"Die soziale Entwicklung Israels in vorstaatlicher Zeit", Winfried Thiel, Berlin 1980 : [recenzja]

Józef Wiesław Rosłon

"Die soziale Entwicklung Israels in

vorstaatlicher Zeit", Winfried Thiel,

Berlin 1980 : [recenzja]

Studia Theologica Varsaviensia 21/2, 271-272

[1] R E C E N Z J E 2 7 1

Winfried

T h i e l ,

Die soziale Entwicklung

Israels

in

v o r -

staatlicher Zeit, Berlin 1980 Evangelische Verlagsanstalt 8°

ss. 185.

P u b lik a c ja m a za p o d staw ę d y se rta c ję p rze d staw io n ą w lecie 1976 tr. na S ek cji Teologicznej U n iw e rsy te tu H u m b o ld ta w B erlinie, noszącą te n sam ty tu ł, w zbogaconą je d n a k o no w ą lite ra tu r ę przed o ddaniem do d ru k u , p rz e d y sk u to w a n ą i u ję tą zw ięźlej. P ro m o to re m b y ł prof, d r K a rl-H e in z B e rn h a rd t. A u to r b y ł sta rsz y m asy sten tem . T em at, k tó ry opracow ał, okazało się, że z b iegiem czasu zn alazł się w n u rc ie n a r a ­ sta ją ceg o za in te re so w an ia ro zw o jem stosunków społecznych, k tó re p o ­ zw a lają lep iej zrozum ieć z jaw isk a historyczne. A u to r skiero w ał sw oje z a ­ in te reso w an ie n a sposób życia i gosp o d aro w an ia a ra b sk ic h b eduinów z cza­ sów p rze d p o w sta n iem islam u i obecnych, będących p ółnom adam i, ja k ich odpow iedni poprzed n icy w s ta ry m k ró lestw ie-m ie ście M ari, b y ukazać fo rm y społeczności, ja k ie m ogły się w y k ształcić w e w czesnoizraelskich g ru p ac h półnom adów , ro zp o czy n ający ch ju ż w k ró tce życie osiadłe. Z b iegiem czasu w y p ra c o w a n a została g ru p a k re w n y c h ja k o ich społecz­ na pod staw a. Z ko lei -autor k re ś li o rg an izację p a tria rc h a listy c z n ą , ob y ­ czaje i k u lt te j grupy. P o tem przech o d zi do stosunków , ja k ie p a n o w a ­ ły w k r a ju o b a rd z iej w y k ształc o n ej k u ltu rz e . P rz y k ła d e m je st tu k o n ­ k r e tn a sy tu a c ja społeczna w p a ń s tw a c h -m ia sta c h U g arit i A lalach. Z a ­ istn ia ły ta m podział n a w a rstw ę u p rzy w ile jo w an y c h i w a rstw ę uzależn io ­ n y ch iod n ic h o d k ry w a -się ró w n ie ż w m ia sta c h -p a ń stw a c h P a le sty n y w ok resie późnego b rązu , k tó ry c h sy tu a cję te ry to ria ln ą , gospodarczą i ro z w a rstw ie n ie społeczne a u to r p rzeanalizow ał. W dalszym ciągu p rz e d ­ sta w ił W. T hiel przebieg za jm o w a n ia P a le sty n y przez szczepy iz ra ­ elsk ie i p rz y ty m om ów ił ro zw ó j p ra w o d a w stw a dotyczącego życia osia­ dłego i jego s tr u k tu rę społeczną. U w aża, że fo rm ą o rg a n iz a c y jn ą p le ­ m ion b y ł w ów czas zw iązek szczepowy -bez szczególnych fu n k c ji p o li­ tycznych.

W w y n ik u b ad a ń a u to r p o k azu je (początki ro z w a rstw ia n ia socjalnego n a o b y w ate li p e łn o p ra w n y ch i d y g n ita rz y z jed n ej stro n y -oraz w a r ­ stw y społecznie niższe z dru g iej w o k re sie przed w y k ształc en ie m się s tr u k tu r y p ań stw o w e j, p rz y czym n a św ie tla przeglądow o cały te n okres. Po W prow adzeniu p rze d staw io n a w yżej tre ść u ję ta (została w trz y p u n k ty (części): II. F o rm y społeczne u nom adów , III. S połeczeństw o klasow e w S y rii i P a le sty n ie w o k re sie późnego b rą z u —· tu je st m ow a w dw óch p u n k ta c h o U g arit i A lalach oraz o K a n a a n ie i połu d n io w ej S y rii, I,V O siadły Iz ra e l w czasach p rzed w y tw o rz en iem p ań stw a. P rz y ­ p isy ze b ran e zo stały po k aż d y m z p o d p u n k tó w podziału treści. P o o s ta ­ tn ic h p rzy p isa ch n a s tę p u je w y k az sk ró tó w i poczw órny ispis rzeczy, m ianow icie w y k az o m aw ianych m iejsc z te k s tu biblijnego, te k stó w eg ip ­ skich, z A lalach, T ell-A m a rn a , z -Kodeksu Ham m urabieg-o, z M ari, te k ­ stów p ale sty ń sk ic h i u g aryckich. N astępny, -to indeks rzeczow y. T rz e ­ ci — słow nik -term inów ak ad y ją k ich , ara b sk ich , h e b ra jsk ic h i u g a ry c ­ k ich. O sta tn i je st spis w sp o m in an y ch au to ró w . W -sumie d a ł -nam W. T hiel pow ażny p rzyczynek Ido socjologii po zw alający lepiej rozum ieć n a js ta rs z e tra d y c je , sięg ające czasów p a tria rc h ó w i o k resu od M ojżesza do początków m o n a rc h ii, n a szero k im tle h istorycznym , z w y k o rz y sta ­ n ie m (dostępnych obecnie liczn y ch d o k u m en tó w p isan y ch , z zastosow a­

2 7 2 J Ó Z E F W IE S Ł A W R O S Ł O N _{{ 2 ]}

n ie m o ry g in aln ej term in o lo g ii, k tó ra , ja k się okazuje, zn alazła sw ój oddźw ięk w Biblii.

J ó ze f W iesław R osłon

Jacob К r e m er,

D ie B ib e l lesen

—·

a b er w ie? Eine kleine

A n le itu n g z u m V e r ste h e n d e r H eiligen S ch rift,

Stuttgart 1980

wyd. 7 przejrzane i poprawione, Verlag Katholisches Bibel-

werk, 8° ss. 92.

M ały, ale rzeczyw iście poręcznie i estety czn ie w yd an y , p rze w o d n ik po n a jisto tn ie js z y c h pro b lem ach , ja k ie n a su w a w spółczesnem u c z y te ln ik o ­ w i Pism o św., w y d a n y ;po ra z p ierw szy je;sienią 1965 w w y d aw n ictw ie K atholisches B ib elw e rk w S tu ttg a rc ie , okazał się d ziełkiem b ardzo po­ czytnym , u zy sk ał już siedem w y d ań , p rz y czym w w yd. 6 został na now o p rze p ra co w an y i dostosow any do n o w y ch w y m ag a ń sta w ian y c h przez rozw ój p ro b le m a ty k i n a u k o w e j w b a d a n ia c h b iblistycznych. A u to r prof, d r J a k u b K re m a r (ur. w 1924 r.), od 1972 r. p ro fe so r od Nowego T e sta m e n tu n a K ato lick im W ydziale Teologicznym U n iw e rsy te tu W ie­ deńskiego, m ia ł n a uw ad ze w pierw szy m rzęd zie u d o stę p n ie n ie zrozu­ m ie n ia słow a Bożego szerokim k rę g o m czytelników , stą d u ję cie p o p u ­ la ry z a to rsk ie , je d n a k dla ' za in te re so w an y c h b a rd z iej nau k o w o p o ru ­ szanym i te m a ta m i w sk az an e są na k o ń cu p u b lik a c je w p rzy p isa ch oraz w ykaz pom o cy n au k o w y ch w p o staci w y d a ń te k s tu biblijnego, synops, k o n k o rd a n c ji i słow ników . Po p rze d sta w ie n iu B iblii ja k o księgi dla w szystkich, k tó ra n ie m usi b y ć „z am k n ięta n a siedem pieczęci” , om ó­ w ione zostały tr z y g ru p y zagadnień:

1. N ow e n au k o w e podejście do B iblii m a b y ć pom ocą p rz y je j od­ c z y ty w an iu — tu z n a jd u je u za sa d n ien ie k ry ty cz n e podejście do Biblii, pojm o w an ie jej w po d w ó jn y m aspekcie, jako słow a Bożego i słow a ludzkiego zarazem , oraz p o d a je się k ró tk ą h isto rię now szej egzegezy począw szy od B. S pinozy i K. S im ona w X V II w. do w spółczesnego po­ sz u k iw an ia doskonalszych m etod w egzegezie ' histoiryczno-krytycznej. P rz y om aw ian iu podw ójnego u ję cia słow a w B iblii p rze d sta w io n y zo­ s ta ł p ro b lem n a tc h n ie n ia , bezbłędności i p ra w d y P ism a św. w n a jn o w ­ szym u sta w ie n iu teologicznym .

2. O rie n ta c ja w w ażn iejszy ch w iadom ościach n iezbędnych dla w ła ­ ściw ego ro zu m ien ia Biblii, d o sta rc za n y ch przez w spółczesną w iedzę b i­ b lijn ą : a u to rstw o te k stó w , język, sposób w y ra ż a n ia się, nierealn o ść p isa rz y oiraz tło czasow e i h isto ry c zn o -re lig ijn e.

3. W iarygodność i p ra w d a E w angelii — działalność p isa rs k a e w a n ­ gelistów (tu om ów iono za g ad n ien ie synoptyczne), tr a d y c ja o czynach i słow ach Je zu sa w p ie rw o tn y m K ościele (p o staw a apologetyczna, p rz e ­ p o w iad an ie a k tu a liz u ją c e oraz u jm o w an ie fa k tó w w św ietle z m a rtw y c h ­ w sta n ia P ana), m ożliw ość dojścia do życia, działalności i n a u c z a n ia Je zu sa , św ia d ec tw a za p raw d ziw o ścią i w iary g o d n o ścią E w angelii.

4. S iedem zasad p rz y (pryw atnym ) cz y ta n iu B iblii: „Szukać słow a P ań sk ie g o ” (Am 8, 12); „K to czyta, n ie c h dobrze ro zu m ie” (M k 13, 14); „ J a k m ogę to rozum ieć, jeśli n ik t m i nie w y ja ś n i” (Dz 8, 31); codzien­ n ie b ad a li P ism a, czy ta k się sp ra w a m a ” (Dz 17, 11); „Mów, P an ie,