Zbigniew Suchecki
Wolnomularstwo w dokumentach
Stolicy Apostolskiej i Kodeksie Prawa
Kanonicznego, ze szczególnym
uwzględnieniem dekretów
Kongregacji Doktryny Wiary
(1949-1983)
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 41/3-4, 133-186
41 (1 9 9 8 ) n r 3 -4
O. ZBIGNIEW SUCHECKI OFMCONV.
W O LNOM ULARSTW O W DOKUM ENTACH STOLICY APOSTOLSKIEJ I KODEKSIE PRAWA KANONICZNEGO
ZE SZCZEGÓLNYM UW ZGLĘDNIENIEM DEK RETÓ W KONGREGACJI DOKTRYNY WIARY (1949-1983).
T r e ś ć : Wstęp - I. Powstanie masonerii współczesnej - I. Podstaw owe dewi W ielkiego W schodu Francji - 2. Antyklerykalizm masonerii łacińskiej - 3. Podstaw potępienia masonerii - I I . Źródła kan. 2335 KPK 1 9 1 7 -I I I . Stanowisko K ościoła w kumentach Kongregacji Doktryny Wiary - 1. Deklaracja Kongregacji Św. Oficjum 04-1949) Confirmantur normae Codicis Iuris Canonici circa sectae massonicae et i rum fautores. - 2. «Normae canonicae circa eos, qui sectis m assonicis adhaerent, im tatae manent» - 3. Przynależność katolików do stowarzyszeń masońskich: D ecatho qui nomen dant associationibus massonicis - list Complures episcopi, Kongregacji I tryny Wiary ( 18-07-1974) - 4. «Nonnullae dantur interpretationes normarum de insc tione christifïdelium in sectis m assonicis» - 5. Wyjaśnienie stanowiska K ościoła o p należności katolików do stowarzyszeń masońskich, deklaracje (26-02-1975 i 17-02-19 6. Oświadczenie Konferencji Episkopatu N iem iec odnośnie przynależności katoli do masonerii (Würzburg, 2 8-04-1980) - 6.1. Niezm ienne stanowisko wolnomularst\ 6.2. Wyniki rozmów - 6.3. Racje niezgodności - 6 .3 .1 . Wolnomularska w izja świa 6.3.2. Wolnomularskie pojęcie prawdy - 6.3.3. Wolnomularskie pojęcie religii - 6. Wolnomularskie pojęcie Boga - 6.3.5. Wolnomularskie pojęcie Boga i Objawienia - 6. Wolnomularskie pojęcie tolerancji - 6.3.7. Wolnomularskie akcje rytualne - 6.3.8. skonalenie człowieka - 6.3.9. Duchowość wolnomularzy - 6.3.10. Różne prądy wewr wolnomularstwa - 6 .3 .1 1 . Wolnomularstwo i K ościół katolicki -6 .3 .1 2 . Deklaracja I c o w a - 7. A k t y i d o k u m e n t y zebrania plenarnego Papieskiej Komisji do Spraw Rev KPK 1917 (20-29-11 1981 r.) - 7.1. Uw agi Konferencji Episkopatu N iem iec o zac wanie kan. 2335 w nowym KPK - 7.2. K ościół katolicki a wolnomularstwo - 7.3. К ferencja Episkopatu N iem iec odnośnie stosunków pomiędzy Kościołem katolickim a sonerią w Niem czech - 7.3.1. Metoda - 7.3.2. Niezm ieniona pozycja wolnomularstv 7.3.3. Rezultaty spotkań - 7.4. M otywy niezgodności - 7.4.1. Ideologia wolnomulan 7.4.2. Wolnomularskie pojęcie prawdy - 7.4.3. Wolnomularskie pojęcie religii - 7. Wolnomularskie pojęcie Boga - 7.5.5. Wolnomularskie pojęcie Boga i Objawienia Votum Rev.mi P. Stephani G óm ez O.P. - 9. «D e catholicis qui nomen dant associati
13 4 O. Z. S U C H E C K I [2]
bus m a sso n icis» - 10. «On the beatification o f Giovanni Maria Gallot» - 11. Dyskusja nad кап. 2335 KPK 1917 (кап. 1374 KPK 1 9 8 3 ) - 12. «Declaratio de associationibus massonicis» - 1 3 . Niezgodność pomiędzy wiarą katolicką a masonerią. - Zakończenie.
W stęp
Wolnomularstwo, popularnie nazywane masonerią, stanowiło w hi storii Kościoła oraz Prawa Kanonicznego problematyką, której Stolica Apostolska poświęciła niemal sześćset dokumentów. Liczne dekrety, in strukcje, Encykliki w sposób stanowczy potępiały i nadal zakazują przy należności katolików do tej Instytucji. W ostatnich wiekach w olnom u larstwo regularne, prawowite i nieregularne, bez rozróżnień, które od stąpiło od pierwotnych zasad Instytucji, zostało potępione przez wielu papieży w licznych dokum entach1. Od momentu powstania w spółcze snej masonerii spekulatywnej w 1717 roku, papieże jako pierwsi zasy gnalizowali niebezpieczeństwo i potępili błędy.
KPK 1917 w kan. 2335 pod karą ekskomuniki zarezerwowanej dla Stolicy Apostolskiej, potępił przynależność do sekty masońskiej oraz organizacji, które działały przeciwko Kościołowi lub władzy świeckiej2. Cenzura latae sententiae po wejściu w życie KPK 1917 była bodźcem do licznych pytań skierowanych do Kongregacji Doktryny Wiary (byłe go Św. Oficjum) przez biskupów diecezjalnych oraz osoby prywatne.
Wiele osób żywiło nadzieję na zmianę ustawodawstwa prawnego z roz poczęciem Soboru Ekumenicznego Watykańskiego II. N ieliczne propo zycje nadesłane przez biskupów do komisji centralnej spowodowały, że tematyka wolnomularstwa nie była rozpatrywana w trakcie Soboru. Je dynie sporadyczne wystąpienia biskupa meksykańskiego miały na celu zmian ę ustawodawstwa oraz kar KPK 1917. Zaraz po Soborze W atykań skim II rozpoczęto nieoficjalny dialog z przedstawicielami masonerii.
1 Z. S u с h с с к i, L a c re m a tio n e d e i c a d a ve ri n e l D iritto C a n o n ico , R o m a 1990; T en że, La
M a sso n e ria e le s a n zio n i d e lla C hiesa, w: A a.V v ., L ib er a m ic o ru m m ons. B iffi: scritli in o n o rc
di m ons. F ran co B iffi, C itta del V aticano 1994, 157-209; Tenże, L a c re m a tio n e n e lla le g isla zio -
n e d e lla C h iesa , w: A p o llin a ris 66 (1 9 9 3 ) 6 5 3 -7 2 7 ; T enże, Z a g a d n ie n ie k re m a c ji w ro zw o ju h isto ry c zn y m , P raw o K an o n iczn e 36 (1 9 9 3 ) n r 1-2, 145-159; Tenże, L a c re m a zio n e n e l D iritto C a n o n ico C ivile, R o m a 1995; T enże, L a M a sso n e ria n e lle d is p o s itio n i d e l « C o d ex» d e l 1 9 1 7 e d e l 1983, C itta del V aticano 1997.
2 « К ап . 23 3 5 - N o m e n d an tes sec ta e m a sso n ic a e a liisv c e iu sd e m g e n eris a sso c ia tio n ib u s q u a e c o n tra E c c le sia m vel le g itim a s c iv ile s p o te s ta te s m a c h in a n tu r, c o n tra h u n t ip so fa c to e x c o m m u n ica tio n e m Sedi A p o sto licac sim p lic ite r reserv atam » .
W latach 1974-1980 zainicjowano prowadzone na wysokim poziomie rozmowy pom iędzy Konferencją Episkopatu Niem iec oraz przedstaw i cielami masonerii, w czasie których przeanalizowano rytuały trzech stopni uniwersalnych dla wolnomularzy (czeladnik, tow arzysz oraz mistrz). Rezultatem sześcioletniej pracy stała się Deklaracja, iż niem ożliwa jest równoczesna przynależność do masonerii i Kościoła katolickiego.
Rewizja KPK 1917 rozpoczęta po Soborze Watykańskim II, dialog Kon ferencji Episkopatu Niemiec oraz List zarezerwowany Kongregacji D ok tryny Wiary w sprawie masonerii, rozesłany do Przewodniczących Epi skopatów różnych krajów, który stał się listem publicznym, zmusił K on gregację do zastosowania wykładni autentycznej kan. 2335, na którą oczekiwano sześćdziesiąt cztery lata od wejścia w życie KPK 1917. Sche maty nowego KPK nie wspominały o masonerii, jak to czynił kan. 2335, dlatego w dniach od 20 do 29 października 1981 roku. Papieska Komisja do Spraw Rewizji Kodeksu Prawa Kanonicznego poświęciła tej tematyce Quinta quaestio specialis* De reassumptione can. 2335 vigentis C.I.C. in quo nomen dantes sectae massonicae aliisve eiusdem generis associatio nibus quae contra Ecclesiam vel legitimas civiles potestates machinantur, excommunicatione latae sententiae Sedi Apostolicae reservata puniuntur.
1. Powstanie masonerii współczesnej.
Określenie „m asoneria” lub „wolnomularstwo” jest pochodzenia fran cuskiego, w yw odzi się od słowa „m aszun”,m assoune m estre, p rze szczepionego do Anglii przez Normanów, gdzie przekształciło się w „fre emason”. Aby lepiej zrozumieć złożoną problematykę Instytucji, korzyst ne jest dokonanie licznych rozróżnień wolnom ularstwa uniwersalnego. Podstawowe rozróżnienie obejmuje, moim zdaniem, fazę przedzałoże- niow ą i założeniową. W okresie przedzałożeniowym wyłoniło się w ol nomularstwo operatywne, odpowiedzialne za budowę katedr, bazylik, kościołów ; w okresie założeniow ym rozw inęło się w olnom ularstw o współczesne zwane spekulatywnym.
24 czerwca 1717 roku, w święto św. Jana Chrzciciela, wolnom ularze londyńscy ustanowili W ielką Lożę Anglii, W ielką Lożę M atkę Świata,
’ P o n tific iu m C o n siliu m dc L eg u m T ex tib u s In te rp retan d is, A c ta et d o c u m en ta P o n tific ia e
C o m m iss io n is C o d ic i Iu r is C a n o n ic i R e c o g n o sc e n d o : C o n g iv g a tio P le n a ria : D ie b u s 2 0 -2 9 o c to b ris 1981 h a b ita , C itta del V aticano 1991, 150-168; 3 0 8 -3 3 5 ; 3 4 9-352.
136 O . Z . S U C H E C K I [4]
pow stałą w wyniku połączenia 4 lóż londyńskich. Powstanie Wielkiej Loży Londynu, jednoczącej masonów zwanych M odem s, wpłynęło na pierwszy podział z powodu wprowadzenia deizmu.
20 września 1721 roku Wielka Loża powierza prezbiteriańskiem u pa storowi J. Andersonowi zadanie zreformowania dawnych konstytucji.
P rag n ę p o d k reślić, bez zgłęb ian ia istoty p ro b lem u do ty cząceg o konstytucji, zaw ierającej przepisy w ydane przez W ielką Lożę, że «sta rożytne tek sty m ó w ią o obow iązkach m asona w zględem B oga i re li gii, potw ierdzają, że pow inien być w ierny B ogu i Ś w iętem u K o ścio łow i, aby nie popaść w błąd i herezję». K onstytucje A ndersona w re gule 39 stw ierdzają: «każd a z w ielk ich lóż (ro k ro czn ie) m a praw o (i auto ry tet) u lepszać stare przep isy i u stanaw iać now e (o ile to s łu ży w sp ó ln o cie, pod w arunkiem , że S tarożytn e L an d m erk s z o sta n ą zaw sze w iern ie zachow an e...)». «K ażd a z w ielk ich lóż m a praw o polep szania poprzed nich przepisów i ustan aw ian ia now ych, lecz nie m oże zm ieniać zasadniczych punktów , które na zaw sze m u szą p o zo stać n ien aru szo n e i z g o rliw o ścią spełnione» . K ażd a W ielk a Loża u stan aw ia w łasne L andm arks. „Tego ro d z aju gran ice, o g ra n ic zen ia m a ją trzy ch arakterysty ki: uniw ersalności, niezm ien n o ści lub trw a ło ści i staro ży tn o ści, o d różniając w ten sposób L an dm arks m a so ń skie». Jako granice Instytucji L andm arks s ą u n iw ersaln e, p o n iew aż w szystkie u staw y stanow ią depozyt tradycji m ularskiej i m u szą „ z a chow ać” zaw sze i w szędzie „granice” o dróżn iające od innych In sty tucji św iata p ro fan ó w ” .
W 1813 roku, po 96 latach rozłamu, na mocy układu pom iędzy stro nami, zwanym Aktem Jedności, powstaje Wielka loża zjednoczona sta rożytnych wolnych mularzy Anglii.
1. Podstawowe dewiacje Wielkiego W schodu Francji. Po rozprzestrzenieniu się wolnomularstwa w Europie «powstawały zazdrości i konflikty, które narażały stabilność masonerii». W 1773 ro ku w celu regulacji stosunków pomiędzy Lożami powstaje Wielki Wschód Francji. Jednakże nie wszyscy masoni przystępują do W ielkiego W scho du i pozostają zjednoczeni z W ielką Lożą Francji.
Pośród wielu podstawowych dewiacji, Wielki Wschód Francji ogłosił się ateistycznym. W czasie konwentu w 1877 roku, m anipulowani przez pastora protestanckiego Desmons, dwie trzecie parlam entarzystów za
twierdziło przedstaw ioną propozycję, gdy tym czasem kilka lat później, ró w n ie ż z d o k u m en tó w u rz ę d o w y c h z n ik ła tra d y c y jn a fo rm u ła A.-.G.-.D.-.G.-.A.-.D.-.U.·. (Na Chwałę W ielkiego A rchitekta (B udow niczego) Świata). Po dokładnym zapoznaniu się z sytuacją, Wielka Loża M atka z Londynu surowo zareagowała przeciwko postanowieniom fran cuskim i urugwajskim , zrywając urzędowo wszelkie stosunki. Jednym z podstawowych warunków, aby obediencja (związek lóż jednego rytu) b y ła u w a ż a n a za r e g u la rn ą i p ra w o w itą , j e s t w y z n a n ie w ia ry w G .'.A .'.D .'.U .'. (W ielkiego A rchitekta Świata) oraz przysięga na B i blię. Wielki W schód Francji i Wielki W schód Italii w zeszłym wieku były najbardziej antyklerykalne na świecie.
W wielu krytycznych publikacjach poświęconych masonerii, wyłania się oczywisty fakt, iż dzieci wdowy - masoni, zwłaszcza w Italii, ale nie tylko, byli «obsesyjnie nastawieni do walki przeciwko Watykanowi, księ żom jak i wszelkim religiom, szczególnie zaś przeciw najbardziej zorga nizowanem u i zagrażającemu Kościołowi - Leona XIII». W prawdzie naszym celem nie jest zgłębianie tego zagadnienia, ale nie możemy go pomijać w niniejszym opracowaniu. W licznych opracowaniach, wystar czająco szeroko został udokumentowany okres, w którym starano się ośmieszyć religię. Odnośnie powyższego okresu pragnę zacytować dwa opracowania: Aldo A.Mola, Storia della massoneria italiana dalie ori gini ai nostri giorni, Milano 1992; Ferdinando Cordova, M assoneria e politica in Italia 1892-1908, Bari 1985 r. Jak wynika z bogatej doku mentacji, masoneria „zainicjowała i uzgodniła szerokie poruszenie opi nii publicznej, skierowane na przywrócenie państwu szkoły państw o wej, w której byłoby odrzucone nauczanie religii”. Pragnę również za akcentować ważkość «propagandy rozwodu» popartej przez masonerię. Wielki Mistrz Ernesto Nathan zaproponował, aby «zaprosić naszych braci posłów by udali się do różnych ośrodków włoskich w charakterze m ów ców, w celu wygłoszenia referatów dla poparcia rozwodów». Ażeby dzia łalność osiągnęła bezwzględne skutki, nie może wyjść na jaw, co zostało zapisane w aktach, że akcja uzyskała poparcie masonerii. Ernesto Natan pomyślał, że owa działalność może się opierać na całkowicie świeckiej, bardzo wpływowej i kompetentnej w materii instytucji - Kole Prawni czym ... W celu zobojętnienia katolików przynależących do Koła, N a than wyjaśnił, że postarają się o zapisanie do Koła licznych masonów, opłacając z kasy skarbowej zakonu legitymacje dla tych wszystkich, któ rych nie stać na opłaty.
138 O . Z. S U C H E C K I [61 2. Antyklerykalizm masonerii łacińskiej.
Wolnomularstwo z konieczności walki ostro występowało przeciwko wszystkim religiom pozytywnym, poczynając od najstarszej i ugrunto wanej w Europie Zachodniej - Kościoła rzymskokatolickiego4. W publi kacjach atakowano wiarę w Boga. Giosue Carducci, sekretarz loży «Fel- sinea» z Bolonii, zarzucał duchowieństwu, że «jest szkołą podłości i oszu s tw a ... C ard u c ci n ie z m ie rn ie szy b k o o sią g n ą ł sz c z y t p o le m ik i antyklerykalnej sławnym „Inno a Satana (Hymnem na cześć Sztana), na pisanym w 1863 roku i opublikowanym w dwa lata później. Enotrio R o mano brutalnie włączył się w gwałtownie atakujący satanizm osób lewi cy rewolucyjnej i pararewolucyjnej w Europie.
Badania naukowe, przeprowadzone przez Ośrodek badań historii m a sonerii w Rzymie, pom agają nam zrozumieć, bazując na dokumentach z tego okresu, antyklerykalizm masonerii łacińskiej. Pokrótce chciałbym wskazać najistotniejsze momenty tegoż okresu. „W szczególności anty klerykalizm i racjonalizm są wspólne dla masonerii i socjalizm u” .
W końcu XVIII i na początku XIX wieku wiele grup protestanckich w Italii przybliżyło się do masonerii. 23-03-1886 roku pastor Kościoła Waldensów w Genui, Amedeo Bert w odpowiedzi na list Giacomo Dali Orso, „wybitnej osobowości masońskiej tegoż okresu w Genui”, pytał wyraźnie:"Czy w Genui i okolicach istnieją instytucje ewangeliczno-protestanckie? Jakąprowadządzia łalność i jaki wpływ mogłyby mieć w walce ze wspólnym nieprzyjacielem? Kościół ten zwalcza otwarcie błędy i przesądy, niemoralność i brak tolerancji Watykanu, poprzez otwarte przez niego szkoły, w których udziela się dobrego i wolnego nauczania podstawowego, poprzez konferencje publiczne wygłasza ne przez różnych pastorów. Uważam, że na Kościół Waldensów można liczyć w rozszerzaniu zasad wolności, o których należy poinformować współczesne społeczeństwo... Musimy walczyć tą samą bronią, jeśli chcemy zwyciężyć.
3. Podstawowe potępienia masonerii.
Zeświecczenie kultu katolickiego w iatac h 1790-92, poprzez now ą konstytucję, miało na celu oderwanie kleru francuskiego od Rzymu, aby podporządkować go całkowicie zwierzchnictwu państwa. Loże
masoń-4 Por. A .M . I s a s t i a. L a m a sso n e ria e il p ro g etto d i „Jare Ita lia n imasoń-4; , w: A a.V v., La m orte laica: S to ria d elta crc m a zio n c in Italia ( 18 8 0 -1 9 2 0 ), T o rin o 1988, t. 1, 181 -271 ; А . С o m b a, L a
m a sso n e ria Ira fila n tro p ia e p e d a g o g ia , w : A a.V v., La m o rte laica: S to ria d ella c rc m a zio n c in
skie przyczyniły się do rozpowszechniania owych idei filozoficznych przy udziale wszelkich możliwych środków, rozsiewając nienawiść do reli gii. Uważały chrześcijaństwo jako „błąd a katolicyzm jako plagę”. Z ziemi francuskiej zamierzano wykreślić każdy ślad chrześcijaństwa i religii.
Niezmiernie klarowne jest stanowisko hierarchii kościelnej, a w szcze gólności Stolicy Apostolskiej, wobec kultury i społeczeństwa, które się wyłoniło z rewolucji francuskiej. W ładza kościelna, sum iennie w ypeł niając swój urząd, występowała z dużą częstotliwością, by wskazać dro gę, której należy się trzymać5.
Po pierwszym potępieniu przez Klemensa XII, bullą „In em inenti” (1738)6, encyklika Leona XIII „Quod sectam m assonum: Hum anum Genus” z 1884 roku, stanowi podstawowy dokument tego okresu7.
W ostatnich latach swojego pontyfikatu, Leon XIII w encyklice „A n num ingressi” (10.03.1902), zdemaskował i ujawnił „smutne skutki w y wołane w rodzinach i życiu politycznym, wynikające z prześladowania Kościoła, papieża, które szczególnie należy przypisać masonerii. Instytu cji tej należy przypisać - kontynuuje papież - większość sugestii i współ udział w nieustannym dręczeniu i występowaniu przeciwko Kościołowi”.
5 Por. F. L с m p a, K siq g a VI: S a n kcje w K o ściele, c zę ść szc ze g ó ło w a , w: K o m e n ta rz do K o d ek su Praw a K a n o n icz n e g o z 1983r., L u b lin 1987, t. 4 , 2 4 1 -2 4 2 .
‘ C l e m e n s X II, C o n st. In em in en ti, (28 A pr. 1738), w : B ullaru m : D ip lo m a tu m e t P riv ilc- g ia ru m S a n c to ru m R o m an o ru m P o n tificiu m , R o m ae 1738, (. 24, 3 6 6 -3 6 7 ; B e n e d i c t u s XIV, C onst. P ro vid a s, (18 M aii 1751 ), w : P. D с L a m b с r t i n i, B ullariu m , R o m ae 1751, t. 3, 283- 286; G r e g o r i o X V I, Ep. Encyc. M ira ri vos, (21 M aii 1829), w: B u llarii R o m a n i C o n tin u a tio , R o m ae 1832, t. 19, 129-133; L с о X II, C o n st. Q u o g ra v io r a , (13 M art. 1825), w : B u llarii R o m an i C o n tin u a tio , R o m ae 1825, vol. 8, 3 2 7 -3 3 8 ; L e o X III, Litt. A d E p isc o p o s Ita lia e: q u i
e x c ita n tu r a d v irilite r a g en d u m a d v ersu s sec ta m m a sso n u m , (8 D ee. 1892), A S S 25 (1 8 9 2 -9 3 )
2 7 4 -2 7 7 .
7 L с о X III, Ep. Encyc. Q u o d secta m M assonum '. H u m a n u m G en u s, (20 A pr. 1884), A S S 16 (1 8 8 3 -1 8 8 4 ) 4 1 7 -4 3 3 ; por. L a C ivilta C a lto lica , (1 8 8 4 ) n r 2, 2 5 7 -2 9 1 ; L eo X III, Litt. A d E p i
s c o p o s Ita lia e: q u i e x c ita n tu r a d v irilite r a g e n d u m a d v ersu s se c ta m m a sso n u m , (8 D ee. 1892),
A SS 25 (1 8 9 2 -9 3 ) 2 7 4 -2 7 7 ; О с Ii о a J., L e g e s e cc le sia e p o s t c o d icem iuris c a n o n ic i ed itae, R o m ae 1967- 1987, voll. 1-6; P i u s V II, C o n st. E c c le sia m a J e s u C h risto , (13 Sept. 1821), w: B u llarii R o m an i C o n tin u a tio , R om ae 1821, vo l. 7, p ars 2, 2 1 8 0 -2 1 8 3 ; P i u s V III, Ep. Encyc.
Traditi, (21 M aii 1829), w: B ullarii R o m an i: C o n tin u a tio , R o m ae 1829, t. 9, 2 3 -2 7 ; P i u s IX,
Ep. E n cy c. Q u i p lu r ib u s, (9 Nov. 1846), w : Pii IX P o n tific is M ax im i A cta, R om ae 1954, t. 1, 6-7; P i -u s IX , A lloc. M u ltip lic es inter, (25 Sept. 1865), A S S 1 (1 8 6 5 ), 193-196; P i u s IX, C o n st., A p o s to lic a e S e d is, (12 O ct. 1869), A S S 5 (1 8 6 9 ) 2 8 7 -3 1 2 ; S .C .S . O fficii., R csp . D e
sep u ltu ra e c c le sia stic a c o n ce d e n d a iis, q u i n o m en d e d era n t se c ta e m a sso n ic a e , (2 D ec. 1840),
A SS 2 6 (1 8 4 0 ) 641; S .C .S .R .U . In q u isitio n is, Dccr. C irca o c cu lta s sec ta s, (13 Iulii 1865), A SS 1 (1 8 6 5 ) 2 9 0 -2 9 4 ; S .C .S .R .U . In q u isitio n is, Instr. D e se c ta m a sso n u m , (10 M aii 1884), A S S 17 (1 8 8 4 ) 4 3 -4 7 .
140 O. Z. S U C H E C K I [81
II. Źródła kan. 2335 KPK 1917
Liczne źródła odnoszące sią bezpośrednio bądź pośrednio do kan. 2335 KPK 1917, można podzielić na trzy kategorie:
1. Dokumenty poprzedzające wejście w życie KPK 1917; 2. KPK 1917 oraz liczne komentarze kodeksowe8;
1 G. M i с h i с 1 s, D e d eliciis e t p o en is: C o m m en ta riu s lib ri V C odicis J u ris C anonici, vol. 1, Do delictis: C anones 2 1 9 5-2213, P aris-T o u m ai-R o m ac-N cw York 1961 ; T enże, D e delictis e t p o
enis: C o m m en ta riu s lib ri V C odicis J u ris C anonici, vol. 2, D e p o en is in genere: C an o n es 2 214-
2240, Paris-T o u m ai-R o m ac-N cw York 1961; Tenże, D e delictis et p o e n is: C o m m en ta riu s lib ri V
C odicis J u ris C anonici, vol. 3, D e delictis: C an o n es 2 1 4 1-2313, P aris-T o u m ai-R o m ac-N cw York
1961 ; K. M ö r s d o r f , Zum Problem d er E xkom m unikation. B em erku n g en zu m S c h em a D o c u
m en ta i quo d isiplina sa nctionum seit p o e n a ru m in E cclesia latina d enuo ordinatur, w: A rch iv fur
katholichcs K irchcnrccht 143 (1974) 64-68; Μ. M у r с h a, E ksko m u n ika , w Po lo n ia S acra 9 (19 5 7 ) n r 4, 185; 10 (19 5 6 ) n r 1, 81; 10 (19 5 6 ) n r 2, 15; Praw o K an o n iczn n c 1 (1 9 5 6 ) n r 1-2, 29; Tenże, lnterd ykt, w : Praw o K an oniczne 2 (19 5 9 ) n r 1-2, 73-298; Tenże, P ra w o karne: K o m en ta rz
d o p ią te j księg i K o d eksu P raw a K a n o n iczn eg o , t. 2, K ara, W arszaw a 1960; Tenże, S u sp en sa , w:
Praw o K anoniczne 9 ( 1966) n r 3-4, 255; 10 (1967) n r 1-2, 89; 10 (19 6 7 ) n r 3-4, 171; 11 (19 6 8 ) nr 3 -4, 155; 12 (1969) n r 1-2, 161; G. P e l l e g r i n i , Iu s ecclesia e p o e n a le : d e d elictis, t. 1, N apoli 1962; Tenże, Ius ecclesia e p o en a le: de p o e n is in genere, t. 2, N apoli 1965; F. R о b с -r t i, D e
delictis e t p o e n is, t. 1, R om ae 1938; 1. T с о d o r i, S ecta M assonica, w: A pollin aris 41 (19 3 1 ) 579-
584; P. T о с a n с 1,5. Congr. p t v D o ctrin a Fidei, D ecla ra tio de iis q u i n om en d a n t s ec tis M a sso
nicis w: A pollin aris 54 (19 8 1 ) 35; А. В о r r a s, L es S a n ctio n s d a n s L 'E g lise, P aris 1990; Tenże, L'exco m m u n ica tio n d a n s le n o u vea u c o d e d e d ro it canonique. E ssa i d e d é fin itio n , Paris 1987;
Tenże, A p p a rten n en ce r l'Eglise, co m m u n io n e ecclesia le e t exco m m u n ica tio n , w: N o u v elle revue theologique, 110 (1988) 801-824; A. C a l a b r e s e , D iritto p e n a le ca n o n ico , C itta d el V aticano 19962; L. С 11 i a p p с 11 a, / / co d ice d i diritto canonico. C o m m en to g iu rid ico -p a sto ra le, t. 1-2, N apoli 1988; V. D с P a o I i s , Le sa n zio n i nella C hiesa, w: A a.V v., Il d iritto ncl m istero délia C hicsa, R om a 1992, t. 3 ,4 3 1 -540; G. G h i r 1 a n d a. Il d iritto nella C hiesa m istero d i c o m u n io n e, Frascati 1990; T.J. G rccn, C om m ento s u b cc. 1311-1399, w: T h e code o f can o n law : A text and com m entary, (pod re d ak cją J.A . C oridcn, T.J. G rccn, D .E. H cintschel), London 1985; J. H o l l - w с к , Votum, C o d ex Iu ris C a nonici: L ib e r Q uartus D e D elictis e t p o e n is: p a r s III. D e D e lic tis in
Sp ecie et R elativis P oenis, tit. X IX -X X III, R om ae 1909, w: L. M u s s с 11 i, / / co n trib u lo d i Jo sp eh H o llw e k a lla cod ifica zio n e d e l D iritto P en a le C anonico, w M . V i s m a r a M i s s i r o l i , L . M ü s
s e 11 i, 11 pro ccsso di co dificazione del D iritto penale C anonico, Padova 1983, 2 1 5 -2 1 6 ; J. K r u - k o w s k i , F. L с m p a, Sa n kcje w K ościele, w: A a. Vv., K om entarz do K odeksu P raw a K anonicznego, Lublin 1987, t. 4, 113-282; F. L с m p a, C zęść S zczeg ó ło w a , w: A a.V v., K o m en tarz d o K odeksu P raw a K an o n iczn eg o z 1983 r.: K sięga VI. Sankcje w K ościele, L ublin 1987, t. 4; F. L ó p c z - 11 l a n a , E cclesia unum et p lu ra : R ifiessione teologico ca n o n ica su ll'a u to n o m ia d elle C hiese lo
ca li, C itta del V aticano 1991; A . M a r z о a, L o s d elicto s y las p e n a s c a n o n ica s, w: A a.V v., M a n u a l d e derecho canonico, P am plona 1988, 677-717; A. M a r z o a, C o m m en to s u b c. 1374, w:
A a.V v., C o m cn tario cx cgctico al código dc dcrcch o canónico, (pod re d a k cją A . M arzoa, J. M i ras, R. R odrigucz-O catia), t. 1V/1, P am p lo n a 1996; L. M u s s с 11 i, 1 9 1 7 -1 9 8 3 : p e r un ra ffro n to
tra le d u e c o d ific a zio n i d e l d iritto p e n a le ca n o n ico , w : M o n ito r E c c le sia stic u s 114 (1 9 8 9 ) 29-
34; T enże, II co n trib u to d i Jo sp e h H o llw e k a lla co d ific a zio n e d e ! D iritto P e n a le C a n o n ico , w: М. V i s m a r a M i s s i r о 1 i, L. M u s s с 1 1 i, II p r o c e s s o d i c o d ific a zio n e d e i D iritto p e n a le
3. Dokumenty Stolicy Apostolskiej ze szczególnym uwzględnieniem Dekretów Kongregacji Doktryny Wiary wydanych w latach 1949 -
19839, Schematów nowego KPK 1983 oraz Papieskiej Komisji do Spraw Rewizji Prawa Kanonicznego10.
4 S.C. S. Officii, Dcci. C onfirmantur norm ae Codicis Iuris Canonici circa sectae m assonicae et
ipsarum fautores, (20 Apr. 1949), w: Xav. O choa, Lcgcs Ecclesiae: post C odicem Iuris Canonici editae,
R om ae 1969, t. 2, n r 2044, koll. 2595-2596; K onferencja E piskopatu W łoch, N ota in vista delle consultazioni popolari, (13 m arca 1958), Rzym 1958, A rchiw um C EI, w: Enchiridion della C onfcrcnza Episcopale Italiana: decreti, dichiarazioni docum enti pastorlai per la C hiesa Italiana, t. 1, n r 130; S.C. pro Doctrina Fidei, Rcsp. (Kwiccicń-m aj 1973), N orm ae canonicae d ic a eos, qui sectis m assonicis
adhaerent, im m utatae m anent, w: Xav. Ochoa, Lcgcs Ecclesiae: post Codicem Iuris Canonici editae,
R om ae 1980, t. 5. n. 4205, koll. 6606-6607; por. Rivista cliocesana m ilanese 61 (1973) 377; S.C. pro D octrina Fidei, Litt. C om plures episcopi, ad praesides conferendarum episcopalium de catholicis qui nom en dant associationibus massonicis, Prot. 272/44, (18 Iui. 1974), N otiziario CEI 1974, 191; EV 5/ 563; S.C. pro Doctrina Fidei, Deci. (26 Feb. 1975), N onnullae dantur interpretationes norm arum de
inscriptione cliristipdelium in sectis massonicis, w: Xav. Ochoa, Lcgcs Ecclesiae: post C odicem Iuris
Canonici editae, Rom ae 1980, t. 5. n r4 3 6 0 , kol. 6991; K onferencja Episkopatu N iem iec, Dcci. Dichia- razionc circa 1'appartcncnza di cattolici alla M assoneria (W ürzbutg, 28 aprilc 1980), tekst w j. niem iec kim znajduje się w: Am tsblatt des Erzbistum s K öln, 1 czerw ca 1980, 102-111; S.C. pro D octrina Fidci, Dcci. D eclaratio de canonica disciplina quae sub po en a excom m unicationis retat ne catholici nomen
dent sectae m assonicae aliisque eiusdem generis associationibus, (17 Fcbr. 1981), A A S 73 (1981),
240-241; S.C. for Causes o f Saints, Statem ent There has appeared on the beatification o f G iovanni M aria Gallot, a priest w ho is considered a m em bers o f masonry, (20 Septem ber 1981), L 'O sseiva to ie
Rom ano, w eekly ed. in cnglish (28 sept. 1981), 1-2; S.C. pro D octrina Fidei, Dccl. Q uaesitum est: de associationibus massonicis, (26 Nov. 1983) A A S 76 (1984) 300; Riflessioni a d un anno dalla dichia- razione della C ongiegazione p e r la D ottrina della Fede. Inconciliabilitr tra Jede cristiana e M assone ria, L'O sscrvatorc Rom ano (23-02-1985), 1; A cta et D ocum enta Concilio O ecum enico Vaticano II Apparando: series I (Anlepreparaloria), appendix vol. II, pars 1, Rom ae 1961, 228-229, 794; A ctu Synodalia Sacrosancti Concilii O ecumenici Vaticani II, R om a 1971, vol. 1, pars IV, 340-341; R om ae
1973, vol. II, pars V, 617-618; R om a 1974, vol. Ill, pars II, p. 586; vol. Ill, pars 111, 19.
1,1 D.J. A n d r e s , Leges Ecclesiae p o st codicem iuris canonici editae, Rom ae 1994, vol. 7; Pontificia Com m issio Codici Iuris Canonici Authentic Interpretando, Codex iuris canonici auctoritate loannis Pauli
PP. II promulgatus. Fontium annotatione et indice analytico-alphahetico actus, Cilta del Vaticano 1989;
Pontificia Com m issio Codici Iuris Canonici Authentice Interpretando, Communicationes 1 (1969) 35-56, 77,79-85; 2 (1970) 99-107; 194-195; 5 (1973) 195-196; 6 (1974) 33-35; 4 0 4 1 ; 7 (1975) 93-97; 8 (1976) 1 6 6 -1 8 3 ;9 (1 9 7 7 )8 0 ; 147-174; 213; 304-322; II (1979)9-10; 12 (1980) 189-199; 14(1982) 137; 150; 15(1983) 160; 1 6 (1984)38-51; 17(1985)245-250; 21 (1989) 253; 22 (1990) 15-16; 118; 2 3 (1 9 9 1 )4 9 ; 224; Pontificia Com m issio Codici Iuris Canonici Authentice Recognoscendo, Schem a legis Ecclesiae
fundamentalis. Textus emendatus, Citta del Vaticano 1971 ; Tamże, Schem a docum enti quo disciplina sanctionum seu poenarum in Ecclesia latina denuo ordinatur (reservatum), Citta del Vaticano 1973;
Tamże, Schem a canonum de modo procedendi pro tutela iurium seu de processibus, Citta del Vaticano 1976; Tamże, Schemata canonum novi codicis iuris canonici, Rom ae 1977; Tamże, Codex iuris canonici
schem ata patribus commissionis reservatum, Citta del Vaticano 1980; Tamże, Relatiocomplectens synthe sini animadversionum ab em. mis atque exc. mis patribus commissionis a d novissimum schem a codicis iuris canonici exhibitarum, cum responsionibus a secretaria et consultoribus datis, Citta del Vaticano
1981 ; Tamże, Codex iuris canonici. Schema novissimum iuxla patrum com missionis em endatum atque
sum m o p o ntifici praesentatum , Citta del Vaticano 1982; Pontificium C onsilium de Legum Textibus
Interpretandis, Acta et documenta Pontificiae Commissionis Codici Iuris Canonici Recognoscendo: Con
gregatio Plenaria: Diebus 20-29 octobris 1981 habita, Citta del Vaticano 1991, 150-168; 308-335; 349-
142 O. Z. S U C H E C K I ПО ]
Dwie pierwsze kategorie źródeł zostały szeroko opracowane z punktu widzenia historycznego" oraz doktrynalnego12, natomiast trzecia nie
zo-" Aa.Vv., L a liberazione d'Italia neWopera della M assoneria, (pod redakcją A.A. M ola), Foggia 1990; Aa.Vv.. La Massoneria Oggi: A lti d el corso estivo della Universita C om ploteuse di M a d rid La
M assoneria lioy, (pod redakcją J. Ferrer Benimelli A.A. M ola), Foggia 1991; P. A g n e 11 i В i с u d o ,L a M assoneria e la Chiesa, w: Aa.Vv., La M assoneria Oggi: A tti del corso estivo delta Universita Compht- tense d i M adrid La Massoneria hoy, (pod redakcją J. Ferrer Benimelli A.A. M ola), Foggia 1991, 128-134; A nderson's C onstitutions - Constitutions d'Anderson 1733, (pod redakcją D. Ligou), Paris 1990';
R. A p p e l , H. V o r g r i m l e r , K iiche und Freimaurerei in D ialog, Frankfurt/M 1975; К . B a r e s с h,
Katholische K itche u n d Freimaurerei, Wien 1983; К. B e n с 11 e t r i t, C. L o u a r t. L a Franc-M açonnerie au Fém inin, Paris 1994; I. B i a g i a n t i, M assoneria e socialism e nell'etr giolittiana: il caso d i Giovanni M erloni, w: La liberazione d'Italia nell'opera della M assoneria, (pod redakcją A.A. M ola), Foggia 1990; P.
B u r n a t, С h. D e V i 11 e n e u V e. Les Francs-M açons des années M itterrand, Paris 1994; C am éra dei Deputati Senato della Repubblica, IX Legislature, Commissione parlam entaie d ’inchiesta sutla Loggia
M assonica P2: allegati alla relazione, Serie II: Docum entazione raccolta dalla C om m issione, vol. 4, Altre
forme m assoniche coperte, 1 .1, R om a 1984; t. 2, Roma 1985; G. С a n t o n i, La m assoneria n ei docum en
ti de! M agistero della Chiesa cattolica, w: Aa.Vv., M assoneria cattolici e cultura: A tti del convegno oiganizzato da A llea n za Cattolica, Lecce 1993,27-52; Tenże, L a m assoneria nei docum enti del M agiste ro della Chiesa cattolica, w: Aa.Vv., M assoneria e religioni, (pod redakcją M. Introvigne), Torino 1994,
133-182; L. С h a j n. Polskie Wolnomularstwo: 1920-1938, W arszawa 1984; А. С o m b a, Valdesi e
M assoneria tra fn ie Ottocento e p rim o Novecento, w; Aa.Vv., L a liberazione d'Italia nell'opera della M as
soneria, (pod redakcją A.A. A. M ola), Foggia 1990,167-196; F. С o r o n a, M assoneria e Politica in Italia
(1892-1908), Rom a-Bari 1985; E. D e с 1 e v a, Anticléricalism e e lotta politica n e ll’elà giolittiana: L'"esempio della Francia ’’ e i partiti popolari (1901-1904), w: N uova Rivista Storica, 52 (1968) nr 3-4;
Tenże, Anticlericalismo e lotta politica nell'etr giolittiana: L 'estrema sinistra e la fo rm a zio n e dei b b c c h i
popolari (1905-1909), w: Nuova Rivista Storica 52 ( 1968) nr 5-6; V. L. D e P ο n с i n s, Freem asonry an d the Vatican: a struggle f o r recognition, London 1968; G. D i B e r n a r d o , Filosofia della M assoneria: L'im m agine massonica dell'uomo, Venezia 1989; M. D i e r i с k x, Freimaurerei, die große Unbekannte,
H am burg 1970; F. G i a n t u I I i, L'essenza della m assoneria italiana: il natura/ismo, Firenze 1973; L. H a s s, Wolnomularstwo ir Eum pie Środkowo-W schodniej w X V III i X I X wieku, W roclaw, W arszawa, Kraków, G dańsk, Łódź 1982; Tenże, Ambicje, rachuby, rzeczywistość: Wolnomularstwo w E u m p ie Środ
kowo-W schodniej: 1905-1928, Warszawa 1984; Tenże, M asoneria Polska X X wieku: losy, loże, ludzie,
W arszawa 1993; Tenże, M asoneria Polska X X wieku: losy, loże, ludzie. W arszawa 1996; M. H e i n d e 1,
Fram assoneria e Cattolicesimo: le lontane origini, Pisa 1990; J. H o r t a 1, M açonaria e Igreja: conci- liâveis ou inconciliâveis?, San Paolo 1993; M. I n t r о v i g n e, Z.« massoneria: origini, probierni, prospet- tive, w: Aa.Vv., M assoneria cattolici e cultura: Atti del convegno organizzato da A lleanza Cattolica, Lecce
1993,7-25; Tenże, Che cos'è la massoneria: ii problem a delle origini e le origini d el problem u, w: Aa.Vv., M assoneria e religioni, (pod redakcją M. Introvigne), Torino 1994, 13-62; Istituto di studi e ricerche Leonida Casali, Massoni a Bologna, Imola 1989; Ch. J а с q, La massoneria, storia e iniziazione, M ilano 1978; D. К n o o p, G.P. J o n c s, T/te Genesis o f Freemasonry. A n account o fth e riese a n d developm ent
o f Freem asonry in its operative, accepted an d early speculative phases, M anchester 1947; J. Law rence, Freem asonry - a religion?, Eastbourne 1992; J. L e с 1 e r, Histoire de la tolérance au siècle de Ut Réforme,
2 voll, Paris 1955, E. L e n n h о ff , О. P о s n e r, Internationales Freimaurer Lexicon, M onaco 19802; A. Mellor, Nos Frères séparés. Les Francs-Maçons, Paris 1961; Tenże, I nostri [rate!Ii separati. I Liberi
M uratori, M ilano 1963; Tenże, Logen, Rituale, H ochgrade, Vienna 1968; Tenże, Dictionnaire de la Franc- M açonnerie et des Francs M açons, Paris 1989; A.A. M o 1 a. Storia della M assoneria italiana dalle origini a i nostri g io m i, M ilano 1992; F. M o l i n a r i, La M assoneria: cattedrale laica della fraternitù,
Brescia 19894; Tenże, La Massoneria nei docum enti pontifici dell'Ollocento, w: La liberazione d'Italia nell'opera della M assoneria, (pod redakcją A.A. M ola), Foggia 1990, 207-227; Riflessioni a d im anno
dalla dichiarazione della Congregazione p e r la Dotlrina della Fede. Inconciliabilitc) tra fe d e cristiana e M assoneria, LO sservatoreRom ano(23-02-\9% 5), l ; P .N a u d o n , L a Franc-M açonnerie, Paris 1984; L.
N é f о n t a i n e, Evolution de la législation canonique vis-r-vis de la franc-m açonnerie, w: Espritet Vie 5 ( 1984) 74-79; Tenże, Eglise et Francmaçonnerie, Paris 1990; E. P a v e s i. Intervento decisive su Chiesa
della Libera M uratoria, voll. 1-5, R om a 1992-1993; L. S e s s a, L a questione d ei Landm arks, Foggia
1985; E. S g г ο m ο, Riflessi m assonici nella politica internazionale, w: Aa.Vv., M assoneria caltolici e cultura: Atti del convegno organizzato da Alleanza Cattolica, Lecce 1993,53-65; E. S i m o n Bibliogra
f i a della Massoneria in Italia, Foggia 1992; D. S t e v e n s o n , The Origins o f Freem asonry: Scotland's Century 1590-1710, Cam bridge 1988; The Constitutions offree-m asons, containing the history, charges, regulations, etc., o f that m ost ancient a n d right w orshipful fraternity (Le Costituzioni dei liberi muratori, contenenti la storia, i doveri, i legolam enti ecc., d i quefla p iu antica e m otto venerabile fratellanza),
London 1723; L. T r o i s i, La Massoneria: Profile storico-cronologico, Foggia 1990.
12 Aa.Vv., M assoneria caltolici e cultura: A tti d e l convegno oiganizzato d a A lleanza Cattolica, Lecce 1993; Aa.Vv., M assoneria e religioni, (pod redakcją M. Introvigne), Torino 1994; A a.V v., A bliź
niego swego... : M ateriały z sym pozjum «Sw. M aksym ilian M aria K olbe - Ż yd zi - m asoni», (pod redak
c ją S.C. N apiórkow ski), Lublin 1997; G. С a p r i 1 e, / / G\A \D\U\ e i su o i adoratori, La C ivilta C attoli ca, 107 ( 1957) nr 3, 33-48; G. С a s a 1 e, Caitolici e m assoneria: dialogo e «doppia appartenenza, w: Aa.Vv., M assoneria e religioni, (pod redakcją M. Introvigne), Torino 1994, 183-187; G. С a p r i 1 e, / D ocum enti po n tifici intortio alia M assoneria, La C ivilta Cattolica, 108 (1958) nr 2, 167-176; Tenże,
I D ocum enti pon tifici intorno alia M assoneria, La C ivilta Cattolica, 108 ( 1958) nr 3, 504-517; Tenże, Chiesa e M assoneria oggi, La Civilta Cattolica, 115(1964) n r 2, 145-151 ; Tenże, C attolici e M assone ria: un'im portante d ich iarazionesulla scom unica, L a C ivilta C attolica, 125 (1974) n r4 , 159-162; Ten
że, Ancora sull'appartenenza alia M assoneria, La C ivilta Cattolica, 1 36(1985) nr 2 ,5 8 2 ; F. С o r d о v a, M assoneria e p olitica in Italia 1892-190S, B ari 1985; M . C o r d о v a n i, La C hiesa e la M assoneria,
V O s se iv a to iv Rom ano, 19 m arzec 1950,1 ; G. С о 11 i e r, Regards catholiques su r la F ranc-M açonne rie (1): l'histoire de difficiles rapports, w: Segretariato p er i non credenti. A theism and dialogue. A théism e
et Dialogue. A telsm o y D iâlogo 22 (1987) n r 2, 101-119; Tenże, Regards catholiques su r la Franc-
M açonnerie (II): Apres Vatican II, ouverture possible?, Tam że, 22 (1987) n r 3, 197-221; D o cum enta- zioni: И G rande O riente d i Francia contro la C hiesa Cattolica, L 'O sservatore Rom ano, 10 w rzesień
1952, 3; R.F. E s p о s i t о, Lu m assoneria e TItalia: d a l 1800 ai nostri giorni, R om a 1956; Tenże, Le
buone opere dei laicisti, degli anticlericali e d ei fram m assoni, R om a 1970, 263-276; Tenże, L a ricon- ciliazionc Ira la Chiesa e la M assoneria: C m naca d i alcuni avvenim enti e incontri, (w stęp V. M iano, G.
G am bcrini, G. Caprile), R avenna 1979; Tenże, P io IX. Lu Chiesa in conflitto c ol m ondo. L a S. Sede, la
M assoneria e il radicalism e settario, R om a 1979; Tenże, L e g randi concordance tra C hiesa e M asso neria, Firenze 1987; Tenże, Il p. H erm ann G ruber S J (1851-1930): E ' Tinizio de! disgelo cattolico - m assonico: docum enti inediti deU'archivio p rovinciale d ei Gesuiti d i Colonia, w: Palestra del Clero,
1989,471 -500; Tenże, Ecum enism o e dialogo Chiesa-M ondo nell'inscgnam ento d i d. G iacom o A lbe-
rione (1884-1971), w: Palestra del Clero, 1989,331-358; Tenże, Santi e m assoni a l servizio dell'uom o: vite parallele, Foggia 1992; J.A. F e r r e r B e n i - m e l i , Bibliografia de la m asoneria. Introducciôn histórica-critica, M adrid 1978-; Tenże, M asoneria, Iglesia e Ilustraciôn, 4 voll., M adrid 1982-19862;
Tenże, M asoneria espańola contemporanea. Siglo X X I, 2 voll., M adrid 1987: ; Tenże, Gli s tu d isto ric i
sulla M assoneria in Europa, w: Aa.Vv., La M assoneria Oggi: Atti dei corso estivo d ella U niversita
C om plutense di M adrid La M assoneria hoy, (pod redakcją J. Ferrer Benim elli A .A . M ola), Foggia 1991, 135-150; J.A. F e r r e r B e n i m e l i , G. C a p r i l e , M assoneria e Chiesa cattolica teri, oggi,
dom ani, R om a 1982; C. F r a n c o v i c h , Storia della M assoneria in Italia. D alle origini alla Rivolu- zione Francese, Firenze 1989; G. G a m b e r i n i , A ltualitr delta M assoneria: C ontenti g li opérai?,
R avenna 1978; J. S t i m p f 1 e, La Chiesa cattolica e la massoneria. La com m issione p e r i! dialogo ha
chiarito la decisiva questione, w: Q uaderni di C ristianità 2 ( 1986) nr 4 ,4 5 -6 7 ; Tenże, D all'indagine dei vescovi tedeschi (1974-1980) a l docum ento vaticano d e l 1983, w: Aa.Vv., M assoneria e religioni, (pod
red ak cjąM . Introvigne), Torino 1994,162-182; Z. S u с h e с k i, La crem azione d ei cadaveri nel Diritto
Canonico, R om a 1990; Tenże, La M assoneria e le sa nzioni della Chiesa, w: Aa.Vv., L ib er am icorum
mons. Bifl'i: scritti in onore di nions. Franco B ilïï, C itta de] Vaticano 1994, 157-209; Tenże, La crem a
zione nella legislazione della Chiesa, w: A pollinaris 66 ( 1993) 653-727; Tenże, Zagadnienie krem acji w rozwoju historycznym , Praw o K anoniczne 36 (1993) nr 1-2, 145-159; Tenże, La crem azione nel D iritto C anonico Civile, R om a 1995; Tenże, La M assoneria nelle disposizioni d el «Codex» d e l 1918 e de! 1983, Citta del Vaticano 1997; K. T u s z y ή s к i, W olnomyślicielstwo i m asoneria ja k o historyczny kontekst apostolstwa At: M aksym iliana K olbego, A a.V v., A bliźniego swego...: M ateriały z sym po
zjum «Św. M aksym ilian M aria Kolbe - Żydzi - m asoni», (pod redakcją S.C. N apiórkow ski), Lublin 1997; Z. Z i m o w s k i, K ościół a m asoneria, w Aa.Vv., A bliźniego swego...: M ateriały z sym pozjum «Św. M aksym ilian M aria Kolbe - Żydzi - m asoni», (pod redakcją S.C. N apiórkow ski), Lublin 1997,
144 O . Z. S U C H E C K I [12]
stała opracowana w sposób porównawczy z teologią, filozofią oraz pra wem kanonicznym.
Analiza dekretów Kongregacji Doktryny Wiary oraz wyników cennej dyskusji Papieskiej Kom isji do Spraw Rewizji Prawa Kanonicznego z 1981 roku, pomaga w zrozumieniu ewolucji kan. 2335, który ostatecz nie został umieszczony w kan. 1374 KPK 1983.
III. Stanowisko Kościoła w dokumentach Kongregacji Doktryny W iary
1. Deklaracja Kongregacji SW. Oficjum (20-04-1949) Confirmantur normae Codicis Iuris Canonici circa sectae massonicae et ipsarum
fa utores13.
Stopniowe zgłębienie natury i celów masonerii, przeprowadzone przez Kościół, przed wydaniem w dniu 26 listopada 1983 roku Deklaracji Qu aesitum est na tem at masonerii, pozwoliło Kongregacji na zapoznanie się z pozycją moralną, doktrynalną i filozoficzną Instytucji.
W odpowiedzi na pytanie ordynariusza z Trydentu, odnośnie do «pew nej gałęzi masonerii, która nie tylko pozwoliłaby swoim adeptom na wolne wypełniane praktyk religijnych Kościoła katolickiego, lecz wpoiłaby wierność względem niego», kard. F. Selvaggiani - prefekt Kongregacji Św. Oficjum, dnia 20 kwietnia 1949 roku wystosował deklarację, w któ rej potwierdził normy Kodeksu Prawa Kanonicznego odnośnie sekt m a sońskich: «nic nie zaszło, aby m ożna było zmienić w tej materii decyzje Stolicy Apostolskiej i dlatego nadal pozostają w takiej formie względem jakiejkolwiek formy masonerii».
O. Mariano Cordovani w artykule opublikowanym na pierwszej stro nie w L'Osservatore Romano podtrzymuje, że «wśród rzeczy, które się odnaw iają i w cielają w życie, i to nie tylko w Italii, znajduje się m asone ria ze swoją wrogością, zawsze odnowioną przeciwko religii katolickiej». Podkreśla on fakt, który wydaje się nowością: «wśród różnych warstw społecznych rozszerza się pogląd, że masoneria pewnego rytu nie jest już sprzeczna z Kościołem, co więcej, nastąpiło porozumienie pom ię
dzy m asonerią a Kościołem, na m ocy którego również katolicy spokoj
n S.C. S. O fficii, D cci. C o n firm a n tu r n o rm a e C o d icis Iu ris C a n o n ic i circa se c ta e m a ss o n i
c a e et ip sa ru m fa u to re s, (2 0 A pr. 1949), w: Xav. O c h o a , L e g e s E c c le sia e : p o s t C o d icem Iu ris C a n o n ici e d ita e , R o m ae 1969, t. 2. n r 20 4 4 , koll. 2 5 9 5 -2 5 9 6 .
nie m ogą się zapisywać do sekty, unikając niebezpieczeństwa popadnię- cia w ekskomuniką czy upomnienie».
Ten sam fakt potwierdził o. G. Caprile, S.I., światowy znawca m aso nerii, że niektóre osoby w okresie soborowym naciskały na pojednanie pomiędzy Kościołem katolickim a masonerią. O. G. Caprile w artykule Chiesa e massoneria oggi [Kościół i masoneria dzisiaj], w La Civilia Cattolica, 1964, nr 2, 145-151, w punktach bardzo jasnych przedstawił problem: «ewentualne zbliżenie się pomiędzy Kościołem a masonerią» lub «co więcej domaganie się utworzenia masonerii katolickiej».
Autor precyzuje, że «chodzi tutaj o małą grupę. Prawie większość innych ugrupowań masońskich, ukształtowanych wg nieskazitelnego ducha panują cego od początku i tradycji stowarzyszenia, podtrzymuje przeciwne stanowi sko, s. 146. « IIВ ollettino del Grande Oriente d'Italia [Dziennik Wielkiego Wschodu] (styczeń 1962 r., 10-12), przedstawiając próby podjęte na tym polu przez Mellora, Peyrefittego i Anceschiego, podsumował kategoiycznym non possumus: „Przeciwstawiamy się na zmianą naszych landmarks i odrzucamy w ten sposób opróżnienie masonerii z jej istoty”. Acta Italica Muratoria (li stopad 1962 r., 5-8) udokumentowały, że jedynie Kościół powinien dokonać zmiany, „musi się zdecydować na zapomnienie doznanych krzywd w prze szłości, wyrzec się swojej zarozumiałości o nieomylności ... masoneria jest „chrześcijańska i ewangeliczna” i jedynie ona może zbawić ludzkość, dając jej między innymi „pewną wiarę - bez dogmatów, bez ubóstwa"», 147. «Z jeszcze większym autorytetem, sam Wielki Mistrz Wielkiego Wschodu Fran
cuskiego - Jacques Mitterand, zapytany, czy encyklika Pacem in terris mogła sprzyjać zbliżeniu się pomiędzy masonerią a Kościołem, odpowiedział: „Na ten temat napisano rzeczy bezsensowne. Prawda jest następująca: Wielki Wschód Francji nigdy niczego nie przyśpieszał"», 148).
W tamtym okresie we Francji, Wielki Wschód dokonał następujących posunięć: «Konwent Wielkiego Wschodu we Francji stwierdził, że wolność ludzka jest zagrożona przez działalność klerykalną Watykanu we Francji, na terytorium pozamorskim Unii Francuskiej i w całym świecie, decyduje, aby się przeciwstawić Kościołowi: „1 ) poznanie przy pomocy wszystkich środ ków delikatnej gry Sekretariatu Stanu Watykanu, którego celem jest narzu cenie bez honoru, całej ludzkości dyktatury polityczno-ekonomicznej i reli gijnej; 2) zaprasza wszystkich masonów Wielkiego Wschodu Francji do cią głej pracy w każdym miejscu, by zjednoczyć wszystkich świeckich i wymaga od zajmujących istotne funkcje, tego samego zapału w obronie ideału insty tucji świeckich; 3) akceptacja w nieustannej walce przeciwko klerykalizmowi rzymskiemu na każde zrzeszenie zgodne z ideałem masońskim».
1 4 6 O . Z . S U C H E C K I [1 4 ]
2. Normae canonicae circa eos, qui sectis massonicis adhaerent, immutatae m anent'4
Kard. F. Seper, prefekt Kongregacji Doktryny Wiary w odpowiedzi na pytanie skierowane do tego dykasterium 17 kwietnia 1973 roku przez jednego z biskupów, względem udzielenia wytycznych odnośnie do osób wstępujących w szeregi masonerii, udzielił krótkiej informacji: «odno śnie do meritum sprawy dotychczas nic nie uległo zmianie w ustaw o dawstwie regulującym pow yższą materię».
3. Przynależność katolików do stowarzyszeń masońskich: De catholicis qui nomen dant associationibus massonicis — list Complures episcopi, Kongregacji D oktryny Wiary (18-07-1974)'5. Kard. Franjo Śeper, prefekt Kongregacji Doktryny Wiary oraz J. H a mer, sekretarz, 18 lipca 1974 wystosowali List «Complures episcopi, ad praesides conferentiarum episcopalium de catholicis qui nom en dant
14 S.C . p ro D o c trin a F id ei, R csp . (k w ic c ic ń -m a j 1973), N o n n a e c a n o n ic a e c irc a eos, qu i
s e c lis m a sso n ic is a dhaerent, im m u ta ta e m a n en t, w : X av. O c h o a, L cg cs E ccIcsiac: p o s t C o d ic e m
Iu ris C an o n ici e d ita e, R o m ae 1980, t. 5. n r 4 2 0 5 , koll. 6 6 0 6 -6 6 0 7 ; por. R ivista d io c e sa n a m ila -
n e se 61 (1 9 7 3 ) 377.
15 « E m in en tissim e D o m in e, C o m p lu re s E p isco p i ab h ac S a cra C o n g re g atio n e q u a esiv e ru n t de p o n d e re e t in te rp reta tio n e C an o n is 2335 C .l.C . qui su b p o en a e x co m m u n ica tio n is v e ta t c a th o li cis n o m en d a re a sso c iatio n ib u s m asso n icis a liisv c eiu sd e m g en eris.
D e cu rsu lo n g io ris e x am in is h u iu s q u a estio n is S a n c ta S ed es C o n fc re n tia s E p isc o p a les q u a ru m res p a rticu lari m o d o in terest p lu ries c o n su lu it, u t istaru m asso c iatio n u m n a tu ra m e t n a v ita tem h o d ie rn a m n c cn o n E p isco p o ru m m en tem m eliu s c o g n o sceret.
M a g n a tam en d iv e rg e n tia re sp o n sio n u m q u a e ra tio n e m re d d it d iv e rs a ru m s itu a tio n u m in u n a q u aq u e n a tio n e no n sin it S. S ed em m u tare le g islatio n em g e n eralem h u c u sq u e v ig e n te m quae ig itu r in v ig o re m a n e t u sq u ed u m n o v a lex c an o n ica a c o m p e ten ti P o n tific ia C o m m issio n e C o d i ci iuris can o n ici re c o g n o sc e n d o pub lici iuris fiat.
In c o n sid eran d is a u tem casib u s p articu larib u s p rae o cu lis tenendum est legem p o en alem s trictae su b esse in terp retatio n i. P ro in d e tuto do ceri et ap p licari p o te st o p in io e o ru m a u cto ru m q u i ten en t p ra e d ic tu m c an o n e m 2 3 3 5 re sp ice re co s tan tu m c ath o lico s qui n o m e n d a n t a sso c iatio n ib u s q u ae re v e ra c o n tra E c c le sia m m achinantur.
M an e t tam en in q u o c u m q u e casu p ro h ib itio pro cle ric is re lig io sis n e cn o n m e m b ris In stitu to rum sac c u la riu m n o m en dandi q u ib u scu m q u e a ss o c iatio n ib u s m a sso n ic is.
Q u ae d u m tccu m c o m m u n ic o , sen su s p ro fu n d ae aestim a tio n is m eae T ibi p a n d o a tq u e re m a n eo Tibi a d d ic tissim u s in D om ino. F ran c iscu s C ard. Ś ep er, p r a e fe c tu s , J. H am cr, s ec retis, R o m ae, 18 Iulii 1974», S.C . p ro D octrin a Fidei, Litt. C o m p lû te s e p isc o p i, a d p ra e sid e s c o n fe re n tia rum ep isc o p a liu m dc c ath o licis qui n o m en d a n t asso c iatio n ib u s m a sso n ic is, Prot. 2 7 2 /4 4 , (18 Iui. 1974), N o tizia rio C E I 1974, 191; A A S 73 (1 9 8 1 ) 2 4 0 -2 4 1 ; E V 5/563.
associationibus massonicis» mający na celu zrozumienie oraz interpre tację kan. 2335.
Liczne listy biskupów kierowane do Kongregacji Doktryny Wiary z za pytaniem odnośnie do interpretacji kan. 2335 KPK 1917, który pod karą ekskom uniki zakazyw ał katolikom zapisyw ania się do stow arzyszeń masońskich lub innych tego pokroju wpłynęły na wydanie deklaracji. Przed wydaniem deklaracji Stolica Apostolska rozesłała list zarezerw o wany do przewodniczących licznych episkopatów szczególnie zaintere sowanych tym problemem, aby móc lepiej poznać naturę i działalność tych stowarzyszeń oraz opinię biskupów.
Rozbieżność odpowiedzi była wyrazem zróżnicowanych poglądów w wielu krajach, co nie pozwoliło Stolicy Apostolskiej na zm ianę obo wiązujących norm ogólnych, stąd ich aktualność aż do wejścia w życie nowego Prawa Kanonicznego przygotowanego przez odpow iednią P a pieską Komisję do Spraw Reformy Kodeksu.
Zostały przypomniane normy o ścisłej interpretacji norm karnych. Punktem centralnym Listu je st stwierdzenie, że z pew nością m ożna na uczać i stosować opinie tych autorów, którzy uważają, że kan. 2335 od nosi się jedynie do tych katolików, którzy zapisują się do stowarzyszeń faktycznie działających przeciw Kościołowi: Proinde tuto doceri et ap plicari potest opinio eorum auctorum qui tenent praedictum canonem 2335 respicere eos tantum catholicos qui nomen dant associationibus quae revera contra Ecclesiam machinantur'6.
W każdym przypadku występuje zakaz zapisywania się do stowarzy szeń masońskich klerykom, zakonnikom oraz członkom instytutów świec kich.
4. Nonnullae dantur interpretationes normarum de inscriptione christifidelium in sectis m assonicis17
Kongregacja Doktryny W iaty 26 lutego 1975 roku wystosowała dekla rację Nonnullae dantur interpretationes normarum de inscriptione chri stifidelium in sectis massonicis do przewodniczącego Konferencji Episko
16 Tam że.
17 S.C . p ro D o ctrin a Fid ci, D cci. (2 6 F eb. 1975), N o n n u lla e d a n tu r in te rp re ta tio n e s n o rm a
rum d e in scrip tio n e c h ristifid e liu m in s e c tis m a sso n ic is, w : X av. O c h o a, L c g c s E c c le sia e : p o st
148 O . Z. S U C H E C K I [1 6 ]
patu Brazylii, który zażądał od Kongregacji wyjaśnień odnośnie do zapi sywania się wiernych do sekt m asońskich18.
Cenna Deklaracja proponuje w punkcie pierwszym, aby zaintereso wane stowarzyszenia wydały publiczne oświadczenie, w którym zade klarują, że nie zam ierzają walczyć z Kościołem. Z pew nością deklaracja nie będzie obiektywna i wystarczająca jak również nie m ożna jej oczeki wać. Wydaje się jednak, że można zaufać tym katolikom, zapisanym od wielu lat do masonerii, którzy spontanicznie proszą o przystępowanie do Sakramentów (co wcześniej było im z tego powodu zabronione); wierni ci deklarowali onerata ipsorum conscientia, że stowarzyszenie, do któ rego są zapisani nie wymaga od nich żadnych kom prom isów sprzecz nych z ich prawym sumieniem chrześcijańskim. W tej sytuacji niesto sowne byłoby wydawanie przez Biskupów publicznych deklaracji o j a kimkolwiek stowarzyszeniu.
W punkcie drugim deklaracja odnosi się bezpośrednio do kan. 2335 a w szczególności do zdania «machinari contra Ecclesiam». W sposób ogólny można powiedzieć, że dotyczy «delicta» przeciw doktrynie, oso bom lub instytucjom kościelnym 19. Należy podkreślić, że odnosi się to
111 « E x c c lç n cia , E m d ata d c 4 ja n c iro p assad o , Vossa E x cclçn cia, n a q u a lid a d c dc P résid e n te da C o n fcręn cia E p isco p al d o B rasil, so lic ito u alg u n as c sc la rc c im cn to s a c c rc a d c c arta q u e, d a ta - da d c 19 dc ju lh o dc 1974, a S ag rad a C o n g rc g aç a o d a D o u trin a d a Fé e n d e re ç o u a d iv e rso s P résid en tes dc C o n fç rc n cias E p isco p ais a re sp eito da m aço n aria.
Q u an to a isso , o su p ra citad o S ag rad o D icastćrio , sob o Prot. η. 2 7 2 /4 4 , d c 26 dc fcv c rc iro p assad o , p ed em e que c o m u n iq u c a Vossa E x cclçn cia о q u e seg u e:
A o item 1); S c ria talv cz d cscjâv cl (m as c crta m cn tc n ào dc sc e sp e ra r) u m a d c c la ra ç â o p u b lic a p o r p a rte d a asso c iaç â o cm qu estâo , n a q u ai sc d ësscssc q u e n ào en tre n o s in te n to s d e là c o m b a te r a Igrcja; p arccc, e n tretan to , q ue se p o ssa d a r fé rq u clcs c atô lico s q u e, in scrito s h â a n o s n a m a ç o n a ria, so lic ilam c sp o n ta n c a m cn tc scrcm a d m itid o s aos sac ra m c n to s (o q u e lhcs e ra a n te s n e g ad o p o r esse m o tiv o ), d eclaran d o , 'o n erata ip so ru m co n sc ie n tia ' q u e a a sso c iaç â o na q u a i e stâ o in scrito s n ä o te m m ais ex ig id o deles c o m p ro m isso s co n tra rio s a su a rcta c o n sc iç n c ia cristâ. N ào p arc cc , p o r o u tro lad o . c o n v cn icn tc q u e os B ispos façam , ao m e n o s n a atu al situ a çâ o d o s fato s, p u b lic a m cn tc d c claraç ô c s so b re e sta ou a q u cla asso c iaç â o .
A o item 2): D a frase 'm ach in ari c o n tra E cclcsiam ' sc p ode d izer, d c m o d o g cral, q u e sc d ev a re fe rir a d e lic ta' c o n tra a d o u trin a, as p esso as ou as in stitu iç ô c s cclcsiâ stic a s; n o tc -sc q u e isso d iz re sp eito r asso c iac â o corne tal c n äo a cad a m e m b ro tornado sin g u larm en te» .
19 « W św ietle p o stan o w ie n ia кап. 23 3 5 za p o tę p io n e s to w arzy sz en ia u w a ża się n ic ty lk o te,
k tó ry ch b e zp o śre d n im i g łó w n y m celem je s t k n o w a n ie lu b d z ia łan ie p rz e ciw k o K o śc io ło w i, ale ró w n ie ż i te, któ re m a ją inne, n aw et d o b re cele, lecz w rze cz y w isto śc i p ro w a d z ą p o w y ż sz ą d z ia łaln o ść. P rzez k n o w a n ie n a to m ia st p rz e ciw K o ścio ło w i ro z u m ie się ta k ie d z ia łan ie , k tó re je s t sk iero w an e p rz e ciw k o d o k try n ie, w ładzy, p raw o m , p rzy w ilejo m K o śc io ła o ra z p rz e c iw k o o so b o m p o siad a ją c y m w k o ście le ju ry s d y k c ję » , J.W . S y r y j c z y k , A p o s ta z ja o d w ia ry w ś w ie tle
do stowarzyszenia jako takiego a nie do poszczególnych członków w zię tych pojedynczo.
5. Wyjaśnienie stanowiska Kościoła o przynależności katolików do stowarzyszeń masońskich, deklaracje (26-02-1975 i 17-02-1981 r.).
17 lutego 1981 roku prefekt Kongregacji Nauki Wiary - kard. Franjo Śeper, wyjaśnia stanowisko Kościoła o przynależności katolików do sto warzyszeń masońskich.
W deklaracji prefekt stwierdza: «1. W żaden sposób nie została zm ie niona aktualna dyscyplina kanoniczna, która nadal obow iązuje». Po interpretacji kan. 2335 Kodeksu Prawa K anonicznego z 1917 roku, p o w stały interpretacje „błędne i tendencyjne” . Na m ocy listu z 19 lipca 1974 roku «Stolica A postolska nie m a zamiaru abrogow ać ustaw y ge neralnej, która nadal obowiązuje ... co innego je s t uchylenie ekskom u niki, a co innego ustalenie przypadków, w których nie popada się w eks kom unikę nie uchyloną».
6. Oświadczenie Konferencji Episkopatu Niemiec odnośnie przynależności katolików do masonerii (Würzburg, 28 kwietnia 1980 r.).
W latach 1974-1980, K onferencja Episkopatu N iem ieckiego urzę dowo ustanow iła kom isję, do przebadania zgodności rów noczesnej przynależności do K ościoła katolickiego i wolnom ularstw a. K om isja rozpatrzyła rytuały pierw szych trzech stopni, których teksty m asoni zgodzili się poddać badaniom, pom imo że rozm ow y nie dotyczyły j e dynie rytuałów.
Przytaczam y końcowe wnioski rozmów jakie miały m iejsce pom ię dzy Kościołem katolickim a wolnomularstwem, gdzie zostały przedsta wione racje niezgodności:
6.1. Niezmienne stanowisko wolnomularstwa
Fakt, że wolnomularstwo w podstawowy sposób kwestionuje Kościół, nie został zmieniony.
W dokumencie Tesi p e r 1'anno 2000 Tezy na trzecie tysiąclecie, opu blikowanym w roku 1980, po zakończeniu rozmów, m asoneria zaprze cza całkowicie wartości prawdy objawionej i z tym zobojętnieniem od samego początku zostaje odrzucona religia objawiona.
1 5 0 O. Z. S U C H E C K I [1 8 ]
6.2. Wyniki rozmów
Jeżeli dyskusja nad pierwszym stopniem masonerii, przeprowadzona w przeszłości przez Kościół ewangeliczny, nie mogła usunąć poważnych trudności, Kościół katolicki po przeanalizowaniu pierwszych trzech stop ni, m usiał ustalić podstawowe i nie do przezwyciężenia przeszkody.
Wolnomularstwo nic się nie zmieniło w swojej istocie. Przynależność do niego podważa podstawy istnienia chrześcijańskiego. Dogłębne ba dania rytuałów wolnomularstwa i sposobu bycia m asońskiego, jak rów nież dzisiejsze niezmienne samorozumienie siebie jasno stwierdzają, że równoczesna przynależność do Kościoła katolickiego i wolnomularstwa wykluczają się.
6.3. Racje niezgodności 6.3.1. Wolnomularska wizja świata
Wizja świata, ja k ą posiadają wolnomularze nie jest ustalona w spo sób zobowiązujący. Przeważa skłonność humanitarna i etyczna, relaty wizm należy do fundam entalnych podstaw przekonań masonów.
Międzynarodowa Encyklopedia wolnomularzy, uznana jak o źródło obiektywne, stwierdza odnośnie masonerii: «wolnomularstwo je st praw dopodobnie jedyną Instytucją, której na przestrzeni wieków udało się zachować na szeroką skalę, ideologię i procedurę w olną od dogmatów. Wolnomularstwo może być rozumiane jako ruch również dlatego, iż sta ra się zjednoczyć ludzi o orientacji relatywistycznej dla promocji ideału humanitarnego» E. L e n n h o ff- O. Posner, Internationales Freimaurer Lexicon, Wien 1975, col. 1300.
Tego rodzaju podmiotowość nie harmonizuje z wiarą w Słowo Boże objaw ione i autentycznie interpretowane p rze z Urząd N auczycielski Kościoła. Oprócz tego tworzy stan, który zagraża postawie katolika wobec słów i akcji żywej rzeczywistości świętej i sakramentalnej Kościoła.
6.3.2. Wolnomularskie pojęcie praw dy
Wolnomularze przeczą możliwości podm iotowego poznania prawdy. W czasie rozmów została w szczególności przytoczona znana sentencja G.E. Lessinga: «jeżeli Pan Bóg zamknął by w prawej ręce całą prawdę a w lewej jedynie ciągłe pragnienie żywej prawdy, z uwzględnieniem ,
że zawsze i wiecznie myliłbym się, i powiedział by: „w ybierz”, rzucił bym się pokornie do jego lewej ręki i powiedział: „ojcze, powiedz mi! Czysta prawda jest tylko dla ciebie"» (G.E. Lessing, Duplik, 1977, Ge sammelte Werke, Vol. V, 100).
W czasie rozmów wskazano na to pojęcie jako charakterystykę w ol nomularstwa. Relatywność każdej praw dy stanowi podstaw ę w olnom u larstwa. Ponieważ wolny mason odrzuca każdą wiarę w dogmaty, nie uznaje żadnego dogmatu w swojej Loży (por. Dr. Th. Vogel, in KNA,
11.06.1960 г., s. 6).
Od wolnego masona wym aga się, aby «nie podlegał żadnym dogm a tom i pasjom» (E. L ennhoff- O. Posner, dz. cyt., col. 524).
To wpływa na odrzucenie, dla zasady, wszystkich decyzji dogm atycz nych, które tak zostały ujęte w Encyklopedii w olnom ularzy: «wszystkie instytucje z podstawami dogmatycznymi, z których za najbardziej w y bitną może być uważany Kościół katolicki, praktykują zm uszanie do wiary» (E. L e n n h o ff- O. Posner, dz. cyt., col. 374).
Takie zrozumienie wiary je st niezgodne z katolickim pojęciem wiary, ani z punktu widzenia teologiczno-naturalnego, ani z teologii objawienia.
6.3.3. Wolnomularskie pojęcie religii
Wolnomularskie pojęcie religii jest relatywistyczne: wszystkie religie są konkretnymi próbam i wyrażenia prawdy bożej, która jest niem ożliwa do osiągnięcia w ostatniej analizie. Do tej prawdy bożej dostosowany jest rzeczywiście język symbolów masońskich, który ma wiele znaczeń i jest pozostawiony do interpretacji osobistej każdego masona. Dlatego osobom przynależącym do masonerii, dyskusja na tematy religijne w e wnątrz loży, jest surowo zabroniona.
Pojęcie religii «odnośnie której wszyscy ludzie się zgadzają», zakłada relatywistyczną w izję religii, która nie m oże być zgodna z podstaw o wym przekonaniem chrześcijaństwa.
6.3.4. Wolnomularskie pojęcie Boga
W centrum rytuałów znajduje się pojęcie «Wielkiego Architekta Świa ta». Pomimo dobrej woli masonerii, otwarcia się na każdą religię, chodzi tutaj o deistyczne pojęcie religii.
W takim kontekście, nie ma żadnego obiektywnego poznania Boga w sensie pojęcia osobowego Boga - teizmu. Każdy może wprowadzić
152 O . Z . S U C H E C K I [20] własne pojęcie Boga, tak chrześcijanin ja k muzułmanin, konfucjusz czy animista, czy przynależący do jakiejkolwiek religii. Architekt Świata nie je st dla wolnomularzy bytem w sensie Boga osobowego.
Takie przedstawianie Architekta Świata, który zasiada na tronie w de- istycznej odległości, podważa podstawy poznania Boga katolików i ich odpowiedzi Bogu, który ich wzywa jako Ojciec i Pan.
6.3.5. Wolnomularskie pojęcie Boga i Objawienia
W olnomularska w izja Boga nie pozwala myśleć o objawieniu Boga, jak to się zdarza w wierze i tradycji wszystkich chrześcijan. Przeciwnie, poprzez pojęcie «Wielkiego Architekta Świata» relacja z Bogiem zosta je przeniesiona na stanowisko przeddeistyczne.
6.3.6. Wolnomularskie pojęcie tolerancji
Od relatywistycznego pojęcia prawdy pochodzi również idea toleran cji, charakterystyczna dla wolnomularstwa. Przez tolerancję katolik ro zumie wyrozumiałość dla innych ludzi. Natomiast pom iędzy wolnomu- larzami króluje tolerancja wobec idei, nawet gdy m ogą być one sprzecz ne pomiędzy sobą.
P onow nie odsyłam y do L ennhoffa - P osnera: «O d relatyw izm u pochodzi stanow isko w olnom ularzy w obec prob lem ów czło w iek a i ludzkości ... R elatyw izm opiera to leran cję na argum entach ra c jo nalnych.»
Idea tolerancji tego rodzaju narusza postaw ę wierności katolika wo bec swojej wiary i uznania Urzędu Nauczycielskiego Kościoła.
6.3.7. Wolnomularskie akcje rytualne
W czasie obszernych rozmów i wyjaśnień przedyskutowano o trzech rytuałach stopni: ucznia, czeladnika i mistrza. Akcje rytualne w yraża ją w słowach i symbolach charakter podobny do sakramentalnego. W y w ierają wrażenie, że w określonych okolicznościach, poprzez sym bo liczne akcje, obiektywnie dokonuje się coś, co przem ienia człowieka. Symboliczne wtajem niczenie człowieka, poprzez w szystkie cechy cha rakterystyczne, w spółzawodniczy z przem ienianiem , jakie dokonuje się przez sakramenty.
6.3.8. Doskonalenie człowieka
Z rytuałów wynika, że ostatecznym celem wolnom ularstwa jest udo skonalenie człowieka do najwyższego stopnia z punktu widzenia etycz nego i duchowego. W czasie rytu stopnia mistrza stwierdza się: «Jakie cnoty musi posiadać prawdziwy mistrz? Czystość serca, mówienie praw dy, roztropność w działaniu, męstwo w znoszeniu zła, którego nie da się uniknąć i ciągłą gorliwość, jeżeli wypada czynić dobrze» (Rytuał III, s. 66).
O dnośnie tego tw ierdzenia nie m ożna uniknąć w ątpliw ości, że doskonalenie etyczne jest bezwzględne i oddzielone od łaski do tego stop nia, że nie pozostawia żadnego miejsca na usprawiedliwienie człowieka według pojęcia chrześcijańskiego.
Co jeszcze mogłyby dokonać sakramenty zbawienia wyrażone przez chrzest, pokutę i Eucharystię, jeżeli poprzez trzy podstawowe stopnie zostaje osiągnięte oświecenie oraz przezwyciężenie śmierci, o których wspom inają rytuały?
6.3.9. Duchowość wolnomularzy
Wolnomularstwo żąda od swoich adeptów całkowitego oddania, któ re wymaga przynależności [do Instytucji] za życia i po śmierci. Pomimo, że zakłada się, iż przebyta droga trzech stopni zmierza przede w szyst kim do celu, mającego za zadanie uformowanie sum ienia i charakteru, to pozostaje jednak problem, czy posłannictwo, które Kościół uważa jako jem u właściwe, pozwoli, aby Instytucja, która jest jem u obca, przyjęła na siebie kształtowanie tego rodzaju.
Poprzez wymaganie całkowitej przynależności, w sposób szczególny uwidacznia się niezgodność pom iędzy wolnomularstwem a Kościołem katolickim.
6.3.10. Różne prądy wewnątrz wolnomularstwa
Wewnątrz wolnomularstwa, oprócz większości lóż o podstawowej ten dencji humanitarnej i «wierze w Boga», znajdują się również stanowi ska skrajne radykalnie, jak np. z jednej strony - ateistyczna braterskość Wielkiego Wschodu Francji, który posiada niektóre loże w Niem czech i z drugiej — niemiecka Grosse Landesloge. Ta ostatnia nazywa się rów
