Kamilla BUTRYM Katedra Przedsiębiorczości
Akademia Ekonomiczna w Katowicach Monika ODLANICKA-POCZOBUTT Katedra Organizacji Produkcji
Politechnika Śląska
Motywy sprzedawców i nabywców w transakcjach fuzji i przejęć
1. W prowadzenie i podstawowe pojęcia
Z rynkowego punktu widzenia każde przedsiębiorstwo je s t tow arem - posiada sw o ją wartość ryn k o w ą i m ożne być przedm iotem obrotu (m o żn a je sprzedawać i kupować w całości lub w częściach). Dzięki sprzedaży przedsiębiorstwa obie strony transakcji - sprzedający i kupujący, m o g ą odnieść różnorakie korzyści i zrealizować różne cele.
W niniejszym artykule przedstawiono najczęstsze m otyw y nabyw ców i sprzedających w transakcjach fuzji i przejęć, a także w skazano na pewne m otywy tych transakcji, którymi kierują się inwestorzy. W tym celu om ówiono m otywy charakterystyczne dla czterech rodzajów inwestorów: branżowych, funduszowych, finansowych i prywatnych.
Fuzja polega na połączeniu się niezależnych przedsiębiorstw, w wyniku czego powstaje je d n a osoba prawna. Jeżeli podmiotem, który pozostaje jest je d n a z łączących się firm m am y do czynienia z inkorporacją, fu z ją lub wcieleniem. Jeżeli wszystkie łączące się podmioty tracą odrębność i osobowość prawną, a zamiast nich powstaje nowy podmiot, m am y do czynienia z konsolidacją1. N atom iast transakcia przejęcia lub akwizycji polega na przejęciu przez kupującego kontroli nad nabywanym przedsiębiorstwem poprzez zakup jeg o udziałów lub akcji w ilości dającej możliwość spraw ow ania kontroli.
W wyniku transakcji nabyw ane przedsiębiorstwo staje się w ła sn o ś c ią innej firmy, chociaż może zachować o drę bną nazwę i osobowość praw ną2.
1 P or.: W . F rą c k o w ia k : F u z je i p rz e ję c ia p rz e d się b io rstw . P W E , W a rsz a w a 1998, s. 18-22 o ra z M.
R o m a n o w sk a : S tra te g ie ro z w o ju i k o n k u re n c ji. C IM , W a rsz a w a 2 0 0 0 , s. 1 4 9 -1 5 0 . 2 Ib id em .
2. Motywy transakcji fuzji i przejęć
W literaturze przedmiotu wskazuje się na wiele m otywów, którymi kierują się uczestnicy (sprzedaw cy i nabyw cy) transakcji fuzji i przejęć3.
M otywy podejm ow ania przez przedsiębiorstwa działań zm ierzających do fuzji i przejęć, a więc m otyw y nabyw cy, m ożna podzielić na cztery głów ne grupy: m otyw y techniczne i operacyjne, rynkowe i marketingowe, finansow e oraz menedżerskie.
M enedżerow ie ja k o najczęstsze przyczyny fuzji i przejęć podają m otyw y techniczne i o p eracyjn e m ające na celu podniesienie efektywności operacyjnej przedsiębiorstwa, k tórą m ożna osiągnąć m.in. dzięki następującym działaniom:
zwiększenie efektywności zarządzania - nabyw ca m oże zm ienić sposób wykorzystania akty w ó w przejmowanej firmy (np. poprzez w zm ocnienie kontroli kosztów, rygorystyczne zarządzanie finansami, redukcję zatrudnienia);
synergia operacyjna, która może zostać zdobyta dzięki redukcji kosztów lub uzyskaniu nowych korzyści operacyjnych, zw łaszcza dzięki korzyściom skali, kom plem entarności zasobów i umiejętności, ograniczeniu kosztów transakcyjnych i korzyściom integracji technicznej.
Do grupy m otyw ów ryn k ow ych i m arketingow ych w transakcjach fuzji i przejęć zalicza się:
zw iększenie udziału w rynku - fuzje i przejęcia m ogą być sposobem na zwiększenie skali działalności i siły rynkowej firmy, np. dzięki poprawie pozycji przetargowej w obec dostawców, możliwości dyktow ania w aru n k ó w klientom, etc.;
zwiększenie wartości dodanej - może dojść do przejęcia wartości na drodze integracji pionowej, firma m oże zapewnić sobie także w ten sposób kontrolę nad w iększą cz ęścią ścieżki ekonom icznej i zw iększyć bezpieczeństwo dostaw lub uzyskać w ten sposób kontrolę nad popytem i podnieść bariery weiścia;
wyelim inowanie konkurencji - poprzez nabycie konkurencyjnej firmy (firm) lub połączenie sie z n ią (nimi);
komplem entarność produktów lub rynków - m ożna zaoferować klientom k om pleksow ą ofertę lub zdobyć klientów dla dotychczasowych produktów na nowych rynkach, do których dostęp daje partner (w przypadku fuzji) lub przejmowana firm a - wejście na nowe rynki je s t w ówczas szybsze i tańsze i jest obarczone mniejszym ryzykiem niż rozwój wewnętrzny;
W n in ie jsz y m a rty k u le ly p o lo g ię m o ty w ó w lu z ji i p rz e ję ć p o d a n o za: W . F rą c k o w ia k ie m : F u z je ....
op.cil.,
s.22-37. Inne ty p o lo g ie z o b . np.: M . R o m a n o w sk a : S tra te g ie ro z w o ju .... o p .c it., s . 1 5 0 -1 6 1 ; S tra le c o r:
Z arządzanie firm ą. S tra te g ie , s tru k tu ry , d e c y z je . PWL7., W a rsz a w a 2 0 0 1 . s .2 1 0 -2 2 8 .
rozproszenie ryzyka działalności - firma może ograniczyć negatyw ny wpływ zjawrsk sezonowości i cykliczności lub uniknąć skutków starzenia się sektora, wychodząc poza dotychczasow ą działalność podstawową;
wejście w nowe obszary działalności - zakup istniejących aktywów i pozyskanie w ten sposób nowych kompetencji skraca czas w ejścia do nowych dziedzin i pozwala na uniknięcie reakcji odw etow ych strony dotychczasowych uczestników sektora;
dotrzymanie kroku konkurencji - jest to bardzo widoczne w sektorach, w których kluczowe znaczenie m ają korzyści skali, dzięki którym można uzyskać niskie koszty jednostkow e; transakcja może mieć na celu także dotrzymanie kroku większym konkurentom lub zablokow anie im możliwości wzrostu (poprzez połączenie się lub przejęcie firmy, która m ogłaby być partnerem także dla nich).
Wśród najczęściej spotykanych m o ty w ó w fi n a n so w y c h w ym ienia się następujące:
wykorzystanie nadw yżek finansowych - ma to miejsce zwłaszcza w przypadku dochodow ych firm działających w dojrzałych sektorach, gdzie możliwości inwestycyjne są ograniczone;
zwiększenie zdolności do zadłużenia - większy majątek firmy po połączeniu lub przejęciu pozwala na zwiększenie udziału długu w jej kapitale:
przejęcie gotówki - firmy posiadające gotówkę są atrakcyjnym celem do przejęcia; gotówka może także posłużyć do pokrycia długu, gdy wykorzystano go do przeprowadzenia transakcji przejęcia,
obniżenie koszu kapitału - większa firma ma często możliwość łatwiejszego i tańszego pozyskania zewnętrznych żródet finansowania niż mniejsze podmioty działające osobno;
korzyści podatkowe - m ogą one wystąpić, gdy zyski firm, traktowanych oddzielnie, są ujemnie skorelowane i straty nabywanej spółki zm niejszą podstawę opodatkowania firmy przejmującej;
niedoszacowanie wartości nabywanej firmy - wynika z przekonania nabywcy, że firma przejm owana je st warta więcej, niż to w ynika z jej wyceny rynkowej.
Nie zawsze m otywy fuzji i przejęć w ynikają z dążenia do pomnażania wartości dla właścicieli firm, którzy biorą udział w tych transakcjach. W sytuacji oddzielenia zarządzania od własności interesy właścicieli i m enedżerów m ogą być częściowo rozbieżne. Dla menedżerów, poza zyskiem firmy, ważne jest także bezpieczeństwo zatrudnienia, zakres władzy lub prestiż, wynikający np. z kierowania większym przedsiębiorstwem. Kierownictwo z kolei ma możliwość realizacji własnych interesów zwłaszcza przy rozproszonym akcjonariacie. Stąd też niemałą rolę w transakcjach fuzji i przejęć przypisuje się właśnie m o ty w o m m e n e d ż e rs k im , takim jak: wzrost wynagrodzenia kierownictwa, wzrost prestiżu i władzy, zm niejszenie ryzyka zarządzania, zwiększenie swobody działania.
Podsum ow ując powyższe m ożna zauważyć, że każda transakcja polegająca na połączeniu się przedsiębiorstw lub przejęciu przedsiębiorstw a ma swoje podłoże w specyficznych m otywach nabyw ców tycli firm.
Dla zrozum ienia przyczyn transakcji fuzji i przejęć bardzo w ażne je s t również poznanie m otyw ów , którymi kierują się sprzedający, gdyż to w łaśnie oni tw'orzą podaż a k tyw ów do przejęcia. M ożna wyróżnić tutaj cztery grupy motywów: finansowe, strategiczne, administracyjne, menedżerskie.
Do f i n a n s o w y c h m o t y w ó w sprzedających zalicza się najczęściej:
konieczność sprzedaży aktyw ów przynoszących straty, likwidację całej działalności,
reorganizację i dyw ersyfikację portfela inwestycji, chęć uzyskania gotówki,
„wyjście z inwestycji” po zrealizowaniu jej celów,
uzyskanie wyzszej, niż ich wartość dla obecnych właścicieli, ceny za aktywa, zrealizowanie zysku ze wzrostu wartości akc na giełdzie.
M o ty w y stra teg iczn e w przypadku strony sprzedającej w transakcjach fuzji i przejęć to m.in.:
chęc pozbycia się niepotrzebnych lub źle dopasow anych aktywów , dążenie do ograniczenia zakresu dywersyfikacji niepokrewnej, dążenie do pozyskania odpow iedniego inwestora,
obrona przed wrogim przejęciem,
ograniczone możliwości sam odzielnego rozwoju.
M otyw y ad m in istracyjn e nie w y p ły w a ją bezpośrednio z sam ego przedsiębiorstwa, lecz s ą „w y m u sz an e” przez różne organy państw ow e w szczególnych sytuacjach, gdy np. urząd an tym onopolow y nakaże sprzedaż aktywów bądz podział przedsiębiorstwa.
M otyw y m en ed żersk ie to przede wszystkim dążenie do usam odzielnienia rynkowego podm iotu powstałego po sprzedaży części m ajątku firmy lub chęć przejęcia tego majatku, co pociąga za s o b ą tworzenie nowych stanow isk kierowniczych.
Jak wynika z powyższego, m otyw y nabyw ców i sprzedaw ców w transakcjach fuzji i przejęć s ą bardzo różne. Analiza wielu p rzypadków tego rodzaju transakcji pokazuje, że zazwyczaj występuje kom binacja kilku motywów po stronie nabywcy. Np. m otyw y strategiczne m o g ą być połączone z finansowymi, a przejęcie konkurenta branżowego w celu zw iększenia udziału w rynku m oże w ynikać także z chęci zw iększenia zakresu władzy zarządu firmy przejmującej. P odobna sytuacja dotyczy rów nież m o tyw ów drugiej strony transakcji - sprzedającego.
3. Rodzaje inwestorów a motywy transakcji
Pomimo różnorodności motywów, którymi kierują się podmioty uczestniczące w transakcjach fuzji i przejęć można wskazać pew ne motywy charakterystyczne dia określonych grup nabyw ców i wynikające z nich motywy sprzedawców. Ze względu na to, iż strona kupująca jest zazwyczaj bardziej aktywna na rynku kontroli przedsiębiorstw poniżej przedstawiono motywy realizacji fuzji i przejęć związane z zachowaniem czterech typów inwestorów:
branżowych, funduszowych, finansowych i prywatnych4.
Należy podkreślić, że omówione zostaną te m otywy transakcji, które sa najbardziej charakterystyczne dla danej grupy inwestorów. N ie w yklucza to istnienia, w przypadku poszczególnych transakcji, innych m otyw ów , ale nie są one przedmiotem analizy przeprowadzonej w niniejszym artykule.
Inw estorzy b ranżow i to zazwyczaj duże przedsiębiorstwa przemysłowe, handlowe i finansowe lub grupy kapitałowe. N a rynku fuzji i przejęć odgrywają oni w iodącą rolę, realizując ponad 70% wartości wszystkich transakcji na świecie. podczas gdy stanow ią one niespełna 30% liczby tych transakcji.
Inwestorzy branżowi poszukują możliwości skrócenia trw ania cyklu inwestycyjnego przez skokowy przyrost potencjału dzięki fuzji lub przejęciu innej firmy3.
Wśród celów inwestorów branżowych w transakcjach fuzji i przejęć
• . • • * 6 wyróżnia się m.in. :
zaangażowanie długoterminowe, przejęcie w iększościowego udziału w firmie-celu i aktywne w ykonywanie funkcji właścicielskich.
rozwijanie w firmie-celu funkcji operacyjnych, pełną integrację finansow ą i operacyjną,
koncentrację na wartości firmy-celu w ynikającą z jej cech teclmiczno- rynkowych,
„kupow anie” pozycji wyjściowej do działania na danym rynku, „kupowanie rynku”, „kupow anie konkurenta” .
Motywy, którymi kierują się inwestorzy branżowi w transakcjach fuzji i przejęć w ynikają bezpośrednio z celów, którymi kieruje się ta grupa uczestników rynku kontroli przedsiębiorstw.
Przykładem działania inwestora branżowego je st obecność koncernu SAB w Lechu Browarach Wielkopolski S.A. W 1996 r. SAB odkupiło od Euro Agro Centrum akcje Lecha stając się inwestorem strategicznym w spółce. Dzięki dużym nakładom finansowym, głównie na technologię, marketing i dystrybucję,
4 L. G ę b sk i: K ry te ria w y b o ru i o c e n y p r/.c d się b io rstw a -c e lu d la in w e s to ró w . M a te ria ł / k o n fe re n c . ..F u zje, p rz e ję c ia i a lia n se stra te g ic z n e p rz e d się b io rstw " , [•u ro fin an cc. W a rsz a w a . 2 5 -2 6 m a ja 2000.
s.22.
3 Ib id em ., s.2 2 -2 4 .
k . B u try m , K. O g o n e k . F u z je i p rz e ję c ia p rz e d się b io rstw . N ie p u b lik o w a n e m a te ria le sz k o le n io w e . S y n te z a , K ato w ic e , c z e rw ie c 2 0 0 2 .
z dużego, ale lokalnego browaru, nowy właściciel uczynił firmę o zasięgu ogólnopolskim. W 1999 roku SAB doprowadzi! do połączenia Lecha z Browarami Tyskimi, tworząc K om panię P iw ow arską S.A. N ow a firma stała się w krótkim czasie rów norzędnym partnerem dla dotychczasow ego samodzielnego lidera rynkowego - grupy Haineken-Źywiec. W pisanym przy
kładzie wyraźnie widać m otyw y rynkow e i m arketingow e charakterystyczne dla inwestorów branżowych, takie jak:
• dążenie cło wejścia na nowe rynki - szybko rozwijający się rynek piwowarski w Polsce przyciąga zagraniczne koncerny,
• chęć dotrzym ania kroku konkurencji - silna konkurencja na rynkach krajów rozwiniętych powoduje, że duze koncerny piwowarskie inwestują na nowych rynkach i nowe wejścia są często reakcją na działania konkurentów.
Można również dostrzec tutaj m otyw y operacyjne, polegające na uzyskaniu synergii operacyjnej między dużym koncernem, jed n y m z liderów światowych, posiadającym wieloletnie doświadczenie i duże zasoby oraz lokalną firmą, która posiada znajomość w łasnego rynku i ro z poznaw a lną na tym rynku markę.
Analogiczne m otyw y wystąpiły przy przejęciu firmy Dom plast przez amerykańskiego potentata z branży chemicznej, koncern R ubberm aid, który
„kupił” w ten sposób udział w polskim rynku.
Podobnymi przesłankam i przy podejm ow aniu decyzji o fuzjach i przejęciach kierują się również duże m iędzynarodow e firmy podejm ujące decyzje o połączeniu. K onieczność dotrzym ania kroku konkurencji i uzyskania synergii rynkowej była m otywem fuzji Glaxo W ellcom e i SmithKline Beecham (farmaceutyki). N issana i Renault (sam ochody osobow e) czy Hewlett-Packarda i Compaq’a.
Również firmy, które są stroną sprzedającą, czy też słabszym partnerem fuzji, ja k np. N issan i Com paq, w przypadku transakcji z inwestorem branżowym kierują się najczęściej m otywami strategicznymi, gdyż konkurując samodzielnie m ają ograniczone możliwości rozwoju. Dzięki transakcji m o g ą także pozyskać odpow iedniego inwestora, obronić się przed w rogim przejęciem lub poprawić sw o ją pozycję konkurencyjną. Niektóre firmy sprzedając pew ne dziedziny działalności dok o n u ją restrukturyzacji portfela i p o zb y w ają się niepotrzebnych aktyw ów . Czasami w grę w c h o d z ą także m otyw y finansow e - gdy właściciele c h c ą uwolnić gotówkę lub gdy branżow y nabyw ca oferuje za firmę korzystną cenę.
Należy je d n a k pamiętać, ze w przypadku transakcji z udziałem inwestorów branżowych (strategicznych) m o g ą w chodzie w grę. obok innych, także menedżerskie m otywy nabywcy, gdy kierow nictwo firmy przejmującej lub silniejszego partnera transakcji fuzji dąży także do transakcji ze w zględów ambicjonalnych - zarządzanie największym przedsiębiorstwem w branży je st czymś innym, niz zarządzaniem tylko j e d n ą z kilku największych firm.
In w estorzy fu n d u szow i są d ru g ą pod w zględem aktywności g ru p ą nabywców w transakcjach fuzji i przejęć. S ą to najczęściej zamknięte fundusze
inwestycyjne, profesjonalnie realizujące transakcje i zarządzające nabywanymi przedsiębiorstwami w celu sprzedaży nabytych aktyw ów ; zyskiem. Znacząca rola inwestorów funduszowych w transakcjach fuzji i przejęć wynika z faktu, iz jest to grupa dysponująca bardzo dużymi środkami finansowymi. Przykładowo w 2000 r. wartość aktyw ów funduszy zarządzanych przez 5 największych amerykańskich banków inwestycyjnych wynosiła ponad 500 mld USD .
Cele inwestorów funduszowych, to8:
- poszukiwanie firm-celów w branżach wschodzących,
- zaangażowanie średnioterminowe, przejęcie udziału w firmie-cclu zapewniającego możliwość sprawowania nad nią kontroli i aktywne w ykonywanie funkcji właścicielskich,
koncentracja na wartości firmy-celu możliwej do uzyskania przy jej odsprzedaży,
- brak zainteresowania integracją z przejętą firmą i iionoszeniem nakładów na jej rozwój w długim okresie,
sprzedaż nabytku lub wyprzedaż części jego aktyw ów na najkorzystniejszych warunkach.
W Polsce wśród inwestorów funduszowych największą rolę odgrywają międzynarodowi inwestorzy instytucjonalni (EBOiR, IFC), fundusze pomocowe dla wspierania małej i średniej przedsiębiorczości, kom ercyjne fundusze podwyższonego ryzyka, wydzielone departamenty' polskich banków komercyjnych, polskie firmy ubezpieczeniowe, NFI, PTE oraz holdingi finansowe9.
Najbardziej spektakularnym przykładem przejęć z udziałem inwestora funduszowego w Polsce są działania departamentu inwestycyjnego BRE Banku, a zwłaszcza przejęcie Optimusa, które dokonało się w 2000 r. Po przejęciu now właściciel dążył do restrukturyzacji firmy i jak najkorzystniejszej sprzedaży jęi aktywów. Dlatego nastąpił podział Optim usa na czesc technologiczną i internetową. Dla części internetowej znaleziono j u z inwestora w postaci grupy ITI. Obecnie trwa poszukiwanie nabywcy dla części technologicznej. Jest to zachowanie typowe dla inwestora funduszowego, który dąży do jak najszybszej
i ja k najkorzystniejszej sprzedaży przejmowanych aktywów.
W przypadku tej grupy inwestorów zdecydowanie dom inują finansowe m otywy przejęć. Inwestorzy funduszowi dążą do wykorzystania nadwyżek Finansowych i starają się przejmować niedoszacowanie przez rynek aktywu przedsiębiorstw, które w krótkim i średnim horyzoncie czasow ym mogą przynieść znaczne zyski.
1 L. G ęb sk i: K ry te ria w y b o ru .... o p .c il., s.26.
* Ib id em ., s.2 5 .
J. Slr7.clecki. F u n d u sz V e n tu re C a p ital: a lte rn a ty w a dla m ały ch i ś re d n ic h p i/.cd sięb io rstu Z a a n g a ż o w a n ie k a p ita łu ś re d n ie g o i w y so k ie g o ry z y k a na p o lsk im ry n k u k o n tro li p r /e d s ie b io rs t"
M ateria! z k o n fe re n c ji ..I u z je , p rz e ję c ia i a lia n se stra te g ic z n e p rz e d się b io rstw F.uiofinancf- W arsz a w a . 2 5 -2 6 m a ja 2 0 0 0 , s.7 3 -7 7 .
R ównież strona sprzedająca kieruje się tutaj celami finansow ymi, bowiem inwestor funduszowy nie daje zazwyczaj szans na bez pośrednią realizację strategicznej koncepcji rozwoju przejmowanej firmy. Strategia przedsiębiorstwa-nabytku w ynika z celów, które podczas transakcji stawia sobie inwestor funduszowy i często obejmuje, j a k w przypadku O ptim usa, s zy b k ą restrukturyzację m ajątk o w ą czy rynkową. M otywem sprzedaw cy m oże być chęć pośredniego znalezienia inwestora branżowego, gdyż działania inwestorów funduszowych pro w a d zą zazwyczaj właśnie do dalszej odsprzedaży zakupionych akty w ó w zainteresowanym podmiotom.
In w estorzy fin ansow i w transakcjach fuzji i przejęć d ą ż ą do relatywnie bezpiecznego lokowania posiadanych środków. S ą to instytucje czerpiące zyski z przyrostu wartości portfela inwestycji i z dywidendy, nie w ykonujące aktywnie funkcji właścicielskich. Aby zm niejszyć ryzyko transakcji często uczestniczą oni w transakcjach fuzji i przejęć wspólnie z inwestorami branżowymi lub funduszowym i. Zazwyczaj także na w stępie o kre śla ją warunki wyjścia z inwestycji albo p róbują nadać przejętym aktyw om j a k n ajw yższą płynność, np. poprzez w p row adzenie akcji do obrotu giełdowego. Inwestorzy finansowi w ystępują zazwyczaj w roli m niejszościowego akcjonariusza, który dostarcza brakującą część środków potrzebnych do przejęcia lub w roli partnera, który w inwestującej grupie (konsorcjum) pełni rolę partnera uwiarygodniającego i gw arantującego wypłacalność. T ak było w przypadku prywatyzacji zespołu elektrowni Pątnów -A dam ów -K onin, gdy w skład konsorcjum weszły F.lcktrim, Elektrom ontaz Północ S.A., M egadex S.A., Pekao S.A., BOŚ S.A. oraz am erykański koncern California Energy. A m ery k an ie z pewnością sami dysponowali środkami na sfinansow anie inwestycji, tak więc obecność w konsorcjum banków św iaaczy o ich roli p o m o cn icz ej10.
Do najważniejszych celów inwestorów finansow ych zalicza s ię " : poszukiwanie firm-celów o utrwalonej pozycji rynkowej,
zaangażowanie krótkoterminowe, przejęcie udziału w firmie-celu zapewniającego m ożliwość blokowania działań niekorzystnych dla inwestora i brak zainteresow ania aktywnym w ykonyw aniem funkcji właścicielskich, koncentrację na wartości firmy-celu możliwej do uzyskania przy jej odsprzedaży - z przyrostu wartości portfela inwestycji i z dywidendy,
brak zainteresowania ponoszeniem nakładów na rozwój przejm owanej firmy w długim okresie i sprzeaaz posiadanych udziałów/akcji na najkorzystniejszych warunkach.
W przypadku inwestorów finansowych w iodącym m otyw em realizowanych przez nich przejęć je s t chęc korzystnego ulokowania posiadanych nadw yżek finansowych lub dążenie do krótkoterminowej zyskownej transakcji.
Sprzedający widzi czasami w inwestorze finansowym m ożliw ość obrony przed wrogim przejęciem lub sposób na pozyskanie brakujących środków
F- G ębski: K ry te ria w y b o ru . .. o p .c it.. s.2 6 -2 7 . ' Ibidem ., s.2 8 .
inwestycyjnych. Cele te są możliwe do zrealizowania dzięki inwestorom finansowym, gdyż nie angażują się oni w działalność operacyjną przejętego przedsiębiorstwa, a poza tym rzadko kupują udział pozw alający aktywnie zarządzać nabytkiem. Sprzedający oczywiście często kieruje się także motywami finansowymi, gdy? dzięki inwestorowi finansowem u może pozbyć się zbędnych aktyw ów lub ma okazję sprzedać je na korzystnych w arunkach.
Inw estorzy pryw atni s ą grupą najmniej jed n o ro d n ą ze względu na swoje zachowania inwestorskie. Są to osoby fizyczne poszukujące szybkich efektów swoich inwestycji, a do ich celów zalicza się przede wszystkim:
poszukiwanie zysków spekulacyjnych,
zaangażowanie krótkoterminowe i brak zainteresowania ponoszeniem nakładów na rozwój przejmowanej firmy,
koncentrację na wartości firmy-celu możliwej do uzyskania przy jej szybkiej odsprzedaży.
W przypadku inwestorów prywatnych trudno m ów ić o motywach strategicznych, gdyż nie prowadzą oni sami działalności biznesowej, a jedynie zajm ują się lokowaniem posiadanych środków. W swoich działaniach kierują się zazwyczaj m otywam finansowymi i często osiągają spektakularne zyski.
Przykładem działania inwestora prywatnego w Polsce m oże być Zbigniew Jakubas. który wspólnie z BRE Bankiem brał udział w przejęciu Optimusa.
Inwestor prywatny może, np. dzięki osobistym kontaktom, w spółdziałać przy transakcji przejęcia z innymi inwestorami (branżowymi, funduszowymi, finansowymi) i ułatwić im realizację takiej transakcji.
Dla sprzedającego dominującymi motywami transakcji są rów nież w tym przypadku m otywy finansowe.
4. Podsumowanie
Motywy, którymi kierują się nabywcy i sprzedawcy w transakcjach fuzji i przejęć są dobrze rozpoznane i opisane w literaturze. Podkreśla się, że każda transakcja posiada swoje własne reguły, a kombinacja m otyw ów w każdym przypadku je st odmienna. Jednakże analizując zachowania różnych typów inwestorów w transakcjach fuzji i przejęć można wskazać na pew ne uogólnienia dotyczące ich zachowań. Każda z czterech opisanych w artykule grup inwestorów - branżowi, funduszowi, finansowi i prywatni, kieruje się odmiennymi celami. Cele te w pły w a ją na dominujące w przypadku danej grupy inwestorów motywy. Okazuje się, że niejednokrotnie cele nabyw cy i jego m otywy w pły w a ją na m otywy strony sprzedającej. Inwestorzy branżowi, dla których dominującymi m otywami transakcji fuzji i przejęć są m otyw y rynkowe, marketingowe i operacyjne, są najczęściej partnerami dla sprzedających, którzy kierują się przede wszystkim motywami strategicznymi (chociaż czasami także finansowymi). N a drugim biegunie są inwestorzy funduszowi i prywatni.
Reprezentowane przez nich jed n o zn a czn e nastawienie na finansow y rezultat transakcji powoduje, że również sprzedający w tym przypadku najczęściej kierują się m otyw am i finansowymi.
O czywiście przyporządkow anie m otyw ów transakcji uwzględniające podział na cztery grupy inw estorów je s t pew nym uproszczeniem. Indyw idualny charakter przesłanek każdej transakcji fuzji i przejęć jest oczywisty. Jednakże w większości p rzypadków cele, które są przypisyw ane w literaturze inwestorom z danej grupy silnie d eterm inują motywy, którymi kierują się oni przy dokonywaniu tych transakcji.
Należy podkreślić, że w niniejszym artykule problem atyka m o ty w ó w uczestników transakcji fuzji i przejęć w zależności od typów inw estorów będących nabyw cam i została jed y n ie ogólnie nakreślona i m oże być potraktowana ja k o punkt w yjścia do dalszych, pogłębionych badań.
Literatura
[1] W. Frąckowiak: Fuzje i przejęcia przedsiębiorstw. PWE, W a rsza w a 1998.
[2] M. R om anow ska: Strategie rozwoju i konkurencji. C1M, W arszaw a 2000.
[3] Strategor: Zarządzanie firmą. Strategie, struktury, decyzje. PW E, W arszawa 2001.
[4] L. Gębski: Kryteria wyboru i oceny przedsiębiorstwa-celu dla inwestorów. Materiał z konferencji „Fuzje, przejęcia i alianse strategiczne przedsiębiorstw” . Eurofinance, W arszawa, 25-26 m aja 2000.
[5] K. Butrym, K. Ogonek: Fuzje i przejęcia przedsiębiorstw.
N iepublikow ane materiały szkoleniowe. Synteza, Katowice, czerwiec 20 0 2.
[6] J. Strzelecki: Fundusz Venture Capital: alternatywa dla małych i średnich przedsiębiorstw. Zaangażow anie kapitału średniego i w ysokiego ryzyka na polskim rynku kontroli przedsiębiorstw. Materiał z konferencji „Fuzje, przejęcia i alianse strategiczne przedsiębiorstw” . Eurofinance, W arszawa, 25-26 m aja 2000.
S tre s z c z e n ie
Transakcje fu z ji i p rzejęć o d kilku d ziesięcio leci są nieodłącznym elem entem fu n k c jo n o w a n ia w spółczesnych przedsiębiorstw . T ow arzyszą im różne m otyw y p o stronie nabyw cy i sprzedającego, które za lezą o d konkretnej transakcji i w każdym p rzyp a d k u są odmienne. Analizujcie fu z je i p rze ję c ia p o d kątem rodzaju inw estora uczestniczącego w charakterze nabyw cy, można w skazać p ew n e m otyw y transakcji z udziałem czterech typów inw estorów:
branżowych, fundu szo w ych , fin a n so w y c h i pryw atnych. M o tyw y te w ynikają z różnych celów, do których dążą p oszczególne g ru p y inw estorów.
The motives of buyers and sellers in mergers and acquisitions transactions
S u m m ary
Since several decades mergers and acquisitions are inseparable elements o f contem porary enterprises’ strategies. The transactions are accom panied by various motives o f sellers and buyers. Those motives depend on the given transaction and they are different in every case. A nalyzing m ergers and acquisitions from the investors’ type point o f view it is possible to point out some motives o f four types o f investors: branch, funds, financial and private investors. Those motives com e out from various targets that each group of investors tend to achieve.
