• Nie Znaleziono Wyników

Weerstand, stabiliteit en snelheid van zeiljachten

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Weerstand, stabiliteit en snelheid van zeiljachten"

Copied!
7
0
0

Pełen tekst

(1)

WEERSTAND, STABILITEIT EN SNEL-. HElD VAN ZE1LJACHTEN..

Prof. irJ. Gerritsma Rapportnr. 789-P Mel 1988

lie Lustrurn Scheepsbouwkundig gezelschap "William Froude".

Deift Uflivetsity of Technology Ship Hydromechanics Laborato Mekelweg 2

2628 CD Deift The Netherlands

(2)

-...sa.id ap iJ?A bLi I [daq ap Lia LiSpOLL4aWd_.Iati;uo a

i:.Jo iii.i U?A cu i iiq apuaop IcDt.Jo ua uad.AaM.uo .'ak5 iivlLiO ap ..AOOA

1:nP CA EJl.Ji. Ac:)OA tjaao..id tapow ap )Ia4Sah iao; p..ArJM ..A3 U2) i: lapow Lpa i:

.aw uauaw t ...iadxa tapow .iato a t:.a t

qnd a:ja issa 1:1 a uosp Aa(j .1.J?Jqab U3..AOA ..A\U UaA a i:ssns ip ap Suap[ 1 i

Up [ab hu

pt

uapa [.ia,\ E ...IA i.a Eu [M C Li31:uoAaL;aa i:ci uaE.iaep a4 ..ac:q a

ui :.j.aai. ua:l.iJa I

i:az UEA ABC)L(

ua4 ::jaoJapuo apOW i_Ps t4twi4sA9

huajaq uar q:Jec.iao uaa ..AOOA ::j9t? Si p t2LI[Ei.IS UEM LipJOM UatofriaC.j\ ::jao...Aapuo

jr t aap UEA ua4scJ::.I Sc U2WO ::jah.iOot suaa ai s 1"eo ap uaba; ua ::j

poob...-aatu_pa:ds U El 3jaq..1aA LIJ 9 LiA hL.l t Ut

Lit

:1

Tc:)AL1 1 Z

::.lacDz..apuc) :jLJ4daa [5 uaa ualJa Iqo aja:Lo.ib ap .JOOA ;apc}

( Li3U 1: ::j.adaqsöuebda cp

ioop .o C: i:pou p[aaq_AooA C iq

::jCi: l:aouJ t'iJ iAatiW..AO,\ Ut

E:a !IA ELta4O...ih [23A tJB2 ua4Lpa I a zap ..AOOA S 1

:1 3.ipLi ap I....èY ..IE?2W I.Ja1.J2:JO..Ad U5/\ LISIJL.ia t :. a a ::Iua

LIeA bu .i4aq.laAa 1: ;a:a.ici Li!:

p.AaassaJa:u -ah _iapu tw Lia:1.uJa [..iao; USA SJSSuat a ap U liZ Usawab [5

:CaL

Lij USASM :s till usbu i [s:j.siapuci..iat. u C i z

-o us: C iMaq :.aow ad/4o.o....id ua.isds s. ; in ::jsoz.iapuo[apouJ USA ua45u ..:j ;aq ap wo b_i : US .LjJ t zu i i_iab 15 U fTc: do ad..IsM;uci ap.iirio_:.iat.

E':j.saaiii us bu iist5 a p u r c z uau u t q ....SSM sab ..,isui p .iaa t LtS:j uap ..OM ia t q

:joo .iasw st1 us [ [SAab a i:a::jua Ut U5JOfr) UsdSLpS :DJaoAat': tn Lia/ao.ld i:pouJ

adA; ; ip uaw.oi;usds d ust ::jsa :_.ioo Sp at iapas..ic:

a;oL

Dt ;s :s_

i_IS ;uawss dsp hi_it iab esu pua.i; a(

d..ASM:I.uc: :L t: LS [sb 5:1.40 si_is; ; T.5; iwoj. tun uei. 545w a;o..ih 'isa ::o; Li I

:i..jsaLj ;ap Lisa a bi.itAabuJ.iiJA ap dcl pao [AU! a:.ueLI [I)fljp us dUJOA iip LiSA - Ipusq ap...isa

ia;apah .iaaz ap uaqqaq U5;LIJSIT fQI USA T5A21

ca

uac:IA; s..ASpLPS

AOOA bLIS aq LisA

s::j t TSMnSL1 Li: i us 1 1 tLI)S.I5A a i P USA ST ?).S ...id..AS.0 ap us (5u t_,isb az Lis:qJe C a zap uai hu i:

u :1

US

WAOA Ut us [1 iq:s..isA abu i: _iapuc: ap UI i

ab ipUn::jMnoqSdsaLjs ap

ioo 'was [qo,ld uaah [sAsh ; ip

Lii: s..,ISA.ab

_;qs..ipdo ap _AOOA ::jaciz.IapLio [:):)ow LiSA ua;so::j

P U CI

_..ISeq:

C I i:ii

.155) c [qildab ;s u usawab i:a 45q .iato Li5J0M

lao z.Iapuo

::j 1 i

USA Lia;e; i:rsaI ap _.iseu;

1

::1.i.Isu;

_,iadxe apow USA 4pIoM ; ::j'ewah " s..ia;sw ..,IoCJAJSSM :;j in.iqab ::jesA

ap USW..IOA bu iapuo::. in ua us sdsq a; as i;s:1.sair.l ap wo p_iaoi'ah;in

;p..ioi' ::lSoz_,IapUo::lUs4d55 [5 US I:sAsbsbu :_apuoz; in Ut s;q:a s t..IsLis[:ie_ a IJusu c

wc'...uadal.IJS;t.IJsJ,\ p [aaq.AooA C tq

aw bu 1:111 150 -.A5/\ Ut uaa iqo au is

::j

e is aI ua;qs I Uli z usawsh s ;eq JSAI)

'bus aq LISA S I 4qJS.L:js.I5Mp ap USA a;;ooib ap us :ius;saai ap do ::jaoLl;+ tip ap us hu

ap U?A 50 [AU I ap :100 .ISJ

ID t5 [ausSdsaLpa 5

USA

jI 1 usa [[5 ;e3tLI pus;siaaM ap s: bu tMii45;.AO0A [ ISZ

IT t.q S.i5WW[

jr c [a::jEn.iqsh uadaLps..lo;ow ..iOOA sip uSASCDJd ap ;aw biJ I >j[ I [StD..ISA UI

nnp ui LZ ::jLiS;dss [5 LISS UI UBi4JS F [ L5Z LISA US [ [SpOW .5W uaAao.A,J

"SD ttJsL:DaWoJp/\qsdaaLps ...Iss.iaThoot...l

'Sws;tJ.Ja9 'P

(3)

2 eiljacht.en

tatie

van jachten (1).

Eon boporkt syetemati sc:h onderzoek aar c:Io I nvl oed van do romp-

vorm op do woorstand I s ui

tevoerd

en oepub.I. :i c:eorcl door Fl erre do

Sal x eon medeworkor van hot. Davidson Laboratory (2)

Hi.

j

onderz ocht vi .i f breodto-di epoanq (van do romp) va....I

ati

es en

dri

e var:L

atios

van do pri smat:i sc::he cc:'ë+fi ci nt waarb .i ais

inaedermodel do NY 32 eon ontwerp van Sparl.::man and Stephens3

-funqeerdo. Verder

is

or systernatisch onderxoel<

verri

cht. op hot

qohi ed van vi nk :1 e].en en rooren door do Sal x (3)

Hrreshoff

en

K0ii

n (4) Droukel man en Keuni. nq ( 5)

, Gerr:i tsma en KOLIn1 flij

()

In doze

iaatste

publicatie

zijn

10 verschi. ilende kielon op

bepaa]. do rompvorm boproefd Doze opscmmi nq

is

ni. et, compl cot maar

qooft en:Lsz:Lns eon indruk van do omvanq van hot verric:hte sys-- tematische onderxoek

In 1.950 heQon in do ci ceptank von hot 1 abaratori urn voor Scheeps-

hydromechanida to Del-ft hot. onderxock van xci]. .i achton met model---' proeven van do " Zeevalk " eon voor die

ti

J ci zoer

ii

c:hto oceaan

rarer

ontworpen door van do Stadt In do daarop

volende

.i aron

is

eon aantal ontworpen yar

dzc

ant worper op model schaal beproo-fd

woarb

ii

eon zek:ero cystemaLi

eki

n do romp on k I ol ii. et ontbrak

Daarnaast

is

eon

vri

.i qroot aantal model proevon van ± ndi vi duel e

ontworpcn LU. tc]ovoer-d

In 19é.

is

eon werk'roep van Nederl andse ontworpers van xci 1 .:i och-

ten en onder:ookers op hot obi ed van do scheopshydromechani ra

opoeri cht em do vorcchi 1 lendo aspocten var hot ontworpen van

xciii

arhLon ondor]. in'. to besprokon en I::enni s ui

t

to wi scol en. Oak

in doze worl.::qroep kwacn do hohoofte aan systomatisch ondorzoe!.:: in hot bi

j

zonder met betrekk i. ncç

tot

hot wecrsta.nd-cnei held vorhand

noarvor

on

UI

tel

ndel 1 -1k 1 e,j dde di t.

tot

hot p1 an em eon cer ic van systema--

t.

ech qovari cerde rornpvormen van xci 1 .i a.chtcn to ondorzoeken op weerstand en stab:i

li

tei

t,

Do sen o omvatto van

aties

van do

si. ankhe:i dcoraod L./V,

, do

1 ancissc:heepse qq:i nq van hot. druk-

k I nqcpunt LC:;B, do pni smaLl echo cci-f i c:i. :nit C2., a]. smede van

ati

cc

van do 1 enqte/breedte verhoud inc' van do

constructi

e watcnl.i jn

L1

/B,.,,- en do hrocdte/di. epcionq verhoudi nq van do romp /T

ii totoal. z i. jn er twoe en twi. nt. I r..var i at :1. os boproefd dIe

all

en

a-f cel ci. ci

xii

n van do "Stand-f act. L1.:" eon ridrni.

ral

Ci.tpper ui

t

1970,, ontworpen door Franc Maas.

Hot eerste doe], van hot endorz. aek c'mvatto noqen model 1 en i n--

c:luci of hot moedermodel, on do resu]. taton van do model proeven

xi

in

in sarnenwerk i nq met het Massachusetts

Institute

of

'i(:j.

rioloqy te Boston qeanalyseerd,

Do hol anqstel

li

nq van hot. N.

I.

T. kwam voort. ul

t

hun i nterrosse

voor eon nicer rat:i onele bepal I nq van do handi cap voor wedetni

id-

.j achten hot xaqcnaamde Irvi. nq

Pratt

Ocean Hancl:i cap Proj oct.

D resul taten van do eorste neqen model ion en hot qehruik van

c:leze qoqovens ten behoove van do Iepal inc von de end hol dspol ai re vanecn-iaeht--xi:Jn qepuhl.icierd. in 1Q.7.. en .1.927 (,7.,f].).

(4)

Dc overige dertien modeiproeven zijn voltooid en eana].yseerd in

I:)el ft en tensi ot.t.c qeplAbi i. c:eerd I r 1981 (9)

Er is cen zekere analoqie met de systematische mode].series die

bi j bet ontwerp vag mechani sc:h voortqest.LwJde schepen gebruikt

orderi met di en verstande dat zoal s reeds verd opgemerkt de dri F inek de hel 1 i nd en de op hat. onc:iar'atarsch i p erkende dNarskracht can hel ancri ike ro:L spel en bi j zei ii a:htian

Dc snel hei c: van can zei. 1 .j acht. hant. naast de ci enschappen van dat .i acht af van da v4i ndsterkte en de vindricht:i ng Om can

pres-tat :1. ahereken i rig te k unnen rnaken U voor bed ci i n de vor in var can

po]. r snelheidsdi. aqram moeten de ze:i. :I.::rachteii berek end z I in

prest.ati eberekeni nq is ctebaseerd op ecn stati ona....a evenji chts-toestand aarbi .j da voort stuwende en hell enda zei. lkrac:hten even i. cht makeri met de o ereenkomat I ce hydrodynami sche ueerstand en dwarsi.::racht. hi .j lid .1 i nq en dri ft van het ti acht

Dok moat bet stahi 11 tel t.smoment 'e1 i ik z I in aan bet, moment dat

door de darskrachten op hat. onder-at.ersch p en op de zai len

ordt veroorz aakt

Naast de hydroclynami scha egeveris die can model proaf met vale

combi nati cc van hal l:lnqshoek dr:i. ft. en stabi 11 t opl evert

moaten dtAs voor i edara mogel i ,jke i ndsterkte en 'i ndr icnti nq de zeilkrachten bekend zijnn

Davidson heeft voor dat doe]. ware groott.e proeven met het s-meter

jacht. "8imrack' uitqevocrd

aarbij uitsluitend aan de windsa

koersen ii n gavaren Proaven met een model van "91 rnracl< met

overeenkomsti ge snel hei d stabi ]. I tei. t hell I nq en dri 'ft leverde

de voortstuwende en ha]. 1 eride z ci 1 krac::hten die genormal i seerd z i in

met het zeilopperviak (1)

Eenzel fde procedure is qavol gd bi i rJe experi menten met bet meri kaanse ti acht "Bay Baa" (10) en met bet. Nedar]. andse ,jacht Stand

fast"

(11)

In heide qevallen zijn nu alla mogeliika koersen ten

opz i chte van de wind heschouwd. Dci de proeven hebben

ei aid tot

zei 1krac::ht.coff i ci Unten die qdhri)ikt warden voor hat berekenen van polaire snelheidsdiagrammen van Jachten (7)

Een iii tgebrei de sari. e model prcaven met. én zei ipi an is ua tievoerd Un de wi ndtunnc]. van het Inst I f Für Schi 'f+bau van de LJni

ver-'-ci tel t van Hamburg door Wagner en Boese (12) In varband met het.

oritwerp van 12 meter 'i achten beef t Herresho'ff in cia wi ndtunna1

van bet N I

T verqei likende proevan met een star' mocielgrootzei. 1 ui tqevaerd (13) Dok in Enqe]. and rnaakt men qebruik van cen wi nd--tunne:L om cia wer'k...ic van ,j acht.zei len te ondarzocken Voor can

beschri,j-ving van de daar aanweziqe faciliteiten wordt verwezan

riaar bet hod:: van Marchaj (14)

Tend ot.t.e z j n poq:i nqen ondernomen orn met numeri eke methoden de zai 1 krachtan ta bepa:I. en hi.j voorheel d door Nil gram K 1 16)

Voor practi sch gebruil':: ii iken de emj::i ri sc:h bepaal de zei. lkracht-coUf 'F :U ci ntan zoal a die van "Bay Baa' en "Standf act." bet macat gcsch i. k t

- Jacht.en die op zee varen ondervi ndan ui teraard i nvi oed van dc

(5)

tbt1

S lhEid Van Ze iii ach t en

de stampbeweq:i.n veel

roter wordenq h?tceen zich uit in

-drast i sche snel. hei devermi nderi n'.. Het dynami. sch qedrap in

on-reqel mat.i qe zeeqanq hanqt mede af van het 1 angsscheeps

macca-t.raac,hei dsmornent van een .j acht een concentrat Ic van macca in het

midden Van het jcht bi:ijkt voordeljq in verband met. de extra

weerstand die in zeeqanq ondervonden word, Byst.ematisc:he bereke-ni ncen van dle extra weeretand, met behuip van de methode Ger-r I tsma en Beukel man (17) toont j Ger-r)deGer-rdaad de vooGer-rdel en aan van een k [ci ne :lanqstraaqhei dsstraal en dat pri ncipe is teqenwoord:iq

kpnmer:end vobr wedstrijdjac:hten (18)

In verband met de vaa:: aanzleni:ijke asymmetrieche zeiikrachten en de hydrodynami sche r'ac:ti cc daarop is de koersstabi. 1 itei t van

cen zeiljacht van ciroot beianc. Dat hetreft niet al leen het

ctuurmoment dat. door roercieven u tqeoe+end kan worden maar OOk

het dynami. sch evenwi cht van het systeem .i acht + zei len Di .i de

ana]. yse van het dynami. sch evenwi c:ht is cen bepal I ng van de

kr.ach--ten op romp k I ci en roer oncier meer van bel anci Een redel like

schatti nc van die dwarskrachten is mociel I jk

in het bijzonder

voor de moderne platte rompvormen met

nezette k I el en roer

waarbi j Lt].t.qeqaan wordt van de draaqvlaktheori e [19]

Dc analyse van de dynatni sche s.ab iii tel t. i:1 j het varen van cen

rcc::ht.e haan is in pri nci pe anal oocj aan de methode die bi .i mecha-ni ccli voortgestuwde schepen wordt iabruikt, maar hi .i zeili achten is ds koppe]. I nq tussen c.i eren en hell en eer hel anqrl j k

Dc dwarsctabIi:i.teit speelt. een qrote rol bli het zei.len

Heiiin

ontst.aat door de dwarsscheepse zei. lkrac:ht en de corresponderende hydrodynami sche dwarskracht veroorzaa::t cen qcInduceerde

weer'-stand waarvan de qrootte mede bepa]. end Is voor de snel hi d van

het j acht. Fiovcnd:i. en heeft de dwarsschcepse hell i ncishoek I nvi oed

op de qrootte van de voortstuwende zei lkric:ht.

fenslotte is de dwarsscheepse stabi.1 I tel t l:i i qrot.e hoel<en van

bel anq voor de vCi ii qhei d. Dc vorm van moderne wedctr:i i di achten (cirote breedte/hol te verhoud I nq) heeft qel ci d tot een k [ci nere st.abi. ii. tel tsomvanq in verqel I ik I nq met rompvoi'-men die ti en of

meer i aren qe.i eden ciebruikel I jk waren Door Keuna nq is ecn

cys-temati sch onderzoel.:: uitqevocrd naar de samcnhanq tussen de

romp--vorm en de aanvanqcstabiiitc .it enerziids en anderzijds de

stabi-11 tei. tsomvanq [20:1 Die stahl ii tel tsomvanq i. c bel anQri ik voor het qedraq van boten en .iachten in brekende qoiven. Dnderzijel:: op di.t

qebied is qerapporteerd [21 22]

Dc dwarsscheepse stabii:iteit van ccii zeiljacht wordt heInvloed

door de voorwaartse sne]. held, omdat de rd at i. cf qr'ote opperv]. aktc verstori nci de drukverdel I nq over het onderwater qedeel te

heIn-vi. oed Dc proeven met rJe systemat I sche sen e hebbcn echter

sl echts ceo mat :1 cie I nv] oed van de snelhe:i. d aanqetoond, zaal s nader besproken zal worden Dc recul taten van de Del ftse sys--teinatische sen. e vorinen een hel anon i ike basic van het ii euwe INS

cysteem (I nternat I ona]. Measurement System) een handl cap systeem

voor wedctri j dzel ii achten dat rekenI nq houdt met d ...v1 oed van de hec!:cend.e. wI n.dct.erk t.e op de prestat I e.

(6)

-4-Het IMS systeem gebruikt de qeqevens van de Del +tsc sari a am de cerstand van hat J acht ta bepal en al s da vorm da aterverp:L

t-sinc

de stabiliteit en hat. rai:I.plan ciecieven riJn.Het is can

vaoru tcnci ten apr i chte van de, bestaande methode (hi J v de IOR)

'aarbiJ

onciaacht de indsnelheid

da prestatia van hat Jacht. in

slechts én qetal

ordt Litcicdr-ukt

In verhand met madame ontji.kkei i nien in de J achtbouw waarbi J bi i voorbeel d door toepassi nq van vaak cioa\,ancecrde composi at mat.eri. a]. en can rear ii. chto constructi e berei kt ordt

is hat

nodi ci dc bestaande Del Ftse sari a ui t. te brei:den aarbi .i met name

veal grotere 1 enqte/depi acemerit. en breedte/di. epqang verhoudi nqen van de ramp beschoud rul len ordei-

Dc Ui tbrei ding zal in totaai

7 verschi U ends rompvommen omvat ten

taarvar er tee kortciel eden

OOk in golvan run beproefd,

In can recente publicatie [2:3]

i aangeqeven op wel ke wi Jre ook cia extra weerstand in gal van in de prestat i eberekeni nq (hat pal ai re sneihal dsdi acjram) opgenomen kari warden

I_i tcrat.uur 11] Davidson

Some experimental studies on the sa ii nq yacht

Society of Naval Architects and Marine Engineers 1936

[2] de Saix

F'

8starnatic model ser:i.es in U

design of the sailing yacht

hull

Sec:ond HISWA Syrnposi urn Amsterdam 1971

[:3] de Saix

Yacht keels on experimental study1 USa 1" May 197

[4] Hermeshoff

HC and 3 F

Kerwiri

Sailing yacht.. keels,

Third HISWA Symposium. Amsterdam 1973.

[] Seu::eimanW and 3A. Keuninq

The influence of fin kee:L ep back on the performance of

sailing yachtsq

I::o1At.h HISWA Symposi urn Amsterdam 1975,

Serritsma, 3. and 3P k:euning,

Ffirther experi ments wi tb k ee:J. ....hu:L 1 comh:i nations First Tampa Bay Sailing Yacht Symposium 1986 St F'et.ersburci. Florida

erwin,3E,

A velocity prediction program for ocean racing yachts

New Eng]. and Sailing Symposium, New Londan Connec:ticut 1976.

Garritsma,3, SMoeyes and ROnnink,

lest results of a systematic yacht hull ser-ies,

Fifth HIBWA Symposiumq Amsterdam 177

Gerritsma,J, Ronnink and A. Vcrsluis

Geometry, Resistance and Stability of the Deift Systematic

Yacht Hull Series,

Seventh.HLSNA SyrnposiLIm., Am5:Lerdarn 1961

J

(7)

-5-j achtn

[it:)] I.:::erinJE, DW Oppenheim1 Mays,

a procedure for sai ii no performance analysis based on. ffl. 1

scal. e 1 oo entries and toti nq tank data

M I T Report nr :74--17 1974.

cii.:i Gerritsma,3 SMoeyes, 3E Kerin,

Determination of Sail forces based on -full scale measure merits and model tcstsq

Fourth HISWA Symposium Amsterdam 1975 [12] Waqnerq E en F Boese

Windkanal kJntersuchunen eiper Seelyacht

Schi -ff und Hafen 1986

[13:1 I-IerresI::)-ff qHn C.

12 mo-Ler ycht mainsail variations cc:inparati ye :i. nd tunnel

test.s

M I T Report: nr 66-i 1 i966

[14] Marchajq

Sai.iin theory and practice. Londenq i.964.

[1.5] Miliram

The analytical desiQn of yachts saiisq

Society of Naval Architects and Marine Enineersq i968

[16] Milramq 3H

Sailforce coefficients for systematic riq variations, Soci ety of Naval Architects and Man ic Eniii neers

Techni cal & Research Report R-10, 1071

[1...7] Oernitsmaq3 en W. Seukelman,

Analysis of the resi stnce increase i ri 'naves of a f as carqo

ship,

Internati onal Shipbui .1 di nci Prooress 1972

SerritsmaJ en Moeyes;

Seakeepinq per+orcnanceq "Sail" April 1973,

c:lo:: Third HISWA Symposium, Amsterdam 1973

Gernitsma,3q

Course keepi nq qualities and motions in taves of a sail i nq

yacht.

F'roceedinq of the Third AIAA Syrnpci.Ltm on the

Aero/Hyiro---nauti cs of S ..iii nq Redoide Seach Calif orni a 1971,

:20] Kunj ncj 3 A.

On the stabi 1 ity of ai 1 inci yachts at 1 are ancil es of heel

Report 499 A 1980q DeIft Shiphydromechanics Laboratory. MotoraqS 9Shirnamoto, MFujino

Second :[nternationai. Conference on Stability of Ships and Ocean Vehi ci es, Tokyo 1982,

Kirkalan ,I-:: L 'T J Naqie, J O Salsich

Sai 1 i nc Yacht Capsi z i nc

Society of Naval Architects and Marine Enqineers 198:3, SernitsmaqJ and 3A Keuninq

Speed Loss in Waves

Tenth HI SWA Symp os i urn 1 988 Am .t:erd am

Cytaty

Powiązane dokumenty

(kantora katedralnego krakow skiego Fr. D ow odzący garnizioineim gen. Podobnie, ale cytując tę korespondencję K.. oficjalne poszukiw ania we W łodzim ierzu. W krótce

Termodynamika rozprzestrzeniania się informacji i wiedzy 97 podlega dyfuzji normalnej zaś rozprzestrzenianie się wiedzy jest superpozycją procesów dyfuzyjnych. Drugi

W obecnym komentarzu sugeruję, by porzucić naiwny uniwersalizm psy- chologii społecznej (uproszczone założenie, że wszystkie zależności, jakie wykrywamy, to ogólne reguły

Porównanie badań na wahadle balistycznym z metodą bloku ołowianego W tabelach 1 i 2 przedstawiono wyniki oznaczania zdolności MW do wykonania pracy przy użyciu

To estimate the relationship between the activities of antioxidant enzymes with the degree of lipid pe- roxidation evaluated by MDA levels in blood and synovial fluid,

Визнання на рівні Конституції України людини як найвищої соціальної цінності, законодавче забезпечення широкого кола особистих немайнових

niniejszego artykułu są natomiast przekłady poezji Gregora Strnišy, jakich doko‑ nała Katarina Šalamun -Biedrzycka, która dotychczas najszerzej zaprezentowała twórczość

Nie ulega wątpliwości, że wszystkich tych siedmiu poetów śladem twórczości włoskiej zainicjowało w Polsce formy wersyfikacyjne, które z czasem miały się w