Sławomir Skibiński
6th International conference on the
conservation of earthen architecture
"ADOBE 90" = szósta
międzynarodowa konferencja
konserwacji glinianej architektury
"ADOBE 90"
Ochrona Zabytków 44/4 (175), 314-315
ZA D A N IA „ENGLISH HERITAGE"
Jak w iele innych pozaministerialnych instytucji p u b licz nych czy organizacji „E nglish Heritage przyjęła metodę form alnego planow ania w części sw ego systemu zarzą dzania. Plan roczny uwzględnia 2 -3 lata poprzednie i okres przyszłych 3 -5 lat. Plan jest rodzajem konspektu realizacji w przybliżonym term inie program ów działania w ynikających z przyjętej strategii. Plany tw orzą k ie ro w n i cy odpow iedzialni za programy, a sprawdzają członkow ie komisji rządowej i przedstawiciele zarządu, co zapewnia sharm onizowanie strategii instytucji, aspiracji k ie ro w n i kó w i dostępnych środków.
Taka praktyka planow ania, a nie tw orzenie obszernego dokum entu stanow i podstaw ow ą zasadę zarządzania. Jednakże sam plan ma wartość jedynie dla instytucji, a w przypadku jednostek pozarządowych — także dla finansującego go m inisterstwa, które ocenia w ydajność i skuteczność działania. M inisterstw o Środowiska usilnie namawia instytucje pozarządowe do praktyki sporządza nia takich planów .
Rzeczą nie podkreślaną w e wskazaniach, a ważną dla większości organizacji traktujących poważnie planow anie i ustalanie strategii, jest fo rm u ło w an ie zadań (statem en t o f the mission) i ce ló w organizacji. Pracę tę należy w ykon yw ać co 5 -7 lat z udziałem całego kierow nictw a. Niedaw no „E nglish Heritage" zrealizowało to zadanie, jako część planu na rok 1989.
Czym są zadania organizacji? Określenie pobrzm iewa żargonem z dziedziny zarządzania i może w y w o ła ć nie chęć w śród nieobeznanych z pojęciem. Jednakże jest to użyteczne narzędzie kierujące uwagę ku przyszłości, a m o że stać się w spólnym hasłem dla instytucji podzielonej różnym doświadczeniem bądf działalnością.
N ajogólniej m ów iąc, zadania organizacji opisują — najle piej w nie więcej niż 30 słow ach — istotę i charakter przyszłej działalności. Wraz z listą popieranych celów określają w spólne zadania dla pracow m ków organizacji, i ustalają podstaw ow e przesłanki filozoficzne rozw ijania strategii i planów . Zadania są zawsze bardzo ogólne i często brzmią banalnie, a są tak pełne aspiracji, że w ydać się mogą mało związane z rzeczywistością. Na przykład zadaniem pow ażnego japońskiego producenta sprzętu elektrycznego M atsushita, jest „ ugruntow anie szczęścia
człow ieka przez uczynienie jeg o życia zasobnym w n ie
drogie i niezawodne urządzenia niezbędne na co dzień” .
W porów naniu do tego, Zadania „E nglish Heritage” są stosunkow o konkretne, dokładne i, uwzględniając szeroki zakres naszej działalności, wszechstronne.
Zadaniem „E nglish H eritage" jest prowadzenie d łu g o fa lo w ej konserwacji, pozyskanie szerokiego i powszechnego zrozumienia dla środowiska historycznego i korzystania przez obecne i przyszłe pokolenia, zastosowanie fa cho w ego poradnictw a, metod w ychow aw czych, dawanie przykładu, umiejętne przekonywanie, interw eniow anie i pom oc finansowa.
Aby tego dokonać zobowiązujem y się do:
— w spółpracy z sektorem publicznym, prywatym i w o lontariuszami w celu zwiększenia środków i zaangażowa nia na rzecz konserwacji środowiska historycznego, — zagwarantowania elastycznego i odpow iedzialnego używania środków finansow ych, uwzględniającego d łu gookresowe priorytety konserwatorskie,
— zapewnienia najlepszej m ożliwej ochrony, opieki i użytkowania środowiska historycznego oraz zagwaran tow ania udokum entowania go w przypadku strat nie do uniknięcia,
— ustanowienia w ysokich standardów opartych na w ła snych badaniach i doświadczeniach przy wykorzystaniu doświadczenia innych, oraz do przestrzegania tych stan dardów w naszych ocenach i realizacjach,
— udzielania niezależnych, autorytatyw nych informacji, porad i pomocy, uwzględniających ustalone standardy, — pom ocy ludziom w zrozumieniu i wykorzystaniu śro dowiska historycznego oraz w dostrzeganiu konieczności jego ochrony,
— bycia otw artym i, odpow iedzialnym i i uczciw ym i we w szystkich naszych czynnościach,
— angażowania i utrzym ywania najlepszego personelu oraz do zapewniania mu stosownego wyszkolenia i roz w oju w celu podnoszenia w ydajności i zadowolenia z w ykonyw anego zawodu,
— zarządzania środkami finansow ym i skutecznie, w y d a j nie i ekonomicznie.
Je nn ifer A Page, Conservation B u lle tin nr 8, czerwiec 1989, s. 3
Tl um. M iro sła w O/bryś
6-th International conference on the conservation of earthen architecture
„ADOBE 90" — szósta międzynarodowa konferencja konserwacji glinianej
architektury „A D O B E 90"
W dniach 14-19 października 1990 w Las Cruces (N ew M exico, U SA), odbyło się spotkanie teoretyków i prakty ków zakresu badań i konserwacji architektury z cegły suszonej na słońcu ładobe) zorganizowanej przez CRA- Terre-EAG (G renoble-Francja), National Park Service Southw est Region (USA, Santa Fe, New M exico, USA), U S /IC O M O S (sekcja USA) Sponsorami tej konferencji byli: The Getty Conservation Institute — USA, M useum of
New M exico State M onum ents — USA oraz ICCROM (W łochy). Poprzednie konferencje dotyczące konserwacji adobe, lecz o znacznie mniejszym zakresie odbyły się w Yazd-lran (1 9 7 2 ,1 9 7 6 ), Santa Fe-USA (19 77 ), Ankara -Turcja (1 9 8 0 ), Lima-Peru (1983) oraz w Rzymie - W łochy (19 87 ).
W konferencji ADO BE 90 w zięło udział 280 osób, repre zentujących 43 państwa Azji, Afryki, Europy i obu Ameryk.
W ygłoszono na 22 sesjach 79 referatów plenarnych w następujących grupach tematycznych:
— historia i tradycja (25 referatów) — konserwacja i restauracja (9 referatów)
— ochrona stanowisk archeologicznych (8 referatów) — badania nad wzmacnianiem budow li (11 referatów) — problem trzęsień ziemi (8 referatów)
— zasięq terytorialny (5 referatów) — problem w od y w murach (3 referaty) — chemia i mikrostruktura (6 referatów) — kierunki badań (2 referaty).
Ponadto odbyła się sesja „p la ka to w a ", na której przedsta w io n o 32 postery dotyczące g łó w nie realizacji konserwa torskich i metod badań. Na konferencji eksponowany był program badawczy „F o rt Seiden" realizowany przez nau k o w c ó w z Getty Conservation Institute (U S A). Uczestni cy zw iedzili lezący obok chronionych i udostępnionych w sposób atrakcyjny ruin XIX w. Fortu Seiden, poligon badawczy różnych technik i m ateriałów służących do konserwacji architektury z adobe. Budow le z cegły suszo nej na słońcu pow staw ały szczególnie tam, gdzie w ystę puje suchy klim at pustynny, a w ięc na zachodnich w y brzeżach obu Ameryk, środkowej Azji, Północnej Afryce, ale odnajdujem y je w budow lach Kanady, A nglii, Fran cji,Niemczech, Japonii, czy Polski. Na podstawie badań architektoniczno-historycznych prezentowanych na ko n ferencji można stwierdzić, że to bud ow nictw o , rozw ijają ce się praktycznie od czasów prehistorycznych, prezentuje różnorodność form y i technik budow lanych, a także zróżnicowanie receptur produkcji cegły, czy stosowanych su ro w có w i dodatkóów .
Okazuje się, że adobe stosowana jest jako podstaw ow y materiał budow lany do dzisiaj w w ielu regionach świata. Przykładem takiego b ud ow nictw a był dom Michela Tay lora, dyrektora National Park Service, w którym to gościli uczestnicy „A d o b e 90".
N.e sposób w krótkiej notatce opisać n ie w ątp liw y nauko w y dorobek tej konferencji, na której zaprezentrowano wiele oryginalnych prac badawczych. Można jedynie stwierdzić, że żadna z proponow anych metod nie rozw ią zuje problemu konserwacji b udow li z g lin y suszonej na słońcu. Można tu w ym ienić przede wszystkim dw ie przy czyny tego faktu. Jedna z nich w ynika z natury adobe, a w łaściw ie g łów nych jej składników, jakim i są minerały ilaste, które łatw iej sorbują w odę i pęcznieją, zwiększając sw oją objętość. Podczas nasłonecznienia w odę tę oddają i kurczą się. Efektem tego zjawiska jest pudrowanie i osypywanie się powierzchni murów. Szybkość tego procesu każdorazowo zdeterminowana jest przez rodzaj i form ę jon ow ą m inerałów ilastych oraz właściw ości klimatu. Druga przyczyna jest natury ekonomicznej. Do początku lat siedemdziesiątych ten rodzaj budow nictw a był traktow any przez teoretyków architektury margineso wo, pom im o że znane są duże i historycznie ważne
założenia urbanistyczne zbudowane w oparciu o ten „n ie trw a ły ", chociaż z w ielu p o w o d ó w optym alnie w y brany materiał, jakim jest niewypalona glina. Dlatego też trudno tu było o środki na badania i konserwację tych obiektów . Ponadto większość tych obiektów występuje na terenach państw, które dziś nie mogą sobie pozw olić na finansow anie tego rodzaju prac. Dlatego też z inicjaty w y A. Tomaszewskiego, w ramach ICCROM pow stał program pod nazwą „Lo ng -T e rm plan for the preservation of the earthen architecture", mający na celu prowadzenie w ielu działań na rzecz ochrony i konserwacji b ud ow li z adobe.
Przedstawicielem Polski na konferencji „A d o b e 9 0 " był dr Sławom ir Skibiński z Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa U M K w Toruniu, członek międzynaro dow ego programu badawczego znanego pod nazwą „PROYECTO N AS C A ". Na zaproszenie organizatorów konferencji „A d o b e 9 0 " w yg ło sił referat pt.: Problemas de la investigacion y conservation de las estructuras del centro ceremonial de la cultura Paracas-Nasca, Peru (Problem y badań i konserwacji b ud ow li centrum ceremo nialnego kultury Paracas-Nasca). Zaprezentowane bada nia dotyczyły realizowanego od 1987 roku programu rozpoznawczego nr 8 5 /Z /U M K finansow anego przez M inisterstw o Edukacji Narodowej. Referat ten o p u b lik o w ano w materiałach konferencyjnych.
dr S ław om ir S kibiński In s ty tu t Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa
U M K w Toruniu Bibliografia
1. Premier colloque international sur la conservation des m o n u ments en brique crue, Y azd-lran, Conseil International des M onum ents et des Sites et IC O M O S -lran, 2 5 -3 0 nov., 1972. 2. 2ème colloque international sur la conservation des m on u ments en brique crue, Y azd-lran, Conseil International des M onum ents et des Sites et C IO M O S -lran, 6 -9 mars, 1976. 3. U S /U C IN IS -IC C R O M Adobe Preservation W orking Session, Santa Fe, NM , 3 -7 Oct., 1977.
4. Third International Sym posium on M u d -b ric k (Adobe) Prese rvation, Ankara IC O M -IC O M O S Turkish National Committees, 29 sep.-4 Oct., 1980.
5. International Symposium and Training W orkshop on the Conservation of Adobe, Lim a-Cusco (Peru), The Regional Pro ject on Cultural Heritage and Developm ent U N D P /U N E S C O and ICCROM, 10 -2 2 sep., 1983.
6. 5 -th International M eeting o f Experts on the Conservation of Earthen Architecture, Rome, ICCROM and CRATerre, 22 -2 3 Oct., 1987.
7. 6 -th International Conference on the conservation of Earthen Architecture A dobe 90, Las Cruces, New M exico, U S /IC O M O S , 14-19 Oct., 1990.
W w. materiały doręczono uczestnikom konferencji, tom u pokon- ferencyjnego nie będzie; mój referat o p ub liko w a no na ss. 4 4 3 -4 4 8 w grupie Chemia i M ikrostruktura m inerałów ilastych
