System wartości osób współuzależnionych

P R A C E N A U K O W E A kadem ii im. Jana D ługosza w C zęstochow ie

Seria: Pedagogika t. XVI, 2007

Iz a b e la Z IM O C H

System w artości osób w spółuzależnionych

M e to d o lo g ia b a d a ń w ła s n y c h

O gólny problem badaw czy przeprow adzonych badań stanow iło pytanie ja ­ kie w artości są preferow ane przez osoby w spółuzależnione, w jak i sposób oce­ niają one siebie, a także czy problem alkoholow y w płynął na ich sytuację ro ­ dzinną i m aterialną. G łów ną hipotezą przyjętą za przypuszczalną odpow iedź na pytanie zaw arte w problem ie badaw czym było dom niem anie, iż w iększość osób w spółuzależnionych preferuje w artości religijne i ukierunkow ane n a rodzinę, osoby te charakteryzują się obniżoną sam ooceną, a problem alkoholow y m a w pływ na sytuację rodzim ią i m aterialną osób w spółuzależnionych. Ze względu na fakt, iż w spóluzależnienie je st zjaw iskiem instytucjonalnie niezlokalizow a- nym i obejm uje dużą grupę osób w niniejszych badaniach posłużono się m etodą sondażu. W obrębie tej m etody w ykorzystano technikę ankiety. Zasadność uży­ cia badania ankietow ego w ynikała nr.in. z braku konieczności bezpośredniego kontaktu ankietera z respondentam i, która to cecha nabrała szczególnego zna­ czenia ze w zględu na w arunek zapew nienia badanym osobom w spółuzależnio- nym całkow itej anonim ow ości, czego nie um ożliw ia inna przynależna m etodzie sondażu technika, ja k ą je st wywiad. Jako drugą technikę zastosow ano Skalę W artości (SW ) M iltona R okeacha w interpretacji P. Brzozow skiego, która um ożliw ia badanie system u w artości zarów no młodzieży/, ja k i osób dorosłych. Z astosow ana polska adaptacja SW - w ersja E-4 pow stała w łatach 1978-1982 - składa się z dw óch podskal: I) podskala w artości ostatecznych (W O) i II) pod- skala wartości instrum entalnych (W I)1. Zgrom adzeniu danych w m niejszych badaniach służyły takie narzędzia jak: kw estionariusz ankiety oraz arkusz testo­ wy Skali W artości M. Rokeacha. W ykorzystany w badaniach kw estionariusz ankiety zaw ierał w części zasadniczej 28 pytań o kafeteriach zam kniętych i pół­ otw artych, koniunktyw nych i dysjunktyw nych. Treść pytań kw estionariusza

1 P. B r z o z o w s k i, Skala Wartości (SWJ. Polska adaptacja Value Sui~vey M. Rokeacha.. W ar­ szawa 1989, s. 3-5.

została opracow ana w sposób um ożliw iając}' uzyskanie odpow iedzi na po sta­ w iony problem badawczy. D rugie użyte narzędzie - arkusz testow y Skali W arto­ ści M. R okeacha składa się standardow o z trzech stron, gdzie strona pierw sza zaw iera instrukcję dla badanych i rubryki na dane personalne, na stronie drugiej znajduje się lista 18 w artości ostatecznych, natom iast na trzeciej 18 wartości instrum entalnych. Skala W artości (SW ) M. R okeacha pozw ala łącznie na ocenę 36 wartości. Zadaniem badanych jest porangow anie listy W O. a następnie listy WI od 1 do 18 w taki sposób, że I oznacza w artość najw ażniejszą, a 18 najmniej w ażną dla badanego. Każdej w artości badani m uszą przypisać określoną rangę, a rezultatem badania są uporządkow ane indyw idualne hierarchie w artości'. Aby uzyskać przeciętną hierarchię w artości dla badanej grupy osób, osobno dla każ­ dej w artości obliczono m edianę z rang przypisanych danej wartości przez tę grupę osób. N astępnie porangow ano m ediany otrzym ując rangi złożone. Ponie­ w aż skala rangow a jest skalą porządkow ą, utrudnia to w znacznym stopniu do­ konyw anie analiz statystycznych, w zw iązku z czym rangi przekształcono na w yniki standaryzow ane „ z ” . Poszczególnym rangom SW odpow iadają określone w yniki „ z ”3

Tabela 1. W yniki „ z ” odpow iadające poszczególnym rangom na Skali W artości

M. Rokeacha.

f — - g — g 7 8 9 "*

„z” -1,91 -1,38 -1,09 -0,86 -0.67 -0,51 -0,36 4),21 -0.07

"‘" j r [7 " w .

^ oW ~2~JSM ~~ lïib ITS... ;7 ń ...

Źródło: P. Brzozow ski, Skala Wartości (SW). Polska adaptacja Value Survey M Rokeacha. W ar­ szaw a 1989. s. 22.

Po przetransform ow aniu rang na wyniki „ z ” otrzym ano skalę interw ałow ą, co um ożliw iło obliczenie średnich arytm etycznych. Dzięki w ykonanem u prze­ kształceniu różnice m iędzy rangam i bardzo wysokim i i bardzo niskim i stały się w iększe niż różnice pom iędzy rangam i środkow ym i4.

B adania zostały zrealizow ane na próbie reprezentacyjnej 40 kobiet wspól- uzależnionych, korzystających z usług takich ośrodków, jak: M iejski Ośrodek Profilaktyki Terapii U zależnień i W spółuzależnienia w W ieruszow ie - 13 b ad a­ nych, P oradnia Terapii U zależnienia i W spółuzależnienia od A lkoholu w C zę­ stochow ie, przy ulicy B arlickiego 2 - 1 3 badanych. Poradnia U zależnienia i W spółuzależnienia od A lkoholu w C zęstochow ie przy ulicy O grodow ej 66 - 14 badanych. R ealizacja badań obejm ow ała okres od 31 stycznia do 21 lutego 2007 roku. B adanie za pom ocą kw estionariusza ankiet}' i Skali W artości

“ Tamże, s. 10 111. ! Tamże. s. 21-22. 4 Tamże, s. 23.

M. R okeacha przeprow adzono za pośrednictw em terapeutów prow adzących grupy dla osób w spółuzależnionych w w ym ienionych ośrodkach, gdyż z uwagi na konieczność zapew nienia uczestnikom terapii całkow itej anonim ow ości i poczucia bezpieczeństw a nie um ożliw iono badaczow i osobistego przeprow a­ dzenia badań. Badani w ypełniali kw estionariusze ankiety i arkusze testow e SW podczas terapii grupow ej, czynność ta zajm ow ała im łącznie około 35 minut. Po w ypełnieniu ankiety zostały zebrane przez terapeutów. U zyskany za pom ocą przeprow adzonych badań m ateriał stanow ił podstaw ę podjęcia próby udzielenia odpow iedzi na problem badawczy.

C h a r a k te r y s ty k a b a d a n e j g r u p y

O bjęte badaniam i osoby były w wieku od 28 do 67 lat. średni wiek wynosił 47 lat. N ajliczniej w badaniu uczestniczyły kobiety w przedziale w iekow ym od 40 do 54 lat (55% ), udział kobiet m ieszczących się w dw óch pozostałych w y­ różnionych kategoriach w iekow ych, tj. 2 5 -3 9 lat i 55 lat i więcej je st jednakow y i w ynosi po 22,5% . Jeżeli chodzi o status cywilny, w iększość badanych (85%) w dniu badania było m ężatkam i, z czego 2 osoby znajdow ały się w separacji. Ponadto w badaniach uczestniczyły 3 kobiety o statusie w dow y (8% ), 2 rozw ód­ ki (5% ) i je d n a panna (2%). Ponad połow a ankietow anych (52,5% ) legitym o­ w ała się w ykształceniem średnim , aż 20% zadeklarow ało w ykształcenie wyższe. U czestniczkam i badania były także osoby z w ykształceniem zaw odow ym (17,5% ) i podstaw ow ym (10% ). N ajw iększa grup a badanych kobiet zam ieszki­ w ała tereny w ielkom iejskie (37% ), nieco m niejszy odsetek (33% ) stanow iły kobiety pochodzące ze wsi, a w m ałym m ieście zam ieszkiw ało 30% badanych'. Czas korzystania badanych z A l-A non w ahał się w dniu badania od jednego ty godnia do 72 m iesięcy i w ynosił średnio 12,4 m iesiąca. Jeżeli chodzi o sytu­ ację zaw odow ą badanej grupy w spółuzależnionych, najw iększy odsetek respon­ dentów tj. 62,5% stanow iły osoby zatrudnione na etacie, 22,5% badanych zade­ klarow ało, że są bezrobotni. W trakcie badania 7,5% ankietow anych przebyw ało n a rencie lub em eryturze, tyle sam o prow adziło w łasną działalność gospodarczą. B adane kobiety znajdow ały się w zw iązkach z uzależnionym i m ężczyznam i pijącym i w sposób nałogow y od 2 do 30 lat. Średni czas pozostaw ania w nałogu partnerów badanych w ynosi w przybliżeniu 15,4 roku6.

D ane dem ograficzne badanej g rap y kobiet w spółuzależnionych są w dużym stopniu zbieżne z danym i pochodzącym i z badań pilotażow ych program u APE- T O W (A naliza Przebiegu i Efektów Terapii Osób W spółuzależnioirych)7.

5 Badania w łasne w posiadaniu autora. 6 '7'_{lam ze.}

7 M. K u c i ń s k a , J. M e 11 i b r u d a, B. W ł o d a w i e c, Wyniki badań pilotażowych

program u A PE TO W - charakterystyka pacjentek współuzależnionych, „A lkoholizm i N arkom a­

U czestniczące w badaniach pilotażow ych program u A PETO W kobiety wspól- uzależm one były w w ieku od 21 do 63 lat, gdzie średnia wieku w ynosiła około 40 lat. K obiety te charakteryzow ały się dobrym w ykształceniem - 22% z nich legitym ow ało się w ykształceniem w yższym lub niepełnym w yższym , a ponad 80% posiadało co najm niej niepełne średnie. A ż 20% badanych kobiet było rozw iedzionych lub pozostaw ało w separacji. N iespełna 70% kobiet pracow ało n a etacie lub prow adziło działalność gospodarczą. W śród badanych w spółuza­ leżnionych znajdow ały się rów nież osoby bezrobotne, stanow iąc 11%. Pozostałe kobiety były na rencie, em eryturze lub przebyw ały na urlopie w ychow aw czym . Z decydow ana w iększość badanych kobiet m ieszkała w m iastach, a ponad poło­ w a w dużych m iastach. U zależnieni m ężow ie lub partnerzy badanych kobiet pili w sposób nałogow y średnio 14 lat, tj. od kilku m iesięcy do 35 lat.

A n a liz a w y n ik ó w b a d a ń

Przeprow adzone badania um ożliw iły udzielenie odpow iedzi n a pytanie za­ w arte w problem ie badaw czym i w eryfikację przyjętej hipotezy. A naliza w yni­ ków badań w ykazała, że alkoholizm w pływ a na relacje interpersonalne w rodzi­ nie, ze stw ierdzeniem tym zgodziło się 100% badanych. Stosunki interpersonal­ ne w w yniku zaistnienia problem u alkoholow ego ulegają przy tym znacznem u pogorszeniu o czym św iadczą w ypow iedzi badanych. D eklarow ane przez bada­ nych zm iany w kontaktach w ew nątrzrodzinnych pod w pływ em problem u alko­ holow ego przedstaw ia poniższy wykres (wykres 1).

W y k res 1. Zm iany w kontaktach w ew nątrzrodzinnych w opinii badanych. N=40

[ » i « ;- .!- .’ M .i t n i t : 4 2 . 5 0 % I b r a k w z a j e m n e g o z r o i i i m i e n i a “I I W ( i M l d a l s n i e u a u t i o w e d o m o w n i k ó w 3 7 .5 1 ) % |i ■ c h i ńk 2 n u f uni ń d u a lk o h o lik ń i / ? | j o g t ą l n e n i e v .'i ^ :i e m o c j o n a l n e j d z i e c i i n i e p i j a c y m r o d z ic e m 2 2 . 5 0 -s « t r a c h p r z e d a l k o h o l i k i e m , c,ss ■.■,% ii 5 0 % i n i e n a w i l ć d o a l k o h o l i k a 1 5 E b r a k v n p » l n « g o s p ę d z a n i a u m u « l o l n e g o u <m— ! 1 J

Źródło: B adania własne.

N ajczęściej w ym ienianą przez respondentów trud no ścią pow stałą w wyniku problem u alkoholow ego była nerw ow a atm osfera w domu, co zauw ażyło aż % spośród badanych (75% ). N iem al połow a (42,5% ) w skazała n a częste kłótnie, a nieco mniej (40% ) na brak w zajem nego zrozum ienia. N iepokojący je st rów nież wysoki odsetek badanych (37,5% ) w skazujących na uczuciow e oddalenie się dom ow ników oraz brak zaufania do alkoholika. M ożna przypuszczać, że

w szystkie w ym ienione zm iany w iążą się najpraw dopodobniej z pow szechnym zjaw iskiem w ystępującym w rodzinach alkoholow ych, jak im jest koncentracja myśli i działań uczestników system u rodzinnego w okół picia alkoholika i podpo­ rządkow anie się rytm ow i picia i abstynencji osoby uzależnionej. Problem alko­ holow y pow oduje, że członkow ie rodziny dostosow ują się do sztyw nych reguł system u alkoholow ego i w chodzą w niezdrow e, aczkolw iek um ożliw iające im przetrw anie trudnego okresu role. W najw iększym stopniu alkoholizm jednego z rodziców uderza jed n ak w dzieci, które dośw iadczają o wiele więcej negatyw ­ nych em ocji niż ich rówieśnic}'. Ponad połow a ankietow anych (57,5% ) twierdzi, że ich dzieci nie m ają zaufania do ojca alkoholika, a jedynie 10% mniej uważa, że w stydzą się rodzica alkoholika przed rów ieśnikam i. W idoczne je st rów nież uw ikłanie dzieci w problem alkoholow y rodzica, co czw arty badany (25%) w skazał, że robią one wszystko, aby ten przestał pić, a 17,5% stw ierdziło, że dzieci boją się, iż m oże m u się stać coś złego. D zieci boją się pijanego ro d zica i utrzym ują rodzinny sekret w tajem nicy (22,5% ).

Jeśli chodzi o sytuację w ychow aw czą dzieci, dane z badań w skazują, że aż % alkoholików w ogóle nie interesow ała się w ychow aniem sw oich dzieci, ponad połow a, tj. 52.3% , w opinii respondentów w ykazyw ała zainteresow anie dziećmi tvlko czasam i, a jedynie 22,5% badanych kobiet potw ierdziło, ze ojciec alkoho­ lik zajm ow ał się w ychow aniem dzieci. N a podstaw ie uzyskanych w yników me m ożna jednak jednoznacznie stw ierdzić, że problem alkoholow y w rodzinie pociąga za sobą w każdym przypadku kłopoty w ychow aw cze z dziećm i. Poniż­ szy w ykres prezentuje rozkład odpow iedzi badanych n a pytanie o w pływ alko­ holizm u ojca na zachow anie dzieci (wykres 2).

W ykres 2. Problem alkoholow y w rodzinie a sytuacja w ychow aw cza dzieci.

N=40

u m k n ię c ie l i ę w co bie i w y c o fa n ie w i m U a m o d i i e h i o ś c i t a i ■vîroct za c h o w a ń a g resyw nyc h uc h y la n ie Ą od o b o w ią zk ó w d o m o w y c h w ; r « t o d p o w ie ila a ln o ia i ia in te re -,o w a n ia « M a k a m i a m 4 3 2 m À 17 51) -v .'a c a n t „ d n i t 1 S v . p o p ra w a w y n ik ó w w nauce U W . w p a d n ię c ie .'; t a . „ £|e to w a r zy s tw o 1 2

Znaczący odsetek respondentów zauw ażył takie niepokojące objawy, jak: w zrost zachow ań agresyw nych (37,5% ), uchylanie się od obow iązków dom o­ w ych (32,5% ), uchylanie się od nauki i kłopoty w szkole (22,5% ) czy sięganie po używ ki (20% ), a naw et w agary (15% ). D ość jednoznacznie w skazuje to na pojaw ienie się trudności em ocjonalnych, przenoszenie problem ów dom ow ych na grant szkolny i w efekcie brak um iejętności konstruktyw nego radzenia sobie z jednym i i drugim i. Z drugiej strony, w ysokie odsetki uzyskały rów nież odpo­ w iedzi św iadczące o takich pozytyw nych zachow aniach dzieci, jak: w zrost sa ­ m odzielności (40% ), w zrost odpow iedzialności i zainteresow ania obow iązkam i dom ow ym i (30% ), czy chociażby popraw a w yników w nauce (12,5% ). Pozy­ tyw ne zm iany w zachow aniu dzieci m ogą być jed n ak niejako w ym uszone przez brak m ożliw ości polegania na rodzicach, koniecznością zatroszczenia się o sie­ bie i m łodsze rodzeństw o. D zieci uw ikłane w utrzym anie rodzinnej tajem nicy podejm ują w szelkie w ysiłki, aby udow odnić „św iatu ”, że w szystko jest w po­ rządku. N iepokojący je st rów nież fakt, iż ponad połow a respondentów (55%) zauw ażyła, że ich dzieci w ycofały się i zam knęły w sobie, co m oże być obja­ w em poczucia w stydu lub strachu przed rodzicem alkoholikiem , ale rów nież nieum iejętności odnalezienia się w nieprzew idyw alnym środow isku dom u alko­ holow ego i uciekania w rolę N iew idzialnego D ziecka lub K ozła Ofiarnego.

Przeprow adzone badania pozw oliły rów nież na ocenę częstości i jakości kontaktów tow arzyskich badanych osób w spółuzależnionych z krew nym i i przy­ jaciółm i. P rzedstaw iają się w następujący sposób: ponad połow a badanych (52,5% ) przyznała się do rzadkich kontaktów tow arzyskich, tylko 12,5% re­ spondentów utrzym uje częste kontakty z krew nym i, a jedynie 10% regularne. N atom iast aż 12,5% w ogóle nie utrzym uje kontaktów tow arzyskich (wykres 3).

W ykres 3. R egularność kontaktów z przyjaciółm i i krew nym i w ocenie b ada­

nych. N =40

S2.50%

r e g u la r n e p r z y p a d k o w e « ę s t e r z a d k ie » o g o le n ie u t r z y m y w a n e

Źródło: B adania własne.

Pom im o raczej rzadkich (jak w skazują w yniki badań) kontaktów w spóluza- leżnionych z krew nym i i przyjaciółm i w iększość z badanych (60% ) uznała te kontakty za w spierające, a tylko dla 9% były one obciążające. M ożna więc mó­ wić o przew adze tego rodzaju kontaktów tow arzyskich osób w spóluzależm

o-nych, które dają im wsparcie. Przeprow adzone analizy pozw alają również stw ierdzić, że regularne stosunki tow arzyskie częściej niż inni utrzym yw ali b a­ dani zam ieszkujący w m ałych m iastach (16,7% ) lub zw iązani z partneram i p iją­ cymi powyżej 10 do 15 lat (20% ). Do częstych kontaktów tow arzyskich częściej niż inni przyznaw ali się z kolei m ieszkańcy dużych m iast (20% ) lub posiadając}- partnerów nadużyw ających alkoholu dłużej niż 20 lat (22,2% ). N a rzadkie kon­ takty tow arzyskie częściej niż inni w skazyw ali partnerzy alkoholików pijących dłużej niż 15 lat (66,7% ) lub pochodzący ze wsi (69,2% ). W spom inając nato­ m iast o postrzeganej przez badanych jakości utrzym yw anych kontaktów tow a­ rzyskich. za w spierające uznaw ali je częściej niż inni m ieszkańcy wsi (61.5% ) oraz dużych m iast (60% ) lub partnerzy alkoholików pijących powyżej 5 do 10 (72,7% ) oraz powyżej 20 lat (66,7% ).

Sytuacja m aterialna osób w spółuzależnionych w świetle w yników przepro­ w adzonych badań w ydaje się w m iarę korzystna, chociaż w potocznej opinii społecznej postrzegana jest ona zw ykle w ręcz przeciwnie. Postrzeganą przez ankietow anych sytuację m aterialną sw oich rodzin przedstaw iono na poniższym w ykresie (w ykres 4).

W y k res 4. Sytuacja m aterialna rodzin w spółuzależnionych w opm ii badanvch. Ń =40 '

% i i i

Źródło: B adania własne.

W iększość badanych (60% ) stw ierdziła, iż ich sytuacja m aterialna je s t przy­ najm niej „taka sobie”, a przez lA ankietow anych jest ona postrzegana jak o przy­ najm niej dobra. Jednak dla pozostałych 40% sytuacja m aterialna je st zla lub bardzo zla. Dowodzi to, że chociaż w iększość badanych postrzega sw oją sytu­ ację m aterialną w dość pozytyw ny sposób, to istnieje bardzo duży odsetek osób w yraźnie z niej niezadow olonych. N ależy zauw ażyć, że głów nym deklarow a­ nym przez badane źródłem utrzym ania ich rodzin jest praca zarobkow a respon­ dentów (24,3% ). Ponad połow a z nich (55% ) je s t zdania, że to alkoholizm w pły­ nął na sytuację m aterialną ich rodzm, a co czw arta badana zaznaczyła odpo­ w iedź „raczej ta k ”, m ożna więc przyjąć, że 80% ankietow anych przyznaje, iż to alkoholizm w płynął na pogorszenie się ich sytuacji m aterialnej. Poddani badaniu

ankietow em u w spółuzalezniem dokonali rów nież oceny swojej sytuacji m iesz­ kaniow ej (w ykres 5).

W y k res 5. S ytuacja m ieszkaniow a badanych. N=40

1/.S0).

Źródło: B adania własne.

W' ocenie respondentów sytuacja m ieszkaniow a osób w spółuzależnonych przedstaw ia się raczej korzystnie. O trzym ane dane w skazują, że dla 47.5% z nich je s t ona przynajm niej dobra, a dla 87,5% przynajm niej przeciętna, aż 92,5% z nich zaznaczyło, że posiada w łasny dom lub m ieszkanie. C hociaż z w y­ pow iedzi ankietow anych w spółuzależnionych w ynika, że ich sytuacja m aterial- no-im eszkam ow a je st stosunkow o korzystna, nie m ożna być do końca przeko­ nanym o szczerości badanych w tej kwestii. Sytuacja m aterialno-m ieszkaniow a była rów nież przedm iotem badań pilotażow ych w spom nianego ju ż w cześniej program u A PE T O W 8, którego wyniki dowiodły, iż zdecydow ana w iększość badanych kobiet m ieszkała we w łasnym m ieszkaniu, przy czym praw ie w szyst­ kie m ieszkały z m ężem i/lub dziećmi.

W om aw ianych badaniach respondentki odpow iedziały rów nież na pytania dotyczące ich sam ooceny. Jeśli założyć, że badane w ypow iedziały się szczerze jak oceniają one siebie, to należy' zaznaczyć, że ponad połow a (60% ) uw aża siebie za osoby zaradne i um iejące o siebie zadbać oraz tolerancyjne, a co druga badana tw ierdzi, że je st łubiana przez innych i łatw o naw iązuje now e znajom o­ ści. W ysokie odsetki uzyskały rów nież takie w skaźniki, jak: inteligentna, pom y­ słowa. czy w ytrw ale dążąca do celu (w ykres 6).

W ykres 6. O cena własnej osoby przez badane w spółuzależm one. N=40 tOlłJI (łOCyjllS 1)0/1 inlolljontllrt t 2 Sil W y' tl 1' OIO iJ O - /| I- /I ( ll) c e ll.l t w w w w / M m m m w m w M w w m » ! Z i .FiQ':’./ | ) O m y i ) o w a ■:■■/■■■■ ■■■■■' / 0 ) IdtwO ‘/1ó; Zlliód|ź;Cvij/|lil 1 / ’>0'/:

(Itl ilkCyjll/l J l SOsi ambitna ssssssssssssS 1 2.S0*.

n i e a t r a k c y jn a î x ^ 2 .5 0 %

nietaradna nielubiana i i trudem nav.'ią;iijąca znajomości

<)?(> 0%

Źródło: B adania własne.

O dpow iedzi w skazane przez badanych w sposób dość jedn oznaczny suge­ rują. że w ysoko oceniają one sw oją osobę. Zapytane natom iast o przym ioty de­ cydujące o w artości kobiety badane udzielały następujących odpow iedzi (wy­ ki-es 7).

W ykres 7. Przym ioty decydujące o w artości kobiety w opinii badanych. N=40

45% viykonywaniepracy jawodow«) 4.5'% dobre wykształceni ‘12,50%

posiadanie dzieu 40•*■> Urodne usposobienie ^ ^

atrakcyjny svysl<jd vMvMW<ww>//>MvtvMvMwvvvwwx<c|/ivvs<v/AVAVAVAv^ 22.5tl •; is/iernost m^zovci 22.S^f•

przebojowe 17 50% |)o;i.i'.liini<:mi;. .i ihwwwwwwwwwwwd 15* pośmiętenieltariery zawoikwej na rzecz rodziny 5%

Źródło: B adania własne.

Z daniem badanych o wartości kobiety obok przym iotów nastaw ionych na rodzinę, takich jak: opiekuńczy stosunek do m ęża i dzieci (45% ) czy posiadanie dzieci (40% ) decydują takie wartości, jak: dobre w ykształcenie (42,5% ) i w yko­ nyw anie pracy zawodowej (45% ). Rzadko badane uzależniały z kolei wartość kobiety od p osiadania m ęża (tylko 15%), czy rezygnacji z pracy zawodowej na rzecz rodziny (5%). Św iadczy to, że w iększość badanych nie m a zaniżonej sa­ m ooceny i przypisuje kobiecie zdrow e przym ioty um ożliw iające w łasną aktyw ­ ność m ożliw ość sam orealizacji. N ależy zaznaczyć, że sam oocena badanych ko­ biet zm ienia się w zależności od takich czynników , jak: wiek, poziom

wykształ-centa, czas uczestnictw a w terapii czy stosunek do wiary. W w yróżnionych ze w zględu na pow yższe czynniki podgrupach, odsetki w skazań poszczególnych kategorii, a co za tym idzie - także ich kolejność, w ykazują znaczne zróżnico­ wanie.

Poszczególne osoby kierują się w swoim życiu różnym i w artościam i ukła­ dającym i się w hierarchie i złożone system y w ykazujące zróżnicow aną budowę. G łów nym celem przeprow adzonych badań było poznanie tych wartości, które w szczególny sposób preferują osoby w spółuzależm one, czyli blisko zw iązane z w pływ ającym na ich życie alkoholikiem . Preferow ane przez osoby współuza- leżnione w artości życiow e ustalano w oparciu o takie w skaźniki, jak: sposoby obchodzenia uroczystości rodzinnych i świąt, życzenia w obec dzieci, opinia o najw ażniejszych spraw ach w życiu oraz kategorie w artości życiow ych ujęte w form ie p ytań zam ieszczonych w kw estionariuszu ankiety. Z a dodatkow e n a­ rzędzie do zbadania system u wartości osób w spółuzależnionych posłużyła Skala W artości (SW ) M. Rokeacha.

N a w ażność określonych w artości dla danego człow ieka w istotny sposób w ydaje się w pływ ać jeg o stosunek do religii, w zw iązku z czym ankietow ani w pierw szej kolejności zostali poproszeni o ustosunkow anie się do swojej religii (tabela 2).

T ab e la 2. Stosunek badanych do religii. N=40

Lp. Stosunek badanych do wiary Ilość %

1. W ierząca i praktykująca 31 77,5%

2. W ierząca, ale niepraktykująca 9 22,5%

3. Niewierząca 0

-4. Razem: 40 100%

Źródło: Badania własne.

Jak w skazują dane zaw arte w tabeli, ogrom ną w iększość badanych (aż 77,5% ) stanow ią osoby w ierzące i praktykujące, natom iast pozostała grupa re­ spondentów to osoby wierzące, ale niepraktykujące (22,5% ). Ż adna spośród osób badanych nie zadeklarow ała się jak o niew ierząca. Jak w ynika z pow yż­ szych ustaleń, m ożna przypuszczać, że religia stanow i istotną w artość w życiu badanych, w zw iązku z czym g ra p a ta nie odbiega pod w zględem wian- od ogółu polskiego społeczeństw a. Zgodnie z danym i C B O S 9, 69% polskiego spo­ łeczeństw a uw aża się za wierzące, z czego 21% za bardzo w ierzące. Należy zaznaczyć, iż są to osoby praktykujące m inim um raz w m iesiącu. Tylko 14% Polaków w edług pow yższych badań uw aża się za niereligijnych i są to osoby nie uczestniczące w nabożeństw ach. Pozostałą część stanow ią osoby uznające się za obojętne religijnie, praktykują one jed n ak kilka razy w roku.

9 Dane pochodzą z badania CBOS „A ktualne problemy i w ydarzenia’' (191) przeprowadzonego w dniach 1-4 kw ietnia 2006 roku na liczącej 1025 osób reprezentatywnej próbie losowej doro­ słych mieszkańców' Polski, zaczerpnięto je z kom unikatu z badań „Znaczenie religii w życiu Pola­ ków ’' w oprać. R. Boguszewskiego zam ieszczonego na stronie internetowej Centrum Badań Opinii S po leczne j, http : //www. cbos. p l.

Stosunek do religii m oże być w pew nym stopniu w arunkow any tru dn ą sytu­ acją życiow ą badanych, w zw iązku z czym zostały one zapytane o opinię na tem at w pływ u alkoholizm u m ęża lub partnera na ich wiarę. Opinie te zostały w postaci liczbow ej i procentow ej zam ieszczone w poniższej tabeli (tabela 3). T ab ela 3. O pinia o w pływ ie alkoholizm u partnera na stosunek badanych do

wiary. N=40

Lp. Rodzaj zmiany stosunku do wiary Ilość %

1. Bardziej wierząca 15 37,5%

2. Mniej wierząca 6 15%

3. B rak wpływu na wiarę 15 37,5%

4. Utrata wiary 2 5%

5. N awrócenie 2 5%

6. Razem: 40 100%

Źródło: B adania własne.

Z am ieszczone w tabeli w yniki w skazują, że 15 osób, co stanow i 37,5% b a­ danych, stw ierdziło, iż problem alkoholow y spow odow ał, że stały się one b a r­ dziej w ierzące. Taka sam a liczba badanych (15 osób) je s t zdania, że nie m iało to w pływ u n a ich wiarę. G odne uw agi jest, iż spośród 40 badanych tydko 6 osób (15% ) zadeklarow ało, że w w yniku problem u alkoholow ego stały się one mniej w ierzące, a 5% stw ierdziło, że straciło wiarę. R ów nież 5% respondentów uzna­ ło, że się naw róciło. Tak więc należy przypuszczać, że najczęściej problem alko­ holow y w rodzinie albo nie w pływ a w istotny sposób na stosunek do wiary', albo pow oduje, że osoby w spółuzależnione stają się bardziej wierzące.

K olejnym badanym aspektem m ającym odniesienie do system u wartości osób w spółuzależnionych je s t sposób obchodzenia przez ankietow anych uroczy­ stości rodzinnych i świąt, gdyż podobnie ja k podejście do religii m oże on po­ średnio w skazyw ać na rodzaj preferow anych wartości. Osoby badane zostały poproszone o w ybór dw u spośród proponow anych sposobów obchodzenia świąt i uroczystości. Ilość poszczególnych w yborów oraz ich rozkład procentow y przedstaw iono w tabeli (tabela 4).

Tabela 4. Sposoby obchodzenia św iąt przez badanych. N =40

Lp. Sposób obchodzenia świąt/uroczystości Ilość wyborów % badanych

1. W kręgu najbliższej rodziny 35 87,5%

2. W szerokim gronie rodzinnym 2 5%

3. W tow arzystw ie przyjaciół 0

-4. Z zachow aniem tradycji 19 47,5%

5. Skromnie 5 12,5%

6. Wystawnie 0

-7. Stosownie do posiadanych środków 19 47,5%

8. Inne 0

-9. Liczba respondentów: 40 100%

Źródło: Badania własne,

P ow yższe zestaw ienia w skazuje, że niem al wszyscy badani, tj. aż 35 osób, spędza św ięta i uroczystości w kręgu najbliższej rodziny (87,5% ). W dalszej kolejności, po 19 osób (47,5% ) zadeklarow ało spędzanie św iąt z zachow aniem tradycji i stosow nie do posiadanych środków. Co ósm y badany przyznał, że spę­ dza św ięta skrom nie (12,5% ), a tylko 2 osoby spędzają św ięta w szerokim gro­ nie rodzinnym (5%). W świetle pow yższych danych najbliższa rodzina stanow i naczelną w artość w życiu badanych, natom iast n a kolejnej pozycji plasuje się kultyw ow anie tradycji oraz zw racanie uw agi n a środki m aterialne, którym i b a­ dani m ogą dysponow ać.

Istotnym czynnikiem przybliżającym w znacznym stopniu preferow ane przez badaną grupę wartości są życzenia - aspiracje w obec potom stw a. Życzenia kierow ane pod adresem w łasnych dzieci m ogą w skazać na w artości życiow e w ażne dla sam ych badanych, gdyż zw ykle życzym y osobom bliskim tego, co dla nas sam ych jest najcenniejsze. Aby uzyskać dane dotyczące życzeń badanych w obec sw oich dzieci, ankietow ani w jed nym z pjHań ankietow ych w skazyw ali na dwie spośród kilku w ym ienionych propozycji. D okonane wybory pozw alają uszeregow ać życzenia badanych od najbardziej ich zdaniem w ażnego do naj­ mniej istotnego. Uzyskane wyniki przedstaw iono w tabeli (tabela 5).

T a b e la 5. Ż yczenia badanych wobec sw oich dzieci. N =40

Lp. Rodzaj życzenia Ilość wyborów %

1. U kończenie studiów wyższych 11 27,5%

2. Dobrze płatna praca 5 12,5%

3. Znalezienie odpowiedniego partne­ ra

5 12,5%

4. Założenie szczęśliwej rodziny 22 55%

5. R ealizacja celów życiowych 16 40%

6. Szacunek innych 4 10%

7. Dobre zdrowie 16 40%

8. Inne 1 2,5%

9. Liczba respondentów: 40 100%

Źródło: Badania własne.

Uwaga: O dsetek liczony z liczby respondentów, wyniki me sum ują się.

Dane przedstaw ione w tabeli w yraźnie w skazują, że najczęściej badani ży­ czyli sw oim dzieciom założenia szczęśliwej rodzin)/, wy/bom takiego dokonało 22 respondentów (55%). R ealizacja celów życiow ych oraz dobre zdrow ie - każ­ de z ty ch życzeń zostało w ybrane przez 16 osób (40%). Trzecim w kolejności znaczącym życzeniem je s t ukończenie studiów w yższych, które zostało w ybrane przez 11 badanych, co stanow i 27,5% . Pozostałe życzenia w obec dzieci w św ie­ tle badań w ydają się m ało znaczące, otóż co ósm a osoba życzyła swoim dzie­ ciom dobrze płatnej pracy (12,5% ), identycznie rzecz m a się z życzeniem znale­ zienia odpow iedniego partnera, wyboru obu z życzeń dokonało po 5 osób. Tylko

10% badanych życzyło swoim dzieciom szacunku innych, a 2,5% w rubryce pod nazw ą „in ne” napisało, że życzy swoim dzieciom w zajem nego szacunku i m iło­

ści. Po przeanalizow aniu otrzym anych danych należy w skazać na w ysoką rangę w artości rodziny w życiu w spółuzależnionych, którzy najczęściej życzą swoim dzieciom szczęśliw ej rodziny. W ysoką pozycję zajm uje także zdrow ie oraz zre­ alizow anie w łasnych celów.

Jedno z pytań zam ieszczonych w kw estionariuszu ankiety dotyczyło kwestii opinii badanych o najw ażniejszych dla nich spraw ach w życiu. Spośród siedm iu zaproponow anych odpow iedzi badam zostali poproszeni o w ybór trzech ich zdaniem najbardziej istotnych spraw w życiu człow ieka. U w zględniona została także kategoria „inne”, aby badani m ogli w ym ienić w ażne dla nich sprawy, któ­ re nie zostały w ym ienione w propozycjach odpowiedzi. Z estaw ienie uzyskanych danych zaw iera tabela (tabela 6).

Tabela 6. N ajw ażniejsze spraw y w życiu człow ieka w opinii badanych kobiet.

N=40

Lp. Kategorie spraw ważnych dla człow ieka Ilość wyborów % badanych

1. Szczęście rodzimie 39 97,5%

o _{Dobrze płatna praca i kariera zawodowa} 2 _5%

3. Wysoka pozycja społeczna 0

-4. Wysokie wykształcenie 0 •

-5. Szacunek innych 21 52,5%

6. Praw dziw a przyjaźń 23 57,5%

7. Dbanie o dobro i rozwój dzieci 35 87,5%

8. Inne 0

-9. Liczba respondentów: 40 100%

Źródło: Badania własne.

Uwaga: O dsetek liczony z liczby respondentów, wyniki nie sum ują się.

Niem al w szyscy badani - 39 osób (97,5% ), za najw ażniejsze w życiu uw a­ ża ją szczęście rodzinne, co staw ia tę kategorię na pierw szym m iejscu. N iew iele poniżej znajduje się dbanie o dobro i rozwój dzieci, którą to kategorię zazna­ czyło aż 35 respondentów (87,5% ). Osoby badane w ysoko cenią sobie także praw dziw ą przyjaźń, odpow iedź tę zaznaczyła ponad połow a respondentów - 23 osoby (57,5% ). Rówmież ponad połow a (52,5% ) - to je st 21 osób - zaznaczyła szacunek innych. N a ostatniej pozycji znalazła się dobrze płatna praca i kariera zaw odow a, która okazała się w ażna tylko dla 5% badanych. Takie kategorie, jak: w ysokie w ykształcenie i w ysoka pozycja społeczna, nie uzyskały ani jednego w yboru, należy więc sądzić, że nie należą one w przekonaniu badanych do naj­ istotniejszych spraw w życiu człow ieka. Żaden z respondentów nie skorzystał rówmież z rubryki „in n e” . Jak w skazują pow yższe wyniki badań, priorytetow e dla ankietow anych w spółuzależnionych są sprawy oscylujące w'okôl rodziny, ale rów nież przyjaźni i szacunku innych osób.

W om aw ianym badaniu w spółuzależnieni zostali rów nież zapytani wprost o najbardziej cenione przez nich w artości życiow e. Z 16 zaproponow anych w artości m iały w ybrać trzy, które są w ich m niem aniu najistotniejsze, co um oż­ liwiło w yłonienie w artości najbardziej i najm niej w ażnych dla badanych. Ilość

w yborów poszczególnych w artości oraz ich procentow y udział w ogóle dokona­ nych w yborów przedstaw iono za pom ocą poniższej tabeli (tabela 7).

T ab ela 7. R anga poszczególnych w artości życiow ych w opinii badanych. N=40

l..p. K ategorie w artości Ilość w yborów % bad an y ch

1. _{w m im m m m m}

2. Um iejętność kierowania własnym życiem

13 32,5%

4 O dporność psychiczna

4. Sam odzielność i zaradność życiowa 10 25%

l i l i i ; i;:É ÎQ § |^ ^ i i i i l i i i i H i i i

6. W ytrwałość w dążeniu do celu 4 10%

Pracow itość W È Ê Ê Ê Ê Ê È 9Ê Ê Ê Ê i l l i i i i i l l i l l i

8. Uczciwość 8 20%

■1 O dpowiedzialność _{l l l l l l i l l l l l l l l l l}

10. M iłość i szczęście rodzinne 16 40%

11, Pr/yjazn _{i Ä M Ä I l l}

12. O dwaga 0

-1 -1 /d r o w ie i sprawność frzyc/na _{l l l l l l l l l l l l l l l l}

14. W iara i życie duchowe " 5... 12,5%

15. Tolerancja i umiejętność wybaczania m Ê Ê Ê m ê Ê Ê Ë Ê ïm Ê Ë m

16. Uprzejmość 0

-17. l i i i i i i i l l i l l i i l W ï ï m m Ê M M Ê Ë m m m

Źródło: Badania własne.

Uwaga: O dsetek liczony z liczby respondentów; wyniki nie sum ują się.

Preferow ane przez badanych w spółuzależnionych w artości m ożna uporząd­ kow ać. N ajw ięcej w yborów uzyskała w iara w siebie, w artość tę w ybrała niem al połow a badanych - 47,5% , następną w hierarchii w ażności w przeprow adzonych badaniach je st wartość, którą nazwano: m iłość i szczęście rodzinne, w ybrało ją 40% ankietow anych (16 osób). N a trzeciej pozycji znalazły się rów nocześnie takie w artości jak: um iejętność kierow ania własnym życiem oraz poczucie w ła­ snej godności, obie uzyskały po 13 w yborów (32,5% ). Pozycję czw artą objęły rów nież dw ie w artości, to jest: sam odzielność i zaradność życiow a oraz zdrowie i spraw ność fizyczna. W artości te zaznaczyła co czw arta osoba, czyli na obie w skazało po 25% respondentów. Piąte m iejsce zajęła uczciw ość, otrzym aw szy 8 w yborów (20% ), a więc zaznaczyła j ą co piata osoba. N iew iele m niej, bo po 7 w yborów (17,5% ), otrzym ały: odporność psychiczna oraz tolerancja i um iejęt­ ność w ybaczania. W iarę i życie duchow e jak o jed n ą z najw ażniejszych wartości w ybrała zaledw ie co ósm a osoba (12,5% ). O statnie pozycje zajęły następujące w artości odpow iedzialność oraz w ytrw ałość w dążeniu do celu (10% ) - zazna­ czała je co dziesiąta osoba, w dalszej kolejności przyjaźń oraz uczciw ość (5%). Żadnego w yboru nie otrzym ały odw aga oraz uprzejm ość. D la uzupełnienia ob­ razu w artości preferow anych przez osoby w spółuzależnione przyw ołam w yniki

badania hierarchii w artości Polaków przeprow adzone przez C B O S 10. W praw dzie zostały one przeprow adzone w edług innej m etodologii i nie są porów nyw alne, jednak m ogą pom óc w zrozum ieniu, ja k w artości preferow ane przez osoby w spóluzależnione m ają się do hierarchii w artości ogółu społeczeństw a.

Tabela 8. W artości ostateczne i instrum entalne według Skali SW M. R okeacha

w ocenie badanych w spółuzależnionych. N=40 Lp. W a rto śc i o sta ­ teczne: M e d ia ­ na Ś re d n ia a r y t­ m etyczna W arto ści in s tru m e n ­ talne M e­ d ia n a Ś red n ia ary tm e ty c z ­ na 1. Bezpieczeństw o i 3 l i l i i i i i i i i i i i i i i ? | l p p 2. Bezpieczeństwo rodziny '7... -0,4 9 2 2 5 ... Czysty i l ... 0.457 3. D ojrzała miłość _{i l l l l i l l l Ü Ä Ü M i} i i Ä i i i i i i i i ; I l l i l l

4. D ostatnie życie 15... ....0,69875 Kochający 8(5 " -0,12 7 5" ...

l i l i i ; Mądrość 4 - 0.8105 i t p i i i i i l i i i i i i M i i i

-6. Poczucie doko­ nania

12 0,38075 Niezależny 5 - 0.76725

mm

Poczucie w ła­

sno) godności

Illllilll

-0.88325 Obdarzony

wyobiciżmą

14 | | l l | i l ; i | | ; | ï ; | | Pokój na świecie Ôi29Ï75 ... O dpow ie­

dzialny ""4... ""- 0(824... 9. Praw dziw a przwj.iżń I l l l l i l l l i i ' H Od\vażnv 10. Przyjemność 12... 0,28575... Opanowany ‘ - 0(6575' 11 Równowaga w e u n ę u /n a

Illllilll

-0 .5 4 9 O szerokich hory/liniach

(lllliil

| | j | | | | | | : | | | ; | 12. Równość 12 ....0.31175... Pogodny 8,5 " - 0 . "07725... 13. l i i i i i i ( I f l i l l l Ü ä M Ä l

14. Św iat piękna 12 0,4325 Posłuszny 15 0.77725

15.

_{l l i i l l l}

0,26125

iiiiiiyjii”

_{i l l l s I I M} i l i É ! 16. Wolność 6 " ' r t ) , 5 2 8 2 5 '' Uprzejmy 1 2... 0(l 7825... 17.

I ll iiil WmmÊêmm

...

w&mmmmm

18. Życie pełne w rażeń 16 1.0135 W ybaczają­ cy 9 - 0,08425

Źródło: Badania własne.

Zgodnie ze w spom nianym i badaniam i najw ażniejszą kw estią dla Polaków je s t udane życie rodzinne, które w edług 70% respondentów decyduje o sensie życia. Bardzo często w badaniach CBO S pojaw iało się zdrow ie (67% ), a dla ponad połow y respondentów w ażne były takie wartości jak: m iłość i przyjaźń

10 Dane pochodzą z badania CBOS „A ktualne problemy i wydarzenia” (167) przeprowadzonego w dniach 2 -5 kw ietnia 2004 roku na liczącej 993 osoby reprezentatywnej próbie losowej doro­ słych Polaków, zaczerpnięto je z kom unikatu z badań „Wartości życiow e” w oprać. M. Wenzela zamieszczonego na stronie internetowej Centrum Badań Opinii Społecznej, http://www.cbos.pl.

(54% ). N a kolejnym m iejscu pojaw iła się p raca (43% w skazań), a dla 40% an­ kietow anych w ażna była w iara i życie zgodnie z jej w skazaniam i. Osoby współ- uzależm one nie odbiegają w ięc znacznie od ogółu dorosłej populacji Polaków i podobnie ja k w iększość z nich najbardziej cenią sobie szczęście rodzinne, ina­ czej je st jed n ak że z dobrym zdrow iem - w praw dzie niem al połow a życzy go swoim dzieciom , jedn akże tylko !4 uw aża je za ważne dla siebie. N atom iast życie religijne okazało się w ażne tylko dla 12,5% badanych w spółuzależnio­ nych, pom im o że w szyscy są wierzący.

D odatkow ym sposobem badania w artości osób w spółuzależnionych, zasto­ sow anym w m niejszym opracow aniu była Skala W artości (SW ) M. Rokeacha. Z a jej pom ocą zbadano w artości instrum entalne dotyczące ogólnych sposobów postępow ania i stanow iące środki do realizacji w artości ostatecznych będących celam i ludzkiego ży c ia11, które rów nież zbadano arkuszem SW. Tabela 8 przed­ staw ia w yniki badań w artości ostatecznych i instrum entalnych przeprow adzo­ nych na 40-osobow ej grupie osób w spółuzależnionych.

P ow yższa tabela dla każdej wyróżnionej w artości zaw iera m ediany z rang przypisanych danej w artości przez badaną grupę osób oraz średnie arytm etyczne z rang przetransform ow anych n a w yniki „ z ” . Z uwagi na pow tarzanie się m e­ dian, za precyzyjniejszy sposób ustalenia hierarchii w artości dla badanej grupy je s t w tym przypadku porangow anie uzyskanych średnich arytm etycznych, zgodnie z zasadą, że im m niejsza liczba przypisana danej w artości tym je st ona w ażniejsza. N a poniższym w ykresie (wykres 8) przedstaw iono w artości osta­ teczne ułożone w porządku od najw ażniejszej do najm niej ważnej.

W y k res 8. H ierarchia w artości ostatecznych badanych osób w spółuzależnio­

nych. N = 40

ŚYei* pel ne wrażeń >Äj»»»800K

D ó s t « t n t * ż y c i e 8e z p i e c z e i W t w o n a r o d o w e \ Z b a w i e n i e i i w l a t p i ę k n a P o c z u d l t d o k o n a n i a Równość : P o k ó j n a ś w . • P r z y j e m n o ś ć U z n a i i i l « s p o l e c z n « . . Dojrzał B e z p i e c z e b t W ä sP ö £ T z i : j.. • -1 O

N ajw yższą pozycję w śród wartości ostatecznych osób w spółuzależnionych w w yniku obliczeń statystycznych zajęło poczucie własnej godności, następnie m ądrość, szczęście, rów now aga w ew nętrzna. W ysoko badani cenią również przyjaźń i w olność. Dopiero na 7 pozycji znalazło się bezpieczeństw o rodziny, a na 8 dojrzała m iłość, co w ydaje się słabym w ynikiem w porów naniu z bada­ niam i ankietow ym i, w których m iłość i szczęście rodzinne zajm ow ały czołow ą pozycję. N iżej badani cenią takie w artości jak: uznanie społeczne, przyjem ność, pokój n a św iecie, rów ność czy poczucie dokonania. N atom iast na jednych z ostatnich pozycji w hierarchii wartości osób w spółuzależnionych znajdują się: św iat piękna, zbawienie, bezpieczeństw o narodow e, czy też dostatnie i pełne w rażeń życie.

O bok w artości ostatecznych Skala SW bada rów nież w artości instrum ental­ ne. Ich porządek w życiu badanych przedstaw ia poniższy w ykres (wykres 9).

W y k res 9. H ierarchia w artości instrum entalnych badanych osób w spółuzależ­ nionych. N=40 i P o s ł u s z n y O b d a i - z a n y w y o b r a ż n i ą ... : C z y s t y ... U z d o l n i o n y ... I i n t e l e k t u a l i s t a : ... U p r z e j m y ... O d w a ż n y P o m o c n y " ’<8 ;: O p a n o w a n y ‘^ i j L o g i c z n y P o g o d n y : Wybaczający"^:: A m K o c h a j I; O s z e r o k i c h h o r y z o :j ■ i - O .S O 0 . 5 I

Źródło: B adania własne.

Skala R okeacha przedstaw ia wartości instrum entalne za pom ocą przym iot­ ników. Jak w skazują dane zaw arte w pow yższym wykresie, osoby w spóluzależ- nione najw yżej cenią sobie takie w artości, jak: odpowiedzialny, niezależny, czy uczciwy. W ybieranie takich w artości m oże św iadczyć o przyw iązyw aniu dużej wagi do sam odzielności, ale rów nież pewnej niezaw odności, rzetelności i szcze­ rości. K olejne pozycje zajęły takie cechy, jak: szerokie horyzonty, kochający, ambitny, w ybaczający i w reszcie pogodny. W ynika z tego, że badani cenią sobie posiadanie um ysłu otw artego, gotow ego n a now ości, jak i pracow itość. Z drugiej strony w ysoko pow ażają delikatność i zdolność w ybaczania innym , a więc także pew ną tolerancję. K olejnym i w artościam i w hierarchii w spółuzależnionych są:

logika, opanow anie i pom ocniczość, czyli konsekw encja, zrów now ażenie i nie­ sienie pom ocy innym. Niżej badani cenią odwagę, uprzejm ość czy inteligencję i posiadane uzdolnienia. N atom iast na końcow ych pozycjach znalazły się: czy­ stość rozum iana jak o schludność, posiadanie w yobraźni, czy też posłuszeństw o.

Przyjęta hipoteza o dom inacji w artości religijnych i zw iązanych z dobrem rodźm y w hierarchii wartości osób w spółuzależnionych w św ietle wyników badań nie znajduje do końca potw ierdzenia. C hociaż w szystkie objęte badaniam i osoby (100% ) zadeklarow ały w kw estionariuszu ankiety, że są wierzące, jednak w św ietle innych w artości, okazało się, iż w iara i życie duchow e są w yparte na odległe pozycje. W iara i życie duchow e były jednym i z najw ażniejszych w arto­ ści zaledw ie dla co ósm ego badanego, czyli 12,5% badanej grupy potw ierdziła w ażność religii w ich życiu. W badaniu za pom ocą Skali R okeacha kategoria „Z baw ienie” znalazła się n a odległej, bo dopiero 15 pozycji. M ożna zatem przyjąć, zarów no w św ietle badań ankietow ych, ja k i w św ietle wyników badań Skalą SW, że nie znalazła potw ierdzenia część hipotezy m ów iąca o dom inacji w artości religijnych w życiu w spółuzależnionych. Nieco inaczej przedstaw ia się spraw a w artości ja k ą je st szczęście rodziny, która w edług danych uzyskanych w w yniku badań ankietow ych wydaje się szczególnie ceniona przez badanych: 35 na 40 badanych zaznaczyło, że św ięta i uroczystości spędza w kręgu najbliż­ szej rodziny, a ponad połow a badanych (22 osoby) życzy sw oim dzieciom przede w szystkim założenia szczęśliwej rodziny. Niemal w szyscy badani (97,5% ), tj. 39 osób, stw ierdzili, że szczęście rodzinne je st najw ażniejsze w ich życiu, zaś na drugiej pozycji znalazło się dbanie o dobro i rozwój dzieci, które zostało w ybrane przez 87,5% ankietow anych. Jedynie badani w prost zaprtam 0 najw ażniejsze w artości najczęściej w ybierali w iarę w siebie (47,5% ). a szczęście rodzinne znalazło się na drugiej pozycji (40%). M ożna zatem przy­ jąć. że dla przeciętnej kobiety w spóluzależnionej w artości zw iązane z życiem rodzinnym są priorytetowe. N ie potw ierdziła tego jed nak Skala W artości O sta­ tecznych M. Rokeacha, gdzie w artości takie ja k „bezpieczeństw o rodziny” 1 „m iłość” znalazły się dopiero na 7 i 8 pozycji.

P o d s u m o w a n ie

Priorytetow e dla badanej grupy osób w spółuzależnionych okazały się w arto­ ści zw iązane ze szczęściem rodziny oraz w iara w siebie. Pomim o zadeklarow a­ nia przez w szystkich badanych, iż są osobam i w ierzącym i, religia i życie du­ chow e nie stanow ią dla nich pierw szorzędnej w artości. W brew w cześniejszym przypuszczeniom osoby w spóluzależm one nie odznaczają się niskim poczuciem własnej wartości. W w iększości badane w spóluzależnione charakteryzow ał po­ zytyw ny stosunek do własnej osoby oraz docenianie m ożliw ości sam orealizacji przez pracę i naukę. Sytuacja m aterialna badanej grupy kobiet była w znacznym stopniu zróżnicow ana, i chociaż dla więcej niż połow y z nich sytuacja m aterial­ na przedstaw iała się jak o przynajm niej tak a sobie, to dla 40% pozostaje ona zla i bardzo zła. N ależy podkreślić, iż dla w iększości badanych o niekorzystnej

sytuacji m aterialnej ich rodzin zadecydow ał problem alkoholowy. K orzystnie w św ietle badań w ypadła sytuacja m ieszkaniow a badanych, niem al w szyscy badani posiadali w trakcie przeprow adzania badań w łasny lokal, a praw ie poło­ w a z nich oceniła sw oją sytuację m ieszkaniow ą przynajm niej jak o dobrą. Alko­ holizm we w szystkich badanych przypadkach był spraw cą pogorszenia się rela­ cji interpersonalnych w rodzinie, co uw idaczniało się na w ielu płaszczyznach. N atom iast nie m ożna z całą pew nością stwierdzić, iż alkoholizm determ inuje każdorazow o pojaw ienie się kłopotów w ychow aw czych z dziećm i. A naliza wy­ ników badań w skazała również, że w w iększości kontakty tow arzyskie badanych z krew nym i i przyjaciółm i są dla nich źródłem wsparcia.