Zbieractwo kamieni szlachetnych i ozdobnych (Próba ustalenia stanu prawnego)

Aleksandra Drabek

Zbieractwo kamieni szlachetnych i

ozdobnych (Próba ustalenia stanu

prawnego)

Prawne Problemy Górnictwa 11, 27-39

1987

A leksandra Drabek

Zbieractw o kamieni szlachetnych i ozdobnych

(Próba ustalenia stanu prawnego)

I. Uwagi wstępne

Zainteresowanie minerałami towarzyszy ludziom - oczywiście z róż­ nym natężeniem - od s t u le c i. Szczególnie s iln e zainteresowanie mine­ r a lo g ią charakteryzuje drugą połowę XX wieku. Kamienie szlachetne i ozdobne hyły i są trudne do zdobycia. Wynika to przede wszystkim z ich dużego rozproszenia i rzadkiego występowania. Obecny stan wiedzy pozwala jednak na odkrywanie wciąż nowych skupisk tych cennych surow­ ców.

Kamieniami szlachetnymi nazywamy szczególn ie piękne, c z y ste , jed­ norodne i przeźroczyste odmiany minerałów Cup. ag a t, topaz, diament), a do kamieni ozdobnych zaliczamy mniej cenne, o m niejszej twardości i trw a ło ści, a także o mniej efektownym wyglądzie surowce oraz ska­ ł y , z których wyrabia s ię różnego rodzaju g a lan terię artystyczną a l­ bo wyroby pamiątkarskie1 .

Z problematyką, która dotyczy kamieni szlachetnych i ozdobnych, wiąże s ię zagadnienie zbieractwa tych minerałów. Zbieractwo, będące formą pozyskiwania surowców, j e s t prowadzone głównie przez osoby f i ­

g i e l k a encyklopedia powszechna. T. 5 . RiH. Warszawa 1965, s. 405» M . K o ł a c z k o w s k a : Kamienie i k le jn o ty . Warszawa 1961.

28 Aleksandra Drabek

zyczne. Cele Jednak, dla których owa działalność Jest wykonywana, od­ znaczają s ię dużą różnorodnością. Generalnie możemy Je p od zielić na c e le zarobkowe i niezarobkowe, a te o sta tn ie na: naukowe (w tym rów­ n ież muzealne) i hobbystyczne.

II. Terminologia

Tematem niniejszego artykułu Jest zbieractwo kamieni szlachetnych i ozdobnych. Związana z nim term inologia nasuwa Jednak w iele w ątpli­ w ości, które postaram s ię wyjaśnić. Przede wszystkim zbieractwo ka­ mieni szlachetnych i ozdobnych należy do tego rodzaju p ojęć, które n ie są przez wszystkich rozumiane Jednoznacznie. Często te ż termin ten Jest traktowany Jako synonim kolekcjonerstwa.

Czy możemy Jednak zbieractwo i kolekcjonerstwo traktować zamien­ nie? Czy pojęcia te mają tę samą treść sematyczną. Jak podają to nie­ które publikacje encyklopedyczne? Posłużmy s ię przykładami. nVielka encyklopedia powszechna" d efin iu je kolekcjonerstwo w sposób następu­ jący: kolekcjonerstwo ^zbieractwo) Jest to gromadzenie d z ie ł sz tu k i, pamiątek historycznych, książek, archiwaliów, zabytków kultury mate­ r ia ln e j , materiałów naukowych, okazów przyrody, przedmiotów rzadkich

2

i ciekawych przez in sty tu cje publiczne i osoby prywatne . Podobnie ujmuje te terminy "Słownik wyrazów obcych", określając kolekcjoner­ stwo ( zbieractwo) jako naukowe lub amatorskie gromadzenie przedmio­ tów jednego rodzaju^. Z przedstawionych sformułowań wynika, że nie­ którzy autorzy traktują pojęcia zbieractwa i kolekcjonerstwa zamien­ n ie . Czy słusznie? Moim zdaniem nie należy zbieractwa i kolekcjoner­ stwa uważać za synonimy. I chociaż te dwa terminy nie pozostają w sto­ sunku do sie b ie w r e la c ji rozłą czn ej, to możemy uznać je jedynie za zbieżne tylko w pewnym zakresie - na zasadzie wycinka koła do koła. * 3

W ielka encyklopedia . . . , t . 5* s . 707.

3 .

Zbieractwo kamieni szlach etn ych 1 ozdobnych 29

Semantycznie zbieractwo wydaje s ię być pojęciem szerszym a n iż e li kolekcjonerstwo. Kolekcjonerstwo j e s t końcowym etapem zbieractwa. Jest to proces zmierzający do zebrania gatunkowo jednorodnych przedmio­ tów, znajdujących s ię w jednym m iejscu. Ustawa o ochronie dóbr kul­ tury z 15 lutego 1962 r . Cd®**1* n* 10» P°z » 48) podaje w a r t. 55. że kolekcja ( a więc efek t kolekcjonerstw a) stanowi zespół ruchomych dóbr ku ltu ry, przechowywany w Jednym m iejscu i nie stanowiący muzeum.

Należałoby z k o le i zastanowić s ię nad określeniem d e f in ic j i zbie­ ractwa. Chodzi o stworzenie ta k ie j d e f i n i c j i , która byłaby również właściwa dla rozważań związanych z tematyką n in iejszego artykułu.

Zbieractwo j e s t najstarszą i jednocześnie najtańszą metodą uzy­ skania minerałów i surowców ju b ile r sk ic h , które - jak już zaznaczy­ łam - występują w przyrodzie w stan ie silnego rozproszenia. Pozwala ono bez zastosowania urządzeń mechanicznych chronić przed zn iszcze­ niem znaczną część cennych surowców. Jako forma wykorzystania zaso­ bów przyrody, przy spełn ien iu określonych warunków (ustawa o ochro­ n ie i kształtowaniu środowiska - Dz.U. 1980, nr 3 , poz. 6 ) , nie sta ­ nowi i nie powinna stanowić zagrożenia dla środowiska przyrodniczego.

Rozporządzenia dotyczące gospodarowania kamieniami szlachetnymi i

4.

ozdobnymi oraz bursztynem podają, że osoby fizyczn e mogą pozyskiwać wymienione minerały jedynie w formie zbieractwa. W innym wypadku po­ zyskiwanie tych surowców odbywa s ię zgodnie z odpowiednimi

przepi-5

sami o ek sp lo ata cji złó ż kopalin . Wynika z teg o , iż i s t n ie j ą dwa roz­ łączne zakresy r e g u la c ji.

Z paragrafu 2 u s t. 2 rozporządzenia z H styczn ia 1977 r . w spra­ wie gospodarowania kamieniami szlachetnymi i ozdobnymi można wypro­ wadzić wniosek, że zbieractwo j e s t jedną z form pozyskiwania przed­

^Bursztyn należy do kamieni szlachetnych, a le ze względu na odręb­ ną regulację prawną z o s ta ł wymieniony osobno.

^Rozporządzenie z 2 czerwca 1978 r . w sprawie objęcia przepisami prawa górniczego wydobywania kopalin n ie wymienionych w tym prawie oraz w sprawie wydobywania kopalin przez posiadacza gruntu na własne potrzeby.

30 Aleksandra Drabek

miotów Jednego rodzaju. J e st to Jednak u jęcie zbyt ogólne. Ha potrze­ by niniejszego artykułu określenie to należy nieco zmodyfikować. Przy. Jęłam, że zbieractwo stanowi Jedną z form pozyskiwania kamieni s z la ­ chetnych i ozdobnych bez stosowania urządzeń mechanicznych! zastoso­ wanie bowiem Jakichkolwiek urządzeń mechanicznych nie m ieści s ię w pojęciu zbieractwa.

Z b i e r a c t w o stanowi rodzaj d z ia ła ln o śc i zmierzającej do pozyskania przedmiotów ruchomych, w tym wypadku kamieni szlachetnych i ozdobnych oraz bursztynu. K o l e k c J o n e r s t w o Jest na­ tomiast Jedynie końcowym etapem zbieractwa.

III. Zbieractwo kamieni szlachetnych i ozdobnych w celach zarobkowych

Polski system prawa reguluje niektóre tylko zagadnienia wiążące s ię ze zbieractwem interesujących nas surowców. Zespół norm prawnych związany ze zbieractwem kamieni szlachetnych i ozdobnych oraz bur­ sztynu nie Jest w pełni skodyfikowany, a nadto niespójny. Przepisy są rozproszone w różnych aktach normatywnych, co zawsze utrudnia u- sta le n ie stanu prawnego, a także Jego systematyczne przedstaw ienie.

Zbieractwo wymienionych minerałów w celach zarobkowych Jest zagad­ nieniem częściowo uregulowanym w naszym ustawodawstwie. Trzon t e j re­ g u la cji stanowi dekret z 29 października 1952 r . o gospodarowaniu ar­ tykułami obrotu towarowego i zaopatrzenia (Dz.U. nr 44, poz. 301 z późn. zm.). Na podstawie a r t. 3 u s t. 1 1 2 wymienionego dekretu zo­ sta ły wydane przepisy szczegółowe, dotyczące gospodarowania kamie­ niami szlachetnymi i ozdobnymi oraz bursztynem. Są to:

1) rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 14 styczn ia 1977 r . w sprawie gospodarowania kamieniami szlachetnymi i ozdobnymi (Dz.U. nr 5 poz. 22)ł

2) rozporządzenie M inistra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z 16 listop ad a 1977 r . w sprawie gospodarowania bursztynem i wyrobami z bursztynu Cpz.U. nr 35, pozv 299 z późn. zm.).

Zbieractwo kamieni szlach etn ych i ozdobnych 31

Pierwsze rozporządzenie określa zasady gospodarowania krajowymi zasobami naturalnymi kamieni szlachetnych 1 ozdobnych,które mogą być wykorzystane do wykonania wyrobów ju b ilersk ich , pamiątkarskich oraz g a la n te r ii a rty sty czn ej, i wyrobami wykonanymi w c a ło ś c i lub w częś­ c i z tych kamieni. Rozporządzenie n ie ma jednak zastosowania do wszy­ stk ich minerałów i sk a ł, a jedynie do ty ch , które zostały wymienione w § 1 u s t. 2. Minerałami tymi są: flu o r y t, gagat, gips (odmiany: a- la b a ste r , s e le n i t ) , granat (odmiany: almadyn, demantoid, grossalar, pirop, uwarowit), kwarc (odmiany: am etyst, awanturyn, agat, chalce­ don, chryzopraz, cytryn, ja s p is , karneol, k r y sz ta łt g ó rsk i, kwarc za­ dym iony, morion, op al, praż-) , m alachit, n e fry t, serpentyn (odmiana: s e r p o li t ) , skaleń (odmiany: amazonit, kamień księżycowy, kamień s ło ­ neczny, labrador), topaz, turkus, turmalin; a skałami: drewno skamie­ n ia łe , l id y t , marmur d o ln o ślą sk i, pegmatyt, serp en ty n it, skam , wa­ pień k ry sta liczn y .

Uregulowanie gospodarowania wymienionymi minerałami i skałami o- bejmuje ich pozyskanie, skup, obróbkę i zbyt (§ 2 u s t . 1 ) . Nie i s t ­ n ie ją natomiast p rzep isy, które regulowałyby kw estię gospodarowania, a tym samym również zbieractwo dla celów zarobkowych, wszystkich tych minerałów i sk a ł, które nie zo sta ły wymienione w cytowanym rozporządzeniu.

Rozporządzenie w sprawie gospodarowania kamieniami szlachetnymi i ozdobnymi stwierdza w § 2 u s t. 3 , że osoby fizyczne mogą pozyskiwać wymienione w tym akcie prawnym minerały oraz skały zarówno dla celów zarobkowych, jak i niezarobkowych tylko w formie zbieractwa. W łaści­ wy m inister może także u s t a lić obszary, na których pozyskiwanie ka­ mieni prowadzą przedsiębiorstwa państwowe, a więc tereny, gdzie zbie­ ractwo j e s t niedozwolone. Cytowane rozporządzenia reguluje również problem odprzedaży zebranych kamieni, zobowiązując osoby fizyczn e do zbycia ich wyznaczonym jednostkom skupu. Skup odbywa s ię bez stw ierdzenia tożsamości tych osób. M inisterstwo sporządza b ilan s sku­ pionych kamieni.

A le k s a n d ra D rabek

Drugi z wymienionych aktów reguluje wydobycie, skup, zbyt, obrób­ kę, przerób bursztynu oraz zbyt wyrobów wykonanych w c a ło ś c i lub w c z ę ś c i z bursztynu. Przez bursztyn należy rozumieć bursztyn w stan ie naturalnym, bursztyn przetworzony oraz odpady bursztynu (§ 1 u st. 1 i 2 ).

W rozporządzeniu czytany, że osoby fizyczne mogą pozyskiwać bur­ sztyn w formie zbieractwa. Pojawia s ię tu ta j rozbieżność między sfo r ­ mułowaniem § 1 u s t. 1 , § 3 ust* 1 a wcześniejszymi ustaleniami te r ­ minologicznymi. § 1 u s t, 1 mówi, że rozporządzenie reguluje wydoby­ c i e , obróbkę i przerób bursztynu oraz zbyt wyrobów wykonanych w czę­ ś c i lub w c a ło ś c i z bursztynu. Natomiast § 3 u s t . 1 mówi o pozyski­ waniu tego surowca w formie zbieractwa. Jaka j e s t więc r e la c ja po­ między tymi terminami?

Ze sformułowań zawartych w rozporządzeniu wynikałoby, że zbierac­ two, a tym samym pozyskiwanie, m ieści s ię w pojęciu wydobywania. Wy­ dobywanie wiąże s ię z eksploatacją, a więc i ze stosowaniem urządzeń mechanicznych. Zbieractwo nie j e s t więc wydobywaniem. Moim zdaniem bardziej trafne byłoby użycie w § 1 u s t. 1 terminu "pozyskiwanie" ja ko semantycznie szerszego p ojęcia w stosunku do wydobywania. Zarówno wydobywanie, jak i zbieractwo są formami pozyskiwania, o czym świad­ czy rozporządzenie z 14 stycznia 1977 r . w sprawie gospodarowania ka­ mieniami szlachetnymi i ozdobnymi, które tra fn ie określa t ę k w estię.

Paragraf 4 omawianego rozporządzenia dotyczy skupu bursztynu po­ zyskanego w formie zbieractwa. Skup ten prowadzą wyspecjalizowane je­ dnostki skupu po u sta len iu tożsamości osób zbywających bursztyn. Sku­ piony bursztyn podlega zbytowi zgodnie z ustalonym rozdzielnikiem o- raz r e je s tr a c ji. Obowiązek r e je s tr a c ji rodzi ten skutek, że kto wbrew przepisom o gospodarowaniu nie z g ło s i w przepisanym terminie posia­ dania artykułu, podlega karze do 1 roku pozbawienia wolności lub ka­ rze grzywny albo obu tym karom łą c z n ie . Może te ż być orzeczony prze­ padek rzeczy ( a r t . 7 ± 11 dekretu z 29 października 1952 r .

Zbieractwo kamieni szlachetnych. 1 ozdobnych ₃₃

o gospodarowaniu artykułami obrotu towarowego i zaopatrzenia)^. Podstawą k la s y fik a c ji jakości skupowanego surowca (.kamieni s z la ­ chetnych i ozdobnych oraz bursztynu) są jego cechy fiz y c zn e, mające zasadniczy wpływ na dalszą obróbką (barwa, przezroczystość, twardość i t p . ) . Zostały wydane akty prawne regulujące tą kw estią. Są to: de­ cyzja nr 5/K /III/8 2 dyrektora Kombinatu Wyrobów z M etali Szlachet­ nych i Platerów "Polsrebro” z 31 marca 1981 r . w sprawie u sta len ia maksymalnych cen skupu n ie obrobionych, naturalnych kamieni szlachet­ nych i ozdobnych ( n ie publikowana); zarządzenie nr 5 Prezesa Central nego Urzędu G eologii z 18 września 1976 r . w sprawie wyznaczania jed­ nostek skupu kamieni szlachetnych i ozdobnych (n ie publikowane); de­ cyzja nr 7 Prezesa Centralnego Urzędu G eologii z 17 października 1976 r . w sprawie określenia obszarów i m iejsc występowania kamieni szlachetnych i ozdobnych ( n ie publikowana).

W przypadku zebrania kamieni o szczególnej w artości, poszukiwa­ nych lub atrakcyjnych ze względu na możliwość wykorzystania w pro­ dukcji wyrobów ju b ilersk ich , zło tn iczy ch , pamiątkarskich i upominko­ wych lub d la innych celów wycenia s ię je indywidualnie po zasięgnię­ ciu o p in ii rzeczoznawcy lub w przypadku skupu w c e lu d alszej

odprze-7 dąży - o p in ii głównego nabywcy skupionych kamieni .

IV. Zbieractwo dla celów niezarobkowych Zbieractwo dla celów hobbystycznych

Zbieractwo d la celów hobbystycznych w połączeniu z turystyką je s t coraz c z ę stsz ą formą rek reacji i krajoznawstwa. J e st ono rodzajem d z ia ła ln o ś c i, k tórej końcowym etapem może być tylko kolekcjonerstwo. P olsk i system prawa nie zawiera szczegółowych przepisów regulujących tę formę pozyskiwania surowców. Jednak w c e lu bezkonfliktowego

pro-^Dz.U. nr , poz. 301 z późn. zm.

"^Decyzja dyrektora Kombinatu Wyrobów z M etali Szlachetnych i Pla­ terów "Polsrebro" z 31 marca 1982 r . ( n i e publikowana).

34 A le k sa n d ra D rabek

wadzenia hobbystycznego powinno ono - jak każda inna działalność mieć podstawę prawną.

Istn ie ją c a Karta Zbieracza i Kolekcjonera, którą wydaje Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk o Ziemi lub upoważnione do tego oddziały terenowe, nie stanowi ta k iej podstawy prawnej, ma ona jedynie znaczenie wewnątrzorganizacyjne.

Kiedy więc należy uznać za dozwolone zbieractwo dla celów hobby­ stycznych i jakie przepisy będą stanowić jego podstawę? Przede wszy­ stkim pozyskiwanie minerałów w formie zbieractwa musi być zgodne z ustawą o ochronie i kształtowaniu środowiska (.Dz.U. 1980, nr 3 , poz. 6) , a w szczególności z a r t. 2 u s t. 2, który dotyczy racjonalnego go­ spodarowania zasobami przyrodniczymi środowiska, jak również z a r t. 65 stanowiącym, że osoby fizyczne są obowiązane przestrzegać wymagań ochrony środowiska, nawet j e ż e li korzystają ze środowiska w celach innych niż gospodarcze. Osoba fizyczn a ponosi odpowiedzialność prze­ widzianą prawem cywilnym za szkody wynikające z działań lub zanie- chań wpływających szkodliwie na środowisko ( a r t . 8 0).

Następne zagadnienie związane ze zbieractwem dla celów hobbysty­ cznych dotyczy możności penetracji wybranego terenu. J e ż e li tereny stanowią własność państwową, to osoby fizyczn e zajmujące s ię zbiera­ ctwem dla celów hobbystycznych mogą penetrować grunty, za wyjątkiem obszarów zamkniętych, za zezwoleniem terenowego organu administra­ c j i państwowej stopnia podstawowego lub jednostki organizacyjnej, w której zarządzie one s ię znajdują (.korzystanie z gruntów pod wodami może jednak wymagać pozwolenia wodnoprawnego). Do takich terenów na­ le ż ą przede wszystkim nieczynne wyrobiska i hałdy, koryta rzek i po­ toków, czynne zakłady górnicze I tp .

Czy możliwe j e s t też zbieractwo na gruntach niepaństwowych? Pra­ wo własności ma charakter bezwzględny (co wynika z a r t. 140 k .c .) , a więc skuteczny erga omnes. W zasadzie nie wolno nikomu wkraczać w sfe ­ rę wyłączności w ła ś c ic ie la bez podstawy prawnej, którą może stanowić jego zgoda albo skuteczne przeciwko niemu prawo do naruszenia jego

Zbieractwo kamieni szlach etn ych 1 ozdobnych 35

w łasności. Należy przyjąć, że własność gruntu rozciąga s ię na kopa­ lin y znajdujące s ię w granicach przestrzennych nieruchomości (n a

po-Q

wierzchni lub pod n ią ) . Do zbierania kamieni szlachetnych i ozdob­ nych oraz bursztynu znajdujących s ię na cudzym gruncie Jest zatem po­ trzebna zgoda w ła ś c ic ie la lub I zarządcy.

kamienie szlachetne i ozdobne znajdujące s i ę w granicach prze­ strzennych nieruchomości mogą stanowić rodzaj pożytków naturalnych. W grę wchodzą zatem przepisy kodeksu cywilnego, dotyczące roszczeń uprawnionego do pobierania pożytków względem nieuprawnionego, który pobrał te pożytki ( a r t . 224-). W zależności zaś od sytu acji również inne ro szczen ia, np. roszczenie o wydanie rzeczy ( a r t . 222 § 1 k.c.), o naprawienie szkody ( a r t . 415 k . c . ) , o wydanie korzyści uzyskanej przez bezpodstawne wzbogacenie ( a r t . 405 k . c . ) . Mogą one znaleźć za­ stosowanie do zbieraczy, którzy korzystają z cudzej nieruchomości bez podstawy prawnej. Problem ten nabiera szczególnego znaczenia, j e ż e l i kamienie mają znaczną wartość m aterialną.

Zbieractwo dla celów naukowych

Zbieractwo d la celów naukowych stanowi drugi - oprócz zbieractwa hobbystycznego - rodzaj niezarobkowego pozyskiwania kamieni. J est to rodzaj d z ia ła ln o ś c i prowadzonej przez osoby fizyczn e - zbieraczy, któ­ rzy profesjonalnie zajmują s ię pracą naukową. Efekt ich pracy (w tym wypadku zebranie kamieni szlachetnych i ozdobnych oraz bursztynu) przyczynia s ię do popularyzacji danej dziedziny wiedzy, do pogłębie­ n ia wiadomości o budowie geologicznej kraju, stanowi trwały element rozwoju kultury narodowej, prowadzi do powstania nowych odkryć nauko­ wych.

36 Aleksandra Drabek

J e ż e li zbieracz prowadzi badania Jako pracownik instytuc j i nauko­ wej, to ta placówka, a nie on, sta je s ię w łaścicielem znalezionego okazu i wtedy zagadnienie wykracza poza interesujący nas temat. Nie zmienia to faktu, że penetrowanie w celach naukowych cudzych nieru­ chomości wymaga zgody w ła ś c ic ie la i rodzi skutki już przedstawione.

bo zbieractwa kopalin dla celów naukowych możemy zaliczyć te ż zbie­ rać two dla celów muzealnych. Nasuwa s ię jedynie pytanie, esy i s t n i e ­ ją właściwe przepisy, które można by zastosować w tym przypadku? U- stawa o ochronie dóbr kultury i o muzeach z 15 lutego 1962 r . (Dz.U . nr 10, poz. 48) stanowi w a r t. 2, że dobrem kultury je s t każdy przed­ miot ruchomy lub nieruchomy dawny lub współczesny, mający znaczenie dla dziedzictwa i rozwoju kulturalnego ze względu na jego wartość h i­ storyczną, naukową lub artystyczną. Wydaje s ię w ięc, że kamienie s z la ­ chetne i ozdobne oraz bursztyn o szczególnej w artości naukowej lub artystycznej mogą stanowić dobro kultury w rozumieniu ustawy i jako takie podlegać ochronie. Ochrona dóbr kultury polega na zabezpiecze­ niu ich przed zniszczeniem, uszkodzeniem, dewastacją, zaginięciem lub wywozem za granicę, na zapewnieniu im warunków trwałego zachowa­ n ia , na opracowaniu dokumentacji naukowej, ewidencji i r e je s tr a c ji oraz na ich konserwacji, r e sta u r a c ji, odbudowie, opartych na zasa­ dach naukowych ( a r t . 3 u s t. i ) . W a r t. 5 ustawy czytany, że pod względem rzeczowym przedmiotem ochrony mogą być między innymi rzad­ kie okazy przyrody żywej lub martwej, j e ż e li nie podlegają przepisom o ochronie przyrody ( u s t . 7) , a także kolekcje i zbiory posiadające wartość artystyczną lub historyczną jako c a ło ś ć , n iezależn ie od ro­ dzaju i wartości poszczególnych składników.

Pozyskiwanie minerałów dla celów naukowych (także muzealnych) po­ winno być prowadzone z upoważnienia jednostki wiodącej, tz n . szkoły wyższej, in stytu tu naukowo-badawczego it p .

Kolekcjoner, który posiada okaz albo cały zbiór okazów określony przez ustawę, powinien go z g ło sić konserwatorowi zabytków, podlega on bowiem r e je s tr a c ji,

Zbieractwo kamieni szlach etn ych i ozdobny on 37

V. Podsumowań»

Regulacja prawna zbieractwa kamieni szlachetnych i ozdobnych oraz bursztynu zarówno d la celów zarobkowych, jak i niezarobkowych je s t zagadnieniem niewątpliwie dyskusyjnym i nadal otwartym. V niniejszym opracowaniu chodziło przede wszystkim o próbą u sta le n ia obowiązują­ cego stanu prawnego, który stałb y s ię pomocny dla osób zajmujących s ię zbieractwem lub pragnących podjąć tego rodzaju d z ia ła ln o ść . Nasz system prawa nie zawiera jednak przepisów, które regulowałyby wszy­ stk ie kwestie dotyczące zbieractwa.

Dyskusyjna Jest przede wszystkim sama d e fin ic ja zbieractwa. Moim zdaniem n a jtr a fn iejsz a wydaje s i ę d e fin ic ja przyjmująca, że zbierac­ twem j e s t forma pozyskiwania minerałów bez stosowania Jakichkolwiek urządzeń mechanicznych. N ajtrafniej oddaje ona is t o t ę zbieractwa. Trze­ ba przy tym zaznaczyć, że przepisy prawa geologicznego, górniczego, wodnego i uchwały z 14- lutego 1975 r . w sprawie gospodarki zasobami z łó ż kopalin, których wydobywanie nie podlega prawu górniczemu, po­ m ijają to zagadnienie. Jedynie rozporządzenie z 2 czerwca 1978 r . w sprawie objęcia przepisami prawa górniczego wydobywania kopalin nie wymienionych w tym prawie oraz w sprawie wydobywania kopalin przez posiadacza gruntu na własne potrzeby wymienia wśród kopalin warunko­ wo poddanych prawu górniczemu złoża bursztynu, kamieni p ó łszla ch et­ nych i ozdobnych, nadające s ię jednak do przemysłowej e k sp lo a ta c ji.

V t e j sy tu a cji zachodzi obawa, że nie kontrolowane zbieractwo mo­ że prowadzić do dew astacji penetrowanych nieruchomości, a także do przywłaszczenia pojedynczych okazów. Czy zbieractwo nie powinno być poddane ja k ie jś reglam en tacji, uchwaloneJ j w formie obowiązującego nadzoru prawnego nad t ą formą d z ia ła ln o ś c i np. przez P olskie Towa­ rzystwo P rzyjaciół Nauk o Ziemi.

Александра Драбэк КОЛЛЕКЦИОНЕРСТВО ДРАГОЦЕННЫХ И ЮВЕЛИРНЫХ КАМНЕЙ (Попытка определения правового положения) Р е з ю м е Предметом статьи является определение действующего правового по-- ложения, которое могло бы помочь лицам, занимающимся коллекциони­ рованием или же желающим начать этого рода занятие. Коллекционерство драгоценных и ювелирных камней - это форма при­ обретения минералов без использования механических устройств. Это деятельность, проводимая, главным образом, физическими лицами. Одна­ ко ее цели очень разнородны. В общем ее можно разделить на деятель­ ность с целью заработка и не с цель» заработка, а последнюю - на научную (в том числе музейную) и хобби.

Aleksandra Drabek

DAS SAMMELN TON EDEL- UND SCHMUCKS SEINEN (VERSUCH DER FESTSTELLUNG DES RECHTSSTANDES)

Z u s a m m e n f a s s u n g

Gegenstand des Aufsatzes i s t vor allem der Versuch, den geltenden Rechtszustand f e s t z u s t e lle n , der fü r Personen h ilf r e ic h i s t , d i e sich mit dem Sammeln топ E del- und S'chmucksteinen befassen oder eine s o l­ che T ätigkeit aufnehmen mochten.

Das Sammeln топ E del- und Schmucksteinen i t - eine *?orm der Gewin­ nung von Mineralien ohne Anwendung mechanischer Geräte. Es i s t eine hauptäschlich топ physischen Personen ausgeführte T ätigk eit. Die Zie­ l e dagegen, denen d iese T ätigk eit d ie n t, charakterisieren s ic h durch große V erschiedenartigk eit. G enerell können wir s ie in Erwerbs- und Nicht-Erwerbsziele e in t e ile n , le t z te r e dann in w issen sch aftlich e (darunter auch museale) und hobbymäßige.