Sprawozdanie z działalności Koła Naukowego Studentów Filozofii Przyrody ATK w roku akad. 1981

Kazimierz Kloskowski

Sprawozdanie z działalności Koła

Naukowego Studentów Filozofii

Przyrody ATK w roku akad. 1981/82

Studia Philosophiae Christianae 19/1, 252-256

w d o ln y m lu b śro d k o w y m trz e c io rz ę d z ie , s p o tk a ła się z p o w s z e c h n ą n ie m a l d e z a p ro b a tą . P ó ź n ie js z a je j a f ir m a e ja szła z a te m w p a r z e z u - t r a t ą d o m in a c ji k o n c e p c ji p ie r w s z e j. T ę o s ta tn ią s p o w o d o w a ł w d u ­ ż e j m ie rz e w z ro s t d a n y c h w y k o p a lis k o w y c h n a te m a t a u s tr a lo p ite k a . T rz e b a b y ło w s z a k ż e ró w n ie ż w ie lu in n y c h d a n y c h , c h o ć b y z z a k re s u p ry m a to lo g ii czy g eo lo g ii, b y o c z y w isty m się sta ło , że d o ln o trz e c io rz ę - d o w a i k r a n i a l n a k o n c e p c ja a n tr o p o g e n e z y je s t k o n c e p c ją b łę d n ą , i że E o a n th r o p u s je s t a n o m a lią . D o p ie ro o czy w isto ść te g o z e z w o liła z d e ­ m a s k o w a ć e o a n tr o p a ja k o f a ls y fik a t.

H is to r ia p a le o a n tro p o lo g ii p o tw ie r d z a , co T. K u h n d-ostrzegł w ro z ­ w o ju te o r ii f iz y k a ln y c h : z a c z ą te k w s z y s tk ic h n a u k c e c h u je k o n k u r e n ­ c ja k ilk u ró ż n y c h , p o d o b n ie w ie lk im b a g a ż e m h ip o te ty c z n o ś c i o b a r ­ c z o n y c h k o n c e p c ji w y ja ś n ia ją c y c h . J e ś li je d n a z n ic h z d o b y w a d o m i­ n a c ję , lic z y ć m o że n a u p o rc z y w ą o b ro n ę . I w ła ś n ie t e j u p o rc z y w o śc i z a w d z ię c z a k a ż d a n a u k a sw ó j p o s tę p d la te g o , że to o n a z m u s z a do z a k w a lif ik o w a n ia u z n a n y c h d o tą d f a k tó w w p o c z e t a n o m a lió w .

Z a c z ą te k p a le o a n tro p o lo g ii c e c h o w a ła k o n k u r e n c ja d w ó c h t e o r ii — p r z e d p o n g id a ln e j i p o n g id a ln e j. N a p o c z ą tk u s tu le c ia d o m in a c ję z d o ­ b y ła p ie rw s z a , g d y ż ty l k o w je j r a m a c h m ie śc iło się p rz e k o n a n ie o is t­ n ie n iu d o ln o -, w z g lę d n ie śro d k o w o trz e c io rz ę d o w e g o c z ło w ie k a . D o o d ­ k r y c ia z P iltd o w n n ie d o sz ły je d n a k z cza se m ż a d n e n o w e f a k t y p o ­ tw ie r d z a ją c e is tn ie n ie w ie lk o g ło w e g o c z ło w ie k a trz e c io rz ę d o w e g o , m n o ­ ż y ły się n a to m ia s t ta k ie , k tó r e z a d a w a la ją c o tłu m a c z y ła te o r ia p o n - g id a ln a . J e j z w y c ię s tw o n a d te o r ią p rz e d p o n g id a ln ą w o ln o p rz e to t r a ­ k to w a ć z a ró w n o ja k o p rz y c z y n ę ja k i s k u te k p rz e z w y c ię ż e n ia tr z e c io - r z ę d o w o - k r a n ia ln e j k o n c e p c ji a n tr o p o g e n e z y o ra z z n im z w ią z a n y m z d e m a s k o w a n ie m e o a n tr o p a .

K A Z IM IE R Z K L O S K O W S K I

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI KOŁA NAUKOWEGO STUDENTÓW FILOZOFII PRZYRODY ATK W ROKU AKAD.

1981/82

S p o tk a n ia K o ła N a u k o w e g o S tu d e n tó w F ilo z o fii P r z y r o d y w ro k u a k a d . 1981/82 s ta n o w iły k o n ty n u a c j ę p r o b le m a ty k i p o d ję te j w p o p rz e d ­ n ic h la ta c h . P o ru s z a n o sz c zeg ó ln ie z a g a d n ie n ia z z a k r e s u filo zo fii p rz y r o d y , filo z o fii p rz y r o d o z n a w s tw a , a ta k ż e z p o g ra n ic z a n a u k szcze­ g ó ło w y c h i filo zo fii.

W d n iu 18 lis to p a d a 1981 r. o d b y ło się z e b r a n ie in a u g u r a c y jn e K o ła. W c zasie te g o s p o tk a n ia w o b e c n o śc i o p ie k u n a ks. doc. d r h a b . Sz. W . S la g i i s tu d e n tó w k ie r u n k u filo z o fii p rz y r o d y d o k o n a n o w y b o ru n o w e g o z a rz ą d u . F u n k c ję p r e z e s a p o w ie rz o n o A n d rz e jo w i G w iaźd zie. N a s tę p n ie u s ta lo n o h a rm o n o g ra m z a ję ć K o ła.

1. S y m b o lic z n y c h a r a k te r p o zn a n ia lu d z k ie g o , n a t u r a s y m b o lu i k w e ­

s tia ro z u m ie n ia s y m b o lic z n y c h k a te g o r ii p o z n a w c z y c h n a p rz y k ła d z ie p o ję c ia p rz y c z y n o w o śc i b y ły g łó w n y m i z a g a d n ie n ia m i p o ru s z o n y m i w r e f e r a c ie R o b e r t a P i ł a t a w d n iu 10 lu te g o 1982 r. Z a a k c e n to w a n e z o s ta ły tr z y g ru p y r e f le k s ji. P o p ie r w s z e — p o z n a n ie lu d z k ie z k o ­ n ie c z n o śc i m a c h a r a k t e r sy m b o lic z n y . T w o rz o n e sp o n ta n ic z n ie z n a k i

sy m b o liczn e są je d y n y m n o ś n ik ie m z n a c z e n ia , ty m co k o n ta k t fiz y c z ­ ny z rz e c z a m i p r z e k s z ta łc a w p o z n a n ie . Z n a c z e n ia s y m b o lic z n e m o g ą u jm o w a ć je d y n ie a s p e k t y p rz e d m io tó w , n ie m n ie j p o p rz e z s w ą p o te n ­ c ja ln ą w ielo rw arto śo io w o ść u ja w n ia ją z w ią z k i w y k r a c z a ją c e p o za d o ś ­ w iad czen ie. T a zd o ln o ść s y m b o li do u k a z a n ia z w ią z k ó w m ię d z y p r z e d ­ m io ta m i n ie je s t z w ią z a n a z ty m , że d a n y sy m b o l tw a r z y się d la o p i­ san ia o k re ś lo n y c h r e l a c ji (zw iązk ó w ) n a in n e j d ro d z e . W sz e lk ie b o ­ w iem w a ż n e p o zn a w c z o r e la c je d a n e są ty lk o p rz e z sy m b o le , p o ja ­ w ia ją się ja k o z w ią z k i o d n ie s io n e w p ra w d z ie do rz e c z y , a le ju ż ję ­ zykow o (sy m b o lic z n ie ) z in te r p r e to w a n e , o d n ie s io n e do rz e c z y ch o cia ż me w ia d o m o „w j a k i s p o s ó b ”. S k o ro je d n a k to „w ja k i s p o s ó b ” je s t p y ta n ie m d o m a g a ją c y m się z ro z u m ie n ia s y m b o lu cz y li jeg o d a ls z e j in ­ te r p r e ta c ji, p o w ią z a n ia z in n y m i s y m b o la m i z ( ja k tw ie r d z i C a s s ire r) sy ste m e m sy m b o lic z n y m . S y s te m y s y m b o lic z n e p o d le g a ją s w o is te j, n ie ­ ciągłej e w o lu c ji, w k tó r e j rz e c z y w is to ść s a m a w so b ie o b e c n a je s t jed y n ie w p e rs p e k ty w ie , ja k o p o d s ta w a p ra w d z iw o ś c i p o z n a n ia , a le ta k a , do k tó r e j d o trz e ć m o ż n a je d y n ie p rz e z d a ls z ą tw ó rc z o ś ć sy m b o ­ liczną. T w ó rc z o ść ta d o m a g a się u p ra w o m o c n ie n ia . W sz y s tk o to z w ią ­ zane je s t z ty m , że s y m b o lic z n a o b e c n o ść p rz y r o d y je s t je d n y m z w y ­ m iaró w ż y c ia sp o łeczn eg o . P r z e d m io ty w sw y c h sy m b o lic z n y c h f u n k ­ cjach s p e łn ia ły z a w sz e w s p o łe c z n o śc ia c h lu d z k ic h c z y n n ik i in t e g r u ­ jące i k u ltu r o tw ó r c z e . D o sk o n a ls z y z aś sp o só b o b e c n o śc i w św ie c ie w y m ag ał w p r z y p a d k u c z ło w ie k a o d p o w ie d n ie g o u s t o s u n k o w a n ia się do o ta c z a ją c e j rz e c z y w is to śc i. R e la c je t e z a le ż n e są od o p e ro w a n ia sym bolam i.

Po d ru g ie — m a te r ia łe m , z k tó re g o tw o rz o n e są z n a k i sy m b o lic z n e , jest s a m a p rz y r o d a . „ M a te r ia ” z n a k u sy m b o lic z n e g o , w k tó r e j z n a jd u je k onieczną o b ie k ty w iz a c ję ic h tireść, p o s ia d a sw ó j w ła s n y sen§. W szy ­ stkie t e z a le ż n o śc i w a r u n k u j ą zło żo n o ść sy m b o li p rz e z p o d w ó jn o ść ich se n s u . A i n t e r p r e ta c j a (ro z u m ie n ie ) s y m b o lu je s t „ p r a c ą m y ś li p o ­ leg ającą n a o d s z y f ro w a n iu s e n s u u k r y te g o za -se n se m w id o c z n y m , n a u k a zan iu w a r s t w y z n a c z e n ia im p lik o w a n e g o p rz e z z n a c z e n ie d o s ło w n e ” (Ricoeur).

Po tr z e c ie — z w ró c e n ie u w a g i n a s y m b o lic z n y c h a r a k t e r p o ję c ia p rzy czy n o w o ści p o z w a la z ro z u m ie ć p ro c e s p r z e k s z ta łc a n ia jeg o tr e ś c i. E w o lu cja tr e ś c io w a p o ję c ia p rz y c z y n o w o śc i m a sw ó j p o c z ą te k w m o ­ m encie p o ja w ia n ia się p ie r w o tn e j sy m b o lik i m a g io z n o -m ito lo g ic z n e j, p o le g a ją c e j n a p rz e n ie s ie n iu w y o b ra ż e ń z w ią z a n y c h z n a r o d z in a m i czło w iek a i z w ie rz ę c ia w d z ie d z in ę k o sm o lo g ic z n ą . C h a r a k te r te g o p r z e ­ n iesien ia s ta n o w i sen s p o z n a w c z y p o ję c ia p rz y c z y n o w o śc i ja k o k a t e ­ gorii s y m b o lic z n e j. S e n s p o z n a w c z y s ta je s ię m o ż liw y m do o d c z y ta n ia jedynie w p e r s p e k ty w ie h is to ry c z n e j p o p rz e z u ś w ia d o m ie n ie d ro g i e w o ­ lucji p o ję c ia . P o r e f e r a c ie p r z e d y s k u to w a n o p o ru s z a n e z a g a d n ie n ia . Szczególnie s k o n c e n tro w a n o się n a s z u k a n iu ź ró d e ł n o w o ż y tn e g o sp o ru o p rzy c z y n a w o ść . S p ó r te n n ie d o ty c z y ł s e n s u p o ję c ia p rz y c z y n o w o ś ­ ci, a le u p ra w o m o c n ie n ia w ta k i m z n a c z e n iu , ja k ie s u g e r u ją ró ż n e t r a ­ dycje filo z o fic z n e (H u m e ’a, K a n ta i S c h e lin g a ). P o z a ty m p o d k re ś lo n o , że tr a k to w a n ie p o ję c ia p rz y c z y n o w o śc i ja k o s y m b o lu p o z o s ta w ia a k t u ­ alnym p y ta n ie o jeg o sen s.

2. D n ia 24 m a r c a 1982 r. L i d i a B u c z k o w s k a w y g ło s iła r e f e r a t pt. T r ia d y c z n a k o n c e p c ja z n a k u w e d łu g C h. S . P ie r c e ’a. W czę śc i w s tę p ­ nej p r e le g e n tk a z w ró c iła u w a g ę n a to , że od p o c z ą tk u is tn ie n ia f i ­ lozofii w y s tę p o w a ły p y ta n ia o z n a k i, ic h ro lę w p o z n a n iu , k o m u n i­

k a c y jn ą fu n k c ję , w z a je m n e r e la c je i o d n ie s ie n ia do ś w ia ta rzeczy. W o s ta tn ic h la ta c h p r o b le m a ty k a t a w y o d rę b n iła się w sa m o d z ie ln ą d z ie d z in ę r e f le k s j i — se m io ty k ę . N a s tę p n ie o m ó w iła p o d s ta w y se m io ­ t y k i z a p o c z ą tk o w a n e j p rz e z P ie r c e ’a . Z n a k u jm o w a n y je s t ja k o t r i a ­ d a, bo łą c z y w so b ie tr z y is to tn e k a te g o r ie : „ P ie r w s z e ”, „ D r u g ie ” i „ T rz e c ie ”, a in te r p r e to w a n e w r e la c ji z n a k o w e j ja k o ś r o d e k p r z e k a ­ zu , p rz e d m io t z n a k u i in t e r p r e t a n t (czyli z n a c z e n ie z n a k u ). Ś ro d k ie m p rz e k a z u m o że b y ć k a ż d e z ja w is k o z a c h o d z ą c e w św iecie, k tó r e p o d ­ le g a b e z p o ś r e d n ie j p e r c e p c ji p o d m io tu . To, co m o że s ta ć się ś ro d k ie m p rz e k a z u , is tn ie je z a w sz e p e r se, p o s ia d a sw ó j b y t n ie z a le ż n ie od f u n k ­ c ji z n a k o w e j. S ta n o w i „ P ie r w s z e ” w z n a k u w e d łu g k a te g o r ii P ie r c e ’a. Ś ro d e k p rz e k a z u s t a je się z n a k ie m , o ile w c h o d z i w z w ią z e k f u n k c j o ­ n a ln y z p ie r w s z y m i d r u g im e le m e n te m z n a k u . N a to m ia s t p rz e d m io t z n a k u je s t ty m , n a co z n a k w s k a z u je ; o d n o si się do czegoś z e w n ę tr z ­ n e g o w s to s u n k u do z n a k u . P rz e d m io t z n a k u n ie z a s tę p u je z e w n ę tr z ­ n e g o o b ie k tu lecz ty lk o ja k ą ś jeg o c e c h ę czy fu n k c ję . T rz e c im czło ­ n e m r e l a c ji z n a k o w e j je s t z n a c z e n ie z n a k u z w a n e je g o i n t e r p r e t a n ­ te m . I n t e r p r e t a n t je s t z a s a d n ic z y m p o ję c ie m d la tr ia d y , k o n s ty tu u je ją o d n o sząc „ P ie r w s z e ” do „ D ru g ie g o ” cz y li ś r o d e k p rz e k a z u do p r z e d ­ m io tu z n a k u łą c z ą c z ty m o d n ie s ie n ie m p e w n ą tr e ś ć . I n t e r p r e t a n t a t r a k t u j e się ja k o in n y z n a k , k tó r y d e c y d u je o c h a r a k t e r z e „ b y c ia i n ­ t e r p r e t o w a n y m ”. P ie r c e b o w ie m w s k a z u je n a z w ią z e k m ię d z y z n a k a m i ja k o c ią g i k o le jn y c h in t e r p r e ta c ji . Z n a k je s t w ię c p o d w ó jn ie u w a r u n ­ k o w a n y , z a ró w n o p rz e z p rz e d m io t, do k tó re g o się od n o si, ja k i p rz e z s y s te m z n a k ó w . Z k o le i r e f e r e n tk a p r z e d s ta w iła jeszcze je d e n o ry g in a ln y p o m y sł P ie r c e ’a. O m a w ia n y a u to r ró ż n ic u je k a ż d y z e le m e n tó w t r i a d y (śro ­ d e k p rz e k a z u , p rz e d m io t z n a k u i jeg o in t e r p r e ta n ta ) ze w z g lę d u n a tr z y p o d s ta w o w e k a te g o r ie : „ P ie r w s z e ” , „ D ru g ie ” i „ T rz e c ie ”. D o­ p ie r o ta k i e tr ia d y c z n o - tr y c h o to m ic z n e u ję c ie z n a k u o d d a je w p e łn i je g o n a t u r ę i s t a je się p r z y d a tn y m n a rz ę d z ie m a n a liz y p ro c e s ó w z n a ­ k o w y c h . O p ie ra ją c się b o w ie m n a k a te g o r ia c h „ P ie rw s z e g o ” , „ D ru g ie ­ go” i „ T rz e c ie g o ” w y ró ż n io n y c h w z n a k u , m o ż n a in te r p r e to w a ć ja k o p ro c e s z n a k o w y k a ż d e ro z u m o w a n ie , p o z n a n ie , k o m u n ik a c ję , à n a w e t s z tu k ę . T a k sz e ro k o z a s to s o w a n e p o ję c ie z n a k u ja k o r e l a c ji tr ia d y c z - n e j w y k r a c z a p o za t r a d y c y jn ą d y c h o to m ię p o d m io tu i p rz e d m io tu w p o z n a n iu .

W k o ń c o w e j części w y k ła d u L. B u c z k o w s k a p o d k re ś liła , że n a jw a ż ­ n ie js z e f u n k c j e z n a k u to : (1) tw o rz e n ie p o z n a n ia i (2) jeg o p rz e k a z y ­ w a n ie . W k o n c e p c ji tr ia d y c z n e j f u n k c ja z n a k o w a .o d p o w ia d a tr ia d y c z - n e j f u n k c j i k o m u n ik a c ji. T a k w ię c ró w n o w a ż n o ś ć s y s te m u se m io ty c z - n eg o i t e o r i i p o z n a n ia p r z e k s z ta łc a się to ż s a m o ść s e m io ty k i i te o r ii k o m u n ik a c ji. W d y s k u s ji po r e f e r a c ie , zw ró c o n o u w a g ę n a to , że p r o b ­ le m y s e m io ty k i w u ję c iu P ie r c e ’a ro z p a tr y w a n e p o d w z g lę d e m k w e s tii p o z n a w c z y c h k o n ty n u u j e i r o z w ija M a x B en se. Z a u w a ż o n o te ż , iż i s to tn e d la ro z w ią z a ń p ro b le m ó w se m io ty c z n y c h je s t w y ra ź n e ro z ró ż ­ n ie n ie p rz e d m io tu od z n a k u .

3. N a s p o tk a n iu K o ła w d n iu 28 k w ie tn ia 1982 r. ks. K a z i m i e r z K l o s k o w s k i p o d z ie lił się sw o im i r e f le k s ja m i n t. W ita liz m w ro ­

z u m ie n iu J . M o n o d a . W e w p ro w a d z e n iu p r e le g e n t p rz e d s ta w ił s y lw e t­

k ę J a c q u e s a M o n o d a, a ta k ż e je g o n ie k tó r e k o n tr o w e r s y jn e te z y z a ­ p re z e n to w a n e w k s ią ż c e L e H a sa rd e t la N é c e ssité . Z a s a d n ic z ą część r e f e r a t u w y p e łn ia p r ó b a s c h a r a k te r y z o w a n ia w ita liz m u . Z d a n ie m M

o-noda w ita liz m ja k o k o n c e p c ja w y s tę p u ją c a w filo z o fii i b io lo g ii, z a ­ k ła d a ją c a is tn ie n ie w o r g a n iz m a c h ż y w y c h n ie m a te r ia l n e j siły ży c io ­ wej, w sw o im n a jg łę b s z y m s e n s ie u z a le ż n io n y je s t od: (1) p o d s ta w o ­ wych w ła s n o ś c i ż y w y c h is to t (są to : in w a r i a n c ja i teleom om ia) o raz (2) p rz y c z y n o w o c z a so w e j k o le jn o ś c i ty c h cech. I m p lik u je to r a d y k a l ­ ną ró ż n ic ę p o m ię d z y is to ta m i ż y w y m i a ś w ia te m n ie o ż y w io n y m .

W szelkie d o ty c h c z a s o w e k o n c e p c je m ó w ią c e o w y ją tk o w o ś c i ży cia p rz y jm u ją , że p o c z ą tk o w a z a s a d a te le o n o m ic z n a s trz e ż e inw ainiancji, k ieru je o n to g e n e z ą i e w o lu c ją . D la M o n o d a są on e n ie w y s ta r c z a ją ­ ce. J e d y n e d o p u s z c z a ln e w e w s p ó łc z e s n e j n a u c e je s t za ło ż e n ie , że in ­ w a ria n c ja w y p rz e d z a te le o n o m ię . N a ta k i m z a ło ż e n iu o p ie ra się t e o ­ ria se le k c ji.

M onod d z ie li w sz e lk ie te o r ie w ita lis ty c z n e n a d w ie g ru p y : (1) w i­ talizm m e ta fiz y c z n y o ra z (2) w ita liz m s c je n ty s ty c z n y . P o le m iz u je z tw ie rd z e n ie m , że w ła sn o ś c i ż y w y c h is to t n ie d a ją się c a łk o w ic ie w y ­ jaśnić d z ia ła n ie m sił fiz y c z n y c h czy o d d z ia ły w a ń c h e m ic z n y c h . T w ie r ­ dzi, że w a r u n k ie m p r z e t r w a n ia ja k ie g o k o lw ie k w ita liz m u je s t is tn ie ­ nie w b io lo g ii „ p ra w d z iw y c h p a r a d o k s ó w ” a lb o p r z y n a jm n ie j „ ta j e m ­ nic”. W o s ta tn ic h la t a c h ro z w ó j b io lo g ii m o le k u la r n e j s p o w o d o w a ł znaczne o g ra n ic z e n ie n ie r o z w ią z a n y c h z a g a d n ie ń , s tą d w ita liz m s ta je się d z ie d z in ą o c h a r a k t e r z e m e ta fiz y c z n y m . T w o rz y się tzw . s p e k u l a ­ cja w ita lis tó w .

A utor L e H a sa rd e t la N é c e s s ité t r a k t u j e w ita liz m ja k o s ta n o w is k o : (1) a n ty m e c h a n is ty c z n e (u z n a ją c e sw o isto ść o rg a n iz a c ji b io lo g ic z n e j) oraz (2) n ie p o s ia d a ją c e śc iśle o k re ś lo n e g o p r o g r a m u n a u k o w e g o . W swoim zaś k ry ty c z n y m n a s ta w ie n iu do u ję ć w ita lis ty c z n y c h p o m in ą ł jednak d w a b a rd z o is to tn e p ro b le m y . Z b y t sła b o z a a k c e n to w a ł, że w i­ taliści: po p ie rw s z e — o d rz u c a ją tw ie r d z e n ie , ja k o b y w r a m a c h ich in te rp re ta c ji m o ż n a w sp o só b w y c z e r p u ją c y w y ja ś n ić w s z e lk ie p r a ­ w idłow ości f u n k c jo n o w a n ia w s z y s tk ic h o b ie k tó w is tn ie ją c y c h w p r z y ­ rodzie; po d r u g ie — p r a g n ę li stw o rz y ć „ te o r ię o d rę b n o ś c i p ro c e s ó w życiow ych” (D riesch ). N ie m o ż n a ta k ż e p o m in ą ć i te g o , że w i t a ­ lizm p rz y c z y n ił się do w y o d rę b n ie n ia ż y c ia ja k o o d d z ie ln e j d z ie d z in y p rzed m io to w ej b a d a ń n a u k o w y c h (F. Ja c o b ).

Na z a k o ń c z e n ie r e f e r e n t w s k a z a ł n a w y b r a n e m e to d o lo g ic z n ie a s p e k ty in te rp re ta c ji M o n o d a : w ita liś c i n ie w y c h o d z ą od b a d a ń f a k tó w w sp o ­ sób p rz y ro d n ic z y , p o s ia d a ją z g ó ry p r z y ję te z a ło ż e n ia , b r a k d e fin ic ji n ie m a te r ia ln e j siły ż y c io w e j, n ie m o ż liw o ś ć w e r y f ik a c ji z ja w is k itp .

D y sk u sja s k o n c e n tro w a ła się w o k ó ł r a m o w y c h ro z w ią z a ń w ita lis tó w sc je n ty sty c z n y c h o ra z o k re ś le n ia te le o n o m ii ja k o je d n e j z p o d s ta w o ­ w ych cech ż y w y c h isto t.

4. K o le jn e z e b r a n ie K o ła o d b y ło się 12 m a ja 1982 r. S tu d e n t A n d ­ r z e j G w i a z d a w y g ło sił r e f e r a t p t. F e n o m e n o lo g ia o. T e ilh a r d a de

C hardin. P r z e d s ta w ia ją c s y lw e tk ę o. T e il h a r d a d e C h a r d in p r e le g e n t

p o d k reślił jeg o o s ią g n ię c ia w n a u k a c h p rz y r o d n ic z y c h i filo z o fic z n y c h , a także jeg o w p ły w n a u p r a w ia n ie a n tr o p o lo g ii filo z o fic z n e j i p r z y ­ rodniczej.

P rz ed m io tem r e f le k s j i T e ilh a r d a de C h a r d in są fe n o m e n y (czyli to, oo stanow i d z ie d z in ę d o św ia d c z e n ia ). K lu c z o w ą ro lę w t e j fe n o m e n o ­ logii e m p iry c z n e j p e łn ią d w a p o ję c ia : fe n o m e n i e w o lu c ja . F e n o m e n je st p rz e ja w e m czeg o ś d la kogoś, a jeg o c z y n n ik ie m k o n s ty tu ty w n y m je st nie ty l e rzecz, ile r a c z e j p o d m io t p o z n a ją c y . F e n o m e n u n ie p o d o b ­ n a zrozum ieć b ez o d n ie s ie n ia do p o d m io tu . S tą d c z ło w ie k s ta n o w i n ie

ty lk o c e n tr u m p e r s p e k ty w y p o p rz e z k tó r ą s p o g lą d a n a ś w ia t a le t a k ­ że z n a jd u j e się w ś r o d k u s a m e j k o n s t r u k c ji ś w ia ta . D la te g o fe n o m e ­ n o lo g ia T e il h a r d a d e C h a rd in , choć n o m in a ln ie o b e jm u je c a ły ś w ia t, w rz e c z y w is to ś c i je s t r e f le k s j ą n a te m a t c z ło w ie k a . D ru g ą k lu c z o w ą id e ę s ta n o w i e w o lu c ja , k tó r ą t r a k t u j e się w t e j f e ­ n o m e n o lo g ii ja k o p o d s ta w o w y p o s tu la t n a u k o w e j in t e r p r e ta c j i k o s ­ m o s u . C z y n n ik a m i c h a r a k te r y z u ją c y m i e w o lu c ję są: s p ir y tu a liz a c ja o ra z p o s tę p p o le g a ją c y n a k o m p le k s y f ik a c ji s t r u k t u r m a te r ia ln y c h , cze­ m u to w a rz y s z y w z ro s t s to p n ia u w e w n ę tr z n ie n ia — p sy e h iz m u . P rz e c h o d z ą c do o m ó w ie n ia d a ls z y c h p ro h le m ó w , p r e le g e n t z w ró c ił u w a g ę n a to , że m a t e r i ę T e ilh a r d d e C h a r d in p o jm u je ja k o k o sm ic z ­ n e tw o rz y w o p o s ia d a ją c e s w o je s tro n y z e w n ę trz n e i w e w n ę tr z n e (czy n ­ n ik i m a t e r i a ln e i p sy c h ic z n e ) Z e w o lu c y jn e j w iz ji ś w ia ta w y n ik a u f r a n c u s k ie g o je z u ity an b ro p o - c e n tr y z m , z a ró w n o w a s p e k c ie p o z n a w c z y m , ja k i s t r u k tu r a ln y m . C z ło ­ w ie k je s t n ie ty lk o k r e s e m e w o lu c ji, lecz ta k ż e „ je j u k o r o n o w a n ie m ”. E w o lu c ja o d tą d k o n ty n u u je się n a in n e j p ła sz c z y ź n ie . Z g a d n ie z p r a ­ w e m k a m p le k s y f ik a c ji je d n o s tk i lu d z k ie z m ie rz a ją do w y tw o rz e n ia w ię k sz e g o o rg a n iz m u sp o łeczn eg o . P ro c e s t e n n ie p r z e k r e ś la je d n a k in d y w id u a ln e j a u to n o m ii c z ło w ie k a . K o ń cząc s w o je w y s tą p ie n ie r e f e r e n t s tw ie rd z ił, że w r a m a c h f e n o ­ m e n o lo g ii T e ilh a r d a d e C h a r d in s tw o r z y ł je d n o lity o b ra z cz ło w ie k a . P o w ią z a ł w p e w n ą cało ść ró ż n e s tro n y fe n o m e n u lu d z k ie g o w r a z ze s f e r ą jeg o a k ty w n o ś c i k u ltu r o w e j. P r z e d z ia ł m ię d z y h o m o n a tu r a e i h o m o c u ltu r a e , w r a m a c h te ilh a r d o w s k ie j k o n c e p c ji c z ło w ie k a w ła ś ­ c iw ie z a n ik a . T w ó rc z o ść k u l t u r a l n a je s t k o n ty n u a c ją n a w y ż sz e j p ła s z ­ c z y ź n ie , p ro c e s u e w o lu c ji b io lo g ic z n e j.

P o d c z a s d y s k u s ji z w ró c o n o u w a g ę n a n ie k tó r e tr u d n o ś c i i n t e r p r e t a ­ c y jn e c a ło ś c io w e j w iz ji ś w ia ta , p r z e d s ta w ia n e j p rz e z T e ilh a r d a de C h a rd in .