Wiedza indywidualna i zbiorowa związana z prowadzoną działalnością

TOWARZYSTWO NAUKOWE ORGANIZACJI I KIEROWNICTWA

KOŁO NAUKOWE PRZY WYDZIALE ZARZĄDZANIA POLITECHNIKI CZĘSTOCHOWSKIEJ

1

W iedza indywidualna i zbiorowa związana z prowadzoną

działalnością

Wiedza w organizacji znajduje się na poziomie osób indywidualnych (nowa wiedza wychodzi zawsze od jednostki) oraz może być przekazywana pomiędzy członkami organizacji (przechodząc z poziomu indywidualnego do poziomu grupowego, organizacyjnego i międzyorganizacyjnego).¹Wiedza indywidualna jest umiejscowiona w umysłach i umiejętnościach jednostek. Przyjmując ograniczenia w przechowywaniu i przetwarzaniu informacji, wiedza jednostkowa jest specjalistyczna i zakresowo ograniczona.

Cechą charakterystyczną jest autonomia jednostek w jej stosowaniu. Wiedza indywidualna jest przekazywana przemieszczając się razem z dana osobą, powodując problemy zatrzymania i akumulacji wiedzy. Z punktu widzenia pracodawcy (organizacji) niekorzystne jest, aby pracownicy posiadali wiedzę, która nie jest udokumentowana czy opisana, i która „zniknie”

wraz z odejściem pracownika z danego stanowiska.

Powodzenie wielu projektów uzależnione jest nie tylko od wiedzy i umiejętności jednostek, ale również od tego, czy potrafią one ze sobą współpracować i efektywnie wykorzystywać potencjał intelektualny, jakim dysponuje firma. Wiedza zbiorowa odnosi się do sposobów, którymi wiedza jest dystrybuowana i dzielona pomiędzy członkami

organizacji. Jest to wiedza zakumulowana w regułach, procedurach, zwykłym porządku i przyjętych normach dla rozwiązywania problemów w organizacji i wzorów współdziałania jej członków. Wiedza grupowa istnieje raczej pomiędzy osobami niż w nich.

Może być czymś więcej niż suma wiedzy indywidualnych osób, w zależności od mechanizmów translacji wiedzy indywidualnej w grupową. Jest doprecyzowywana poprzez dialog, dyskusję, wspólne doświadczenia i obserwację. Wiedza, którą dzielą się pracownicy, z rozproszonej staje się jednym spójnym zasobem, trudnym do naśladowania, przez co jest trudna do rozpoznania dla konkurencji.

Można zatem dokonać następującej klasyfikacji:²

− wiedza indywidualna–jawna - zależna jest od umiejętności konceptualnych i kognitywnych zdolności jednostki; jest to wiedza formalna, abstrakcyjna, teoretyczna, wiedza naukowa, która koncentruje się na zrozumieniu i poznaniu uniwersalnych zasad i praw natury;

− wiedza indywidualna–niejawna - jest to wiedza zorientowana na działanie, a więc wiedza praktyczna i indywidualna.

Budowana jest w trakcie praktycznych doświadczeń, robienia czegoś; jej tworzenie i stosowanie nie musi wpasowywać się we wcześniej założone schematy podejmowania decyzji; jest to wiedza kontekstowa, która staje się relewantna w praktyce tylko dla rozwiązania danego problemu; jej

Nr 1/2020

Gazetka Koła Naukowego TNOiK działającego przy WZ PCz

TOWARZYSTWO NAUKOWE ORGANIZACJI I KIEROWNICTWA

KOŁO NAUKOWE PRZY WYDZIALE ZARZĄDZANIA POLITECHNIKI CZĘSTOCHOWSKIEJ

2 powstawanie nie może zostać oddzielone od jej stosowania;

− wiedza grupowa–jawna - czasami odnoszona jest do informacji; jest przenoszona przez sygnały i symbole – skodyfikowana i przechowywana w postaci projektów, planów, zaleceń, spisanych zasad i procedur;

jej zadaniem jest tworzenie zunifikowanego i przewidywalnego wzorca zachowań i wyników organizacji; sprowadzenie indywidualnych doświadczeń i wiedzy pracowników do tej postaci ułatwia centralizację i kontrolę wiedzy w organizacji; nie unika się tu jednak oczywistych uproszczeń i selekcji tych fragmentów wiedzy, które nie poddają się kodyfikacji;

− wiedza grupowa–niejawna - jest zbiorową formą wiedzy ukrytej rezydującą w procedurach i podzielanych normach, wierzeniach, wartościach, które sprawiają, że efektywna komunikacja w firmie jest możliwa; wiedza ta jest zakorzeniona we wspólnotach praktyków, w których funkcjonuje interaktywne uczenie się; jest to rozproszona wiedza, której specyfika tkwi w relacjach i kontekstach; jest wiedzą organiczną i dynamiczną.

Źródło: ¹Nonaka, I., Takeuchi, H. (2000). Kreowanie wiedzy w organizacji: Jak spółki japońskie dynamizują procesy innowacyjne.

Warszawa, Poltext; ²Materska K. (2006). Wiedza w organizacjach.

Prolegomena do zarządzania wiedzą, [w:] Informacja w sieci, Wyd.

SBP, Warszawa, s. 40-43.

Karolina Okręglicka

P roces sukcesji

w przedsiębiorstwach rodzinnych

Zmiana pokoleniowa od lat stanowi jeden z głównych problemów w przedsiębiorczości rodzinnej, a na złożoność cyklu życia firmy rodzinnej wpływ ma sukcesja. Proces przekazania władzy i własności kolejnemu

pokoleniu jest momentem trudnym i często przełomowym, na który mają wpływ aspekty prawne, ekonomiczne i społeczne. Istota zmian pokoleniowych jest kluczowym czynnikiem strategii w przedsiębiorstwie rodzinnym, który może występować w bardzo długim horyzoncie czasowym. Zaletą firm rodzinnych jest ich duża elastyczność¹ i otwartość na zmiany, a umiejętność przekazania kierownictwa z jednego pokolenia na następne jest jednym z determinantów sukcesu tych przedsiębiorstw.

Zapewnienie ciągłości działania jest ważne nie tylko dla rodziny właścicieli, ale również dla szerokiego grona interesariuszy oraz gospodarki całego kraju, utraty miejsc pracy czy wpływów podatkowych.²

Sukcesja w firmach rodzinnych to bez wątpienia najtrudniejszy moment funkcjonowania przedsiębiorstwa. Źle przeprowadzony proces przekazania majątku i władzy może doprowadzić do upadku firmy.

Wśród najczęściej wymienianych błędów można wymienić: ³

− zły moment przekazania firmy młodszemu pokoleniu,

− problem z zapłatą zobowiązań przez kolejne pokolenie, wynikające z błędnie przeprowadzonych spraw spadkowych,

− nieumiejętność wyboru następcy w przypadku posiadania większej liczby dzieci.

Przekazanie firmy powinno rozpocząć się bardzo wcześnie, ze względu chociażby na możliwość pojawienia się niespodziewanych zdarzeń, np. śmierci właściciela. Mimo potencjalnych zagrożeń odpowiednio zaplanowany proces sukcesji może stać się okazją do optymalizacji wartości firmy oraz wzrostu jej konkurencyjności.⁴

Znaczące relacje osobiste oraz często sprzeczne interesy członków rodziny mogą mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne konsekwencje na przeprowadzenie zmian pokoleniowych w firmie rodzinnej. Potencjalne konflikty między członkami rodziny przed, w trakcie, i po przeniesieniu własności mogą znacząco wpływać na wydajność i rozwój

TOWARZYSTWO NAUKOWE ORGANIZACJI I KIEROWNICTWA

KOŁO NAUKOWE PRZY WYDZIALE ZARZĄDZANIA POLITECHNIKI CZĘSTOCHOWSKIEJ

3 rodzinnego biznesu. Znaczące relacje osobiste nie ograniczają się jedynie do osoby następcy i poprzednika, ale wpływają również na wielu interesariuszy firmy. Wskazuje się również na kompetencje i relacje pomiędzy pracownikami a potencjalnym następcą. Perspektywa udanego przeprowadzenia zmian właścicielskich w firmie i zaufanie do sukcesora sprzyja pozytywnym odczuciom pracowników oraz zwiększa ich motywację do pracy.⁵

W przypadku sukcesji czynnik ludzki tj.

pracownicy oraz członkowie najbliższej rodziny, odgrywają istotną rolę. Zaspokojenie aspiracji i potrzeb osób zainteresowanych często komplikuje realizację procesu i decyduje o jego burzliwym przebiegu. Moment, w którym firma zostanie przekazana kolejnemu pokoleniu wymaga nie tylko właściwego sformalizowania, ale również dobrej komunikacji, która ograniczy spory i konflikty. Zmian pokoleniowych dokonuje się najczęściej pod wpływem osiągniecia przez właściciela wieku emerytalnego lub przesłanek towarzyszących decyzji przejścia na emeryturę. Przekazanie przedsiębiorstwa może być również wynikiem:

− powodów osobistych właściciela (zmiana zainteresowań, wcześniejsza emerytura),

− zmiany w otoczeniu firmy (sytuacja na rynku, wprowadzenie nowych produktów, konieczność dokapitalizowania firmy),

− sytuacje losowe (śmierć, choroba, rozwód).

Wdrożenie procesu zmian właścicielskich w firmie powinno być planowane i przygotowywane jako droga do kontynuacji biznesu rodzinnego. W literaturze pojawia się wiele wniosków, które mówią o konieczności zaplanowania z dużym wyprzedzeniem czasowym zamiaru sukcesji oraz przeprowadzeniu jej w taki sposób, jak zarządza się procesem. Wskazuje się, iż brak planu sukcesji jest często przyczyną niepowodzenia i upadku firmy.⁶

Planowanie procesu sukcesji składa się z trzech faz: ⁶

− identyfikacji celów właściciela i interesariuszy, rozumianych jako

indywidualnych oczekiwań co do przyszłości firmy obejmujących: dochody, zaangażowanie, inwestycje, wartości,

− określenie sposobu, który najlepiej pozwoli zrealizować cele,

− wdrożenie planu.

W ciągu ostatnich lat znaczenie i świadomość właścicieli firm rodzinnych dotycząca sukcesji nieustająco wzrasta, a dziedziczenie jest czymś nieuniknionym.

Według A. Blikle przygotowanie pokolenia następców powinno polegać na przedstawieniu pozytywów firmy jako miejsca, które daje nie tylko możliwości zarobkowe, ale również realizuje ambicje, buduje poczucie godności i własnej wartości. Kluczowe staje się również zaufanie do potencjalnego następcy, jego zainteresowania oraz wartości rodzinne kształtowane przez wiele lat. Ważnym elementem etapu wdrożenia sukcesji jest nie tylko przekazanie własności i wiedzy zawodowej, ale także cech związanych z właściwym wykształceniem, pracowitością, dojrzałością i etycznych zachowań sukcesora.

Stopniowe wprowadzanie potomków, począwszy od najniższych stanowisk oraz ukierunkowanego wykształcenia, ma na celu zapoznanie ze specyfiką działalności oraz poznanie różnorodności jej funkcjonowania.⁷

Podsumowując realizacja sprawnego przeprowadzenia procesu sukcesji powinna odbywać się według poniższych elementów:

− ustalenie harmonogramu przekazania władzy w firmie rodzinnej oraz uwzględnienie ewentualnych modyfikacji,

− obdarzenie następcy zaufaniem i wsparciem ze strony nestorów,

− wykazanie się odpowiedzialnością oraz poczuciem obowiązku,

− systematycznego budowania pozycji przez sukcesora wśród zatrudnionych pracowników poprzez zdobywanie nowych umiejętności i własnych działań. ⁷

Źródło: ¹Lemańska-Majdzik A. (2019), Elastyczność organizacyjna w przedsiębiorstwie rodzinnym, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa; ²Marjański A. (2014),

TOWARZYSTWO NAUKOWE ORGANIZACJI I KIEROWNICTWA

KOŁO NAUKOWE PRZY WYDZIALE ZARZĄDZANIA POLITECHNIKI CZĘSTOCHOWSKIEJ

4

Uwarunkowania strategii rozwoju przedsiębiorstw rodzinnych, Przedsiębiorczość i Zarządzanie, T. XVI, Z. 7, Łódź, s. 153-164;

3Piecuch T. (2015), Funkcjonowanie przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce na przykładzie firmy A. Baran sp. Z o.o. sp. K., Acta Universitatis Nicolai Copernici, Zarządzanie XLII, nr 1, s. 161-169;

4op. cit. s. 170; ⁵Gabriel, A., Bitsch, V. (2019), Impacts of succession in family business: A systemic approach for understanding dynamic effects in horticultural retail companies in Germany, Journal of Small Business and Enterprise Development, Vol. 26 No. 3, pp. 304-324;

6Roszko-Wójtowicz E., (2014), Przedsiębiorstwa rodzinne w Polsce, Znaczenie ekonomiczne oraz strategiczne problemy rozwoju, Jeżak. J.

red., Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego , Łódź, s. 178, 198, 203-204;

7Dźwigoł-Barosz M., (2017), Kształtowanie kompetencji z obszaru inteligencji emocjonalnej w procesie sukcesji współczesnych przedsiębiorstw rodzinnych, PWN, Warszawa, s. 24-26; 29-30.

Joanna Lerche

B anki jako podmioty komercyjne i instytucje zaufania publicznego

Banki są jednymi z najważniejszych organizacji egzystujących we współcześnie funkcjonujących państwach. Wynika to między innymi z faktu, iż głównym przedmiotem zainteresowania i obrotu owych podmiotów jest pieniądz, przy czym, co niezwykle istotne, przeważająca część kapitału znajdującego się w bankach nie jest własnością tychże instytucji, a jedynie formą „pożyczki” od ich klientów, którzy poprzez alokację wolnych środków w bankach starają się pomnożyć swoje zasoby finansowe.

Zarządzanie kapitałem społeczeństwa jest zatem niezwykle odpowiedzialnym zadaniem, którego wykonywanie w sposób niewłaściwy mogłoby przełożyć się nie tylko na pogorszenie sytuacji finansowej pojedynczych klientów i danej instytucji bankowej, ale i zaburzenie funkcjonowania sektora bankowego czy krajowej koniunktury gospodarczej.

W rozumieniu artykułu 2 Ustawy Prawo bankowe pod pojęciem banku należy rozumieć

„osobę prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem

zwrotnym”. W przestawionym przez ustawodawcę przytoczonego aktu normatywnego katalogu czynności bankowych znajdują się zapisy, potwierdzające, iż do grupy wspomnianych czynności zaliczają się między innymi przyjmowanie wkładów pieniężnych czy udzielanie kredytów¹. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na fakt, iż banki są organizacjami o charakterze dualnym. Z jednej strony uważa się je bowiem za instytucje zaufania publicznego, z drugiej zaś nie należy zapominać, że są one również przedsiębiorstwami, które z istoty swej natury nastawione są na maksymalizację zysków. Zastanawiające jest jednak, czy możliwe jest jednoczesne wypełnianie wszelkich zadań i powinności w myśl postępowania zgodnego z ideami obydwu wskazanych „koncepcji”

funkcjonowania banków.

W literaturze przedmiotu można spotkać się z różnymi stanowiskami odnośnie opisywanej kwestii. Niektórzy z naukowców zajmujących się badaniem funkcjonowania banków nie mają złudzeń, iż współczesne podmioty bankowe (głównie komercyjne) są organizacjami nastawionymi wyłącznie na pomnażanie zysków, dla których sformułowania typu „dobro klienta” czy „wypełnianie misji” zdają się być wyrażeniami iście abstrakcyjnymi. Za przykład niech posłuży tu cytat z publikacji profesora A.

Janiaka, który swego czasu napisał: „Komercyjny bank nie pełni żadnej misji. Jest przedsiębiorstwem handlowym, którego wyłącznym motorem działania (podobnie jak w przypadku innych przedsiębiorstw) jest dążenie do maksymalizacji zysku”². Z takowym stanowiskiem można oczywiście polemizować.

Nie bez przyczyny mawia się bowiem, że „coś jest pewne jak w banku”. Nie bez powodu także społeczeństwo nadwyżki swoich zasobów finansowych lokuje właśnie w bankach.

Powszechnie wiadomo, że oprocentowanie lokat nie należy do najbardziej opłacalnych form pomnażania kapitału. Jednakże ten typ inwestycji posiada inną (bardzo ważną zresztą) zaletę, jaką jest wysokie bezpieczeństwo oraz – co za tym idzie – niewielkie ryzyko. Inna sprawa, że niskooprocentowane lokaty niemal

TOWARZYSTWO NAUKOWE ORGANIZACJI I KIEROWNICTWA

KOŁO NAUKOWE PRZY WYDZIALE ZARZĄDZANIA POLITECHNIKI CZĘSTOCHOWSKIEJ

5 natychmiast „transponowane” są na kredyty o nieporównywalnie wyższym oprocentowaniu.

W opozycji do poglądów profesora A. Janiaka staje profesor S. Flejterski, który widzi szansę na pogodzenie tych dwóch – tak różnych od siebie – ról banku. Nie tylko uważa on, że podmioty bankowe „powinny być instytucjami zaufania publicznego” (wszak o powinności tej piszą również zwolennicy wyłącznie „komercyjnego charakteru” banków), ale i próbuje udowodnić, iż realne jest etyczne balansowanie pomiędzy sferą usług publicznych a obszarem działalności stricte komercyjnej. „Istotą rzeczy jest znalezienie, a w gruncie rzeczy znajdowanie stale na nowo, punktu równowagi pomiędzy efektywnością (konkurencyjnością, dochodowością etc.), a szeroko rozumianym bezpieczeństwem (stabilnością, etyką etc.)”³ – uważa S. Flejterski.

Oczywiście, realizacja zaproponowanej przez profesora S. Flejterskiego koncepcji jest zadaniem niezwykle trudnym, jednakże możliwym do wypełnienia. Banki są bowiem organizacjami, którymi zarządzają wykwalifikowane jednostki, posiadające ponadprzeciętne zdolności w zakresie zarządzania współczesnymi organizacjami. Od efektywności podejmowanych przez nich działań zależy nie tylko funkcjonowanie podległych im pionów i komórek organizacyjnych czy całych banków, ale i egzystencja systemu bankowego oraz krajowej koniunktury gospodarczej, którego system ten jest istotnym komponentem.

Źródło: ¹Ustawa (1997) z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz. U. !997, nr 140, poz. 939, art. 2; ²Janiak A. (2000), O przywilejach bankowych, cz. 3, „Prawo Bankowe”, nr 11, s. 47-60; ³Flejterski S.

(2010), W poszukiwaniu nowego paradygmatu zarządzania przedsiębiorstwami bankowymi, w: Zarządzanie organizacjami usługowymi, red. K. Rogoziński, A. Panasiuk, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań, s. 109-120.

Marta Grzyb

S kutki spowolnienia gospodarczego

Spowolnienie gospodarcze jest to zjawisko ekonomiczne, które uzależnione jest od czynników zewnętrznych oraz cykliczności koniunktury. Recesja gospodarcza może być spowodowana m.in. niewłaściwą polityką finansową, czy gospodarczą oraz znacznym obniżeniem popytu na dane dobra konsumpcyjne. Spowolnienia gospodarcze wywołują wojny, bądź decyzję i działania podejmowane przez rząd. Innymi słowy recesja gospodarcza spowodowana jest wystąpieniem znaczącej nierównowagi w gospodarce.

Nadchodzące spowolnienie gospodarcze najczęściej można dostrzec w spadku produkcji czy ograniczeniach inwestycyjnych. Ponadto recesja charakteryzuje się wzrostem deficytu budżetowego oraz szerzącym się bezrobociem. W gospodarce można również dostrzec, iż spadek aktywności gospodarczej zawsze pokrywa się ze spadkiem na giełdzie papierów wartościowych.

Spowolnienie gospodarcze dotyczy znaczącego spadku aktywności gospodarczej.

Najczęściej obejmuje całą gospodarkę oraz rozciąga się na długi okres czasowy. Każdy spadek w gospodarce liczony w oparciu o pięć wskaźników:

− PKB – realny produkt krajowy brutto;

− zatrudnienia;

− sprzedaży detalicznej;

− realnego dochodu;

− produkcji przemysłowej.

Do głównych skutków kryzysu gospodarczego zalicza się: upadłości kluczowych przedsiębiorstw, słabnącą sprzedaż w sklepach, załamaniem na rynku nieruchomości (spadek cen nieruchomości) oraz redukcje etatów poprzez zwolnienia grupowe.

Należy jednak pamiętać, iż nawet po największym kryzysie następuje faza ożywienia w gospodarce, która charakteryzuje się

TOWARZYSTWO NAUKOWE ORGANIZACJI I KIEROWNICTWA

KOŁO NAUKOWE PRZY WYDZIALE ZARZĄDZANIA POLITECHNIKI CZĘSTOCHOWSKIEJ

6 wzrostem produkcji, inwestycji oraz zatrudnienia.

Źródło: https://admiralmarkets.pl/education/articles/trading- instruments/recesja-gospodarcza-jak-sie-przygotowac (odczyt:

10.06.2020).

Ewa Rygalik

K to zyskał na pandemii koronawirusa?

Jak powszechnie wiadomo pandemia koronawirusa spowodowała istotne straty w większości sektorów gospodarczych na świecie.

Zgodnie z raportem Banku Pekao rynkami, szczególnie narażonymi na negatywne skutki pandemii były:¹

− transport lotniczy,

− transport towarowy,

− sektor modowy,

− usługi czasu wolnego (np. kino, teatr, muzea, koncerty),

− turystyka i rekreacja,

− usługi dla przedsiębiorstw,

− rynek paliw,

− meblarstwo,

− motoryzacja,

− maszyny i inne urządzenia.

Wszystkie wyszczególnione sektory odnotowały w dobie pandemii zmniejszenie popytu na oferowane dobra lub usługi. Sektor modowy, rynek paliw oraz usługi dla przedsiębiorstw znacząco obniżyły ceny, a motoryzacja oraz producenci maszyn i urządzeń zostały dotknięte problemem załamania łańcuchów dostaw. Usługi czasu wolnego i transport towarowy szczególnie odczuły problemy finansowe swoich odbiorców oraz przestoje operacyjne. Istnieją jednak sektory, dla których pandemia koronawirusa okazała się być korzystna. Do gałęzi gospodarczych, które w warunkach tegorocznej pandemii zwiększyły swoje zyski należały:¹

− sektor KEP (przesyłki kurierskie, ekspertowe i paczkowe),

− handel internetowy,

− branża farmaceutyczna,

− ICT,

− branża rolno-spożywcza.

Działalność rynku KEP jest w dużej mierze determinowana funkcjonowaniem handlu elektronicznego. W dobie pandemii wiele przedsiębiorstw przeniosło sprzedaż swoich produktów i usług do sieci internetowej. Ze względu na liczne restrykcje dotyczące przemieszczania się, część społeczeństwa zrezygnowała z tradycyjnej formy zakupów na rzecz zakupów w sklepach internetowych. Sektor handlu elektronicznego dostarcza swoje produkty do klientów zazwyczaj na pomocą firm kurierskich, co spowodowało ich znaczący rozwój w czasie pandemii korona wirusa². Sklepami internetowymi, które odnotowały największy wzrost sprzedaży w marcu 2020 były podmioty oferujące rękawiczki jednorazowe, tostery oraz leki na kaszel. W dobie pandemii społeczeństwo zaczęło przywiązywać większą wagę do kwestii zdrowotnych, czego skutkiem było zwiększenie popytu w branży farmaceutycznej. Część firm produkujących leki postrzega pandemię jako szansę na rozwój, podejmując się prac mających na celu opracowanie leku lub szczepionki na koronawirus.³ Branża rolno-spożywcza, z uwagi na rodzaj oferowanych wyrobów, uważana jest za rynek odporny na zmiany generowane przez kryzysy gospodarcze. Na początku pandemii koronawirusa sektor odnotował wzrost popytu na artykuły o stosunkowo długim terminie przydatności do spożycia, takie jak np. makaron, mąka czy konserwy. Niniejsze zjawisko trwało jednak krótko, bo zazwyczaj od 1-2 tygodni w poszczególnych krajach. Istotne jest także, iż rozwój branży rolno-spożywczej nie objął wszystkich jego segmentów. Przykładowym obszarem branży, który poniósł dotkliwe straty byli producenci wyrobów świeżych takich jak np.

grzyby czy sałata⁴. Sektor ICT okazał się być w warunkach pandemii swego rodzaju kołem ratunkowym dla światowej gospodarki.

TOWARZYSTWO NAUKOWE ORGANIZACJI I KIEROWNICTWA

KOŁO NAUKOWE PRZY WYDZIALE ZARZĄDZANIA POLITECHNIKI CZĘSTOCHOWSKIEJ

7 Rozwiązania ICT pozwalały na pracę w formie zdalnej, zakupy internetowe, oglądanie filmów czy słuchanie muzyki. W wyniku pandemii wzrosło zapotrzebowanie na transfer danych VPN, sprzęt mobilny, aplikacje mobilne oraz gry komputerowe.¹

Źródło: ¹Gospodarka w czasach pandemii, Biuro Analiz Makroekonomicznych Banku Polska Kasa Opieki Spółka Akcyjna, Warszawa 2020, s. 5-6, 19-23.; ²https://logistyka.rp.pl/

koronawirus/6111-pandemia-sluzy-firmom-kurierskim (odczyt:

31.05.2020); ³https://www.forbes.pl/biznes/branza- farmaceutyczna-i-koronawirus-raport-adamed-mercator-biomed- lublin-scope/tp7stxm(odczyt: 31.05.2020); ⁴https://www.farmer.pl /biznes/bnp-paribas-na-eec-online-przez-pandemie-w-branzy- spozywczej-zostaly-nadwyrezone-lancuchy-dostaw,95433.html (odczyt: 31.05.2020).

Katarzyna Kucia

G lobalizacja a sytuacja państw w świetle pandemii

Globalizacja należy do bodaj najczęściej używanych słów opisujących współczesny świat w ostatnim dwudziestoleciu. Szeroko pojmowana globalizacja to proces polegający na wzroście ilości związków i współzależności między osobami i narodami. Jedna z definicji przedstawia ją jako integrację krajów i obywateli świata, dokonującą się w wyniku redukcji kosztów transportu i komunikacji oraz zniesienia barier granicznych, co umożliwia swobodny przepływ kapitału, wiedzy i siły roboczej¹. Inna wskazuje, że współczesna globalizacja to wzrost rozmiarów i intensywności powiązań między krajami świata, opartych na przepływach kapitału, technologii, towarów, usług i ludzi2. Określana jest ona także jako wielość powiązań i wzajemność oddziaływań państw i społeczeństw, tworzących obecny system światowy.³ Globalizacja jest z pewnością

procesem wielopoziomowym

i wielowymiarowym, obejmującym wszystkie

dziedziny życia: gospodarcze, polityczne, społeczne, kulturowe, naukowe oraz prawne⁴.

Do czynników kształtujących proces globalizacji należą⁵:

− czynniki ekonomiczne (handel światowy, światowe rynki finansowe, konkurencja światowa),

− czynniki polityczno-prawne (redukcja barier handlowych, tworzenie się bloków handlowych, prawa własności intelektualnej),

− czynniki naukowo-techniczne (industrializacja, rewolucja transportowa, rewolucja informacyjno-komunikacyjna, wzrost znaczenia kapitału intelektualnego),

− czynniki społeczne (konsumpcja, ujednolicenie potrzeb, edukacja i umiejętności).

Obecna pandemia koronawirusa ujawnia słabości rynkowe, o których nikt nawet nie wiedział. Globalizacja z pewnością przyspiesza rozprzestrzenianie się wirusa. Powiązania gospodarcze, polityczne i społeczne zwiększają przepływ towarów, ale i ludzi już nie tylko pomiędzy państwami, ale i kontynentami, co w niezwykle szybkim tempie rozniosło wirusa po świecie. Utrudnia też zapanowanie nad nim.

Nawet skuteczne metody walki, które zlikwidują kolejne zarażenia na danym terenie, nie gwarantują zaimportowania wirusa z innych regionów ponownie – współczesna ekonomia wymaga bowiem intensywnych przepływów.

Globalizacja nie tylko pozwoliła na szybkie rozprzestrzenianie się epidemii, ale także przyczyniła się do głębokiej współzależności między firmami i narodami, co czyni je bardziej podatnymi na niespodziewane wstrząsy.

Korporacje ogromnie się wzbogaciły uzyskując dostęp do rynków globalnych. Jednak silna specjalizacja i ciągłe nastawienie na maksymalną wydajność, spowodowały, że cały system jest kruchy i podatny na poważne turbulencje w czasach kryzysu. Brak alternatywnych metod produkcji i utarte metody dystrybucji, mogą spowodować

TOWARZYSTWO NAUKOWE ORGANIZACJI I KIEROWNICTWA

KOŁO NAUKOWE PRZY WYDZIALE ZARZĄDZANIA POLITECHNIKI CZĘSTOCHOWSKIEJ

8 poważne zakłócenia w łańcuchu dostaw.

Globalizacja stworzyła również złożony system współzależności. Niemożliwość szybkiego dostosowania się do ograniczonego nagle popytu na określone dobra, czy ograniczeń w dostawach zasobów (które były dostarczane na bieżąco) skutkować będzie ograniczeniem działalności, a tym samym redukcją zatrudnienia. Gwałtowność tego procesu w wielu branżach jednocześnie oraz na wielu rynkach w różnych regionach świata spowoduje szybką i zapewne głęboką recesję globalną.

Obecna sytuacja uwydatniła słabości globalizacji. Decydenci będą musieli się zmierzyć z faktem, iż globalna gospodarka nie działa tak, jak im się to wydawało. W kolejnych miesiącach można spodziewać się znaczących problemów gospodarczych i chaosu zwłaszcza w krajach uzależnionych od wąskiej specjalizacji. Rezultatem tego może być zmiana polityki gospodarczej poszczególnych państw, która widoczna będzie po zakończeniu pandemii. Nacisk może być położony na niezależność państw w wielu obszarach produkcyjnych, co wymagać może ograniczeń eksportowych. Przekształci to obecnie oblicze globalizacji. Można byłoby nawet postawić tezę, że kolejne pandemie mogłyby wręcz odwrócić procesy globalizacyjne.

Źródło: ¹Stiglitz J. (2007), Globalizacja, PWN, Warszawa, s. 9;

2Czaja-Cieszyńska H. (2012), Dostosowanie sprawozdawczości finansowej w mikro i małych przedsiębiorstwach w Polsce do międzynarodowych standardów rachunkowości, CeDeWu, Warszawa., s. 21; ³Zorska A. (2002), Ku globalizacji?: przemiany w korporacjach transnarodowych i gospodarce światowej, PWN, Warszawa, s. 15; ⁴Oziewicz E. (2012), Globalizacja gospodarki światowej, w: Globalizacja i regionalizacja w gospodarce światowej, red. R. Orłowska, K. Żołądkiewicz, PWE, Warszawa, s. 11;

5Oczkowska R. (2013), Międzynarodowa ekspansja przedsiębiorstw w warunkach globalizacji. Motywy – Strategie-Tendencje, Difin, Warszawa, s. 23.

Karolina Okręglicka

W pływ pandemii koronawirusa na sektor transportu w Polsce

Jednym z głównych czynników, który wpływa w ostatnich miesiącach na sytuację gospodarczą w Polsce i jak na całym świecie, jest pandemia koronawirusa. Sektorem, który w wyniku pandemii odnotował znaczący spadek popytu na swoje usługi, był sektor usług transportowych.¹ Cechą charakterystyczną działalności transportowej jest jego duża zależność od innych gałęzi gospodarczych. Transport na rynku krajowym oraz globalnym pełni rolę zarówno biorcy jak i dawcy.² Transport jako biorca nabywa produkty i usługi oferowane przez sektory takie jak np. przemysł wydobywczy, energetyczny oraz chemiczny. Z kolei jako dawca umożliwia wymianę handlową poprzez przemieszczanie dóbr i usług. Transport jest zatem sektorem komplementarnym względem pozostałych obszarów gospodarczych. Warto także wspomnieć, iż wykluczone jest zastąpienie transportu jakąkolwiek inną działalnością.

Z uwagi na rodzaj eksploatowanej infrastruktury wyróżnia się sześć gałęzi transportu, do których należą:³

− transport drogowy,

− transport kolejowy,

− transport morski,

− transport wodny śródlądowy,

− transport lotniczy

− transport rurociągowy.

Najczęściej wykorzystywanym rodzajem transportu w Polsce oraz na całym świecie jest transport drogowy. Zgodnie z GUS w 2019 roku 86,5 % ton ładunków, oraz 50,7 % pasażerów zostało przetransportowanych za pomocą omawianej gałęzi.⁴ Sektor transportu stanowi istotny element rynku TSL, który na tle spedycji i logistyki odniósł największe straty spowodowane pandemią koronawirusa. Z raportów opublikowanych przez Eurologistics wynika, iż w kwietniu 2020 roku. Aż 62 % przedsiębiorstw zajmujących się transportem drogowym odnotowało silny spadek popytu na

TOWARZYSTWO NAUKOWE ORGANIZACJI I KIEROWNICTWA

KOŁO NAUKOWE PRZY WYDZIALE ZARZĄDZANIA POLITECHNIKI CZĘSTOCHOWSKIEJ

9 swoje usługi, natomiast 54 % z nich zmagało się z problemem zatorów płatniczych. W omawianym okresie 57 % firm sektora zadeklarowało nadmierne obciążenie zobowiązaniami finansowymi, a 54 % zobowiązaniami podatkowymi.⁵ Do działań zapewniających ciągłość operacji na rynku transportu drogowego w warunkach pandemii koronawirusa należały:⁶

− urlopowanie części zatrudnionych,

− redukowanie wykorzystywania usług obcych,

− wstrzymanie ruchu części pojazdów,

− zmniejszenie płac,

− zwolnienie części zatrudnionych,

− przyznawanie premii za gotowość do pracy.

Kryzys w sektorze transportowym w Polsce oraz w innych krajach spowodował m.in.

załamanie globalnych łańcuchów dostaw, co doprowadziło do ograniczonej wymiany dóbr i usług na świecie.⁷

Źródło: ¹https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/wsparcie-dla-firm -transportowych-i-przewoznikow-poszkodowanych-w-wyniku- pandemii-koronawirusa-96400.html(data odczytu: 30.05.2020);

2Rydzkowski W., Wojewódzka-Król K. (red.) (2009), Transport.

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszaw, s. 1; ³Fajczak-Kowalska A.

(2013), Transport kolejowy w procesach logistycznych polskiej gospodarki, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013, s. 47-48;

4Przewozy ładunków i pasażerów w 2019 r.(2020), Informacje sygnalne, GUS, Warszawa, s. 1, 5; ⁵Rynek logistyki w dobie pandemii COVID-19, cz.II (2020), Wyd. Eurologistics, Data Group Consulting, Poznań, s. 13-15; ⁶Rynek logistyczny w dobie pandemii Covid-19 (2020), Wyd. Eurologistics, Data Group Consulting, Poznań, s. 4;

7 https://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/1474682,maciej-wro nski-npbp-koronawirus-uchronic-transport-przed-upadkiem-opini a.html (odczyt: 30.05.2020).

Katarzyna Kucia

W pływ koronawirusa na edukację online na świecie

Zdalne nauczanie w czasach zagrożenia epidemiologicznego stało się koniecznością niemal na całym świecie. Wybuch pandemii wpłynął na rodzaj oferowanej edukacji. Blisko 85% osób w wieku szkolnym korzysta z tego

typu oferty, gdyż wymusza to odgórne zamknięcie szkół i konieczność nauki w domu.

W wielu krajach wprowadzono naukę zdalną, jednakże szacuje się, że około 43%

uczniów na całym świecie nie posiada dostępu do domowego Internetu, a ponad połowa nie dysponuje sprzętem umożliwiającym edukację online. Dlatego też, na szeroką skalę powstają programy edukacyjne np. w radio i telewizji, których zadaniem ma być ułatwienie nauki.

Część państw zdecydowało się także na dofinansowanie zakupu komputerów dla najuboższych. Sytuacja ta powoduje rosnącą lukę edukacji cyfrowej, którą dodatkowo pogłębia brak przygotowania nauczycieli do takiej formy zajęć oraz brak umiejętności korzystania z treści cyfrowych przez uczniów.

Faktem jest jednak, że nauka w trybie online dla osób posiadających pełny dostęp do technologii cyfrowych przyczyniła się do wzrostu efektywności nauczania. Według badań w trybie nauki specjalnej uczniowie zapamiętują do 60% przekazywanej wiedzy podczas, gdy nauka odbywała się w trybie klasycznym odsetek przyswajanej wiedzy stanowił maksymalnie 10%. Poprzez naukę zdalną dzieci oraz młodzież mogą uczyć się we własnym tempie, skupiając się na wybranych treściach.

Wybuch pandemii Covid-19 niewątpliwie przyczynił się do rozwoju systemów edukacyjnych online. Według badań z 2018 roku przeprowadzonych przez PISA (Programme for International Student Assessment) do prowadzenia zajęć w formie zdalnej około połowa szkół na świecie nie była przygotowana. Okazuje się, że instytucje te często nie posiadały platform umożliwiających pracę online. Do tego typu nauki najlepiej przygotowane okazały się państwa skandynawskie, Katar, Singapur oraz część prowincji chińskich. Można więc uznać, że edukacja na świecie przymusowo wkroczyła w erę online.

Obecnie oprócz tradycyjnych systemów nauczania dynamiczne rozwijają się rynku

TOWARZYSTWO NAUKOWE ORGANIZACJI I KIEROWNICTWA

KOŁO NAUKOWE PRZY WYDZIALE ZARZĄDZANIA POLITECHNIKI CZĘSTOCHOWSKIEJ

10 edukacji online. Firmy udostępniające narzędzia umożliwiające edukację online odnotowują coraz to większą liczbę użytkowników, przez co ich wartość rośnie.

Według prognoz rola edukacji w formie zdalnej w najbliższym czasie będzie coraz bardziej znacząca, a część już wdrożonych rozwiązań cyfrowych może stać się stałym elementem systemu nauczania.

Źródło: https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makro ekonomia/trendy -gospodarcze/wyzwania-cyfrowej-edukacji/

(odczyt: 01.06.2020).

Agata Jarosz

F unkcjonowanie instytucji kulturalnych w czasie pandemii

Według Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej formami organizacyjnymi działalności kulturalnej są:¹

− teatry,

− opery,

− operetki,

− filharmonie,

− orkiestry,

− kina,

− instytucje filmowe,

− muzea,

− biblioteki,

− domy kultury,

− ogniska artystyczne,

− galerie sztuki,

− ośrodki badań i dokumentacji.

Czasowe zamknięcie filharmonii, oper, operetek teatrów, bibliotek, muzeów spowodowało, iż instytucje kultury prowadzone czy współprowadzone przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego opracowały szeroką ofertę kulturalną online. Inicjatywa przyjęła nazwę pt.

,,Zostań w domu – sztuka przyjdzie do Ciebie’’.

Projekt otwiera perspektywę kontaktu ze sztuką przy użyciu kanałów internetowych.

Uczestników zachęca się do korzystania z opcji zwiedzania, czytania, słuchania koncertów czy kontemplowania sztuki.²

Pierwszą z grup instytucji kulturalnych biorących udział w przedsięwzięciu są muzea i galerie sztuki. Muzea udostępniają zgromadzone zbiory za pośrednictwem Internetu. Zwiedzający mają możliwość wirtualnego spaceru po instytucji. Inicjatywa skierowana jest również dla dzieci i młodzież.

(gry, filmy, animacje). Muzea, galerie, centra sztuki działające w sieci to m.in.:

− Muzeum Narodowe w Kielcach,

− Muzeum Narodowe w Warszawie,

− Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau,

− Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej.

W czasie pandemii również melomanii mogą liczyć na wirtualne koncerty filharmonii i oper.

Transmisja internetowych wydarzeń to jednak nie wszystko. Dochodzi do tego możliwość odsłuchania nagrań audio znanych wydawnictw płytowych oraz wideo rozmowy z artystami sceny muzycznej. Filharmonie i opery kierujące ofertę internetową to m.in.:

− Polska Opera Królewska,

− Filharmonia Narodowa w Warszawie,

− Teatr Wielki – Opera Narodowa,

− Zespół Pieśni i Tańca ,,Śląsk’’.

Podmiotami wykorzystującymi popularyzację wiedzy za pośrednictwem Internetu są również instytuty kulturalne. W celu dotarcia do szerokiej liczby odbiorców oferują wystawy, materiały archiwalne, audiobooki dla dzieci i młodzieży. Ofertę kulturalną przygotowały m.in. następujące instytuty:

− Instytut Polonika,

− Instytut Adama Mickiewicza,

− Narodowy Instytut Dziedzictwa,

− Instytut Północny im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie.

TOWARZYSTWO NAUKOWE ORGANIZACJI I KIEROWNICTWA

KOŁO NAUKOWE PRZY WYDZIALE ZARZĄDZANIA POLITECHNIKI CZĘSTOCHOWSKIEJ

11 Poruszając kwestię projektu pt. ,,Zostań w domu – sztuka przyjdzie do Ciebie’’ należy uwzględnić programy telewizji publicznej i radia. W związku z tym TVP upowszechnia za pośrednictwem platformy internetowej wiele tytułów filmów fabularnych, dokumentalnych, seriali animowanych dla dzieci. Natomiast Radio Łódź udostępnia nagrania Salonów Poetyckich, tworzonych z Teatrem Nowym w Łodzi. Prócz oferty kulturalnej radio prowadzi akcję informacyjną na temat pandemii. Przykładem jest Polskie Radio, które stworzyło audycję edukacyjną prowadzoną w celu ograniczenie rozprzestrzeniania koronawirusa.³

Jak widać w czasie pandemii miejsca pełniące niegdyś funkcję kulturalno- rozrywkową zostały zamknięte. Nie oznacza to jednak, że mieszkańcy zostają pozostawieni sami sobie. Walcząc z dużą ilością czasu wolnego i nudą. Wszelkie instytucje kultury proponują bowiem specjalnie dobrane zajęcia i warsztaty w domowym zaciszu. Każdy znajdzie coś dla siebie.

Źródło: ¹Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 1991 r. nr 114 poz.

493); ²https://www.gov.pl/web/kultura/zostan-w-domu--sztuka- przyjdzie-do-ciebie (odczyt: 03.06.2020); ³https://warszawa.tvp.pl /47229040/akcja-zostanwdomu-sztuka-przyjdzie-do-ciebie-mkidn -zacheca-do-korzystania-z-kultury-online (odczyt: 03.06.2020).

Martyna Musiał

S prawozdanie z e-konferencji 13. Praxisforum Prozess-, Projekt- und IT-Management HomeOffice- Edition

W dniu 26 maja br. miała miejsce 13. edycja konferencji naukowo-biznesowej Praxisforum Prozess-, Projekt- und IT Management organizowanej dorocznie przez profesorów:

Andreasa Gadatscha (Hochschule Bonn-Rhein- Sieg), Clausa Huesselmanna (Technische Hochschule Mittelhessen), Ayelta Komusa

(Hochschule Koblenz) i Jana Mendlinga (Wirtschaftsuniversitaet Wien).

W roku bieżącym, ze względu na zagrożenie pandemiczne konferencja odbyła się w formie zdalnej, co pozwoliło mi skorzystać z zaproszenia do udziału w wydarzeniu za pomocą komunikatora Zoom.

TOWARZYSTWO NAUKOWE ORGANIZACJI I KIEROWNICTWA

KOŁO NAUKOWE PRZY WYDZIALE ZARZĄDZANIA POLITECHNIKI CZĘSTOCHOWSKIEJ

12 Formuła dorocznych spotkań niezmiennie łączy świat naukowo analizy zjawisk obserwowanych w dziedzinach zarządzania procesami, projektami i infrastrukturą informatyczną ze światem praktycznej aplikacji wiedzy uniwersyteckiej w realiach aktywności ekonomicznej przedsiębiorstw. W ten sposób idea konferencji przyczynia się nie tylko do współdzielenia się refleksją przez naukowców i przedsiębiorców, ale w sposób niezwykle dynamiczny tworzy nowe konteksty badawcze dla pracowników akademickich umożliwiając jednocześnie zastosowanie w praktyce gospodarczej dorobku naukowego uczestników.

Program e-konferencji obejmował:

• 12:30 – nieformalne zapoznanie się uczestników w pokojach wirtualnych (wspaniały odpowiednik rozmów kuluarowych przy kawie i ciastku 😊),

• 13:15 – powitanie i omówienie zasad etykiety podczas obrad za pomocą Internetu,

• 13:35 – referat „Zarządzać z sukcesem w czasach pandemii COVID19 – „Nigdy nie marnuj dobrego kryzysu” (W. Churchil)”

• 13.55 – referat „SAP S/4 HANA w zastosowaniu typu Greenfield w firmie

Lohmann – Wprowadzenie w czasy niepewności/chaosu”,

• 14:15 – referat „Natychmiastowa migracja z biura do domu na skutek pandemii”,

• 14:30 – przerwa – rozmowy kuluarowe

• 14:50 - referat „Zarządzanie procesami i innowacje cyfrowe w czasach koronawirusa”,

• 15:10 – referat „Zmiany planów są dozwolone. Cyfryzacja zarządzania projektami”,

• 15:30 – przerwa rozmowy kuluarowe,

• 15.50 – referat „Dlaczego już nie potrzebujemy kierowników? Doświadczenia, wymagania i sukcesy MŚP w czasach pandemii”,

• 16:10 – referat „Agile – kompulsywny czy raczej nieunikniony?”,

• 16:30 – referat „Zarządzanie wieloma projektami w czasach pandemii – wyniki badań empirycznych”

Na szczególną uwagę zasługuje strona organizacyjna konferencji. Organizacja forum powierzona została firmie Heupel- Consultants, która wywiązała się świetnie z powierzonych zadań. Osoby obsługujące konferencję wykazały się bardzo dużą kreatywnością, dzięki czemu podczas obrad panowała prawdziwie konferencyjna atmosfera:

− utworzono wiele przestrzeni wirtualnych za pomocą pokoi platformy Zoom, dzięki czemu można było przemieszczać się pomiędzy sesjami oraz uniknięto przytłaczającej anonimowości prezentacji cyfrowych,

− przeznaczono odpowiednią ilość czasu na wytłumaczenie uczestnikom zasad etykiety co ułatwiało znakomicie wzajemne porozumiewanie się,

− wykorzystywano wiele kanałów komunikacji: zoom dla prezentacji i czatu, twitter dla zadawania pytań, mural dla swobodnej wymiany poglądów w trakcie rozmów kuluarowych;

− podczas referatów uczestnicy mogli wyrażać swoje zainteresowanie ,

TOWARZYSTWO NAUKOWE ORGANIZACJI I KIEROWNICTWA

KOŁO NAUKOWE PRZY WYDZIALE ZARZĄDZANIA POLITECHNIKI CZĘSTOCHOWSKIEJ

13 aprobatę lub odmienne poglądy na dany temat wpisując na czacie ogólnym odpowiednio od jednego do trzech znaków „?”, „+” lub „--„, co znakomicie zastępowało prelegentowi kontakt z audiencją,

− uczestnicy forum otrzymali wcześniej receptury napojów jakie mogły by im być serwowane w kuluarach, tak by pomimo iż byli od siebie geograficznie oddaleni mogli nie tylko razem uczestniczyć w prelekcjach i dyskusjach, ale także odczuwać radość spotkania pasjonatów nauki i praktyki zarządzania procesami, projektami i infrastrukturą IT.

Źródło: Materiały pokonferencyjne firmy Heupel Consultants https://www.process-and-project.net/veranstaltungen/

praxisforum/; https://www.h-brs.de/en/wiwi/prof-dr-andreas- gadatsch; https://www.thm.de/wi/claus-huesselmann; https:

//www.hs-koblenz.de/profile/komus/; https://www.wu.ac .at/infobiz/team/mendling (odczyt: 08.06.2020).

Artur Sierpiński

Wydawca:

Koło Naukowe TNOiK działające przy Wydziale Zarządzania Politechniki Częstochowskiej

Kierownik Koła:

dr hab. inż. Anna Lemańska-Majdzik, prof. PCz

Kontakt:

anna.lemanska-majdzik@pcz.pl

Drodzy Studenci !

Zapraszamy do publikacji w kolejnym numerze Gazetki Koła Naukowego TNOiK przy WZPCz, który planowany jest na styczeń 2021 r.

Studenci zainteresowań członkostwem w Kole proszeni są kontakt:

anna.lemanska-majdzik@pcz.pl