Zawartość miedzi i cynku w glebie lekkiej nawożonej popiołem ze słomy jęczmienia, pszenicy i rzepaku

http://www.degruyter.com/view/j/ssa (Read content)

Vol. 64 No 3/2013: 93–97

*email: mapiek@utp.edu.pl

DOI: 10.2478/ssa-2013-0014

WSTÊP

Powstaj¹ce podczas spalania wêgla kamiennego i brunatnego odpady drzewne oraz odpady palenisko-we biomasy roœlinnej mog¹ stwarzaæ zagro¿enie dla œrodowiska przyrodniczego, wynikaj¹ce z ich sk³a-dowania (Gibczyñska et al., 2009; Hermann and Ha-rasimowicz-Hermann, 2005; James et al., 2012; Ka-lembasa et al., 2008; Wrzosek and Gworek, 2010). Rozwi¹zania tego problemu nale¿y upatrywaæ miê-dzy innymi w rolniczym zagospodarowaniu popio-³ów (Meller and Bilenda, 2012; Piekarczyk et al., 2011a; W³aœniewski, 2009).

Szczególnie przydatne w nawo¿eniu roœlin s¹ po-pio³y powsta³e po spaleniu biomasy roœlinnej, ponie-wa¿ wykazuj¹ alkaliczny odczyn i charakteryzuj¹ siê znaczn¹ zawartoœci¹ makroelementów (przede wszystkim potasu i wapnia), a tak¿e zawieraj¹ nie-zbêdne do ¿ycia roœlin mikroelementy (Kalembasa, 2006; Kowalczyk-Juœko, 2009; Ohno and Erich, 1990). Odpady paleniskowe zawieraj¹ zazwyczaj znikom¹, nietoksyczn¹ zawartoœæ metali ciê¿kich (Pels et al., 2005; Piekarczyk et al., 2011a; Yeledhalli et al., 2008).

Hipoteza badawcza zastosowana w niniejszej pra-cy zak³ada, ¿e popió³ ze s³omy jêczmienia, pszenipra-cy i rzepaku zastosowany w nawo¿eniu gleby podnosi wartoœæ pH gleby oraz zwiêksza iloœæ miedzi i cyn-ku, a zastosowane popio³y ró¿ni¹ siê miêdzy sob¹ stopniem oddzia³ywania na te parametry. Celem pra-cy by³a ocena skutków aplikacji popio³u ze s³omy jêczmienia, pszenicy i rzepaku na odczyn gleby p³o-wej typop³o-wej, o sk³adzie granulometrycznym piasku gliniastego drobnoziarnistego oraz wp³ywu popio³u na ca³kowit¹ zawartoœæ cynku i miedzi oraz ich form dostêpnych dla roœlin.

MATERIA£ I METODY BADAÑ

W latach 2010–2011 w Stacji Badawczej w Mo-che³ku (53o_{13’N; 17}o_{51’E), nale¿¹cej do} Uniwersy-tetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy wykonano dwuczynnikowe doœwiadczenie wazono-we, za³o¿one w uk³adzie ca³kowicie losowym, w czte-rech powtórzeniach. Czynnikiem pierwszym (A) by³ popió³ ze s³omy: jêczmienia, pszenicy, rzepaku. Czyn-nikiem drugim (B) by³a dawka popio³u odpowiada-j¹ca: 0; 0,25; 0,5; 0,75; 1,0; 2,0; 4,0; 8,0 Mg×ha–1_.

MARIUSZ PIEKARCZYK*1_{, MIROS£AW KOBIERSKI}2_{, KAROL KOTWICA}1

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy

1_{Katedra Podstaw Produkcji Roœlinnej i Doœwiadczalnictwa, ul. Kordeckiego 20, 85-225 Bydgoszcz} 2_{Katedra Gleboznawstwa i Ochrony Gleb, ul. Bernardyñska 6/9, 85-029 Bydgoszcz}

Zawartoœæ miedzi i cynku w glebie lekkiej nawo¿onej popio³em

ze s³omy jêczmienia, pszenicy i rzepaku

Contents of copper and zinc in sandy soil fertilized by barley,

wheat and rape straw ash

Abstract: The use of cereals and rapeseed straw ash in the fertilisation of soils has been one of the alternative straw management

methods. Adding high ash rates to soil decreased its acidity and increased the total content of copper and zinc as well as the forms of those metals extracted with the DTPA solution. Due to a low natural richness of those soils in bioavailable metal forms, the ash application to fertilise light soil, despite a low content of copper and zinc in the post-burning ash waste, must be still considered beneficial. The use of barley, wheat and rapeseed straw ash at the rate exceeding 2 Mg×ha–1 _{resulted in a significant increase in the}

total content of copper and zinc and their forms available to plants.

Wazony z perforowanym dnem o powierzchni 0,05 m2 i g³êbokoœci 0,22 m, wype³niono gleb¹, jesieni¹ 2009 roku wkopano w poziom orno-próchniczny. Uwzglêd-niaj¹c przeciêtn¹ gêstoœæ gleby, masê warstwy ornej oraz parametry wazonów, na pocz¹tku kwietnia 2010 i 2011 roku zastosowano na wazon odpowiedni¹ iloœæ popio³u ze s³omy jêczmienia, pszenicy i rzepaku, zgodnie ze schematem doœwiadczenia. Glebê w wa-zonach wymieszano do g³êbokoœci oko³o 10 cm i utrzymywano bez roœlin. Próbki gleb z wazonów pobrano latem 2011 roku. Wartoœæ pH okreœlono me-tod¹ potencjometryczn¹ w roztworze KCl o stê¿eniu 1 mol·dm3_.

Ca³kowit¹ zawartoœæ metali okreœlono po minera-lizacji w mieszaninie kwasów HF i HClO₄ (Crock and Severson, 1980), natomiast ich formy dostêpne dla roœlin po ekstrakcji w roztworze DTPA (Lindsay and Norvell, 1978). Zawartoœæ metali w ekstraktach oznaczono metod¹ spektrometrii absorpcji atomowej aparatem Phillips PU 9100X. Wykorzystany w eks-perymencie materia³ glebowy pobrano z poziomu próchnicznego gleby p³owej typowej o sk³adzie gra-nulometrycznym piasku gliniastego drobnoziarniste-go, w którym frakcja piaskowa (2,0–0,05 mm) stano-wi³a 76,0%, frakcja py³owa (0,05–0,002 mm) – 22,0% oraz frakcja i³owa (<0,002 mm) – 2,0%. Na podsta-wie uziarnienia, badan¹ glebê sklasyfikowano do ka-tegorii agronomicznej gleby lekkiej. Zawartoœæ wê-gla organicznego wynosi³a 7,9 g×kg–1_{, azotu} ogólne-go 0,7 g×kg–1_{, przy stosunku C/N – 11,3. Uzyskane} wyniki opracowano statystycznie, wykonuj¹c anali-zê wariancji, stosownie do przyjêtego schematu do-œwiadczenia, a istotnoœæ ró¿nic pomiêdzy œrednimi wielkoœciami analizowanych cech szacowano testem Tukeya na poziomie istotnoœci p = 0,05. Do obliczeñ wykorzystano pakiet programów statystycznych FR – ANALWAR 5.2. Obliczono równie¿ wspó³czynni-ki korelacji prostej pomiêdzy dawk¹ popio³u ze s³o-my a zawartoœci¹ miedzi i cynku w glebie, pos³ugu-j¹c siê arkuszem kalkulacyjnym Microsoft Office Excel.

WYNIKI I DYSKUSJA

Gleba obiektu kontrolnego doœwiadczenia wazo-nowego charakteryzowa³a siê odczynem obojêtnym (pH 6,7 w 1M KCl). U¿yty w doœwiadczeniu popió³ ze s³omy jêczmienia, pszenicy i rzepaku mia³ odczyn alkaliczny, odpowiednio o wartoœci pH 10,0; 10,2 i 10,7. Ca³kowita zawartoœæ miedzi w popiele wynosi-³a odpowiednio: 31,3; 33,5; 39,0 mg Cu×kg–1 _oraz cynku 289, 265, 194 mg Zn×kg–1 _{– odpowiednio dla} popio³u ze s³omy jêczmienia, pszenicy i rzepaku. W tabeli 1 przedstawiono iloœci miedzi i cynku

wno-TABELA 1. Iloœci miedzi (Cu) i cynku (Zn) wnoszone jednora-zowo do gleby (0–10 cm) z popio³em ze s³omy

TABLE 1. Amount of copper (Cu) and zinc (Zn) introduced at a single rate with straw ash into soil (0–10 cm)

a k w a D u ³ o i p o p g M ( × ah–1₎ e t a r h s A y m o ³ s e z ³ ó i p o P h s a w a rt S ai n ei m z c ê j y el r a b pwshzeeantciy rrzaeppeasekeud u C Zn Cu Zn Cu Zn g ( × ah–1₎ 5 2 , 0 0 5 , 0 5 7 , 0 0 , 1 0 , 2 0 , 4 0 , 8 8 , 7 6 , 5 1 5 , 3 2 3 , 1 3 6 , 2 6 0 , 5 2 1 0 , 0 5 2 2 7 4 4 1 7 1 2 9 8 2 8 7 5 6 5 1 1 2 1 3 2 4 , 8 7 , 6 1 1 , 5 2 5 , 3 3 0 , 7 6 0 , 4 3 1 0 , 8 6 2 2 , 6 6 2 3 1 9 9 1 5 6 2 0 3 5 0 6 0 1 0 2 1 2 7 , 9 5 , 9 1 3 , 9 2 0 , 9 3 0 , 8 7 0 , 6 5 1 0 , 2 1 3 8 4 6 9 4 4 1 2 9 1 4 8 3 8 6 7 6 3 5 1 TABELA 2. pH w 1 M KCl w glebie nawo¿onej popio³em ze s³omy

TABLE 2. pH in 1 M KCl in the soil fertilised with straw ash a k w a D u ³ o i p o p g M ( × ah–1₎ e t a r h s A y m o ³ s e z ³ ó i p o P h s a w a rt S ai n ei m z c ê j y el r a b pwshzeeantciy rrzaeppeasekeud 0 5 2 , 0 0 5 , 0 5 7 , 0 0 , 1 0 , 2 0 , 4 0 , 8 7 , 6 8 , 6 8 , 6 8 , 6 9 , 6 0 , 7 2 , 7 1 , 8 7 , 6 9 , 6 9 , 6 9 , 6 0 , 7 1 , 7 4 , 7 0 , 8 7 , 6 9 , 6 0 , 7 0 , 7 0 , 7 1 , 7 6 , 7 0 , 8

szone do gleby w zale¿noœci od dawki popio³u. Wnie-sienie do gleby popio³u ze s³omy jêczmienia, pszenicy i rzepaku powodowa³o wzrost wartoœci pH wraz z za-stosowan¹ dawk¹ popio³u. Przy iloœci odpowiadaj¹cej 4,0 i 8,0 Mg×ha–1 _{suchego popio³u odczyn gleby by³} zasadowy (tab. 2). Zastosowanie popio³u ka¿dej z ro-œlin, powodowa³o alkalizacjê œrodowiska glebowego. Ca³kowita zawartoœæ miedzi w glebie nienawo¿o-nej popio³em wynios³a œrednio 4,4 mg Cu×kg–1 _(tab. 3). Istotny wzrost ca³kowitej zawartoœci Cu w glebie nawo¿onej popio³em w porównaniu z gleb¹ bez jego dodatku zaobserwowano po zastosowaniu dawki 1 Mg×ha–1_{. Wymieszanie gleby z popio³em w iloœciach} 2,0; 4,0 i 8,0 Mg×ha–1 _{powodowa³o istotny wzrost} ca³kowitej zawartoœci miedzi w glebie odpowiednio o: 1,17; 1,6 i 2,43 mg Cu×kg–1_{, to jest o 26,6; 36,4 i} 52,2% (tab. 3). Nie stwierdzono wp³ywu rodzaju bio-masy, z której uzyskano popió³ u¿yty w eksperymen-cie, na ca³kowit¹ zawartoœæ miedzi w glebie. W prze-prowadzonym doœwiadczeniu nie odnotowano istot-noœci wspó³dzia³ania zastosowanej dawki a rodzajem

popio³u na wielkoœæ tej cechy (tab. 3). Jednoczeœnie stwierdzono istotnie dodatni¹ korelacjê pomiêdzy wielkoœci¹ dawki popio³u ze s³omy zbó¿ i rzepaku a ca³kowit¹ zawartoœci¹ miedzi w glebie.

W przeprowadzonym doœwiadczeniu wazono-wym gleba z obiektu kontrolnego zawiera³a œred-nio 0,35 mg Cu×kg–1 _{przyswajalnej dla roœlin} mie-dzi (tab. 4). By³a to zawartoœæ nieznacznie mniej-sza od 0,4 mg×kg–1 _{jak¹ Karamanos i in. (2003)} okre-œlili za deficytow¹ dla prawid³owego wzrostu roœlin. Natomiast Lindsay i Norvell (1978) koncentracjê Cu_DTPA mniejsz¹ od 0,2 mg×kg–1 _{uznali za zawartoœæ} limituj¹c¹ prawid³owy rozwój roœlin. Wzrost iloœci miedzi w glebie wskutek zastosowania popio³u ze s³omy jêczmienia, pszenicy i rzepaku stwierdzono od dawki 2 Mg×ha–1_{. Istotny wzrost koncentracji} dostêp-nych form miedzi w glebie w odniesieniu do gleby wazonów kontrolnych wyniós³: 0,30; 0,43 i 0,53 mg Cu×kg–1_,

, to jest o 85,7, 122,0 i 151,0% odpowiednio dla dawki 2, 4 i 8 t×ha–1 _{wniesionego do gleby} popio-³u. Na podstawie analizy statystycznej wyników ba-dañ, stwierdzono istotnie dodatni¹ korelacjê pomiê-dzy koncentracj¹ przyswajalnej miedzi a iloœci¹ wno-szonego do gleby popio³u ze s³omy jêczmienia, psze-nicy i rzepaku. Popió³ ze spalania s³omy zbó¿ i rze-paku w podobny sposób wp³yn¹³ na wzrost zawarto-œci Cu_DTPA w glebie. Nie stwierdzono istotnych inte-rakcji pomiêdzy rodzajem a dawk¹ zastosowanego popio³u (tab. 4).

Ca³kowita zawartoœæ cynku w materiale glebowym wazonu kontrolnego wynosi³a 28,7 mg×kg–1_. Doda-tek do gleby popio³u ze s³omy w dawkach 2, 4 i 8 Mg×ha–1 _{spowodowa³ wyraŸny wzrost tego} pierwiast-ka odpowiednio o: 5,7; 7,8 i 10,7 mg Zn×kg–1_{, to jest} o 19,9; 27,2 i 37,3% w zestawieniu z obiektem kon-trolnym (tab. 5). Na podstawie uzyskanych wyników badañ nie odnotowano ró¿nic w ca³kowitej zawarto-œci cynku w zale¿nozawarto-œci od rodzaju zastosowanego popio³u. Zaobserwowano tendencjê do mniejszej za-wartoœci tego pierwiastka w glebie po zastosowaniu popio³u ze s³omy rzepaku w porównaniu do efektów stosowania popio³u ze s³omy jêczmienia i pszenicy. Wspó³czynniki korelacji, pomiêdzy ca³kowit¹ zawar-toœci¹ cynku a dawk¹ aplikowanego popio³u ze s³o-my, by³y istotnie dodatnie. Zawartoœæ cynku dostêp-nego dla roœlin (Zn_DTPA) w glebie obiektu kontrolne-go wynosi³a 1,42 mg×kg–1_{. Koncentracja Zn}

DTPA by³a wiêksza od zawartoœci deficytowej dla roœlin, tj. 0,5–0,8 mg×kg–1 _{(Lindsay and Norvell, 1978; Singh} et al., 1987; Sims and Johnson, 1991). Zastosowanie popio³u ze s³omy w dawkach 2, 4 i 8 Mg×ha–1 powo-dowa³o œrednio wzrost iloœci biodostêpnych form cyn-ku odpowiednio o: 0,73; 1,06 i 1,64 mg Zn×kg–1_{, to} jest o 51,4; 74,6 i 115,0% w porównaniu z gleb¹ bez dodatku popio³u. W wyniku wnoszenia do gleby po-pio³u ze s³omy rzepaku zaobserwowano istotnie mniejsz¹ zawartoœæ przyswajalnego cynku w porów-naniu do skutków aplikacji popio³u ze s³omy

pszeni-TABELA 3. Ca³kowita zawartoœæ miedzi (Cut) w glebie nawo¿o-nej popio³em ze s³omy (mg·kg–1₎

TABLE 3. Total content of copper (Cut) in the soil fertilised with straw ash (mg·kg–1₎ u ³ o i p o p a k w a D g M ( × ah–1_)(B) e t a r h s A ) A ( y m o ³ s e z ³ ó i p o P h s a w a rt S ŒMreedannai ai n ei m z c ê j y el r a b pwshzeeantciy rrzaeppeasekeud 0 5 2 , 0 0 5 , 0 5 7 , 0 0 , 1 0 , 2 0 , 4 0 , 8 4 , 4 5 , 4 7 , 4 8 , 4 1 , 5 8 , 5 2 , 6 8 , 6 4 , 4 3 , 4 6 , 4 8 , 4 0 , 5 4 , 5 0 , 6 9 , 6 4 , 4 5 , 4 6 , 4 0 , 5 1 , 5 5 , 5 8 , 5 8 , 6 0 4 , 4 3 4 , 4 3 6 , 4 8 8 , 4 7 0 , 5 7 5 , 5 0 0 , 6 3 8 , 6 n a e M ; ai n d e r Œ 5,29 5,17 5,21 5,22 R I N 0,05;LSD0.05 A– .rn;.B–0,55;AxB– .rn. k i n n y z c ³ ó p s W j e t s o r p ij c al e r o k ) 5 0 , 0 < p ( el p m i s f o t n ei ci ff e o C ) 5 0 . 0 < p ( n o it al e rr o c 9 3 9 , 0 0,975 0,968 0,965

Objaœnienia-Explanations: r.n. – ró¿nica nieistotna – non-significant dif-ference.

TABELA 4. ZawartoϾ przyswajalnych form miedzi (CuDTPA)

w glebie nawo¿onej popio³em ze s³omy (mg·kg–1₎

TABLE 4. Content of available forms of copper (CuDTPA) in the soil fertilised with straw ash (mg·kg–1₎

u ³ o i p o p a k w a D g M ( × ah–1_)(B) h s a w a rt S ) A ( y m o ³ s e z ³ ó i p o P h s a w a rt S ŒMreeadnnai ai n ei m z c ê j y el r a b pwshzeeantciy rrzaeppeasekeud 0 5 2 , 0 0 5 , 0 5 7 , 0 0 , 1 0 , 2 0 , 4 0 , 8 5 3 , 0 6 3 , 0 8 3 , 0 9 3 , 0 0 4 , 0 1 5 , 0 2 7 , 0 2 8 , 0 5 3 , 0 0 4 , 0 6 3 , 0 2 4 , 0 3 5 , 0 4 6 , 0 6 6 , 0 9 7 , 0 5 3 , 0 2 4 , 0 5 4 , 0 9 4 , 0 1 6 , 0 0 8 , 0 6 9 , 0 3 0 , 1 5 3 , 0 9 3 , 0 0 4 , 0 3 4 , 0 1 5 , 0 5 6 , 0 8 7 , 0 8 8 , 0 n a e M ; ai n d e r Œ 0,49 0,52 0,64 0,55 R I N 0,05;LSD0.05 A– .rn;.B–0,19;AxB– .rn. k i n n y z c ³ ó p s W j e t s o r p ij c al e r o k ) 5 0 , 0 < p ( f o t n ei ci ff e o C ismpel n o it al e rr o c (p<0.05) 5 6 9 , 0 0,903 0,899 0,934

Objaœnienia-Explanations: r.n. – ró¿nica nieistotna – non-significant dif-ference.

cy (tab. 6). Stwierdzono istotnie dodatnie wspó³czyn-niki korelacji pomiêdzy iloœci¹ wniesionego do gleby popio³u a zawartoœci¹ cynku dostêpnego dla roœlin.

Zastosowanie w nawo¿eniu gleb ró¿nego rodzaju popio³ów otrzymanych po spaleniu s³omy jêczmie-nia, pszenicy i rzepaku wydaje siê wci¹¿

racjonal-nym sposobem ich zagospodarowania (Kalembasa 2006; Piekarczyk i in. 2011a). Dodatek wysokich dawek popio³u do gleby spowodowa³ wzrost warto-œci pH z 6,7 do 8,1, co znajduje potwierdzenie w wynikach badañ innych autorów (Gibczyñska et al., 2009; Ohno and Erich, 1990). Zaobserwowano tak¿e istotny wzrost zasobnoœci gleby w miedŸ i cynk, w wyniku wniesienia do gleby popio³u ze s³omy zbó¿ i rzepaku w iloœci od 2 do 8 Mg·ha–1_{. Tendencja} wzro-stu zawartoœci miedzi i cynku w glebie, na skutek za-stosowanego popio³u, zale¿y g³ównie od jego dawki oraz sk³adu elementarnego (Olanders and Steenari, 1995; Piekarczyk et al., 2011b). Pomimo, i¿ iloœæ mie-dzi i cynku w odpadach paleniskowych jest relatyw-nie niska, to ich stosowarelatyw-nie z pewnoœci¹ nale¿y uznaæ za korzystne w aspekcie wzrostu zawartoœci form metali dostêpnych dla roœlin (Ohno and Erich, 1990; Park et al., 2005).

WNIOSKI

1. Popió³ ze spalania s³omy jêczmienia, pszenicy i rzepaku mo¿e byæ wykorzystany jako wartoœcio-wy nawóz, maj¹cy dzia³anie odkwaszaj¹ce oraz sta-nowi¹cy Ÿród³o dostêpnych dla roœlin form miedzi i cynku.

2. Zastosowanie popio³u ze s³omy zbó¿ i rzepaku w dawce przekraczaj¹cej 2 Mg×ha–1 _spowodowa³o

istotny wzrost ca³kowitej zawartoœci miedzi i cyn-ku w glebie oraz ich form dostêpnych dla roœlin. 3. Rodzaj zastosowanego popio³u w podobny sposób

wp³yn¹³ na odczyn oraz zawartoœæ miedzi i cynku w glebie.

PODZIÊKOWANIA

W pracy wykorzystano wyniki badañ finansowa-nych ze œrodków na naukê: N N310 083536

LITERATURA

Crock J.G., Severson R., 1980. Four reference soil and rock sam-ples for measuring element availability in the western energy regions. U.S. Geological Survey circular 841: 16.

Gibczyñska M., Meller E., Stankowski S., Prokopowicz A., 2009. Wp³yw popio³ów z wêgla brunatnego na sk³ad chemiczny gle-by lekkiej. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 538: 63–71. Herman J., Harasimowicz-Hermann G., 2005. Przydatnoœæ

po-pio³ów ze spalania biomasy do stosowania w rolnictwie i re-kultywacji gruntów. Zesz. Prob. Post Nauk Rol. 506: 189– 196.

James A.K., Thring R.W., Helle S., Ghuman H.S., 2012. Ash management review – aplications of biomass bottom ash.

Energies 5: 3856–3873.

Kalembasa D., 2006. Iloœæ i sk³ad chemiczny popio³u z biomasy roœlin energetycznych. Acta Agrophys. 7(4): 909–914.

TABELA 6. ZawartoϾ przyswajalnych form cynku (ZnDTPA) w

glebie nawo¿onej popio³em ze s³omy (mg·kg–1₎

TABLE 6. Content of bioavailable forms of zinc (ZnDTPA) in the soil fertilised with straw ash (mg·kg–1₎

Objaœnienia-Explanations: r.n. – ró¿nica nieistotna – non-significant difference. u ³ o i p o p a k w a D g M ( × ah–1₎ ) B ( h s a w a rt S ) A ( y m o ³ s e z ³ ó i p o P h s a w a rt S sP³oopmióy³ze ) A ( h s a w a rt S ai n ei m z c ê j y el r a b pwshzeeantciy rrzaeppeasekeud 0 5 2 , 0 0 5 , 0 5 7 , 0 0 , 1 0 , 2 0 , 4 0 , 8 2 4 , 1 0 8 , 1 0 9 , 1 9 9 , 1 0 3 , 2 7 4 , 2 9 9 , 2 0 3 , 3 2 4 , 1 9 4 , 1 5 6 , 1 0 8 , 1 6 8 , 1 6 0 , 2 6 4 , 2 9 4 , 3 2 4 , 1 3 5 , 1 7 6 , 1 6 4 , 1 4 7 , 1 2 9 , 1 9 9 , 1 8 3 , 2 2 4 , 1 1 6 , 1 4 7 , 1 5 7 , 1 7 9 , 1 5 1 , 2 8 4 , 2 6 0 , 3 n a e M ; ai n d e r Œ 2,27 2,03 1,76 2,02 R I N 0,05;LSD0.05 A–0,3;B–0,67;AxB– .rn. k i n n y z c ³ ó p s W j e t s o r p ij c al e r o k ) 5 0 , 0 < p ( f o t n ei ci ff e o C n o it al e rr o c el p m i s ) 5 0 . 0 < p ( 7 1 9 , 0 0,993 0,941 0,972

TABELA 5. Ca³kowita zawartoœæ cynku (Znt) w glebie

nawo¿o-nej popio³em ze s³omy (mg·kg–1₎

TABLE 5. Total content of zinc (Znt) in the soil fertilised with straw ash (mg·kg–1₎ u ³ o i p o p a k w a D g M ( × ah–1₎ ) B ( h s a w a rt S ) A ( y m o ³ s e z ³ ó i p o P h s a w a rt S ŒMreedannai ai n ei m z c ê j y el r a b pwshzeeantciy rrzaeppeasekeud 0 5 2 , 0 0 5 , 0 5 7 , 0 0 , 1 0 , 2 0 , 4 0 , 8 7 , 8 2 9 , 8 2 2 , 9 2 0 , 1 3 4 , 2 3 9 , 4 3 4 , 6 3 6 , 8 3 7 , 8 2 0 , 8 2 6 , 9 2 2 , 2 3 6 , 3 3 3 , 4 3 3 , 7 3 9 , 9 3 7 , 8 2 5 , 7 2 0 , 8 2 5 , 8 2 6 , 0 3 9 , 3 3 8 , 5 3 8 , 9 3 7 , 8 2 1 , 8 2 9 , 8 2 6 , 0 3 2 , 2 3 4 , 4 3 5 , 6 3 4 , 9 3 n a e M ; ai n d e r Œ 32,5 32,9 31,6 32,3 R I N 0,05;LSD0.05 A– .rn;.B–4.33;AxB– .rn. k i n n y z c ³ ó p s W j e t s o r p ij c al e r o k ) 5 0 , 0 < p ( f o t n ei ci ff e o C n o it al e rr o c el p m i s ) 5 0 . 0 < p ( 1 1 9 , 0 0,909 0,952 0,935

Objaœnienia-Explanations: r.n. – ró¿nica nieistotna – non-significant dif-ference.

Kalembasa S., Godlewska A., Wysokiñski A., 2008. Sk³ad che-miczny popio³ów z wêgla brunatnego i kamiennego w aspek-cie ich rolniczego zagospodarowania. Rocz. Glebozn. 59(2): 93–97.

Karamanos R.E., Goh T.B., Harapiak J.T., 2003. Determining wheat responses to copper in prairie soils. Can. J. Soil Sci. 83(2): 213–221.

Kowalczyk-Juœko A., 2009. Popió³ z ró¿nych roœlin energetycz-nych. Proceed. of ECOpole 3(1): 159–164.

Lindsay W., Norvell W., 1978. Development of a DTPA soil test for zinc, iron, manganese, copper. Soil Sci. Soc. J. 42: 421– 428.

Meller E., Bilenda E. 2012. Wp³yw popio³ów ze spalania bioma-sy na w³aœciwoœci fizykochemiczne gleb lekkich. Polit. Energ. 15(3): 287–292.

Ohno T., Erich M.S., 1990. Effect of wood ash application on soil pH and soil test nutrient levels. Agric. Ecosyst. Environ. 32: 223–239.

Olanders B., Steenari B.M., 1995. Characterization of ashes from wood and straw. Biomass Bioen. 8: 105–115.

Park B.B., Yanai R.D., Sahm J.M., Lee D.K., Abrahamson L.P., 2005. Wood Ash effects on plant and soil in a willow bioener-gy plantation. Biomass and Bioen. 28(4): 355–365. Pels J.R., Nie D.S., Kiel J.H.A., 2005. Utilization of ashes from

biomass combustion and gasification. Published at 14th

Euro-Streszczenie: Wykorzystanie popio³ów ze spalenia s³omy zbó¿ i rzepaku w nawo¿eniu gleb pozostaje jednym z alternatywnych

sposobów ich zagospodarowania. Dodatek wysokich dawek popio³u do gleby spowodowa³ wzrost wartoœci pH oraz wzrost ca³kowi-tej zawartoœci miedzi i cynku, a tak¿e form tych metali ekstrahowanych roztworem DTPA. Pomimo niskiej zawartoœci miedzi i cynku w odpadach paleniskowych ich zastosowanie w nawo¿eniu gleb lekkich nale¿y uznaæ za korzystne ze wzglêdu na nisk¹ naturaln¹ zasobnoœæ tych gleb w formy biodostêpne metali. Zastosowanie popio³u ze s³omy jêczmienia, pszenicy i rzepaku w dawce przekra-czaj¹cej 2 Mg×ha–1 _{spowodowa³o istotny wzrost ca³kowitej zawartoœci miedzi i cynku w glebie oraz ich form dostêpnych dla roœlin.}

S³owa kluczowe: popió³ ze s³omy, gleba lekka, miedŸ, cynk

pean Biomass Conference & Exhibition, Paris, France, 17–21 October 2005: 1–17.

Piekarczyk M., Kotwica K., Jaskulski D., 2011a. Sk³ad elemen-tarny popio³u ze s³omy i siana w aspekcie jego rolniczego wykorzystania. Acta Sci. Pol., Agricultura 10(2): 97–104. Piekarczyk M., Kotwica K., Jaskulski D., 2011b. Wp³yw

stoso-wania popio³u ze s³omy jêczmienia jarego na chemiczne w³a-œciwoœci gleby lekkiej. Fragm. Agron. 28(3): 91–99. Sims J.T., Johnson G.V., 1991. Micronutrient Soil Tests. [W:]

Mor-tvedt J.J., Cox F.R., Shuman L.M., Walch R.M. (eds) Micronu-trients in Agriculture, 2nd ed. Soil Science Society of America. Book series No. 4, Madison, Wisconsin, USA: 427–477. Singh J.P., Karamanos R.E., Stewart J.W.B., 1987. The zinc

fer-tility of Saskatchewan soils. Can. J. Soil Sci. 67: 103–116. W³aœniewski S., 2009. Wp³yw nawo¿enia popio³em lotnym

z wêgla kamiennego na wybrane w³aœciwoœci gleby piaszczy-stej i plonowanie owsa. Ochr. Œrod. Zas. Nat. 41: 479–488. Wrzosek J., Gworek B., 2010. Biomasa w energetyce

odnawial-nej. Ochr. Œrod. Zas. Nat. 43: 104–116.

Yeledhalli N.A., Prakash S.S., Ravi M.V., Narayanarao K., 2008. Long-term Effect of Fly Ash on Crop Yield and Soil Proper-ties. Karnataka J. Agric. Sci. 21(4): 507–512.

Received: March 1, 2013 Accepted: October 11, 2013