Występowanie i możliwości wykorzystania wód jodowo-bromowych w okręgu ostrawsko-karwińskiego

LADISLAV PEXA

Uheliny

prllzkurn, Ostrava

WYSTĘPOWANIE

I

MOZLIWOŚCI

WYKORZYSTANIA WOD JODOWO-BROMOWYCH

OKRĘGU

OSTRAWSKO-KARWINSKIEGO

poD,

WZGLĘDEM

CHEMICZNYM

wgłęb-ne

WIOdy

dk!r~u -ostlrawsko-karwińskiego

moima

poldi.ziiel:ić

na dtwlile

grl.llpy.

Dla

azęści

zar

ohodniej tego

okJr.ęgu

.aharrakterystylczne

są

wo-dy

•typu

wodlolriowlęglianOWIO-sod!OWiego,

które

m~j;ą

zna

,

crzmie

nitższy stopień

miiln.erall.d.mcj:i

i

zarwierlają

na

W!Pół :zwiąmny ~ulb

'W\dlny

dlwu-tllenJek

węgLa. ŚrOdilrow.a

i

wachocl!nrla

azęść

okiręgu

ma

wody

zawier.!llj,ące

ohlJdrki:

ISiodu

i Wlajp:n!kt

10

'!nlinE.II'ailruzatC'j!i

15

dio

55

gfl,

IOdlzna,-c:ZiajJąoo się pOOWIY'ŻJSziemą za'Wialrltlością

jiOidu

i

bnomJU.

Wody

jl()ldJ~broJIIlJOWie są

W!Odlami

wgłębnymi,

•tzn.

typu

,,nadlto~go",

ze

zwtięk­ sliootą rzawall"tdścilą JSkłaidnd.k!ów

J<:mganic!7n)11oh

J'

Br',

l"ÓWnlieŻ

podhloldzenlii81

ldngamliloznlego,

głlów­ n~ie

CH4

~ta:b.

I).

NajwyJŻS~ tZiaJWialntość

.jldd!kóW'

i

bl'lamlków wykialZJują Wl()!();y 7.e

S1lonavy. Ku

za-chodiOW:i

WZJrasta

zawartość kwaśnycll węg1a:­

nów i

002,

maJl~j'e na~1:idmlilast :il10ść

thiailiQgeników.

Do

ni€dawtna

,p!OW!Stawa:nie

wód

słlan.Yidh ttłu­

maczoniO

prZleSiąkaniem

'WI6d

powliter2lćhnliJOwyoh

tpr.?Jerll

dWiie

.

lUJb nMV!at cztery

w:all'StWy

sold,

dlzńęki

OZiern!u

sŁodikie

Wlddty 'I)OW!ier.rohni!dwe

uzy!Skują

jakOiby wysdk:i:

sfldpień

m:inerralizaJCj•i.

:Pqg1ąd

:ten

w

illla(jbl!iższ.ym 1~e tbęd'7JiJe

pod-WiaiŻiony

na poidstawtie

wtiierc:eri

NiP-200

~ro­

wadmnYidh

w

Stlonavie. Anall.za

llaibor.artJOrtyj:oo

potwierdz:i.ł,a ba!l'ld!Zio małą :I)rmpumOZialność Ill!iloceńskiich maT:gll

(K ---:-

10'·

5

_do

_10-6

_amlmin.).

Również

ntie

maJ€!2ilo:ruo dlotYJchczas

h:Vpoteltycz-nie

,prey:j~o 1

p02liiCliillu

o

wyrr:ruźnlie

.

pod;-w

Y'?swne'j

ZlaJWiart1Jości go~U,

W.arsrtwly

kwrza'Wlki

i

zawie:r:ajtąoe

gatz

stalliO-wią nie~iec:reństWio

dila kopatlnli

z UlWlagi

na

d7liatłlantiie dśndenia

hydrostatystylczne)go, ktixre

n~rulterży· IQibniJżać

p:rz;e!Z

OO.wodr..tlialn:ie

i

od!PndW'a-dlzanrie

ga'ZIÓw.

J,odl0łwl<>4boom0Wie słldnle

wody

napływ.ające

dio

ilropaJń

aJbo

z

wkłalde'k

mio-ceńskich

piasków marglistych, albo

z

mioceń­

slciiC!h

skał

dtetryty.crztrllO-ikilasty>oznycil

są

wy-panllpOwy.w'ainJe

na

iiJidwliterZichrnii.ę;

.a

n·as:tępnie

jako

nlileużytlecme

tOdjp:rowadzane do

ścieków, wsklwtek

c!Zi€!go pogarrsza

!Się j.aiklcJść

WIOd:y

użyt­

kowej (tab.

II).

W

niedlailekiej

przyl'rlłości, '\WaiZ

z ll'to7.:w10jiem

całego Zlł!głębila,

w

stalryoh

j

rwwytOh

lropal-niiacll,

w

mia!l'ę

eks1plioa!taJoji

ndU.ej

;połldilOnlydh pokładOw 7Jna;jdujący.dh Się

pOd

ilm.l'"Z.la:wlkią,

·

lii!cz-ba i

wydiaJjiillość !WÓd!

podSik.Ólln:Ytdh

będme

wzra-stała

(ryc.).

Jeśli

przyjmiemy,

że

z nowych

kopalń

Su-cha-81xmav.ru,

Stxxmw.a-północ

i

S1lonav.a-połud­

nie

,

tlr.ZielbaJ

będ~ W'ypomiPowywać

40

l/sek.

do

50 'l/sek.

W!Ody

10 ;pr.ze,oiJętnej mwlalrtośoi

so-Tabe·la I

CHARAKTĘRYSTYCZNE ANALIZY WÓD Z GŁĘBOKICH WIERCEŃ' W OKRĘGU

OSTRAWSKO-KARWJŃ'SKIM

Nr Uzyskano _CI'

_J',

_{Br' S0}

4 " HC0'3 C08 '

wierce- po odparo· Ca"

Mg"

Na·+K·

nia waniu mgfl mgfl mgfl mgfl mg/l mg/l mgfl mgfl Jrigfl Sedl. 25634,50 428,28 118,59 8236,39 15170,00 31,62 916,00 109,80

-Cf-5 37041,00 1235,50 537,90 13219,40 21914,20 71,00

-

-

63,0 Cf-6 36104,00 1184,30 0,50 12847,70 21488,80 61,80

-

-

69,0 Cf-7 33364,00 1008,30 432,90 11864,80 19928,50 45,50

-

-

84,0 Cf-8 . 31160,00 888,20 . 357,50 11302,80 18545,50 42,70

-

-

66,0 Cf-9 20531,00 376,10 150,80 7906,10 12020,00 33,20

-

-

78,0 Cf-11 36472,00 1100,30 428,00 13804,50 21198,50 59,40

-

-

40,5 Cf-16 22089,00 499,07 166,92 8549,32 12885,50 24,03 27,40

-

201,60 NP-79 30072,20 1181,30 196,60 10568,20 18042,00 24,70

-

-

59,4 NP-131 41727,00 680,08 1054,56 14844,96 24356,00 15,18 137,04

-

118,40 NP-143 13462,40 178,00 101,80 4634,60 7889,00 48,90 18,10

-

. 280,60 NP-170 32700,00 1064,30 329,50 12004,20 19254,80 57,90 48,00

-

-NP-200 43806,00 1467,18 564,72 13118,78 24360,10 77,16 23,98

-

126,72 NP-178 24357,00 606,90 406,10 9270,00 13190,00 17,60 746,00

-

138,00 NP-604 35239,00 1530,00 319,80 10858,86 20135,00 15,18 30,85 10,45

-NP-605 36041,00 1530,00 432,90 11976,46 22063,25 35,42 4,32 54,90

-NP-429 28592,00 1080,30 447,50 10410,00 16417,90 _- 26,90 74,50 132,00

-NP-322 10725,00 165,16 109,59 4297,28 5680,00 32.89 123,93

-

1267,20 NP-439 5401,00 386,10 374,00 1484,86 465,05

-

72,83 5798,40

-NP-461 5504;50 221,65 319,80 1676,20 733,07

-

35,38 5600,00

-NP-462 5841,50 117,20 257,30 1874,37 568,00 3,79 22,02 5871,25

-NP-464 .· 4525,00 102,92 195,22 1814,80 433,10

-

6,85 4793,60

-NP-465 5129,00 227,37 257,78 1801,80 528,95

-

. 2,39 5950,00

-NP-467 5530,00 264,55 292,50 1561,30. 60,35

-

34,26 5950,00

-329

CHEMICZNE ANALIZY WÓD ZE tRÓDEŁ ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W KOPALNIACH Tabela U Oznaczo- Uzyska-Kopalnia na na no po Ca·· Mg·· mapce od paro. mg/l mg/l numerem waniu Zarubek I3 20950,00 2I2,00 323,00 Fucik I8 4I397,00 I948,50 1043,30 Ceskoslovensky Pionyr I9 50392,00 2136,40 773,20 Vaclav 20 52450,00 1944,50 744,20 Gottwald (warzelnia soli) 24 36530,00 1258,00 427,00 Doubrava 28 44734,00 1648,00 983,00 Ceskoslovenska Armada 32 12907,00 146,00 83,90 Prezydent Go

t-twald III 33 413IO,OO 1755,60 440,70

\li 2 5

.

g/J

do

30 g/l

i

WIOdę tę odlprowadlmłoby się

dio

Olzy,

to

WII':arZ z

nią

dOS!taw;aJbdby

się

do·

:wekU

1000

dio

1500

g_

saLi

w

dągu

sekundy.

W rtlen

~b

!z

i

asdiJen:ie r21eki

wzrtQ3łaby

l})ll"ZY

milnimailinym

pr~ywle

300

lisek. -

4500

mg/11, przy

prneCiię1InY'm mś !I)rzepływli.e

3000

1/sek. do 450 mg/J.

T.aika

IZB.Wa!l'ltaść

soli

była­

by

wilellokrroitnllie

wyimJa

IOdl

tej,

jiaką

Oliz:a ma

obecnie. Brey nililszym stalnie woda

z

OlrLy

by-łaiby

nilep.reydartna

DJa~W~et

d'La

elektrowni

,, Oe31klos1ove!l1Ska

armada''.

Przy

pTZiepo!IlljpOWy:w'aniu

lWlOidy

w

1957

r.

z k!Ojpai!mi

"Pi1€ll'WISZY Maj" dJo Olzy

·

odpoow:a-dzlamto

słone

Wioidy

:jO!diOWio-<OOamowte

w

·

il1ości

20

1/~Etek.

Wsilm1le!k

,1Je,go

:zJaiS!ol~nJ:e

wody

w

trre-oe

pc!dnóot3łlo się

z 40 Intg/J d1o 130

mtg/1,

twar-dość

wody

slrociZyŁa ~

7,5°N do 13,5°-N.

Ptrzy

tym stosuitlroWio matbym pOidwy:llszenlilu

ZJaWaJr-'botśc1

soli

i

qgóm~j .tward\olśd

WlOidry

w

elek-

--Na·+;K· Cl' J',Br' 804" HC08' C08' mg/l mg/l mg/l mg/l mg/I mg/I 8060,0I 11900,00 34,50 38,00

-

-14300,80 23901,30 34,20

-

-

I68,90 I7623,30 29780,90 23,20

-

-

54,00 21003,30 28686,00 31,00

-

-

72,00 15070,00 19860,00 26,30

-

-

-15330,00 23945,00 . 49,18

-

-

-4739,10 7800,00 70,00

-

-

138,00 14888,00 24183,70 51,70

-

-

42,00

tmowtni

"Oeslros!1ovenska

.armśda" powstały

tr~ai

teahmczne

i

zmniejszył się

billans

Clilep!lin

Y.

Z

~r~aidlronJej

klr>ótftci.ej OOllallizy wynlilk:a,

re

należy ll'l<li'zJwią12JaiĆ

iProtb1em

'W!Qdy

wypompo-rwywtrunej z

lkiqpailń, .głJówniJe

z

iPu:nlctu

widzenia

na: a) .zanieczyszczanie

ściielków,

b)

wykarzy-stywaoni

r

a

skŁaldmitków

zatw.airtyah

w

'WIOdzie

jo-~bromowej.

Jffil:i

'Wieźmitemy

pod

u:w:a,gę

ieidy:nliie

k!Qpalnię

"Fucilk", gdzie na 5

i

6 pdziomtie

·

·

wyJpływa

1·550 l/min silhn:ite zm:iner:ailioowt3inie'j

WIOdy

jr odio-W!O-Ił:IOOiniOWiej, k:rtń.l'la

po

odtpla!rowamu

daje

21 000 mg/l zafWIWtytah

w

ntiej

skłlatdlnlill.Ww

mi-nlaralnYJcth, to ,

go._9{ltodairka

nalroidlowa

CzrecihioslO-Wiaoj

:

i

1

tlr.aC!1

w

ska1li

roC!Zin~j

814

.

680

m

8

_wody,

z

której'

możn.a uJZJ71Skać

16 290

1t

"Dall'lrows:kiej

,SJodi", 'DO S'tJamJQIW'i

watrt1lość

68 412 000

Ktc.

W

!Cią­

gu ItOiku ginile

więc

he2J!>awtrotnile z tej }ednej

c:-

;

4

- 2 ----5 + 3 ć 6 ' ' Ostrawsko-karwiński Okręg.

330

1 - granica detrytu, 2 - granica eksploatacji w Ostrowsko-karwińskim Okręgu, 3 - głębokie

wiercenia, 4 - wychodnie karbonu, 5 - warstwice karbonu, 6 - przecieki wody do kopalni. 1. Lidice, 2. Odra, 3. 'J.· Sverna\ 4. Urx, 5. Vftezny unor, 6. Stachanov, 7. stalJ!n, 8. P. Bezrul!, 9. Trojice, 10. -ZArobek, 11. IDubina, 12. Jeremenko, 13. Alexanlk, 14. Jan Maria, 15. P. Cingr, 16. Ful!ik II_ 17. Ludvfk, 18. FUI!fk I, 19. Pionyr, 20. Vaclav, 21. Zofie, 22. pr. Zapotockf, 23. Dukla, 24. pr. Gottwald, 25. Mfr I, 26. l Maj, 2:1. Jlindl'ich, 28. Doubrava, 29. IDubina, 30. Frantillka,

kopami

ponad

9675

t

cihliOiru,

30

1t

jodlu,

76

t

bromu i innyoh

ważnyc!h skłiad'Illi!ków.

Wiedług

informa:qjii

Milllisterstwa Hal1:1.dllu

Za-gra.DJiczn.ego nie,k,tóre

rz.

wyntienionyiah

pier-wiastków

Czechosłowacja

importuje za dewizy,

gdy

te

same pierwila.IS'tki

1giną

w

od!Padkach

nieuży.tecmych.

:

Do

D..iedaiWIIlla1 s01e

ZaJWialrte

w

wodZie

mar-skliej ~owyW;a'OO ~ooz destyll.aic!ję.

Rów-nici

w

k!apallni

"GottwaLd"

wodę

jiOidiowiCHbro-mawą

jpOOW'ilrorJ71czniJe

iOd!palrowuje

się

w

otwar-tYJah

baeena•dh. Dzd.enny

ueysk

sdli jest

stoslun~

loowo

mlaiły. Ten ISpOSÓ!b IO!tr'zymywmtru

SOili

j.e~.t

kosztJOIWny

i

kiłopotftiwy. ·~talb.

III).

Tabela ID

KOSZTY INWESTYCYJNE I PRODUKCJI W KORONACH NA PRODUKCJĘ DZIKNNĄ

Koszty inwestycyjne w. Kc

l

Koszty produkcji w Kc

5,1-7,10 w l dniu pro- 3,3-7,6 uzyskują po

odparo-dukcji waniu w USA

1,0-2,30 w l dniu pro- 1,0-1,9 metodą

elektrodiali-dukcji tycz,n:ą

25,70 2,6-16,0 uzyskano po·

od-parowaniu w

Czechosło-wacji

Osta1truo

szeTJ:Iej

~ruczęto sbo.::>nw:ać me.todę

elektrodialityczną, którą

wypróbowano

labora-toryjnie

w

Brnie

(Czechosłowacka

Akademia

Nauk,

IooyrtJut Hydrodlymmiki). W

wrządzianiu

Siłużącym

elek1Jnodilalme

między d'wi.em~a

el.ck-trodami

umieszozmro

błlony półlplr'zle.pUSZ!czrulne

kruteksow•e d

.aneksowe,

umoilliw1ające pr2lepły­

Wllllli:e

IXliZtwariu .pliziez wielostOpniowy

dia!l±za-tm. Memibll'>any.'

w

IPOisltaci

:OOlid

są· wiłlaśnie

rwy-J:I'lliantaicrzJrurni

pl"ZZąpUSre2la.jącymi

j1ony

odwrot-nego

Łrudunlku.

Pr:ze!:zJ elekibrodi:aliiz1rutor

przepiywaj·ą

cztery

IXJIZjtwo\ry:

an~odtowy,

ka:tlotd•owy,

!l.ronoen tra

t

i •roztwór pr.zoeznruCIOOny

dio

dlettnimeraliza:cji.

S•mie ISklanoenJtrto

l

w.a:ny

ro2"ń:wór

od!IIDowtad?Jany

jeiSit

do

:belrmootaltu,

rw którym

.go silę

odparo-wuje

w

'Pl'IÓ:hnili.

W pll'IZY!Prudlku

dlużej !7Jdidlności

,kiry~E~truli:zacji

sikonoon

1

trowanego 1roztwlo1J:iu

iS11lo-suje ·się kryL"'talilzlaicję próżni:IOW!ą,

,

cabk!owide

z;a1u

tlorha ty210W1a1ną,

przy rzJa.stJosoWia:niu

thixo-11r1Qpii

prey;Ś\p!;.'eiszaó:ąooj

pr1ooes

·

ikryLstaJli!za,cji

i

tlranslpo1rt za

pomocą przenośnika śl~ilmako­

wego.

DI'Io.gą sz·azegół>OWyich 1baidań

·

•us1la!1ono

qpty-rnJaJne

war-unki dlla

tOpisa:ni~giO

rwyrej

pr>ooosu

or.ruz

podda!IlłO

ooa.lilzdie

jego

ekloniOimi!c:zme

pa.-rameltry ·

(Creoh10słiowaMa

Akadie!mi.a•

Nallik,

inlż.

FmtajrzJl) -

1tab. IV.

Tabela IV

OPTYMALNE WARUNKI ODSALANIA

Zasolenie wody

l

W oda przygotowa-l na do dal~zych Zużycie k Whfm8

procesow l 1,5 gfl 0,3-0,5 g/l 1,0- 1,8 3,0 g/l 0,4-0,5 gfl 2,9--4,0 9-10 g/l 0,5 g/l 10,5-13,2 20 gfl 0,5 gfl 26,40 35 gfl 0,5 gfl. 47,00 "'

NaJibaindlZiej •elronom.:,azn•2

•okazały się

WIOdy

o zasoleniu 10 do 15

g/l. Przy

wyższym

wzrasta

ZUIŻJ11c'ie enelngii.

Inny

fWOLSIÓib

ajpli!kacj•i polega

na dlzlliel1elrui,u j-onów o tym samym ood!zialju

ła­

dur.lku,

~ęki 'C7J€1mlU moiŻnla ueys:kać

·

ce\I1Ilie

za-Wa!I'Itlośoi

z ll'IOIZtWioll'u

wodn~go.

W

wielu przypadkach mcloda ta

jest

li€!PSm

w

pclliównan~u

z

kJaS!Yicmymi meo•todami

!klry-sta1iizlruoji

(od\paJI'IDiW'y'Wianilla

crułego

IJ:'IOZJtwlolru).

Inną rwYJgiOidn.ą meitodą

uzyski'Wia:Il

1

ia jiCJdlu

sta-nawi ozonizalcj.a. Jod z

~.aDie,go

TOZitwo-:ru gromad!zi.

się

za

polmiOicą

filtr:ów.

LADISLAV PEXA

UhelnY pruzkum, Ostra.va

PIASKOWO-ŻWIROWE

USZCZELNIANE FILTRY STUDZIENNE

WGOSP.ODARCE WODNEJ,

inżynieri1

sa-nH;amej

i

praoacll

.gooJ.Qgicz:no-posZJuki-wawczych

UlŻywiSI się ll"ÓŻinych

ll">>dmjów

:łii:ltrów

wmarubowanJ11ch

pionowo J:ub pOIZJildmd.

Naj•ozę­

ściej

s1JooawlainJe

są

fjjl'tlry

met~dWe

(z

pel'!fo-mcją iklolis!tą

iliub

IOIWiallną)

w

żw:i.rawie

o

·Oha!l"ak-~

niasypdWym

(jedniO- LUib

wielbwaa:'Stwow'e).

RzadrLiej stosuje

się

fd!ltry z

tłucznia., ~~

WJO-<oemen:towe,

dlrewn!ialnle, z mas plastylczn)'1Ch

Ji.rf;p.

.

Za

n.ajl~

pod

WZiględ1€1m Wlłaściwolścil

hy-dlr.aUIHaznyah

mażnlai

dlotyahc2la1S

·

UIWrumć

filtry

pi.aslrowio-żwirowe

naiSYIPywante,

odpp!Wii.ednio

lrombin!Owane

rz:

pe!I'!f·orowanymli

rur.ami

płasz-crowymi.

Maij•ą

one

:zJa~Stosawla:nie

dlo

studni

.o mndejsooj

rglębollrości.

Brzy

budowlie

wi>el!Qwar~o

filtru

oo-sypowetgo

porwstlaiją Tóżnego

II'IOid!z:aJj:u

t\rtuda:llości,

lroSZity znaJczrui.e

wzralStalją,

a rmczyw.iste

wła­

ściW\oŚici hyd:rauil'ilcz:ne

nie

odpoWiiadiad1ą

upr7Jed-nio poozyn;ilanym wyl>iiCI7Jeillik:ml.

W niektórych

iPań.sltwiruoh,

prmd!e IWISzysttk:i.m

zaś

w

Niemieckiej Repuillloilcie Fedieratlnej CIOil'az

częśctej

stosuje

się

zaklejane (scementowane)

mtJry

·

piaslrowlo-żwilro, rwyk.a~zującle

batrdzo

dure

7Jale1ly meolmmdlozne

i

hyid!rauilicme.

Wy-piera'ją

one

OO!l"aaJ balrd'Ziej filtcy

kiorl:wencjo-nal

ne ty\pu nasypowego.

DoświiladcrzJEmd.a