z i ć w m o c z u d i a z o r e a k c y i E h r l i c h a , r o k o w a n i e n a r a z i e n i e j e s t zl e. B i a ł k o m o c z , j a k o w y r a z g o r ą c z k i w g r u ź l i c y , n i e p o z b a w i a w a r u n k ó w d l a p o w s t a w a n i a d i a z o r e a k c y i w m o c z u ; p o d o b n i e i o w r z o d z e n i a g r u ź l i c z e w j e l i t a c h i t o w a r z y s z ą c a i m b i e g u n k a . N a t o m i a s t n i e m a d i a z o r e a k c y i w m o c z u , j e ś l i , o b o k z m i a n g r u ź l i c z y c h w p ł u c a c h , i s t n i e j e p r z e w l e k ł e z a p a l e n i e n e r e k . Z g o r z e l p ł u c , j a k o p o w i k ł a n i e g r u ź l i c y p ł u c , c z ę s t o k r o ć p a r a l i ż u j e w y s t ą p i e n i e d i a z o r e a k c y i w m o c z u . B a r d z o o b n i ż a w a r t o ś ć p r o g n o s t y c z n ą d i a z o r e a k c y i w g r u ź l i c y p ł u c s k ł o n n o ś ć d o k r w i o t o k ó w p ł u c n y c h . N a ń w c z a s b o w i e m z m i a n y w p ł u c a c h i w o g ó l e w n a r z ą d a c h w e w n ę t r z n y c h n i e z n a c z n e , b r a k d i a z o r e a k c y i w m o c z u a m i m o t o p r z e z n a g ł e p ę k n i ę c i e z w y r o d n i a ł e j g r u ź l i c z e ś c i a n y n a c z y n i a , w s k u t e k
K roki ewicz. 2 #
n e g o k r w o t o k u i n i e s p o d z i e w a n e g o z e j ś c i a ś m ie r- t e l n e g o . W p r z y p a d k a c h u s a d o w i e n i a s i ę s p r a w y g r u ź l i c z e j p r z e w a ż n i e n a b ł o n a c h s u r o w i c z y c h p o ś r ó d g r u c z o ł ó w c h ł o n n y c h , n a r z ą d u r u c h o w e g o i m o c z o p ł c i o w e g o , d i a z o r e a k c y a E h r l i c h a w m o c z u a l b o w c a l e n i e z n a c h o d z i s i ę , l u b t y l k o ' o d c z a s u do c z a s u . Z a w s z e w y s t ę p u j e d i a z o r e - a k e y a E h r l i c h a w m o c z u w p r z y p a d k a h g r u ź l i c y p r o s ó w k o w e j i t y l k o c z a s a m i , p r z e d s a m a ś m i e r c i ą , s ł a b n i e co d o n a s i l e n i a .
6) W d u r z ę b r z u s z n y m , — n a w e t w p o s t a c i p o r o n n e j i l e k k i e j , — w y s t ę p u j e d i a z o r e a k c y a E h r l i c h a w m o c z u z a w s z e w I. i II. o k r e s i e c h o r o b o w y m ; p ó ź n i e j s ł a b n i e , l u b z u p e ł n i e z n i k a . D i a z o r e a k c y ę E h r l i c h a w m o c z u , w p r z e b i e g u d u r u b r z u s z n e g o , m o ż n a n a w e t , z d a n i e m n a s z e m, u w a ż a ć j a k o j e d e n z o b j a w ó w c h o r o b o w y c h . D o p ó k i d i a z o r e a k c y a E h r l i c h a w m o c z u , w p r z e b i e g u d u r u b r z u s z n e g o , i s t n i e j e , n i e m o ż n a u w a ż a ć s p r a w y c h o r o b o w e j , j a k o p r z e ł a m u j ą c e j s ię , n a w e t p o m i m o p o z o r n i e d o b r e g o p r z ę b i e g u k l i n i c z n e g o . P o j a w i e n i e s i ę d i a z o r e a k c y i w m o c z u w o k r e s i e o z d r o w i e n i a w s k a z u j e p r a w i e z a w s z e n a n a w r ó t d u r u b r z u s z n e g o .
7) W p r z y p a d k a c h w ą t p l i w y c h i d a l e k o p o s u n i ę t y c h r a k ó w ż o ł ą d k a i g r u ź l i c y p r z e w o d u p o k a r m o w e g o , b r a k s t a ł y d i a z o r e a k c y i E h r l i c h a w m o c z u p r z e m a w i a z a r o z p o z n a w a n i e m t e j p i e r w s z e j s p r a w y c h o r o b o w e j .
W o g ó l e n a p o d s t a w i e n a s z y c h d o ś w i a d c z e ń , j e s t e ś m y u p r a w n i e n i d o t w i e r d z e n i a , ź e d i a z o r e a k c y a j e s t j e d n y m z b a r d z o w a ż n y c h c z y n n i k ó w r o z p o z n a w c z y c h i p r o g n o s t y c z n y c h d l a l e k a r z a k l i n i c y s t y w p r z y p a d k a c h g r u ź l i c y p ł u c i d u r u b r z u s z n e g o . Ś m i a ł o r z e c m o ż e m y , i ż di a-
z o r e a k c y a E h r 1 i c h a w m o c z u , t o d r o g o s k a z w r o k o w a n i u d l a k l i n i c y s t y , w k a ż d y m p r z y p a d k u d u r u b r z u s z n e g o , a p r a w i e z a w s z e i w g r u ź l i c y p ł u c .
W celu wyświecenia, od czego zależy diazoreakcya w moczu, wykonywaliśm y odpowiednie doświadczenia z to
ksynami jad u gruźliczego, jad u duru brzusznego, róży, ro
pnego, użyczonymi nam uprzejmie przez D ra Batkę z za
kładu higienicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Mogliśmy jed n ak stwierdzić, iż ona nie zależy od powyższych toksyn.
Również nie zależy od obecności peptonów w moczu.
Z uw agi, iż diazoreakcya' różnie się zachowuje ze względu na okres chorobowy w durzę brzusznym i gruźlicy płuc, nie możemy jej uczynić zależną od ilości antitoksyn w ustroju. Prawdopodobnie więc przyczynę powstawania dia- zoreakcyi Ehrlicha w moczu odnieść należy do obecności w moczu naówczas jakiegoś wytworu rozpadowego istot biał
kowatych komórek, bliżej nam nieznanego. O ile ta hipoteza zasługuje na uw agę, może w przyszłości uda się wykazać.
W Krakowie 1 czerwca 1898 r.
O sobne odbicie z „ P rz eg ląd u L e k a rsk ie g o 11 1898. N r. 30, 31 i 32.
K r a k ó w 1 8 9 8 . — « .D r u k a r n i a U n i w e r s y t e t u J a g i e l l . , p o d z a r z ą d e m J . F i l i p o w s k i e g o .
