Maria Romanow-Broniarek
"Fiłosofskije problemy teoreticzeskoj
biologii", G.A. Jugaj, Moskwa 1976 :
[recenzja]
Studia Philosophiae Christianae 15/1, 209-213
n e j m o n o g r a fii p o b u d z a ją c z y te ln ik a do d y s k u s ji i sa m o d z ie ln e g o m y śle n ia . P r z y c z y n ia ją się w te n sp o s ó b d o ro z w o ju n a u k i, ja k o że w y m ia n a p o g lą d ó w prow adzi* z w y k le do d alsz e g o u ś c iś la n ia a n a liz , co je s t szczeg ó ln ie p o ż ą d a n e w filo zo fii i m e to d o lo g ii p rz y r o d o z n a w s tw a . O m a w ia n a k s ią ż k a z p e w n o ś c ią z a in te r e s u je n ie ty lk o filo z o fa p r z y r o d o z n a w s tw a , lecz ta k ż e filo z o fa p rz y ro d y , jaik ró w n ie ż i p rz y r o d n ik a . B o le s ła w R o k
G. A. J u g a j: F iło s o w s k ije p r o b lie m y tie o r ie tic z ie s k o j b io lo g ii, M o sk w a 1976, Izd. „ M y si” , s. 247.
W k o ń c u p ie rw s z e g o ć w ie rć w ie c z a n a sz e g o w ie k u u k a z a ło się sz e re g p r a c z z a k r e s u b io lo g ii te o r e ty c z n e j m . in. R . E h r e n b e r g a , L. B e r ta - la n f f y ’ego, E. B a y e ra . P o ja w ie n ie się ty c h p o z y c ji s p o w o d o w a n e by ło o s ią g n ię c ie m p rz e z b io lo g ię w y ższeg o sz czeb la ro z w o ju , n a k tó r y m k o n ie c z n a b y ła r e f le k s ja n a d s p e c y fik ą p o z n a n ia i m e to d o lo g ii n a u k i 0 ży ciu , ja k ró w n ie ż d o k o n a n ie z a b ie g ó w s y n te ty z u ją c y c h d o ty c h c z a s o w e o sią g n ię c ia u z y s k a n e w r a m a c h c z ą s tk o w y c h te o r ii b io lo g iczn y ch . W sz y s tk ie t e w y s iłk i z m ie rz a ły do u c h w y c e n ia is to ty ż y c ia i n a s iliły się p o n o w n ie w p o ło w ie l a t sz e ś ć d z ie sią ty c h . P rz y c z y n ą b y ł d y n a m ic z n y ro z w ó j n a u k b io lo g ic z n y c h , o s ią g n ię ty d z ię k i z a s to s o w a n iu w b io lo g ii m e to d fiz y k i, c h e m ii, m a te m a ty k i czy te ż c y b e rn e ty k i, co sp o w o d o w a ło p o ja w ie n ie się s z e re g u n a u k in te r d y s c y p lin a r n y c h . R ozw ój ty c h o s ta tn ic h , m im o w z r a s ta ją c e j s p e c ja liz a c ji, w s k a z a ł n a k o n ie c z n o ść p o d e jś ć in te g r u ją c y c h , k tó r e p e łn ie j w y ja ś n ia ły b y z ja w is k o b io lo g iczn e. O b e c n ie b io lo g ia te o r e ty c z n a z n a jd u je się c ią g le w s ta d iu m p o w s ta w a n ia , s tą d in te r e s u ją c y m i w a ż n y m je s t z b a d a n ie je j a s p e k tó w lo g iczn o - -g n o z e ó lo g ic z n y c h . T eg o w ła ś n ie z a d a n ia p o d ją ł się G e ra s im A. J u g a j w sw e j k sią ż c e o filo z o fic z n y c h p ro b le m a c h b io lo g ii te o r e ty c z n e j. R o z w a ż y ł on d ia le k ty c z n o - i fo r m a ln o - lo g ic a n e z a s a d y b u d o w a n ia te o r ii w b io lo g ii, p rz y czym n a b a z ę m e to d o lo g ic z n ą sw y c h d o c ie k a ń o b ra ł lo g ik ę „ K a p ita łu ” M a rk s a .
R e c e n z o w a n a p r a c a s k ła d a s ię z tr z e c h części. W p ie r w s z e j o m a w ia a u to r z a k r e s p o ję c ia b io lo g ii te o r e ty c z n e j, je j p rz e d m io t i m e to d y . D ru g ą część w y p e łn ia ją ro z w a ż a n ia o z a sa d n ic z y c h s p r z e c z n o ś c ia c h p o z n a n ia b io lo g iczn eg o . Z n a jd u je m y tu o m ó w ie n ie d w u a n ty n o m ii: części 1 c a ło śc i (.p arad o k su c a ło ścio w o ści )o ra z n iższego i w y ższeg o ( p a r a d o k s ro z w o ju ). D ro g i p o k o n a n ia ty c h a n ty m o m ii w r a m a c h o g ó ln ej te o r ii ż y c ia z o s ta ły z a p re z e n to w a n e w tr z e c ie j części k sią ż k i.
Z a g a d n ie n ie p rz e d m io tu b io lo g ii te o r e ty c z n e j p o p rz e d z ił a u to r a n a liz ą c h a r a k t e r u sa m e g o p o z n a n ia te o re ty c z n e g o . G łó w n e z a d a n ie teg o p o z n a n ia u p a t r u j e on w d o ta r c iu do w e w n ę tr z n e j je d n o ś c i ró ż n y c h fa k tó w . Z a p ie r w s z ą cech ę p o z a n ia te o re ty c z n e g o u w a ż a J u g a j u ję c ie o b ie k tu ja k o całości. P o ję c ie cało ścio w o ści i sy s te m o w o śc i m o ż n a r o z u m ieć, o n to lo g ic z n ie ja k o s y s te m o w o ść o b ie k tu , g n o s e o lo g ic z n ie ja k o s y ste m o w o ść p o z n a n ia i w re s z c ie lo g ic z n ie ja k o sy s te m o w o ść w ie d z y . J e d y n ie te n o s ta tn i a s p e k t czy n i a u to r p rz e d m io te m sw e j a n a liz y .
N a u k a czy te ż w ie d z a te o r e ty c z n a ja k o s y s te m s k ła d a się z w ie lu n ie s p ro w a d z a ln y c h do sie b ie p o zio m ó w , co o d z w ie rc ie d la b u d o w ę sa m e j rz e c z y w is to śc i. I s to tn ą c e c h ą je s t h ie r a rc h ic a n o ś ć te j s t r u k tu r y . W ied za
te o r e ty c z n a z m ie rz a k u u ję c iu is to ty p rz e d m io tu b a d a n e g o . Taikie p o d e jś c ie u ja w n ia w z a je m n e w s p ó łd z ia ła n ie p rz e c iw ie ń s tw . S a m a is to ta j e s t sp rz e c z n o śc ią b ą d ź s y s te m e m sp rz e c z n o śc i. S p rz e c z n o ść j e s t w ię c z a s a d ą ro z w o ju i p o z n a n ia is to ty p rz e d m io tu (s. 19). Rozwiąizam ie t e j sp rz e c z n o śc i n a d ro d z e d ia le k ty c z n e j p o z w a la g łę b ie j p o z n a ć s t r u k t u r ę i is to tę b a d a n y c h o b ie k tó w . J u g a j s tw ie rd z a , źe je d n y m z w a ż n ie js z y c h a s p e k tó w p r o b le m u is to ty je s t u ję c ie je j ja k o s u b s ta n c ji: „ S u b s ta n c ja to in t e g r a l n a i imma nentem w ła ś c iw o ś ć cało ści, k tó r a sz c zeg ó ln ie sp e c y fic z n ie c h a r a k t e r y z u je p rz e d m io t i ró w n o c z e ś n ie je s t w e w n ę trz n ą p o d s ta w ą w s z y s tk ic h 3ego s tr o n (części)” (s. 22). W n ie j u w id a c z n ia się c a ła ró ż n o ro d n o ś ć a z a ra z e m je d n o ś ć p rz e d m io tu .
N a s tę p n y m z a g a d n ie n ie m o m a w ia n y m w k s ią ż c e je s t p rz e d m io t b io - .. logii- te o r e ty c z n e j. A u to r z a u w a ż a , że c e c h ą c h a r a k te r y s ty c z n ą w s p ó ł
c z e sn e j b io lo g ii je s t d u ż a ilo ść i ro z m a ito ś ć te o r ii c z ą s tk o w y c h , p rz y ty m są o n e iz o lo w a n e od sie b ie . S y tu a c ja ta k a n ie s p r z y ja te n d e n c jo m in te g r u ją c y m . S y n te z a zaś ty c h te o r ii u m o ż liw ia ła b y d o ta r c ie do is to ty życia. I w ła ś n ie b io lo g ia te o r e ty c z n a p o w in n a , z d a n ie m a u to r a , p o d ją ć to z a d a n ie . B io lo g ia te o r e ty c z n a ja k o o g ó ln a te o r ia ży cia ró ż n i się ja k o ś c io w o sw y m p rz e d m io te m i z a d a n ia m i od w y s tę p u ją c y c h w b io lo gii te o r ii c z ą ste c z k o w y c h o raz od b io lo g ii o g ó ln e j. W s to s u n k u do d y s c y p lin c z ą s tk o w y c h je s t o n a m e ta te o r ią . D o k o n u je o n a s y n te z y w ied zy b io lo g ic z n e j i z n ie j d e d u k c y jn ie w y w o d z i n o w e w ła s n o ś c i ży cia. C elem o g ó ln e j teorii· ży cia je s t p o z n a n ie m e c h a n iz m ó w s ta w a n ia się i sa m o ro z w o ju ży cia ja k o p e w n e j cało ści. S ta r a s ię w ię c on a w y ja ś n ić z a s a dy w z a je m n e g o p o w ią z a n ia i w s p ó łd z ia ła n ia g łó w n y c h s k ła d n ik ó w i p o z io m ó w s tr u k tu r a ln y c h ży cia . L o g ic z n o -g n o z e o lo g ic z n e z a d a n ie , p rz e d ja k im sto i b io lo g ia te o r e ty c z n a , p o le g a ło b y w ię c n a u c h w y c e n iu w e w n ę tr z n e j je d n o ś c i w ie lo r a k ic h z ja w is k t a k , a b y ś m y m o g li u ją ć w n ie j w s z e lk ie ro z m a ito ś c i ja k o m o d y f ik a c je te j s a m e j s u b s ta n c ji. Z b u d o w a n ie o g ó ln ej te o r ii ży cia — s tw ie rd z a J u g a j — je s t o b ie k ty w n ą k o n ie c z n o śc ią w y n ik a ją c ą z b r a k u teo rety czn eg o o k re ś le n ia is to ty życia. R o zw ó j te o r ii c z ą ste c z k o w y c n w b io lo g ii, c o ra z sz e rsz e s to s o w a n ie m e to d fiz y c z n y c h , c h e m ic z n y c h i m a te m a ty c z n y c h p o zw o liło n a z g ro m a d z e n ie o lb rz y m ie g o m a te r ia łu , k tó r y w y m a g a s y s te m a ty c z n e g o o p ra c o w a n ia z m ie rz a ją c e g o k u „ n a jb o g a ts z e j” d e fin ic ji is to ty ży cia.
P rz e d m io t fo r m a ln y d a n e j n a u k i w y z n a c z a m e to d y s to s o w a n e p rz e z n ią. M e to d y b io lo g ii te o r e ty c z n e j b ę d ą w ię c p o d p o rz ą d k o w a n e z b u d o w a n iu a d e k w a tn e j te o r ii je d n o ś c i ż y c ia (s. 44). J u g a j w y ró ż n ia d w ie m e to d y o tr z y m y w a n ia p o ję ć o g ó ln y ch . M e to d a fo r m a ln o - lo g ic z n a p o le g a ją c a n a a b s tr a k c y jn y m w y d z ie le n iu teg o , co je s t w sipólne d la w s z y s tk ic h e le m e n tó w b a d a n e j k la s y o b ie k tó w . P o m ija się w s z y s tk ie ce c h y in d y w id u a ln e p rz e d m io tó w , b y u z y s k a ć je d n ą z u n if ik o w a n ą fo rm ę . D ru g a m e to d a o p ie ra się o lo g ik ę d ia le k ty c z n ą . W ty m p r z y p a d k u p rz e p r o w a d z a ją c o p e ra c ję a b s tr a h o w a n ia u s i łu j e się z a c h o w a ć c a łe b o g a c tw o in d y w id u a ln y c h o b ie k tó w . J u g a j n a z y w a ta k ie p o d e jś c ie a b s tr a h o w a n ie m tr e ś c io w y m . O tr z y m u je się w ię c p o ję c ie k o n k re tn o -o g ó ln e tj. o b e jm u ją c e c a łe b o g a c tw o teg o , co s p e c y fic z n e i je d n o s tk o w e . W r o z w o ju n a u k i o b ie m e to d y w s ip ó łw y s tę p u ją i u z u p e łn ia ją się. W tr a k c ie sw eg o ro z w o ju te o r ie n a u k o w e p o s łu g u ją się p o c z ą tk o w o a b s t r a k c j ą fo rm a ln o -lo g io z n ą , b y n a s tę p n ie p rz e jś ć do s to s o w a n ia a b s t r a k c ji d ia le k ty c z n o -lo g ic z n e j, i w k o ń c u n a tr z e c im e t a p ie d o p ro w a d z ić do sy n te z y o b u m e to d . P rz y k ła d e m m oże b y ć ro z w ó j p o ję c ia g a tu n k u w b iologii. N ie n a le ż y ro z w a ż a ć k a ż d e g o p rz e d m io tu
b a d a n e g o ja k o iz o lo w a n e g o in d y w id u u m , lecz u w z g lę d n ia ć je g o p o w ią z a n ie z in n y m i p rz e d m io ta m i lu b s y s te m a m i o o k re ś lo n e j s tr u k tu r z e . W w y ja ś n ia n iu b io lo g ia s to s u je n ie tyllko z a s a d ę p rz e jś c ia od te g o , co p r o s te do złożonego, lecz się g a ró w n ie ż do te o rii s y s te m ó w . N ie p o p r z e s ta je ona je d n a k n a s f o rm a liz o w a n y m p o d e jś c iu o b o w ią z u ją c y m w r a m a c h te o r ii s y s te m ó w , lecz s to s u je ró w n o c z e ś n ie m e to d ę tr e ś c io w ą. P o z w a la to w ią z a ć ze so b ą ró ż n e p o z io m y s t r u k t u r a l n e m a te r ii ż y w e j, w łą c z a ć p o zio m y n iższe w w y ż sz e i u ja w n ia ć w z a je m n e w s p ó ł d z ia ła n ie s t r u k t u r z teg o sa m e g o p o zio m u .
A u to r s t a r a s ię p o k a z a ć , że ta k m o d n e o b e c n ie te n d e n c je do m a te - m a ty z a c ji n a u k p rz y r o d n ic z y c h n ie m o g ą w sp o só b w y c z e rp u ją c y o p i sać b a d a n y c h o b ie k tó w . B io lo g ia te o r e ty c z n a n ie s p r o w a d z a się, z d a n ie m J u g a ja , do b io lo g ii m a te m a ty c z n e j. N ie u m n ie js z a ją c z n a c z e n ia m e to d fo r m a ln o - m a te m a ty c z n y c h sąd zi on, że w ro z w o ju b io lo g ii te o re ty c z n e j w a ż n ą ro lę o d e g ra ją ró w n ie ż m e to d y tre ś c io w e , k tó r e p o z w a la j ą u w z g lę d n ia ć c a łe b o g a c tw o rz e c z y w is to śc i b io lo g ic z n e j.
S p e c y fik ą ży cia je s t r u c h i ro z w ó j. B io lo g ia te o r e ty c z n a b ę d ą c og ó l n ą te o r ią ży cia w y m a g a je d n o ś c i p o d e jś c ia fo rm a ln e g o i tre śc io w e g o . K r y te r ia o g ó ln o ści te j te o r ii s p r o w a d z a ją się do je d n o ś c i p r z e c iw ie ń s tw (s. 73): 1. o g ó ln eg o i w sz e c h s tro n n e g o , 2. a b s tr a k c y jn e g o i k o n k r e t nego, 3. w s z y s tk ic h b io lo g ic z n y c h te o r ii c z ą s tk o w y c h .
W d ru g ie j części p ra c y J u g a j o m a w ia z a s a d n ic z e a n ty n o m ie , ja k ie u s iłu je r o z w ik ła ć b io lo g ia te o re ty c z n a . N a jw a ż n ie js z ą w y d a je się być sp rz e c z n o ść p o ja w ia ją c a się p rz y n ie a d e k w a tn y m ro z u m ie n iu w z a je m n eg o s to s u n k u części i cało ści w s y s te m a c h ż y w y c h . P r a w id ło w e p o s ta w ie n ie z a g a d n ie n ia w y m a g a n ie p rz e c iw s ta w ia n ia so b ie części i całości, le c z p o łą c z e n ia o bu n a d ro d z e d ia le k ty c z n e j. C h o d zi o to, b y s p r o w a d z a ją c to, co z ło ż o n e do p ro s te g o n ie z a tr a c ić s p e c y f ik i b a d a n e g o p rz e d m io tu . S p e c y fik ę tę w in n y w p e łn i u w z g lę d n ia ć p o ję c ia w y jś c io w e, co je s t is to tn y m w a r u n k ie m w s z e c h s tro n n o ś c i te o rii. P o w in n iś m y w ię c z a tr z y m y w a ć się n a ty m p o z io m ie e le m e n ta n n o ś c i, p o n iż e j k tó r e go z a c ie ra się s p e c y fik a o b ie k tu . P r z y k ła d e m z a c z e rp n ię ty m z b io lo gii m o że b y ć p o ję c ie g e n u ja k o je d n o s tk i d zied ziczn o ści.
P r z y ta c z a n e p rz e z a u to r a p r z y k ła d y s łu ż ą z ilu s tro w a n iu te z y , że n ie n a le ż y a b s o lu ty z o w a ć r e d u k c j i ja k o m e to d y p o z n a n ia . R ó w n ie u p r a w n io n y m i k o n ie c z n y m je s t p ro c e s d e d u k c ji. Z a s a d ę je d n o ś c i e le m e n - ta r n o ś c i i złożoności (całości) la p i d a r n i e u ją ł ju ż A n a k s a g o ra s : „ w s z y s t k o w e w s z y s tk im ”. W ła ś n ie tę z a s a d ę p r o p o n u je J u g a j p r z y ją ć za z a s a d ę g lo b a ln e j sy n te z y w ie d z y w e w sp ó łc z e s n e j b io lo g ii.
P a r a d o k s części i cało ści le ż y u p o d ło ża p a r a d o k s u ro z w o ju , lecz te n o s ta tn i d o ty c z y n ie ty l e w z a je m n e g o s to s u n k u części i cało ści, ile s y s te m u niższeg o i w y ższeg o o ra z ic h e le m e n tó w . M a m y tu do c z y n ie n ia z k a te g o r ia m i p o c z ą tk u i celu ro z w o ju o ra z k o n ie c z n o śc i i p r z y p a d k o w o śc i.
K o n ie c z n o ść w p ro c e s ie e w o lu c y jn y m je s t s iln ie z w ią z a n a z p r z y p a d k o w o ścią. J u g a j p rz e s trz e g a p rz e d a b s o lu ty z a c ją p r z y p a d k u w o p isie e w o lu c ji, k tó r a m oże p ro w a d z ić do m e c h a n is ty c z n e g o u ję c ia , ja k r ó w n ie ż p rz e d d o g m a ty c z n ą te le o lo g ią , k tó r a w ogóle n ie d o s trz e g a p r z y p a d k u w e w o lu c ji m a t e r i i ż y w e j.
R o z w ią z a n ie o m ó w io n y c h a n ty n o m ii w y m a g a u p rz e d n ie g o ro z w ią z a n ia d w u f u n d a m e n ta ln y c h p ro b le m ó w b io lo g ii: je d n o ś c i (eało ścio - w ości) i ro z w o ju życia. O ty c h z a g a d n ie n ia c h t r a k t u j e o s ta tn ia część k sią ż k i. Z je d n o ś c ią p rz e c iw ie ń s tw s p o ty k a m y się ju ż p rz y fo r m u ło w a n iu w y jś c io w y c h p o ję ć b io lo g ii te o r e ty c z n e j. P o ję c ie ta k ie m u s i je d
n o c z y ć w so b ie p o c z ą te k i w y n ik ro z w o ju , p rz y czym n a le ż y zd ać so b ie s p r a w ę z teg o , c z y m je s t życie ja k o p e w n a cało ść. A n a liz u ją c t e n p r o b le m a u to r u w a ż a , że p o ję c ie m , k tó r e n a jp e łn ie j c h a r a k t e r y z u j e ży cie j e s t p o ję c ie b io g eo ee n o zy . W ła ś n ie b io g e o c e n o z a je s t „ e le m e n ta r n ą je d n o s tk ą ż y c ia ja k o p e w n e j c a ło ś c i” . B io g eo cen o za to m w a r i e n tn a o r g a n iz a c ja ż y c ia n a w s z y s tk ic h p o z io m a c h ^s. 152). W n ie j d o ch o d zi do z je d n o c z e n ia p o c z ą tk u i r e z u l ta tu ro z w o ju . P o ję c ie b io g e o e e n o z y w in n o w ię c b y ć w y jś c io w y m p u n k te m o g ó ln e j te o r ii życia.
Ż y cia ja k o p e w n e j cało ści n ie m o ż n a r o z p a tr y w a ć w iz o la c ji od W s z e c h ś w ia ta . Z w ią z e k p o m ię d z y k o sm o se m a p ro c e s a m i g e o c h e m ic z n y m i ,na Z ie m i u r z e c z y w is tn ia się d z ię k i b io s fe rz e . O rg a n iz m y ż y w e o d d z ia ły w u ją c e z o to c z e n ie m p rz e c iw s ta w ia ją się w z ro s to w i e n tr o p ii. D z ia ła ln o ś ć a n ty e n tr o p i j n a je s t c h a r a k te r y s ty c z n y m ry s e m ży cia ja k o c a łości,
J u g a j f o r m u łu je d e fin ic ję ży c ia , k tó r a s p e łn ia — jeg o z d a n ie m ■— w y m o g i lo g ik i f o r m a ln e j, p o d p o rz ą d k o w u ją c p o ję c ie ż y c ia sz e rsz e m u p o ję c iu k o sm o su , a ta k ż e p o d a je ró ż n ic ę g a tu n k o w ą m ię d z y m a t e r i ą m a r tw ą i ż y w ą : „Z y cie jesit to s p e c y fic z n e k o sm ic z n e u o rg a n iz o w a m e m a te r ii, k tó re g o is to tn y m m o m e n te m jq e s t w a lk a e n tr o p ii i e w o lu c ji, u tr z y m a n i e a n ty e n tr o p ijn e g o s ta n u w o p a rc iu o ciąg ło ść w y m ia n y czy te ż
cyrkulacji
s u b s ta n c ji, e n e rg ii i in f o r m a c ji” (s. 195).A u to r z g a d z a s ię z W. J. W iern ad sik im , że ż y c ie ja k o cało ść czyli b io s fe ra w ią ż e ze so b ą a to m i k o sm o s w p ro c e s ie tzw . b io g e n n e j m i g r a c ji a to m ó w . S tą d w ro z w ią z a n ie z a g a d n ie n ia is to ty ż y c ia d u ż y w k ła d m o ż e w n ie ś ć b io lo g ia s u b m o le k u la r n a (ato m o w a). O b e c n y e ta p ro z w o ju b io lo g ii s k ła n ia w ie lu filo zo fó w i b io lo g ó w do p o d e jm o w a n ia ro z w a ż a ń n a d c h a r a k t e r e m lo g ic z n o -m e to d o lo g ic z n y m te j n a u k i. P ro p o n o w a n e ro z w ią z a n ia r z u t u ją w sp o só b is to tn y n a n a s z e w id z e n ie ś w ia ta . W o s ta tn ic h la t a c h s z c z e g ó ln e z a in te re s o w a n ie w z b u d z iły p u b lik a c je d w ó ch f r a n c u s k ic h b io lo g ó w , la u r e a tó w n a g r o d y N o b la (1S65 r.), F. J a c o b a i J. M o n a d a . O b y d w a j o n i s t o ją n a s ta n o w is k u r e - d u k e jo n is ty e z n y m i p r z e c e n ia ją ro lę p r z y p a d k u w p ro c e s ie e w o lu c ji ż y cia . P o g lą d y ic h z o s ta ły z a a ta k o w a n e p rz e z z w o le n n ik ó w w y ja ś n i a n ia k o m p o z y c y jn e g o ja k o sp e c y fic z n e g o d la n a u k b io lo g iczn y ch .
J u g a j w sw e j k sią ż c e s t a r a ł się w y k a z a ć , że m e to d o lo g ią b io lo g ii t e o r e ty c z n e j je s t m a te r ia liz m d ia le k ty c z n y . S k ła n ia się o n ra c z e j k u m e to d z ie całp śic io w o -k o m p o z y c y jn e j, n ie n e g u ją c je d n a k w a rto ś c i p o z n a w cz y c h m e to d y r e d u k c y jn e j. Z w r a c a on sz c zeg ó ln ą u w a g ę n a w y d o b y c ie ja k o ś c io w y c h ró ż n ic m ię d z y b io lo g ią te o r e ty c z n ą a fiz y k ą i c h e m ią , do k tó r y c h to n a u k n ie k tó rz y b a d a c z e u s iłu ją ją z re d u k o w a ć . B o w ie m c e le m o g ó ln ej te o r ii ż y c ia n ie j e s t je d y n ie m a te m a ty z a c ja b a d a n e g o p rz e d m io tu , le c z ta k ż e w y d o b y c ie jeg o s p e c y fic z n y c h tre ś c i. T y m p r z e d m io te m je s t ży cie ja k o p e w n a cało ść, ży cie w jeg o u w a r u n k o w a n ia c h h is to ry c z n y c h i ś ro d o w isk o w y c h .
In t e r e s u j ą c y m b y ło b y z a n a liz o w a n ie a d e k w a tn o ś c i p ro p o n o w a n y c h p rz e z J u g a j a d e fin ic ji ży cia i w y jśc io w e g o p o ję c ia b io lo g ii te o r e ty c z n e j. W y d a je się, że
ta
d e fin ic ja ż y c ia n ie m oże z a d o w o lić n ie tyliko f ilo zo fó w , lecz ta k ż e b io lo g ó w . D e fin ic je ży cia b u d o w a n e w r a m a c h n a u k p rz y r o d n ic z y c h są w ła ś c iw ie o p ise m s p e c y fic z n y c hwłaściwości
o rg a n iz m ó w ży w y ch . A k c e n to w a n ie p rz e z a u to r a je d y n ie e w o lu e y jn o ś c i i a n ty e n tr o p ijn o ś c i ja k o cech c h a r a k te r y s ty c z n y c h je s t n ie w ą tp liw ie u ję c ie m je d n o s tr o n n y m i n ie w y s ta rc z a ją c y m , ty m b a rd z ie j, że za w y j śc io w e p o ję c ie b io lo g ii te o r e ty c z n e j p r o p o n u je on b io g eo ce n o zę. W y b ó r b io g e o e e n o z y ja k o e le m e n ta r n e j je d n o s tk i ży cia n ie je s t w p e łn i u z a sa d n io n y . N a le ż a ło b y p o s z u k iw a ć o k re ś le n ia ż y c ia ja k o p e w n e j całości n a p o z io m ie b a rd z ie j e le m e n ta r n y m .
B io lo g ia w s p ó łc z e s n a z b liż y ła się w z n a c z n y m s to p n iu do fiz y k i i c h e m ii, ró w n o c z e ś n ie k o rz y s ta o n a z te o r ii s y s te m ó w i c y b e rn e ty k i, s t a je się w ię c c o ra z b a rd z ie j n a u k ą in te r d y s c y p lin a r n ą . O b fity m a te r i a ł z g ro m a d z o n y w p o szcz e g ó ln y c h je j d y s c y p lin a c h w y m a g a s to s o w a n ia n ie ty lk o ró ż n o r a k ic h sp o só b p o d e jś c ia , ile z a b ie g ó w in t e g r u ją c y c h . I n te g r a c ja ró ż n y c h te o r ii b io lo g ic z n y c h p o zw o li n a g łę b sz e u j ę cie is to ty ży c ia . J e d n a k ż e a b y ją p rz e p ro w a d z ić , tr z e b a u p rz e d n io d y s p o n o w a ć o d p o w ie d n ią b a z ą m e to d o lo g ic z n ą .
Z w ró ó m y u w a g ę n a to , że filo z o fic z n e p ro b le m y b io lo g ii te o r e ty c z n e j J u g a j r o z u m ie diw ojako: ja k o a n a liz y p rz e d m io to w e i a n a liz y lo g iczn o - -m e to d o lo g ie z n e . P ie r w s z e z n ic h , do k tó r y c h z a lic z a się n p . z a g a d n ie n ie is to ty ży cia m ie sz c z ą się w z a k r e s ie o g ó ln ej te o r ii ży cia , n a to m ia s t d ru g ie (np. z a g a d n ie n ia p rz e d m io tu , c h a r a k t e r u p o z n a n ia , sto s o w a n y c h m e to d ) n a le ż ą do filo zo fii b io lo g ii. M a m y w ię c tu do c z y n ie n ia z ró ż n ą p ro b le m a ty k ą , ró ż n y m i ję z y k a m i tzn . z ró ż n y m i s to p n ia m i n a u k i. A u to r, z a s u g e ro w a n y p r a w d o p o d o b n ie p o g lą d a m i L. B e r ta l a n f f y ’egO', n ie o d ró ż n ił je d n a k w y r a ź n ie s a m e j b io lo g ii te o r e ty c z n e j od je j filo zo fii. I t a k n p . n ie m o ż n a zgodzić się ze s tw ie rd z e n ie m , ż e o g ó ln a te o r ia życia je s t m e ta te o r ią w s to s u n k u do c z ą s tk o w y c h te o r ii b io lo g iczn y ch . I n t e g r a c j i ty c h o s ta tn ic h d d k o n u je się w p ła s z c z y ź n ie p rz y ro d n ic z e j (te o ria , ję z y k ) b ez p rz e c h o d z e n ia n a te r e n filo z o fii (m e ta te o ria , m e t a język).
P r a c a J u g a j a je s t g o d n a p o le c e n ia ja k o m a r k s is to w s k i głos w d y s- k u s j i n a d m e to d o lo g ic z n y m s ta tu s e m b io lo g ii te o r e ty c z n e j.
