R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X X I X , N R 3, W A R S Z A W A 1978
A LO JZY K O W ALK O W SK I
W PŁY W W ŁAŚCIW O ŚCI GLEB OPAD OW OG LEJOW YCH
NA SY STEM Y K O RZENIOW E DRZEW OSTANÓW GRONDU N ISK IEG O W BIA Ł O W IE SK IM PA R K U NARODOW YM 1
Z akład G leb o zn a w stw a i N a w o żen ia In sty tu tu B ad aw czego L eśn ictw a , W a rsza w a -S ęk o cin
W STĘP
Do n a jb a rd zie j p ro d u k cy jn y ch siedlisk w B iałow ieskim P a rk u N aro dow ym należą gro n d y niskie z m ozaikam i b o gatych w rośliny naczynio we zespołów Querco-C arpinetum s ta ch yeto su m silvaticae oraz w lokal nych płaskich obniżeniach Q uerco-C arpinetum caricetosum pilosae, czę sto n a pog ran iczu Cariceto-remotae F ra xin etum . C h a ra k te ry sty c zn e dla ty ch w ielogatunkow ych i w ielo piętro w y ch drzew ostanów są silnie rozw i n ięte korzenie, do k ilk u n a stu m etró w długie, płożące się na pow ierzchni gleby. W skazuje to na w ysoką w ilgotność ty ch gleb, sk ąd in ąd zasobnych w m in e raln e sk ładniki odżywcze [Ю].
W spom niane cechy ty ch drzew ostanów i gleb b y ły głów ną przyczy ną w yko nan ia w lata ch 1971-1974 b ad ań nad rozm ieszczeniem korzeni drzew w g en etycznych poziom ach gleb opadow oglej owych.
OBIE K T I M ETO DY
Do b a d ań w y b ran o gleby: opadow oglejow ą typ ow ą (profil 1) i opa- dow oglejow ą b ru n a tn ą {10] (profil 2), w ytw orzone z p e ry g la cja ln ie spia- szczonych iłów w oddziale 370 B iałow ieskiego P a rk u Narodowego. W płaskim reliefie pow ierzch n i tego oddziału zaznaczają się m ikrom ozaiki łączących się obniżeń głębokości 10-40 cm, o ostro zarysow anych k ra w ę dziach. Od w iosny do zim y grom adzą się w nich w ody opadowe, p rze lew ające się okresow ym i ciekam i do opodal p ły n ącej rzek i O rłów ki. W glebach do głębokości 300 cm nie stw ierdzono w ody g ru n to w ej. S tag- nu jące w ody lokalnego pochodzenia opadowego, okresow o w y p ełn iające
1 P raca częściow o fin a n so w a n a przez K o m itet G leb o zn a w stw a i C h em ii R o l nej PA N .
p rzestrzen ie w olne w poziom ach glebow ych, są tu pow odem pow staw ania gleb opadow oglejow ych.
W d rzew ostanie dom inuje św ierk z dom ieszką osiki, dębu, g rab u, je sionu i sporadycznie lipy. Runo jest bogate, z g atu n k am i w yzn aczają cym i w ilgotny w a ria n t zbiorow iska Quer co-C ar pine t u m stachyeto sum silvaticae. We w spom nianych lo kalnych obniżeniach dom inuje dąb, je sion i g rab z dom ieszką św ierka, lipy i klonu. W ru n ie n ato m iast w y stę p u ją g a tu n k i zw iązku Alno-Padion i w ilgotnych w arian tó w grondo- w ych [10]. M ozaiki zbiorow isk ro ślin n ych h ig ro filn y ch i gleb opadow o g lejow ych w skazują na dom inującą rolę czynników w odno-p ow ietrznych w kształto w aniu ekologicznych w a ru n k ó w w zrostu korzeni.
S ystem y korzeniow e bad an o m etodą k a rto w a n ia w w ykopach długo ści 200 cm i głębokości 140 cm, sięgających do w ęglanow ej skały m a cierzystej. P o zaznaczeniu n a k a rto g ram ie zasięgów poziom ów g e n e ty cznych gleb naniesiono rozm ieszczenie korzeni k lasyfiku jąc je w edług
średnic: 0 < 1 ,O m m , 0 1-2 m m , 0 2-5 m m, 0 5-10 mm, 0 10-20
m m , 0 > 20 mm. Losowo, w trzech pow tórzeniach, p o brano z p rze k ro jów pionow ych b ry ły gleby 10 X 10X 10 cm z każdej w arstw y m iąższo ści 10 cm w celu u sta le n ia suchej m asy poszczególnych g ru p korzeni.
W łaściw ości gleb określono m etodam i sc h arak tery zo w an y m i w inn ej pub lik acji [7]. S kład chem iczny korzen i oznaczono po zm ineralizow aniu z H 2S 0 4 i H 20 2: N — m etodą K jeld ah la, К — m etodą fotopłom ieniow ą, P — m etodą m olibdenianow ą.
W Y N IK I B A D A N
W Ł A Ś C IW O Ś C I G L E B
Pom im o niew ielkich różnic wysokości w pro filach b ad anych gleb stw ierdzono isto tn e odrębności u ziarn ien ia i in n y ch cech fizycznych (tab. 1 i 2). P łaskie zrów nane pow ierzchnie z a jm u ją typow e gleby opadow o glejow e (profil 1) odpow iadające k ry te riu m К r a u s s a [8] oraz M ü c - k e n h a u s e n a i Z a k o s k a [9]. D w udzielna w arstw a glin y po k ry w o wej miąższości 18-20 cm zalega n a odw apnionych do 60-70 cm iłach poziom u B v tg , zaw ierającego pow yżej 60% części spław ialnych (tab. 1). W glinie pokryw ow ej w y tw o rzy ł się poziom A g b a rw y czarn ej do po pielatoszarej, o w ysokiej porow atości ogólnej w ynoszącej ponad 60%. Przechodzi on w szarozielony poziom g, rów nież silnie po ro w aty (tab. 2), w yraźnie wzbogacony w części szkieletow e leżące na ogół bezpośred nio na iłach poziom u B v t g . Na p o dstaw ie krzyw y ch k u m u lacy jn y ch uziarn ien ia [5] m ożna sądzić, że poziom g pow stał w cienkiej w arstw ie fluw ialn y ch osadów g ru b o ziarn isty ch , p rz y k ry ty c h glinam i lokalnego pochodzenia.
T a b e l a 1 U z ie m ie n ie b ad an y ch g le b opadow oglejow ych - G ra in s i z e o f th e p seu d o g le y s o i l s i n v e t i g a t e d
Nr p o le tk a , P l o t No. Poziom gene ty c z n y G e n e tic h o r iz o n G łębokość cm Sam pling d e p th cm C z ę ś c i s z k ie le to w e w % S k e le to n p a r t i c l e s , % C z ę ś c i z ie m is te w % F in e e a r t h p a r t i c l e s , % > 20 mm 2 0 -2 ЩШ 2-1 1 -0 ,5 0 ,5 - 0 ,2 5 0 ,2 5 - 0 ,1 mm 0 ,1 - 0 ,0 5 0 ,0 5 - 0 ,0 2 mm 0 ,0 2 - 0 ,0 0 5 pnm 0 ,0 0 5 - 0 ,0 0 2 £ 0 , 0 0 2 1 Ag 5 -1 0 0 0 , 2 0 , 3 9 17 35 7 9 10 5 8 e 15-20 2 ,4 0 ,5 0 ,8 5 17 19 1° 8 14 11 1б B vtg 30-40 0 0 0 4 9 20 7 3 12 15 30 B v tg 6 0-7 0 0 0 0 2 4 22 4 4 14 18 32 Cwg 8 0 -9 0 0 0 0 0 1 12 11 2 11 28 35 Cwg 110-120 0 0 0 2 2 11 2 5 16 26 35 Dwg 130-140 5 ,2 0 ,1 0 4 9 15 6 5 16 17 28 2 Ag 5 -10 0 0 ,2 0 4 11 30 7 6 10 10 22 g 15-20 0 0 0 2 13 23 5 6 14 12 25 B vtg 35-45 0 0 0 1 3 8 2 3 11 20 52 Cwg 7 0-80 0 0 0 0 1 10 3 4 1 0 . 23 49 Cwg 130-140 0 0 0 0 1 12 5 3 11 21 47 S y st em k o r z e n io w y d r z e w o sta n ó w w gr o n d zi e n is k im
W ażn iejsze w ła ś c iw o ś c i f iz y c z n e b ad anych g le b op ad o w o g lej owych More im p o rta n t p h y s i c a l p r o p e r t i e s o f th e p se u d o g le y s o i l s i n v e s t i g a t e d Hr p r o f i l u Poziomg en e ty c z n y G e n e tic h o riz o n G łębokość om w łaściw yC ię ż a r G/cm3 S p e c if io g r a v i t y G^cm^ C ię ż a r o b ję to ś c io w y g/с т З B u lk d e n s i t y g/cm** Maksymalna h i - g ro s k o p ijn o ś ć % P o ro w ato ść o g ó ln a %
Pojem ność wodna < W ater c a p a c i t y- %
Pojem ność po w ie tr z n a m i n im a ln a , % A lz c a p a o i t y , min« % P r o f i l e Ho. S am pling d e p th . cm Maximum h i g r o - s c o p i c i t y % T o t a l p o r o s i t y % k a p i l a r n a max c a p i l a r y polowa f i e l d b i o l o g i c z n i e n ie a k ty w n a b i o l o g i c a l l y i n a c t i v e 1 Ofh 0 -5 1,7 8 0 ,1 4 2 1 ,7 6 9 2 ,1 4 4 3 ,2 0 2 0 ,8 5 5 ,1 8 4 3 ,9 4 Ag 5-10 2 ,5 0 0 ,8 9 4 ,0 9 6 4 ,4 0 5 2 ,5 6 30,7 5 6 ,1 9 1 1 ,8 4 g 15-20 2 ,6 7 1 .1 4 4 ,8 3 5 7 ,3 0 4 3 ,6 0 2 6 ,0 3 9 ,3 6 1 3 ,7 0 B vtg 30-40 2 ,6 7 1,38 10 ,1 9 4 8 ,3 2 4 8 ,1 2 4 2 ,8 0 23 ,9 1 0 ,2 0 B vtg 60-70 2 ,7 8 1 ,3 4 12 ,2 0 51,81 4 4 ,5 8 4 0 ,4 9 2 7 ,7 9 7 ,2 3 Cwg 8 0 -9 0 2 ,7 8 1 ,5 7 9 ,9 3 4 3 ,1 7 4 2 ,8 7 37,15 2 6 ,5 0 0 ,3 0 Dwg 130-140 2 ,6 9 1 ,3 5 8 ,0 5 4 9 ,8 1 4 5 ,1 5 37,95 2 0 ,8 8 4 ,6 6 2 O lfh 0 -2 1 ,8 8 0 ,2 0 1 3,68 8 8 ,1 9 6 2 ,1 4 3 0 ,7 8 6 ,3 5 2 6 ,0 5 Ag 5 -1 0 2 ,5 2 0 ,9 0 8 ,9 0 6 4 ,2 9 5 8 ,1 3 4 8 ,8 3 1 3 ,6 2 fr, 16 g 15-20 2 ,5 9 0 ,9 6 7,0 1 6 2 ,9 3 5 4 ,0 0 39,81 1 1 ,4 4 8 ,8 5 B vtg ?5-45 2 ,6 7 1,28 1 2,79 5 2 ,0 5 5 1 ,8 3 4 0 ,4 0 2 7 ,8 3 0 ,2 2 Cwg 70-80 2 ,6 9 1 ,4 0 1 2 ,4 2 4 7 ,9 5 4 7 ,7 0 3 8 ,3 2 2 9 ,5 6 0 ,2 5 Cwg 130-140 2 ,6 1 1,46 10,1 4 4 3 ,6 8 4 3 ,4 3 3 1 ,6 4 2 5 ,1 7 0 ,2 5 k. K o w a lk o w s k i
System korzeniowy drzewostanów w grondzie niskim 49
Z u k ład u porow atości ogólnej, pojem ności w odnej k a p ila rn e j m aksy m aln ej i pojem ności p o w ie trz n ej m in im aln ej w p ro filu b ad an ej gleby (tab. 2) w nioskujem y, że poziom y B vtg , C w g i D w g typow ej gleby opa- dow oglejow ej po p ełn y m w ysyceniu w odą k a p ila rn ą p o d pierają w ody g ra w itacy jn e w poziom ach g i Ag. W okresach nasycenia wodą w pozio
m ach g i A g w iększych p o rach n iek a p ila rn y ch p rzeb ieg ają procesy
red u k c y jn e i u ru ch am ian ie tlen k ó w żelaza i m an gan u. W poziom ach B vtg, C w g i D w g w o kresach zim nych n a stę p u je odw apnienie, stw ie r dzone zresztą p rzez B l u m e g o [2] w podobnym środow isku glebow ym . R ów nolegle w zakw aszonym re d u k c y jn y m środow isku w obecności roz puszczalnych kw aśn ych su b sta n c ji organicznych, pochodzących z w a r stw y b u tw in y , p rzeb ieg ają lo k alne m igracje Fe i Mn. W rezu ltacie w po ziom ach ty ch p o w staje m arm urk o w ato ść. N atom iast w poziom ach A g i g w ody opadowe sta g n u ją ce p rzez dłuższe o k resy w ysycają całkow icie wolne p rze strz e n ie i pow odują w k w aśn y m środow isku znacznie in te n sy w niejsze procesy red u k c y jn e (tab. 3). W edług B l u m e g o [2] w tych w a ru n k a ch może w ystępow ać okresow e zaham ow anie biologicznego roz kład u ściółki, a organiczne k w asy i c h e la to ry d łużej d ziałają n a m ine raln e sk ład n ik i gleby.
W okresach silniejszego p a ro w a n ia wód zn ajd u jące się w roztw orach sk ładniki m in e raln e i o rganiczne w y trą c a ją się w poziom ie A g i g w po staci c z erw o n o b ru n atn y ch k o n k rec ji w ielkości 2-4 mm, c e m e n tu ją cych te poziom y w zw ięzłe skały. W te j fazie w poziom ie B v tg n a stę p u ją in ten sy w n e m igracje ro ztw o rów k u p ow ierzchni gleby. Ich sku tkiem
je s t zubożenie tego poziom u w M n [4] i Fe, ja k rów ież zm niejszenie ilości w ym iennego Ca, Mg i Na w sto su n k u do zaw artości ty ch skład ników w poziom ie C w g (tab. 4). Silne w ym ycie zasad, n ajw iększe w po ziom ach A g i g, i w ysycenie ty ch poziom ów jonam i w odorow ym i (tab. 4), a także w ystępow anie w n ich p ró ch n icy o sto sun kach C:N szerszych niż 10:1 i w y tw o rzen ie w a rstw y b u tw in y O fh są bezpośrednim i w skaź n ik am i d ziałan ia red ukcy jnego , sk u tk iem czego n a stę p u je zakw aszenie gleby h a m u jące biologiczne p rocesy p rzez okresow o stag n u jące wody.
Obok typow ych gleb opadow oglejow ych w m ikroobniżeniach w ytw o rzy ły się g leby opadow oglejow e b ru n a tn e (profil 2) o in n y m u ziar- n ieniu i inn ych w łaściw ościach w odno-pow ietrznych, podobnych do pe- losoli opadow oglejow ych w y różn ian ych p rze z M ü c k e n h a u s e n a [9] lub odm iany eutroficznej gleb opadow oglejow ych ciężkich opisanych przez U g g l ę i F e r c z y ń s k ą [12]. N ie w y stę p u je w nich w a rstw a gliny po k ry w ow ej, a iły są w w a rstw ac h pow ierzchniow ych do głębokości 10-25 cm w zbogacone w e fra k c je p iask u ze śladam i części szkieletow ych (tab. 1). Poziom B v tg jest nieznacznie wzbogacony w ił koloidalny w stosun ku do poziom u C w g (tab. 3) w ystęp ująceg o już od głębokości 60 cm.
T a b e l « 3 Chemiczne w ła śc iw o śc i badanych g le b opadowoglejowych
C hem ical p r o p e r t i e s o f th e p seudogley s o i l s i n v e s t i g a t e d Nr
p ro Poziomgene G łębokośćcm С N pH Fe F e2+ Fe CaC03
% f i l u P ro f i l e No. ty c z n y G e n etic
h o riz o n Sam plingd ep th cm % % C:N н 2о KCl mg/100 g o f s o i lm g/100 g gleby 1 Ofh 0-5 29,70 1,573 18,2 4 ,9 4,4 Ś1 1,6 1.6 0 Ag 5-10 3,82 0,2 4 8 15,4 4 ,3 3 ,3 23,9 7 ,5 31,4 0 g 15-20 1,49 0 ,1 2 7 11.7 4 ,9 3,7 3 6,0 2 ,0 3 8,0 0 Bvtg 30-40 0,4 5 0,058 7,8 5,6 4,6 29,5 1,6 31,1 0 Bvtg 60-70 0 ,4 3 0 ,0 4 2 10,3 6 ,4 5 ,3 34,8 3 ,0 37,8 0 Cwg 80-90 0,21 0,0 4 0 5 ,3 7 ,9 6 ,8 Ś1 0,1 0 ,1 0 Cwg 110-120' 0,1 9 0 ,0 3 7 5,1 8 ,2 7 ,0 Ś1 0,1 0 ,1 1 6 ,1 Dwg 130-140 0 ,7 2 0 ,0 6 8 10,6 7 ,6 6 ,9 Ś1 0,1 0 ,1 14,4 2 O lfh 0-5 22,82 1,430 15,9 5,1 4 ,3 5,4 6 ,6 12,0 0 ,8 Ag 5-10 5,00 0 ,3 9 7 13,2 5 ,0 3,9 27,9 6 ,7 34,6 0 g 15-20 2,28 0,181 12,6 5 ,7 4,5 14,8 1.8 21,6 0 Bvtg 35-45 0 ,2 7 0 ,0 4 2 6 ,8 5 ,8 4 ,4 30,9 1.5 32,4 0 Cwg 70-80 0,25 0 ,0 5 0 5 ,0 7 ,8 6 ,9 4 ,9 1 .3 6 ,2 0 Cwg 130-140 0,2 0 0 ,0 4 0 5,0 8 ,0 6 ,9 Ś1 Ś1 Ś1 2,6 18,2 T a b e l a 4 Flaykochem iozne w ła śc iw o ś c i 1 s k ła d k ationów wymiennych badanych g le b opadowoglejowych
P h y sio o -c h e m ic a l p r o p e r t i e s and th e c o m p o sitio n o f ex ch an g eab le c a t i o n s i n p seu d o g ley s o i l s i n v e s t i g a t e d Hr. p r o f i l u P r o f i l e No. Poziom G łębokość 3 Hh Ï V Hw Ca Mg II K INa gene ty c z n y G e n e tic h o riz o n .. om S am pling d e p th cm -me me % me m g/100 g o f s o i lmg/100 g g le b y 1 Ofh 0 -5 50,80 15,60 66,4 0 7 6 ,5 3 ,1 6 800 52,0 9 4 ,0 7 ,5 Ag 5-10 4 ,8 0 13,05 17,85 2 6 ,9 6 ,3 0 64 7 ,6 1 1 ,3 1 .9 g 15-20 16,50 10,50 17,00 3 8 ,2 8 ,2 9 74 12,8 9 .6 1 .9 B vtg 30-40 19,90 3 ,3 7 23 ,2 7 8 5 ,5 0 ,8 8 435 7 8 ,0 2 2 ,5 5 ,4 B vtg 60-70 2 6,60 1,35 27,95 9 5 ,2 0 570 92 ,0 2 4 ,5 6 ,8 Cwg 80-90 - 0 ,3 0 - - 0 2600 222,0 2 5 ,2 35,6 Cwg 110-120 - 0 ,4 1 - - 0 2350 192,0 2 4 ,4 30,2 Dwg 130-140 - 0 ,7 5 - - 0 2470 200,0 2 1 ,2 21 ,8 2 O lfh 0 -2 21,00 12,30 33,30 63,1 0 ,9 2 800 7 8 ,0 5 6 ,0 7 ,5 Ag 5-Ю 15,30 1 1,40 26,70 5 7 ,3 2,11 640 6 8 ,0 2 3 ,4 5 ,4 g 15-20 14,80 4 ,7 2 19,52 7 5 ,8 0,21 2350 200,0 2 0 ,0 5 ,4 B vtg 35-45 21,50 2 ,6 2 24,12 8 8 ,8 0 ,4 9 2470 260,0 9 0 ,0 8 ,6 Cwg 70-80 - 0 ,4 5 - - 0 2350 200,0 8 7 ,0 19,6 Cwg 130-140 ** 0 ,1 5 — — 0 2830 222,0 9 2 ,0
Spiaszczona w a rstw a z poziom am i A g i g m a porow atość ogólną ponad 60%, jed n ak pojem ność w odna k a p ila rn a m ak sy m aln a jest podobnie w y soka ja k w glebie p ro filu 1. W artość tej pojem ności w odnej, p raw ie rów na porow atości ogólnej w poziom ach Bvtg, B v i Cw g (tab. 2), w
ska-System korzeniowy drzewostanów w grondzie niskim 51
żuje, że w ody opadow e rów nież i w tej glebie nie mogą p rze n ik ać w głąb. S ta g n u ją one w w a rstw ie spiaszczonej, n ag rom adzając się w obniżeniach i tw orząc okresow e o tw a rte lu s tra wód. Przechodzące do ro ztw oru sk ład n ik i organiczne i m in e raln e są częściow o w ynoszone poza środow isko glebow e przez pow ierzchniow o odpływ ające wody. W aru n k i red u k cy jn e, w ym yw anie zasad i h u m ifik acja, są w zasadzie podobne do gleb opado w oglejow ych typow ych. N iem niej w iększa w ilgotność gleby opadow o- glejow ej b ru n a tn e j p rzy czyniła się do aku m u lacji znacznych ilości sub sta n c ji organicznych w poziom ach A g i g, aczkolw iek w w arstw ie nad kład u organicznego ty p u hig rom o der su b stan cja organiczna zazw yczaj jest lepiej ro zk ład ana w zw iązku z jej w yższym w ysyceniem zasadam i (tab. 4).
C H A R A K T E R Y S T Y K A SY S T E M Ó W K O R Z E N IO W Y C H
Ju ż w stęp n y w gląd w stosun k i ilościow e system ów korzeniow ych (tab. 5, rys. 1 i 2) w skazu je na po nad trz y k ro tn ie w iększą ich sum ę ogólną w glebie opadow oglejow ej b ru n a tn e j niż w glebie opadow ogle jowe j typow ej. W glebie opadow oglejow ej b ru n a tn e j system korzenio w y sięga m aksym alnie do głębokości 100 cm, a ponad 94% m asy ko rze ni, w tym 38% liczby korzeni chłonnych, zn a jd u je się w w arstw ie
12-14-centym etrow ej. N atom iast w glebie opadow oglejow ej w łaściw ej około 63% m asy korzeni, w tym 61% liczby korzeni chłonnych, w y stę p uje w w arstw ie 130-centym etrow ej. Choć śred n ia m asa korzen i o śre d nicy m niejszej niż 2 m m jest w obu glebach podobna, to jed n ak w gle bie opadow oglejow ej b ru n a tn e j korzenie g rube przew ażają bezpośred nio pod lub na pow ierzchni gleby m in e raln e j w nadkładzie organicznym . N atom iast w glebie opadow oglejow ej typow ej korzenie drzew są słabiej rozw inięte, liczniejsze jed n ak i b ard ziej skoncentrow an e w górnej czę ści p ro filu w poziom ach Ofh i Ag. J e st to sk u tek nie sp rzy jający ch w a
ru n k ó w w od no-pow ietrznych i fizykochem icznych w poziom ach g
i B v t g . J u ż od poziom u g w głąb gleby opadow oglejow ej typow ej p rz y pada poniżej 1 k orzenia na 1 dm 2 (tab. 6, rys. 1). N atom iast w glebie opadow oglejow ej b ru n a tn e j jeszcze w poziom ie B v tg zn a jd u je się pow y żej 1 korzenia na 1 dm 2 (rys. 2). Je d n ą z przyczyn ty ch różnic jest b rak w m ikroobniżeniach św ierk a posiadającego bardzo p ły tk i system k orze niowy. In n ą c h a ra k te ry sty c z n ą cechą jest n ieregularno ść rozm ieszcze nia korzeni w poziom ach B v tg bad an y ch gleb, zazw yczaj w ystępujących w szczelinach m iędzy a g reg atam i glebow ym i o pow ierzchniach w ybie lonych przez procesy red u k c y jn e.
A naliza składu chem icznego (tab. 7) w ykazała, że najbogatsze w azot są korzenie w poziom ach Ofh i Ag, zasobnych w su b stan cje organiczne.
? a b 9 1 a 5 H*:5a k o rz e n i w edług k l a s g ru b o ś c i w gram ach na 1 dcm^ g le b y
B u lk o f r o o t s a c c o r d in g to t h e i r th ic k n e e s c l a s s e s i n gram s p e r 1 dcm^ o f s o i l G łęboKość z a l e g a n i a w arstw H o riz o n d e p th < 1 PTffl 1-2 mm 2 -5 5-10 mm 10-20 mm > 20 mm Suma Sum P r o f i l n r 1 P r o f i l e No. 1 2 ,5 - 0 0 ,1 3 5 0 ,1 3 3 0 ,1 1 4 0 ,1 9 0 0 0 0 ,6 2 7 0 -1 0 0 ,2 4 4 0 ,1 7 8 0 ,3 5 0 0 ,6 8 5 0 ,9 2 5 0 2 ,3 8 0 10-20 0 ,0 1 8 0 0 ,0 3 2 0 0 0 0 ,0 4 9 20-30 0 ,0 0 3 0 0 ,0 6 5 0 ,2 9 7 0 0 0 ,3 6 5 30-40 0 ,0 1 3 0 ,0 1 9 0 ,0 4 2 0 0 0 0 ,0 7 4 40-50 0 ,0 1 3 0 ,0 0 6 0 ,0 0 7 0 0 0 0 ,2 0 7 50-60 0 ,0 1 7 0 0 ,3 5 0 0 0 0 0 ,3 6 7 60-70 0 ,0 0 8 0 ,0 0 9 0 ,0 4 9 0 0 0 0 ,0 6 5 7 0-80 0 ,0 0 7 0 ,0 0 4 0 ,0 5 2 0 0 0 0 ,0 6 3 8 0 -9 0 0 ,0 0 4 0 ,0 0 4 0 0 с 0 0 ,0 0 8 90-100 0,011 0 ,0 4 5 0 ,0 3 5 0 0 0 0 ,0 9 0 100-110 0,006 0 ,0 3 2 0 0 0 0 0 ,0 3 2 110-120 0 ,0 0 7 0,026 0 0 0 0 0 ,0 3 3 120-130 0 ,0 0 9 0 ,0 2 8 0 0 0 0 0 ,0 3 7 £ 0 ,5 4 4 0 ,6 6 9 1 ,0 9 9 1 ,1 7 2 0 ,9 2 5 0 4 ,4 0 9 X 0 ,0 4 1 0 ,0 5 0 0 ,0 8 3 0 ,0 8 8 0 ,0 7 0 0 0 ,3 3 3 P r o f i l n r 2 P r o f i l e Ko. 2 2 ,5 - 0 0 ,2 2 4 0 ,1 0 7 0 ,8 1 1 1 ,4 6 5 3 ,5 8 5 6 ,0 1 2 12,204 0 -1 0 0,2 4 1 0 , 1 36 0 ,3 1 3 0 ,1 2 5 0 0 0 ,8 1 5 10-20 0 ,0 4 7 0 ,0 6 5 0 0 0 0 0 ,1 1 5 2 0-30 0 ,0 1 9 0 ,0 1 4 0 ,0 2 b 0 0 0 0 ,0 5 9 30-40 0 ,0 0 4 0 ,0 2 7 0 0 ,1 4 0 0 0 0 ,1 7 2 4 0-50 0 ,0 1 2 0 ,0 2 4 0 ,1 3 5 0 0 0 0 ,1 7 1 5 0-60 0 ,0 0 9 С ,031 0 0 ,1 2 3 0 0 0 ,1 5 3 60-70 0 ,0 3 5 0 ,0 1 7 0 ,0 4 1 0 0 0 0 ,0 9 3 70-8 0 0 ,0 0 5 0 ,0 0 7 0 0 0 0 0 ,0 1 2 8 0 -9 0 0 ,0 1 4 0 ,0 6 0 0 0 0 0 0 ,0 7 4 90-100 0 ,0 1 4 0 0 0 0 0 0 ,0 1 4 100-110 0 0 0 0 0 0 0 110-120 0 0 0 0 0 0 0 120-130 0 0 0 0 0 0 0 £ 0 ,6 2 4 0,4 9 1 1,3 2 5 1 ,8 7 7 3,535 6 ,0 1 2 13,9 1 5 X 0 ,0 4 7 0 ,0 3 7 0 ,1 0 0 0 ,1 4 1 0 ,2 7 4 0 ,4 7 9 1 ,0 7 5
O. Ü. b e i а о Masa k o r z e n i w g ru p a c h ś r e d n io w p r o f i l a c h badanych g le b W eight o f r o o t s i n p a r t i c u l a r g ro u p s o f d ia m e te r s i n o u tc ro p s o f th e s o i l u n d e r stu d y Nr p ro f i l u G łębokość c a O dpowiada- Ś re d n io e k o r z e n i - mm - R oot d ia m e te r , mm
I
j t |0£ p o zio my gene - ty c z n e < 1 ,0 1- 2 2--5 5--10 10--20 >’ 20 * O ut c ro p No. Depth cm C o rre sp o n d in g 1 g en e t i c h o riz o n 2 % G % б % £ % в % £ % в % 1 2 y ■ .1 ' ■ 5 b -1 ö ài 11 - 12 " 11' ' i 4 тгп 1b 4 7 0 -1 0 0 1 ,O fh ,P 0, S3 1 ,0 9 0 ,4 9 4 ,1 2 2 ,6 2 2 2 ,0 3 3 ,0 9 2 5 ,9 9 1.21 1 0 ,1 8 0 0 7 .8 7 6 6 ,1 9 10-20 P 0,C2 o , 17 0 ,3 3 2 ,7 7 0 ,7 4 6 ,2 2 2 ,3 0 1 9 ,3 4 0 0 0 0 3 ,0 9 2 5 ,9 9 20-30 P i 0 0 ,0 2 0 ,1 7 0 0 0 ,0 6 0 ,5 0 0 0 0 0 0 ,0 8 0 ,6 7 30-40 P ,3 v tg i0 0 0 ,0 5 0 ,4 2 0 ,0 7 0 ,5 9 0 0 0 0 0 0 0 ,1 2 1,01 40-50 B vlg 0 о 0 ,0 1 0 ,0 8 0 ,0 3 0 ,2 5 0 0 0 0 0 0 0 ,0 4 0 ,3 4 50-60 B vtg 0 0 0 0 0 0 0 ,2 2 1 ,8 5 0 0 0 0 0 ,2 2 1 ,8 5 6 0 -7 0 Bvg 0 0 0 0 0 ,1 5 1,2 6 0 0 0 0 0 0 0 ,1 5 1 ,2 6 70-80 Bvg 0 0 0 ,0 3 0 .2 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ,0 3 0 ,2 5 8 0 -9 0 Evg 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 90-100 B v g ,Сg 0 0 0 0 0 ,0 7 0 ,5 9 0 0 0 0 0 0 0 ,0 7 0 ,5 9 100-110 Cg 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 110-120 Cg 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 с 0 0 1 2 0 - 1 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3 0 - 1 4 0 0 0 0 0 0 , 2 2 1 .85 0 0 0 0 0 0 0 , 2 2 1 ,8 5 1 4 0 - 1 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - 1 5 0 1 1 , 8 9 1 0 0 СЛ CO S y st em k o r z e n io w y d r z e w o sta n ó w w gr on d zi a n ia ’û mRys. 1. R o zm ieszczen ie sy stem ó w k o rzen io w y ch d rzew zesp ołu Q u e r c o - C a r p i n e tu m
s t a c h y e t o s u m s i lv a t ic a e w g le b ie op ad o w o g lejo w ej typ ow ej
ś r e d n ic e k o r z e n i: 1 — < 1,0 m m , 2 — 1,0-2,0 m m , 3 — 2,0-5,0 m m , 4 — 5,0-10,0 m m , 5 — 10,0-20,0 m m ,
6 — > 20,0 m m
D istrib u tion of tree root sy stem s of th e Q u e r c o - C a r p i n e tu m s t a c h y e t o s u m
s i l v a t ic a e a sso cia tio n in a ty p ica l p su ed o g ley soil
R o o t d ia m e t e r : 1 — < 1.0 m m , 2 — 1.0-2.0 m m , 3 — 2.0-5.0 m m , 4 — 5.0-10.0 m m , 5 — 10.0-20.0 m m ,
в — > 20.0 m m
R ys. 2. R ozm ieszczen ie sy stem ó w k o rzen io w y ch drzew zesp ołu Q u e r c o - C a r p i n e tu m
c a r i c e s to s u m pilosae w g le b ie op ad o w o g lejo w ej b runatnej
o z n a c z e n ia j a k w r y s . 1
D istrib u tion of tree root sy stem s of th e Q u e r c o - C a r p i n e t u m c a r i c e to s u m pilosae a sso cia tio n in brow n p seu d o g ley soil
System korzeniowy drzewostanów w grondzie niskim 55 T a b e l e 7 Z a w a rto ść a z o t u , p o ta s u i f o s f o r u w s u c h e j m asie k o r z e n i w p r o f i l u glebowym N i tr o g e n , p o ta ss iu m an d p h o sp h o ru s c o n c e n t r a t i o n i n d ry m a t t e r o f r o o t s i n th e s o i l p r o f i l e Nr p r o f i l u P r o f i l e No. G łęb o k o ść p o b ra n ia p r ó b k i , cm S am p lin g d e p th , cm H % К % p % 1 5 -0 1 ,3 2 0 ,3 0 0 ,1 2 0 -1 0 1 ,0 2 0 ,3 9 0 ,0 9 1 0 -2 0 0 ,4 1 n«o« n .o « 2 0 -3 0 0 ,4 4 0 ,2 8 ś l a d y 3 0 -4 0 0 ,6 0 n .o * 0 ,2 0 4 0-5 0 0 ,5 5 0 ,2 0 0 ,0 4 50-60 0 ,4 1 0 ,2 8 0 ,0 3 6 0 -7 0 0 ,6 3 1 ,0 3 0#16 7 0 -8 0 0 ,3 3 0 ,3 9 0 ,0 5 8 0 -9 0 0 ,2 8 n . o . n . o . 9 0-1 0 0 0 ,5 8 1 ,4 0 0 ,2 2 1 0 0-110 0 ,6 0 2 ,3 5 0 ,2 6 110-120 0 ,6 3 1 ,6 5 0 ,3 9 1 2 0-130 0 ,4 7 2 ,6 2 0 ,3 7 « 5 -0 . 1 ,1 5 0 ,9 2 0 ,1 3 0 -1 0 1 ,21 0 ,9 2 0 ,1 0 1 0 -2 0 0 ,8 2 0 ,6 3 0 ,1 5 2 0 -3 0 0 ,7 1 ' 0 ,3 0 0 ,1 0 3 0 -4 0 0 ,3 6 0 ,7 3 0 ,0 5 4 0 -5 0 0 ,4 4 0 ,6 9 0 ,0 6 5 0 -6 0 0 ,3 8 0 ,2 8 0 ,0 3 6 0 -7 0 0 ,5 1 2 ,9 5 0 ,3 5 7 0 -8 0 0 ,2 1 n .o « n .o » 8 0 -9 0 0 ,3 0 0 ,4 6 0 ,1 1 90-1 0 0 0 ,3 7 n .o * n .ö «
Z aw artość p o tasu i fosforu jest n ato m iast niska. W korzeniach się g a ją cych głębiej zaw artość azotu m aleje od 2 do 4 razy w stosunku do z n a j d u jący ch się w poziom ach O fh i Ag. Z aw artość p otasu i fosforu w korze niach je s t z kolei w poziom ach Cw g bardzo w ysoka, potasu 3-8 -k ro tn ie, a fosforu 2 -3 -k ro tn ie w yższa niż w k orzeniach z poziom ów Ofh i Ag. Zróż nicow any skład chem iczny b a d an y ch k orzeni w pionie p ro filu je s t zw ią zany p rzed e w szystkim z dostępnością poszczególnych p ierw iastk ó w w poziom ach genetycznych. Fosfor n ależy w praw dzie do składników
tru d n o rozpuszczalnych, w edług jed n a k d an y ch B l a c k a [1] istn ieją odw rotne współzależności m iędzy zaw artością w glebach fosforu a ilo ścią opadów . W edług B l u m e g o [2] w poziom ach opadow oglejow ych
fosfor jest u w stecznian y w plam ach i k o n k recjach rdzaw ych. Ł atw o
w y m yw an y z gleb jest potas, w w a ru n k a c h złej a e ra c ji m aleje jego
dostępność dla roślin. i
PO D SU M O W A N IE I W N IO SK I
Ekologiczne n a stę p stw a w y stęp o w ania poziom ów opadow oglejow ych w glebach odzw ierciedlają się w składzie chem icznym po w ietrza glebo
wego, k tó re w ty ch w a rstw ac h m a m ało tle n u i n ad m iar C 0 2. O gra nicza to w zrost ko rzeni drzew , pow odując isto tne przek ształcen ia ich p o k ro ju i zasięgu [2, 9, 11]. Miąższość gleby, w k tó re j istn ieją w a ru n k i rozw oju korzeni, zależy od głębokości zalegania poziom u tru d n o p rzep u szczalnego, podpierającego g raw ita cy jn e w ody pochodzenia opadowego. W iadomo, że w p rzy p a d k u sk ra jn ie p ły tk ieg o poziom u opadow oglejow e- go korzenie d rzew ro zw ijają się w w arstw ie b u tw in y nad glebą m in e ra ln ą lu b w p rzy p a d k u b ra k u n ad k ład u organicznego płożą się bezpo śred n io n a pow ierzchni gleby [7, 8]. P od w pływ em bardzo p ły tk ieg o w y stępow an ia okresow ych wód sta g n u ją cy c h lub ich po jaw ian ia się na pow ierzchni n a stę p u je ograniczenie zasięgu system ów korzeniow ych w glebach, bez w zględu na g a tu n e k drzew a. W pływ a to oczywiście na skład chem iczny korzeni.
W przeciw ieństw ie do opadow oglejow ych gleb opisanych przez K o n e c k ą-B e 1 1 e y i w spółautorów [3] oraz B l u m e g o [2] w bad an y ch glebach o stosunkow o niskim ciężarze objętościow ym poziom ów B v tg i C w g (od 1,28 do 1,57) p rzyczyną stag n o w an ia w ód jest k a p ila rn a p o jem ność w odna dochodząca do 100% ogólnej porow atości i sk ra jn ie m ała po w ie trz n a pojem ność m in im alna w ynosząca od 0,30 do 0,20%. Wobec b a r dzo słabo nachylonego reliefu i w ytw orzonej m ozaiki m ikrow głębień już niew ielkie ilości opadów pow odują typow ą dla gleb opadow oglejow ych stag nop rzem yw n ą gospodarkę w odną ze sk ra jn y m i stan am i wilgotności. P rocesy p rzem y w an ia w głębnego są stosunkow o niew ielkie, co w idoczne jest w m ały m w zbogaceniu poziom ów B v tg w ił koloidalny. Pom im o te go w lo k aln y m zasięgu ty ch poziom ów p o w staje m arm urkow atość, sięga jąca do w ęglanow ych poziom ów. P ow ierzchniow e wody odprow adzają z ty ch gleb rozpuszczone su b stan cje m in e raln e i organiczne. W czasie okresow ych procesów red u k c y jn y ch n a stę p u je zakw aszanie i zubożanie zasadow ych skład nik ó w w poziom ach glebow ych z n a jd u jący ch się w za sięgu procesów glejow ych, co się odzw ierciedla w ilości i jakości ko rzeni drzew . Z nan a w spółzależność m iędzy liczbą korzeni chłonnych
System korzeniowy drzewostanów w grondzie niskim 57
o śred n icy < 1 m m a stopniem w ysycenia g leby k atio n am i zasadow ym i [6] w b ad any ch glebach potw ierd za się jed y n ie częściowo. W siln iej w y- syconych zasadam i poziom ach Ofh z n a jd u ją się m ianow icie najw iększe ilości ty ch korzeni. W rozproszeniu w y stę p u ją one w sm ugach i p la m ach m arm u rk o w ato ści w poziom ach B v t g oraz C w g i Dwg, o stopniu w ysycenia zasadam i w yższym od 85%. W ty m o sta tn im p rzy p ad k u sprzeczność jest pozorna, gdyż m a te ria ł glebow y w e w n ątrz sm ug m a r m u rkow ato ści jest zazw yczaj odw apniony i b ard ziej zakw aszony od o ta czającego środow iska.
P rzed staw io n e w yniki b ad a ń pozw alają sprecyzow ać następ u jące w nioski:
1. W glebach opadow oglejow ych w ytw orzonych z p ery g la cja ln ie pły tk o spieszczonych iłów w te re n a c h p łask ich już niew ielk a ilość opa dów może pow odow ać inten sy w n e p rocesy red u k cy jn e. Są one u w a ru n kow ane b ard zo p ły tk im zaleganiem poziom u bogatego w części spław ial- ne, o niskim ciężarze objętościow ym i pojem ności w odnej k a p ila rn e j zbliżającej się do porow atości ogólnej. Poziom te n po d p iera w ody g raw i ta c y jn e w spiaszczonej pokryw ie.
2. W ystępu jące często sk ra jn e sta n y w ilgotności gleby zubożyły po ziom y A g i g w sk ładn iki pokarm ow e, spow odow ały częściowe ich w y m ycie lub uw stecznienie, ogólne zakw aszenie, okresow e zaham ow ania biologicznego rozkład u ściółki z w y tw o rzen iem organicznego n a k ład u ty p u higrom oder. W aru n k i tak ie d e te rm in u ją ilościow y i jakościow y skład korzen i niezależnie od g a tu n k u drzew .
3. W glebie opadow oglejow ej typow ej, z b ardzo p ły tk o w y stę p u ją cym poziom em g, do głębokości 12-15 cm k o n c e n tru je się około 63% całkow itej m asy korzen i i p onad 62% korzeni chłonnych, a w glebie opadow oglejow ej b ru n a tn e j — 94% całkow itej m asy i 38% liczby chłon nych korzeni, z tego po n ad połow a m asy i liczby korzeni ch łonnych w poziom ach O f h . W poziom ie Ofh i na pow ierzchni gleb opadow ogle jow ych b ru n a tn y c h d o m inu ją płożące się korzenie grubsze.
4. N ajbogatsze w azot są ko rzen ie w poziom ach Ofh i Ag, zasob ny ch w su b stan cje organiczne, niskie jest n ato m iast w ty ch korzeniach stężenie p o tasu i fosforu. W m in e raln y c h poziom ach stężenie azotu w korzen iach m ale je z głębokością 2 -4 -k ro tn ie , w zrasta stężenie potasu 3 -8 -k ro tn ie, a fosforu 2 -3 -k ro tn ie w poziom ach C w g .
L IT E R A T U R A
[1] B l a c k C. A.: S o il-p la n t rela tio n sh ip . II Ed. N e w Y ork 1968.
[2] B l u m e H. P.: S ta u w a sserb ö d en . A bh. d. U n iv. H oh en h eim . Bd. 42. S tu ttg a rt 1968.
K r ó l o w a H. , Ł a k o m i e ć I., K o b y l i ń s k a J.: W p ły w p rocesu od gór nego o g lejen ia na k sz ta łto w a n ie się g leb w y tw o rzo n y ch z g lin y zw a ło w ej. Rocz. gleb ozn . 21, 1970, 1, 21-50.
[4] K o w a l k o w s k i A. , N o w a k G.: O gólne zasoby m an gan u w n iek tó ry ch gleb a ch leśn y ch i u p raw n ych . R ocz. W SR w P oznaniu. 29, 1965, 141-149. [5] K o w a l k o w s k i A., S t a s z e w s k i T.: W stęp n e w y n ik i badań nad m e
tod yk ą ok reśla n ia jed n orod n ości sk a ł m acierzystych g leb poch od zen ia lo d o w cow ego. Rocz. glebozn. 15, 1965, 1, 21-36.
[6] K o w a l k o w s k i A. , H o f f m a n n M., F e c k o D.: R ozw ój sy stem u k orze n io w eg o w iśn i w g leb a ch p łow ych op a d o w o g lejo w y ch przy różn ych sy stem a ch
u praw y. Rocz. glebozn. 24, 1973, 2, 299-315.
[7] K o w a l k o w s k i A., K r ó l M.: W p ływ w o d n o -p o w ietrzn y ch w a ru n k ó w w k a - ten ie le sso w y c h g leb na sy stem y k o rzen io w e d rzew ostan u jod łow ego. Rocz. glebozn. 19, 1978, 3, 27-44.
[8] K r a u s s G., H ä r t e l F., M ü l l e r K. , G ä r t n e r G., S c h a n z H.: S ta n d o rtsg em ä sse D u rch fü h ru n g der A bkehr von der F ic h te n w ir tsc h a ft im nord- w a stsä ch sisch en N ied erlan d . Thar. Forst. Jb. 90, 1939, 7/9, 481-574.
[9] M ü c k e n h a u s e n E., Z a k o s e k H.: D as B od en w asser. N otizbl. d. H ess. L a n d esa m tes f. B od en forsch , zu W iesb ad en 89, 1961, 400-414.
[10] P r u s i n к i e w i с z Z., K o w a l k o w s k i A.: S tu d ia gleb o zn a w cze w B ia ło w ie sk im P arku N arodow ym . Rocz. glebozn. 15, 1964, 2, 161-304.
[ 1 1 ] T ö l l e H.: D u rch w u rzelu n g sv erh ä ltn isse m ittela lter K iefern b estän d e. A rch. F orstw es. 16, 1967, 6/9, 775-779.
[12] U g g l a H. , F e r c z y ń s k a Z.: S tu d ia nad w ła śc iw o śc ia m i g leb o p a d o w o g le jow ych pod la sa m i liśc ia sty m i w teren ach fa listy c h P ojezierza M azurskiego. Rocz. glebozn. 26, 1975, 1, 3-26. А . К О В А Л Ь К О В С К И ВЛИ Я НИ Е СВОЙСТВ ПСЕВДОГЛЕЕВЫ Х ПО ЧВ Н А К О РН ЕВ У Ю СИСТЕМУ В Л А Ж Н Ы Х Г РА Б О В Ы Х ЛЕСОВ В БЕ Л О В Е Ж С К О М ЗА П О В ЕД Н И К Е О тделение почвоведени я и удобрен и я, И сследов ательский институт лесоводства, В арш ава-С енкоц ин Р е з ю м е В 1971-1974 годах были проведены исследован ия, цель которы х состояла в п озн ании расп р едел ен и я к орней у деревьев из л есн ы х сообщ еств Q u e r c o - C a r p i-
n e t u m s t a c h y e t o s u m s i lv a t ic a e и Q uer co-C ar p i n e t u m c a r i c e to s u m pilosae на n ce-
вдоглеевы х почвах в Б ел ов еж ск ом запов еднике. У становлено, что в испы туем ы х п сев доглеевы х почвах илов (табл. 1) у ж е небольш ие количества атм осф ер н ы х осадков могут способствовать интенсивном у х о д у восстановительны х процессов. Главной причиной такого п ол ож ен и я является неглубокое зал еган и е горизонта B v t g богатого илистой ф рак ц и ю почвы, имею щ его низкий объем ны й вес и к а п иллярн ую влагоемость близкую общ ей пористости (табл. 2). В р езу л ь та т е н а сы щ енности капиллярно подвеш енной влагой этот горизонт подпи рает грави тационны е воды в горизонте А д и д. М ногократное вы ступление экстрем альны х у в л аж н ен и й привело к оскуднен ию и ретроградаци и питательны х элем ентов в горизонтах А д и д, к повы ш ению кислотности (табл. 3 и 4) и способствовало п е
System korzeniowy drzewostanów w grondzie niskim 59 риодическом у торм ож ен и ю биологического р а зл о ж ен и я лесной подстилки с об разованием гум уса типа гидром одер (табл. 3). В типичной п севдоглеевой почве с весьма неглубоким залеган и ем горизонта g до 12-15 см глубины соср ед от о чивается около 63% от общ ей корневой массы и свы ш е 61% абсорбирую щ их корней. В бурой псевдоглеевой почве на э т о й -ж е глуби не скопилось 94% от к ор невой массы и 38% от числа абсорбирую щ их корней (табл. 5 и 6). П оловина о б щ ей массы корней находи тся в горизонтах Ofh (рис. 1 и 2). Н ай более богаты азотом (табл. 7) корни и з горизонтов O fh и А д , хор ош о обесп еч ен ы х органи ческим вещ еством (табл. 3). В к ор н я х отм ечается невы сокая концентрация к а лия и ф о сф о р а . В н и ж н ей части почвенного п р оф и л я концентрация азота в к ор нях ум еньш ается с глубиной д а ж е 2-4-кратн о. В гори зон тах C w g концентрация калия повы ш ается 3-8-к ратн о и ф о сф о р а 2-3-кратн о. A . K O W A L K O W S K I EFFECT o f p r o p e r t i e s o f p s e u d o g l e y s o i l s o n r o o t s y s t e m s
OF BO G ISL A N D T R E E ST A N D S IN THE B IA ŁO W IE ŻA N A T IO N A L PA R K D ep artm en t of S o il S cien ce and F ertilization , F orestry R esearch In stitu te,
W a rsza w a -S ęk o cin
S u m m a r y
In th e period 1971-1974 in v estig a tio n s aim in g a t recogn ition of d istrib u tion of fo rest treee roots of the Q u e r c o - C a r p i n e tu m s t a c h y e t o s u m si lv a t ic a e and Q u e r-
c o - C a r p i n e t u m c a r i c e to s u m pilosae a ssociation s in p seu d o g ley soils of th e B ia ło
w ieża N a tio n a l P ark w ere carried out. It h as b een found th a t in th e p seu d ogley so ils in v estig a ted , d ev elo p ed from p erig la cia lly sanded cla y s (Tab. 1) ev en lo w atm osp h eric p recip ita tio n a m ou n ts can resu lt in in te n siv e red u ction p rocesses. A m ain cau se of th is p h en om en on is a v e r y sh a llo w 7 occu rren ce of th e B v t g h o ri zon rich in cla y and s ilt p articles, w ith lo w bu lk d en sity and ca p illa ry w a ter ca pacity a p p ro x im a tin g the total porosity (Tab. 2). U pon satu ratin g w ith cap illary perched w ater, th is horizon im p ou n d s g ra v ity w a ters in th e A g and g horizons. F req u en t e x trem e m oistu re le v e ls led to an im p o v erish m en t and retard ation of n u trien t e lem en ts in th e A g and g horizons, at their sim u lta n eo u s a cid ifica tio n (T ables 3 and 4) w ith p eriod ical in h ib itio n of th e b io lo g ica l d ecom p osition of litter and the form ation of an organic horizon of th e h ydrom oder ty p e (Tab. 3). In a ty pical p seu d o g ley soil, w ith v e r y sh a llo w g horizon, ab ou t 63% of total b u lk of roots and over 61% of absorbing roots are con cen trated in th e la y er to th e d epth of 12-15 cm. In brow n p seu d ogley soil 94% of root bu lk and 38% of absorbing roots con cen trate to th e ab ove depth (T ables 5 and 6). A h a lf of th e to ta l b u lk of roots lie s in th e O fh horizon (Figs. 1 and 2). T he rich est in n itrogen (Tab. 7) are roots in th e O fh and A g horizons, ab u n d an t in organic m atter (Tab. 3). The phosphorus and p otassiu m co n cen tration in roots is low . In low er part of the soil p ro file the n itrogen con cen tration in roots d ecrea ses 2-4 fo ld a lon g w ith th e depth. T he con cen tration of p otassiu m in th e roots in crea ses 3-8 fold , of p h os phorus 2-3 fold in the C w g horizon.
D o c . d r h a b . A l o j z y K o w a l k o w s k i
I n s t y t u t B a d a w c z y L e ś n i c t w a 05-550 R a s z y n , S ą k o c in
