Halllna 22AlKJoWiA
Nowe dane . o karbonie w zachodnim obrzeżeniu Gór ŚWiętokrzyskich
~
'z d~chczasowych badań geologicznych wyniIka, że znajOmość pod- . mezozoicznej /budowy wgłębnej· zacbodllliej części regi:onu świętdkrzys
ki~ jest dopiero w początkowym et.apie rozpo.ma.nia. Ostatnio iProblem ten u'W'2ględnion.o w lCłługafałowych projektach poszuddrwa wczych rqpy i gazu, a taIkże w realizowanych jWż ozęściowo tprzez Oddział Swięto
krzyski ])G ·w Kielcach. W Tamach prac prowadzonydh przez dra H. Jur- kiewicza 'Wy'k<mallo w łatach 19616-.196'7 dtwór ~zno IG 1, położony
. około 2'8 !km na fWNW oOd Kielc. Pod czwartorzędem (do 6,9 m). t 'triasem (do 1418 m' uzyskano osady paleozoreme, a mianowicie górny perm i ~-
bon (lilie przewiercony). . . . ' .
Wagę tWynJkÓIW :uzyskanych, z otworu podkreśla
fa1k:t,
że do chwili obecnej pexm i lkarbon pod pokrywą triasową zachodniego obrzeżenia co-- . kołupaileoz.oicznego Gó:r SwiętakT.zyskich ~erdzan.o poza. otworem Ry-koszyn-ska~a koł() Gałęzic jetdynje dwoma odwiertami: Radoszyce 3 i Ruda StrawezyńSka (!fig, li). Wyniki uzySkaJne z Ojpraoowariia katbonu.
otworu ŁopuS'llIlO ID l' są !bardzo interesujące pod względem stratygra- ficzno-facja1nym, a zarazem korelacyjnym, biorąc pod uwagę porÓWIllanie wychodJn:i karbonu Gór Swię1idkrzyBkic'h 'i! ikarfbonu z otwurów tRadoszy- ce 3 t \Ruda Strawczyńska. Dlatego też profP. Ik:a.dxmu z Łopuszna scha- ralkteryzowano dość obszernie. ln!formacje o ceC'hsztynle dotyczą jedynie serii graruczącej ·z b.r!bonem, która była badana przeże mnie .ty1Jko dla
dolk'ładnego ustalenia granicy perm-lkarbon. Szczegółowym opracowaniem cechsztynu .zajmu'je się dr H. Ju;rkiewicz. :Uproszczony !Opis litologiczny cechsztynu i kar'b<mu zaczerpnęłam z materiałów wspomnianego tge<>loga.
Kolekcję flory i fa'UlllY cechsZ'ty!nu i karbonu 'z otworu Łapuszno l z!.Bntwentaryzowano pod nr QS-6l2'. ·Znajduje się ona rw :Zbiorach Oddziału ŚWi~takrzySldego ID w Kielcach.
Serdecznie dziękuję drowi H. Junkiewiczowi ,za przekazanie mi mate-
riałów orarz; pani H. TopaczewEltiej za 9tal'8lIlne wykonanie fof;qgracfili flory i fauny bad8lIlych warstw. .
Kwartalnik GeoLaglCD1Y. t. 13; nr ., :1889 r.
lCWaortalnlk GeOlogiczny - li
796
?
~
,
~,
~o "J,drzej6w
~2
Haliąa Zakowa
'q]) . •
• •
• • Q)
@3
...
o 10km1'18.
'1. Lokaldzacja otworów wierłDlirozycll, w ik'tórycll stwierdzono 001- oylmrboo W zacbodnim obrzeZeoiu G6r Swiętdkrzysldch Locat.iOlll ot ibare Ibdles din WibLdh [.oower ,Cat.ban.iferous ,baS been ascertained; western ma.rglnal Kea at Itbe śwdętokrzYlSkie iMts.1 - liarYB IPBleozotku śwJ,ętalkrzySklqo; 2 - ~le dollllego karibolll\l;
a-otw0r7w~
1 - cutUne ot PalaeozoIc ot the Sw1ętokrzyekle Kła.; :& - OIJtcrops ot
Lawet' Cuboll'iferOWl; a - boIre hole6
CHARiAKTERYSTYKA ~A .I .F1A:UlN'lSTYIC2JNIA MZEBAlOAlNYCIH
OSAJbaw
,Jak wspomniam>, w otworze Łopuszno lIG 1 g6my perm wyStępuje od, .głębolk:ości 1418 In. W posztllkiJwani'l1 malteriału organicznego przeglądnięto ddkładnie osady cechszty.nu z głęb. ;}~1,1+,1714,2. m. Granicę karbonu . z cechsztynem 1UBta1lano na gł~b. 1714,2 m (\fig. 2), ~cza siię ona dys-
kordancją !kątową warstw i ~ąlitologii potwiel'dzxmą karotażem
elektrycznym. Wskaźniki organiczne znaleziano dopiero w osadach wy-
stępujących nieo(> powyżej i poniżej tej granfuy. .
CechsztYn na zbadanym odcinku Teprezen.tują si.1Jnie wapniste utwory piaSZGZysto-murowrowe {rw ' stropie) oraz ma)."glis1'.o--w~enne (niżej),
w spągu z vvikłaldlką IZlepieńca (do -to cm) i' druzgotem Skalnym (strefa tektoniczna ?). Upad warstw waha się od 2'2° w stropie do 6° w części n.ilższej, 'ora'z 13° na odcinku przygranicznym. Do Igłębołkości około
1"'764;0 m oprócz nie oznaczanych 8ZlCZątk:ów faU!n.y· stwierdzono otworni- ce - Agathammi1l4 pusilla ~ ein.) - tabela 1, tramieniooogi - Strophalosia morrisia1l4 ('tab. l, fig. 3) i Strophal08ia sp. ora'Z lic2lO.e frag- . manty rośUn !ilglastych, które tworzą miejscami nagromadzenia detrytusu.
Tylko nieliczne, lepiej zachoWane Okazy (SZCIŻątki liści, gałązetk i łuSlti owocowe) zidentytfikowano jaJko PseudovoZtzia liebeana (taJb. I, fig. la-b), Pseooovoltzia sp. 1, mlmannia fru.mentaria. ~aJb. 'l, fig. 2), U. cf. bron.ni (tab. I, fig. 4) i Ullmannia sp .. 1 ~ta!b. l, ftg. 5:). Na głębOkości 1164,().+
1'714,2 . m znaleziono jedynie Lingma sp. ' i ~oradycznie detrytus flory
(odciSki liści 1). ' .
t:; .
NoWe dane o karbonie
w
zachodnfin dbrzeżeniu Gór Swiętokr~Bldch 7978"'6811f
&i~łWllISD,';" ~
r -n
f .sp f
;§~=3:~~~
---...:-_--- ----
l ·
rf>110 I
sp·111
[UZ1 [.
~ .I - u
I
YI \lS"{ • Iti
r
d!I>In
[
/I]18
t
IW
J1i&.2.Litologia, strat y-
sraf1a ii. maoter.iał or.gan~cmy oprlllCo- wanyeh 1W8Irstw z
· mWlOl'U
LapUiS'llXlOaG-l
lJi1lholOgy. Strati-
papby and 0I'g08lrl<l materia1 Gr tIhe . e- .WXn'ated beda o!
bóre hole Lopusz- no 'lJG-l
a. - zl~ledoei I -
~owcei II - mu-
łowcei ł - ·UOWICei II - muło~ d UoM:e margti&te; 11 - '1'I.l1&0 Jaowae wapD.IMei 'l - wapleo.1ei 8 - m~
≤8 - drIJqoł 8kal- .IlYi ~ - .~owa
me~',l'1:
.0aulazea1e gt~bak.ołcl
g:r.:f1a
a~-pr6lbekna
styczne; 112 - wyBtę
pcnvanle· mlkrofauuy;
lh1 - wyst4jpOlWaIlle ralDlellionogówi 44 - IWYsttn>owan:le goola-
· tytów; 15 ... ~WO
wame konJltooD.ch6rwi 16 - . w,atępowanl.e
ana1i6.w; l'l - :wy8t4:- 'Powaoie . ł4'yl'Oblt6w;
l i - wystąpowame 'b1llf;e, nie O2lDacco-
· (MoUuicll'r)i 19 - WY- .tępowan.le bWleJ we ozoD.ac:zoDed fauny 1 - eonglomeorl/lteSi II - sll'lldstooesi :I - dtstOllBlli ł - c:Ilay- BtOOe8; 15 _ . sllltatonea end mady c1ayato.nes;
• - calcareous saznd-
ńoIlBll; '1 - Umeeto- Des; 8 - DUWllBi 9 -
~ock rubble; \Ul - mll'C'l'oUora orecurren-
celi; 1U. --·de1:erlmf,na""
1400 ot sampldDa depth fo.: m.tcrofio- ('Islic eJ[a.m.1alatlons;
12 - IID1crofauna· oc- cunren,ces; 13 - oc-
~e of brachio- poda; .14 - oCcuNen- ee ot. sonlaUtes; 115- occur.renoce ·of conl- ICODCbBll; as .-. occur- I'eDCe of ipetecl'lPOds ; :l'l-~ot trl4obltes; 18 - occur- ri!lDCe ot cloSely un- determlned stm.ple shells . (Moltuacll?);
llS - ocoumence ot closely .~Di1De4
fauna · .
798 iH8'li!na ·Zakowa
W osadach cechiszty!Ilu (przelbadalOO 1'1 pr6belk - 31 preparatów) stwierdzanJO wst~ie 'wystCl>OWanie pyJików Gymnospermae.
Osa:dy 'kar:bOIlU również poddano: bada.niom. m:ilkroflorystycmym ~19
pr&ek - 93 preparaty:). S~ółowę opracowanie wynikówtyeh badań
jest w toku. Profil oSadów karbonu przedstawia się !lUlst~jąco:
Głębokoić w m Opis
l'n'4,O+I'l"l11\'1 drowioe zie'l.orl.aJwoSzae, md.ejscam!l. IZ odcieniem rwfśniowy'm, ~taszo7JO'
ne, m~ spękane i zlustrowane, z żyJk:aml ilt:aleytu; upad do
aoo
1778,7+1'M'9,:I.' murowoe wiśniowe, spdame i zlustrowane, 'dIifł1tujlł>Ce, w muilrowit;
,apad 33°
17'19,1+1n8O,2 ilo'W1Ce SZ84'\e ,z liemym m.uslrowitem 1 śl.'i;zgami tektooieznymf;
w'CZęŚCii górnej llady de~u ratfl:itnnego
178O,2-Hl.l185,5 u,OWICe ciemnoszare, miejscami z odoienJem wdlmdowym, sIIlnie spę-'
kane !i. zll11Sf;rOwane, in.'i.ejscami $leciane; .z 'Włk.9ladkami [Q,ułowQ>
wymi; u;paii do 40° ; JW 1czę8cl spągowej li ~opowej tI'Zlldlkie frag- menty detry.tusu lD:ieidklrlelil.oo,.ah romdn i 9'1JCząt'ki prŻY:pWlinające iltall.alm!hty
1785,5+1806,5 'lllle rdzeD.iowalo
1605,5+1811~5 iłowce praw'ie czame oz rozproS7JOOym muslOO'WIitem, lDieIkliedy z oJa-
mUnamt i. ~,Przew~niamL materiału pi88ZCzystego barwy szarej; upad dk:oł.o 10°; ro2proszony ~ulk!łaldająq się ~ WBr- 'Stewlki detrYJtus flOry, fragmenty JM.1amtt6w (1dlk.adźr.esiąłt)· oraz kuna - ik!.1k& nieomaczal:nyehszczątatów, tPasidonia sp. 'CI. oka), Posidmr.ia
sp.
l' (3 okazy) i 6 szci:ątk6w bliżej nie oznaczonych .gon.1a-tyłów
1811.1,5+18111,8 brak rdzenia 1811,6+13lD,5 cle IÓ2leIl:ioWllllO
1823,5+1'824,3 lDI.IłcJwce &Z81'e IZ ilIi.<:myml!. muskoMlta,mi, ,intensywnde ,uży>ble 1ka1Icy- tein
18CM,5+1825A' iiOWfCeprSlWle ozarne, si~e zctr,1.I2lgOtane 1835,2+l8Zi;5 mUłOlWICe
'.w.
1825.5+ 18'.E,6 iBowce cieD:llDlO6zare z 'WIp~ęcdlmld piry'tu, z IPl'1l8Wa1'Bbwleniami mu!tow-ców szarych z ~ białegO !I r6żow* Ikalcytu; upad 3).0;
rozproszony detry·tus dory araz Q.ti:lllta lfIr8Jgmentów lk.aD.ami.t6w
p!adroWICe d'l"oIlIlozi.a'miSte o spoIiw:ie w.apnisty!m. ~ane, uźylooe lkallJcytem; ~ę'aia pl4'y'IIu oraz cienkie lWarstewki ciemnoszarych
dłOW'CÓW; qpad olroł!O 500
i~ clem'llOS'llllTe, miejscami z ,la!Dinami, i gr.Ubszymi rprzewamtwie.
mdami tPLaS2lCZYBtymi barwy 'Szarej, użylone .łńałym :i rMowym lkaJicy- 'Ilem (ż~ od ~10 llXIImI ~u.'b06ci), anme s,pękane; 10'ka.'lnie dronkrec;le.
fosforytowe i :wpryśnięcia piryltu; kilkanaście fragmentów kalamitów oraz obmte lłZeżą'tlkli. me 0ZIlllc7JQIlej :faU!Il.Y. Ifragmen't małiJa., Sudet!IcemB wilczeki - hoeferi (3 dkaz;)'), SudeticerQ8 sp. (1 dk:az, 'babL n, fig. B), Sudetice'l"tLs &p. ? ,02 dk:azy, tabL IJI[, fig. 4), Iiril!kadZiesiąt szC~ków g<miaty:tów, 1 tre,gm~t, 8QnNl:ty;ta ~ Pl'ążklami spiiralnymi (ex, gr, Goniatites ,g7"/lM8US lub z rodzajów Neogl'llPhi0certJ8 -czy Lyrogcmia- tites), HyoZi.1lhes ? 'sp; ~ okazów}, 4 fr~enty prostych muszli (MoZ- lWICq ?) i II. szcqtek trylobita:
Ibra!lt !l'łdzenia
Nowe dane o !karbonie w zacboldn1!m oObrzeteniu Gór Swiętokrzyslt'i:ch 7'99
1829,7+0.832,7 fłOWlCe ciemnoszare, przewar8twiane miejscami :włkladkami. (Ido 4 cm, Pi~yBtymibm'WYiSlZal"ej, 7Blustrowane" IZ ~ryśn:ięciami pirytu, 1000000000esMlnte potrzaSlmne ;I. :u.żyllone białym :i !t'6:bowym kadlcytEin;
upald 50--70·, w spęgu d.if.ite szczątki tauny oraz Camarotoechia sp. ? ' (1 00ku, tsbl m, !fig. 1) a szczątki małżów, 4 Ifra.gmoenty goniatytów z prąZk.ami spiJ:'aLoymJ (ex gr. Goniatites gro1llOl81lis [ub IZ rodzaj6w Lvrogoniaitites ~ NeogZ1I.Phł.oceras), Ikilkadzi.esiąt szczą.tk6w ,gooi-a.- otyt6w, H1IOlłtlhes ? sp. ~), COleoZ1I6 ;sp. (3 akJazy) 1 2 :fragmeJllty prostych mus:z1i ~:onusca 1).
'1~,7+1835,7 Dowce ,j. w. bez .fa,tmy i nary 183i!47+t1835,9 brak rdzenia
111!6,9+1838,4 iłowce ~.w. o upadzie 700; fl'aem«llf;y ik~ów (3 dkazy) oraz fauna:.
Ik:iilkanaśole b1irżej me oznaczonych B~ÓW, 12 fraementy małżów,
ParotlelodC1n semiooBto.tus 1(1 dkaż) l Edmondł/l sp. (li okaz, tabl. lU,
fig. 6) ,
1838,4+0.846,9 iIJl'tJłQwce 1 piaSkOWlCe drd:mo2liamiste szare 00 spoiJwie węg'la.nowym. , zwfięzłe i twarde, miej8loamd. wy'I'IaŹIlie spękaine; iJ.arndny II; ~ :przewa~enia (do lA) an,) dO.aBte !barwy ,oiemnosza;rej oraz ty!lkd.
bLa1:eigo i rM.owego !kalcytu; rupad 480 do 360 'o
1~,9+1846,9 R<>WfCe ciemnoszare z T02;Pros:1JO'Ilynl mUSkow.iltem, z laminami i WM"-
S'tewik'ami materlJatu piuzczYoStego, oZ il'zadkmui iyg!k;amd. bLalego i !r6-
żowegoO kalcytu 1 lustrami teIdonicznymi; upad' okołoO 60-
1846,9+ 1841\0 mu!łowce ciemnoszar~ pr7JE'Warstwdane w .C7$cl g6rnej iioweami,
~"ttujące w mu9lrown"'t; "mIldIrJi detlry,tos dIltory; ,UIPaId 460
1846,0+ 184e,6 :pi.afSkowoe Idrocbnozia1'lll:iste, ,:zJbd.te i ~ęzł:e 00 lSpoiwde w~owym,
m<i.ejslcami: z !l'iC2lllyin !IIl!uSlroWttem na "zczy.znaw uławi'Oelllia
,1U411,6+1648,8 .iłOWICe ~ wapnjBte li. zlustrowane
1848,8+0.849,1 piaslrowee dr.obDo- i miejscami. ,grw~, zwięzłe, w i1Pągu z nieregull.amymi dkrucbamJi d!OWCÓW. lŚ1aidy. rOZlnyw&lllia; UJpa.d okoik> 46° .
18419,1 +164B;9 dirtrJgat piaskowIc6w wepnWtydh q clemnoszaryoch ~6w z różoWym b}cytem; na Jdocznych ś1d2lgaCh iEilJ.domomyteh !Mady (nrllka) flory oraz
fauny 1(Ik.IIlIka) ,
1849,9+«851,9 brak rtizenia 18M,9+11!82,4, nie rti7a:mowaIlO
l88a,4+U886,2 iłowce prawie czarne z Wkładkami oOr·az 3iamin.an)d mt.dow1CÓW' li. drob-
noziarmośtych 1PiUk0000ów o ~'WIie wapndlStym; upad do 60°; dej-.
scami w · Dawcach rozproszone ~1!!d zwęglanego detrytusu !flory araz rwm:stewkowe nagromadzenia szozą1Ików faWlY (~ lIikaru- pek!) przypomll.llającylch ll"afmienj,onQgi' .
1686,2+ 188a,s 'brak: :rtdZE!Dlda 1~1L929,0 me !rdzeniowanoO
1929.o+1OOI'A,9 . lkała ~. w. miejSlC8!lrii .nieco' sfaJdowan8, łnteo.syw'niespęk.ana i złu-o strOW.aJn8, .uży!lona IkSl:cy1em; U!pad do SOO; mlejgCam! w diowcaIClh rozproszone fragmenty nie Ozna.czonej fIlory, w <lI!ładach pillfi(lZymych' w łL9mych warstewllwwych n.aeromadzenllach
1932,!H-1Qł3,O bralk ll"CbJenła ' 1_0+1981,12 me trld:zenłowana
1961,2+19lB,7 iłow.ce silnie ~e~) li mteDsyvm.łe ~U9trowane 1985.7+11186,'1 blrak irdzeo1a
800 Halina lZakowa
1986.'1+2031,,8 me t'dmawa!lo
2Q311.,8+~,15 piłl;s/kawce i mułoWlCe nieco wapniste. zbite, z IPl'zewarStwl.eniami , iłowców. pocięte cienlkimi iyqtkaim ikałcy-tui a; d~ć ll.iJcmym deltrytusem
1Iory :I. ifra.ementami. Ikalamitów l(!k:iJIka); u:pa.d dkoło 52°
3)lD,5+2032,8 :brak rdlZeIlia 2032,8+20416,8 nie!l.'dzendOWULO
2iMIB,8+204B,2' Skała j.w. oz wpryśnięciami pirytu; UlPad około 12&--300; w eżę./ici górnej i do3nej \dość :JJIIcmy' detry1n!s f1Jory i 'nczą1lki faUlllY (!kBka)
2049,2+2DOO,7.' brak rd'1Jeonia '
205O,7-h1058,O l1lie trId~ioywmo
2OIi8;O+m58.o skała jm. z konkrecjami pirytowymi o średIii.cy :do l ani -upad C!I6P
2OIi9,O+0069,1 skała jm. (l; iyillką Ik-dcy'tu do l (Dl erUbo6o:i, lIDcmlymi ś1i2gama
te'kIbooiicmymi, orJ:jfiltyun' detr"tUlilem (f,lory li. fra~tami l!a1-lamitów (lld1!k:a); 'szezątfki fauny (kUka), l oka'l; gonia~yta 1 Gonłatites cif. gra-
'IIOSUB gn:LfIOiS'UI8' 2059,1~ brak !rdzenia
24lIII,2+a061,/2 mułowCe z :dużą iiaIo8cdą muSk:owdItu, przewars'tWlianeprawie 'Czarnymi
i'łow~ SilJnie 2l1nJstrowanymi li spękanymi; iyru k8!lcytu;ll'Pad 19°
20611'~ bralk: IrcDenia
2062.6-HJ1l183,5 skała
".w.
IZ żyłkami kalcytu <do 5 mm) oraz -w.pryśnięc1ami i. gDlaz- demi pirytu; w war9t.ewkaah piuzczy6tyeh laminy li gniazda dErtry- 'Inlsu :mory oraz :m-8Igmeolty !kalamitów' (\kIiIl1ka;); ,w IPl'zewarstwleo.iach ir1aJ9tyah me 02lIl8!cr.cme 8'1JCIZą'llki fauny 1@rl1Jka)2063,5+20'6(1,5 plask<>Wre dTobnoziamiste, szare, zwięzłe o spoiwie węglanowym, ku L9Płirg0wtł przecboidząice, w mufuwlce, z ]fuC2lllymi E~i klalc"tu, miejscami mocno zdruzgotane; upad aeo,
2Dfi4,61+OOr61t,1} brak l1'Id!zenia
2067.0-+0068;0 ~ lpl'a'Me lOZ8me, iIlJi()cno zlustrow.ime,' ~alnie z wpryśnięciami pirytu; upad' dkdo m--.:I.80; sporadyomy deltrytus fi!pry ;i fragmenty lk-ailJllmitów ~ or~ Jd;czne 'SIlJCZąłt!kd
me
oznaoC2lOD.ej fauny, szcząlflk:i ,gcmi.atyif;ów K!k;ilIkadzi.esią't), i GoniJatites' grIlMSUB granosuar (1 oIkaz) 20lI8,0+2068,6 pi~ drołmoziat'lllołste Ql1iotu'jącew
m:uSk:oWliIt; szare, o SipO'ioWIie . wBtPnls'tym, z t~ami kalcytu ułoilonymi prawie pionowo, w ~6r~hdb;erwIuje 8i~ ~e pirytu ,
2068,6+2009;0 i'lloWce prawie 'czame z 'W!pr'yŚllięclaanl plrytl;u;upad 1~; sporadycznie de11ryltus nie ozna-c7lOD.ejillory; fra,gmenty lkaJ.amitów (ikilJka), -obfity dEftr"tus fauny, szczą'tlkii goniatytów !OkilIikadziesiąt), Goniatites g1'a.- 'TIIOBUIB gra~ l(l1 dkaz). G<mWite.s 1Cf. głanoBus granosUB ~ ckaz) 2069,0+'2069,14 mu!łowce mu~oWlitowe., przeChodzące Iku ,spągowd w szare lPiaskowce
o apoJ.'WIie vJaplistym, z tyg!k.amd Ikaky'tu o. rgru;baAci 3+4 ,mm 2Ó09,o4!+m10t! brak lI."d'Zelllia
207Q,2~'l!l!,12 piaskowce ~e msparadY'C"J.lllYlJlli źy1lk:ami ka'JJcytu, w g6meJ
~cd !Pl'zeswamtwdane smugami ilI:owcÓ\\'!
3lIlI.,2+m7~ , dławice IPJ:~ lCZIIme z rożpros700.ym m'USk:O'Nditem, miej:s<:amii slklie l1JłuIStrowane, fraernenty kalamitów '(lldIl!ka'll8Ście). ,ołJifite s2lCZą'bki nie O'1lIlI8ICZGnej ~u.ny, SeZeł1.imyalina BUlblarmeUoBa
ra
dkaz), .Posidoh.ia sp ? I~ilka),GoRiaItites '
g7"(IIftOBIUB gnJ.'I'IIOBU8 (.2 oka~). S~ sp.(3 'dkazy},sz:czą'llkd ~tytów ~,dzd'e&ąt) i. łlrillik:8IIlajcle f,r1llgll'J.en- , 'tów ~tYlC'h irn1.JsZli ęroUusca 1); upad warstw 300
~
j,
- - :
,j
~
i- - !
''8 al Q,
, 'S ]
·9.!tj
8
- -8uTIII.bltl
j
Nowe dane o /karbonie w zachOdnim dbrzeo1eoiu G6r Swię~sk'idh 801
Zesta...,
jakIJM:Iowe IlWdowe ... OfiImICZII.ego z }ll'DhMJa11Ydl wantw ołtnII'II r.op.mo IG 1Określenie systematyc:me
Ił
Agathammiltil pual/Ia, (Ocio.)
+
Lingu/a sp. 1
Strop/ulloaia morrl8iano King 4
Stropho/qsia sp. 1
Camarotoeclda sp.?
-
Para1le/Qdl}n~McCoy
-
Se~iM ailblameilosa (Ether.)
-
P08ido1lia sp. '
-
PoskImda sp.? .
-
Edmondia sp.
-
małże bliżej nie o:znacmne
-
Gonialiles lf1'a1łOflU8lf1'a1lDSU8 Portl~
- - -
Gonlatilea cf.lf1'an08ua /f1'fl1IOIU8 Portl.
-
Sudeticeraa wilczeki-lweferi Patt.
-
Sudetlceraa sp.
-
Sutletlceras sp.?
-
S2.C%Iltki bliżej rrle o~ ex gr. Gonlatites lf1'iIII08II8 W2'&1ęd-
nic z roc1.rĄi6w NeoglyphJoceras lub Lyrogo1liatites
- ,
ioniatyty bliżej nie omaczone
- - -
proste muszle (MoUJI8CtIl)
-
- -
HyoIithea? sp.
-
ColeolU8? sp. -
bliżej nie ~zna.cz.one
- - -
CiI.una bliżej nie oznaczona ,3
Pseudoroltzia liebemra Oein.
- -
2Pseudmoltzia sp.?
+
Ullmcmnia frumentarl4 S c h lot h. 1
Ullmannia d. bro1l1ll Goep,p. 1
Ullmtmnia sp.? o
fragmenty kalamitów
-
detrytus
•
mikrotlora· o
Tabela 1
Karbon dolny (Jórny wizen) Ooy IGo';1
-
-
- -
- -
-
- -
- -
1 -
-- - -
1
-
-
11
-
2 O
1
-
S -
- - - -
-
4-
23 -
I 3
2 -
S
-
o o
- -
-,'--6
+
- - + -
3
-
- -' - -
1, ' -
- - - -
• •
- - - -
-
-
- -
- -
-
-
- -
o o
• •
o o
, Uwaaa: 1-6 -liczba okazów, o -kilka obz6w, + -Jdlbna4c!e okazów o - kiIbdzfeIltt okazów. . - JIIUC)We ,.,.Iępowlllie, • 0l'imW:~~ JIl'OWizm7cme cmvu:nnfo.ł106:ł
802 Hafina Zakowa,
2072,2+~,o pI.aSIrowtce 1
an.:urowce
szare z II.'icZllyn1mUSloowftem.zwdęzle, z nad- /k"IJmi smugami (do 5 1mD) cmrnycfu iłowc6w ,;H.nie dus1rowanyeh;żyEld 'k.a1eyttu (do i5 mm); 'W osadach pi8MCZystych II."OZproszany de- ttryłtus 1M.oi:y; !UPad' 38--400 '
(lkaruec
otworu) ,Materiał otganicm.y z ru'tworów,lka.rbońSkich
jest
różnie zachowany,' a ,więIkszość dka'ZÓW !l'EIPrezentuje szoząrtiki. tnie dające się bliżej oznaczyć.~ lic1Jlla flora (lta!b. 1) 1;0 głÓ?ł'IJie inie dający się omaczyć zwęglo
,ny detryf1us, występujący w furmie ro~ej ~lub ~rupowany
w gn,ia7da oraz
laminy,
su:zegól!nie częstew
utworach piaszczystych. Z1i- monityzawan.e okazy znaleziono jedyn'ile na ,głęb. 1700,2+17'815;5 m. S~SUJDkowo liCzne fragmenty Utalamitów ~tab. l, fig; 9)00 przede wszys1Hdm odciski z powłoc2'ikami węglistymi i niekiedy z :zarysem wiązek. Dług<lść
okazów waha silę od dkdło'20 do 00 'mm. '
Wopisywanydh osadach masowo, występują nie dające się oZllaczYć szczątki fauny, !Zgrupowane, jak wskazuJe podany prafU kar.bonu, w pew- nych odcinkach warstw" głównie IW Skałach ilastych. Są !to zwy1kle małe
fragmenty odcisków i odlewów, a rzadziej-SkorUpki, zgniecione, pakru- srone, bezładnile ułożone I(miejscami 3tliazJdOWlÓ), czasem
meoo
spiry'tyzo- wan,e, przeważnie gładik:ie. Należą zapewne do okazów w różnym stadium wzrostu. Często spotyka się S'lJC'Zą1lki nawet milimetrowej średlriicy. Na niekrt6ryCh okazach zachowały się ślady rzeźby Ikoneentrycmej ~ub pro- mienistej. Na ddc.inilru 1800',4+18186,2 :m owyst~ują interesujące nagro- madzenila. lkiJllrud'zi€Sięciu szczątków, które stanowią prawdqpodobnie, fragmenty Skorupek: ramienionogów. 'Są ,!białe, wyraźnie -bezładnie uł0- żone.Cz~dka'zów fauny ?Je względu na nieco le.pszy stan zachowania
można za'klasytikawać ogólnie do gromady. KiJka OIkarow oklreślono ,jako
małże (odlewy IZ n.,tywmni). Są one uS7lk<dzone przy :uszkach lub w częś
ciach IPrzedmch i tylnych, uwidaczniają H!nie i prą.?lki przyrostu oraz nie- kiedy zarysy rze7Jby promienistej. Bardrro dużo okazów goniatytów iIlie
'mdŻna oznaczyć, gd.ytż a.lbo są 'to muszle bardzo małe, .zgniecione i głmłkie
(czasem spiryrtyzowa:ne), allbo też S2JCzątkiJ odcisków i odlewów bocznych
części ~ów lub strony bl'ZllSZIlej mUS2lli. '
Tyllko meliczne oIkazy faUllly zelipolu Ik.a!r!bońskiego oz otworu ~s:mo lO 1 możmra było oznaczyć .rodzajowo i ga.tunłrowIO. Opis rwy1branych fonn zamieszczam niżej. '
Lc:mneUib,.anc1LiaJtn
Rod'2li:na ;Pa7YJIUeZ9dontidae 'Darl1 1898,
!Rodzaj ParaUeZadon M e e at et Wo r 1; Ih e n 1866
Parallelodon semicostatU8 M c C Ó y 1844
TaIb. L, fig. 7
1958. Grammatodon (para.ne&odon) BemłcoBt~ua M c C o y; H. Zakawa: oPx. [nst. Geol.,·
vol. 18, lP. 94, tab. 6, ;fig. lll:a-b. •
Mali: e r la ł! 1 odleW r<l2:łotoonej mwrzU, DłeCo uszkodzony 'przy sk().l'Upce lewej, z nie- k'OmP1ełI>nyrm odolsJr.1em. Okaz pochodzi z głi:tl. 1635,41'+1838,4 'm. Nr kat.OS-82154b.
W y m d a r y w mm: długość 4, wyIIIJI!rość IZ~.
10 P i s. Okaz OOchruje d<Iść wyraźna rzeźba Ik:oncentryczna i promie- niste żeberka, dObrze widoczne w c~ tylnej.
W y s t ę P o w a n i e. Garturneik występuje
w
dolnym i górnym karbo-- nie Eurqpy, taklże na <ibsza,r.ze Polski. '· .
Nowe dane, o karbonie w zacbodniim obrzeteniu
Gar
Swiętokrzysldch 803lRodzina MJ,Gli1łtiae IF l' e IC h 1891' BIodzaj Selenimvclina N e w e 11 1940"2. Selen.imyaUna ŚUblameUosa ~ t h e r. 1878)
TIiIb, n, fig.' 8.
11158. MSlalf.na 'UOiameUOlla EJther.; H. ~akowa: Pr. Inst. Geoi., vol. 19, p. W, tłIb. '8,' fIlg. 8~ .
iM a·t e r 1 a ł: 1 od<:dBk <negatyw) ak6rupld. prawej. Oku pochodZi z I§łęb. 2O'Il~+20'1J,lI m.
!Nr kat. OS...azr.re. _ .
W Y m 4 a T y IW mm: dłQgość li, wyBll'kOŚć około rA,ł, dJuCołć brZ4!lll1 zawlasowego okoWo 1,8, kąt ukośnoki (y) około 50", stosunek !wySOkoścI do c2Uc*11,ł.
O!p i s. Okaz cecłruje łukowate połączenie 'lbrzegu !tylnego z zaWiaso- wym; c'o charakterystyc:me j-est ąla Skoruplkipr8lWej, a nie wyStępuje ' przy slrorupkach łewych, ,(H. Zakowa, IPraca w przygotowaniu do druku?
N a opisywanym okazie widoCzne są nadto 'linie przyrostu i g-ruibsze prą:żJki
!koncentryczne. ,
VI Y s t ę iP o w a In i e; Gatunek maIlly jest z doJnego i górnego ikarbonu Europy, także z obszaru Polski.
C~Zopoda
&xtz!m.a GotDatitida.e de H a an 1825 Rlc:JiMa.j GanitJtibes de H a: a III 1825
Gcmiatitesgro1W8U8 granosus ip:O r t 1. 1&43
TaIb. u. fig. 6a~ .
1a:15. myphłoce'l'u g'l'ano'um poItltrialtum IBlrg.; EL Schmidt: Jib • .Ftreuss. Gew., vol. 45.
p. Im, Ub. en, tlg. 8; tab. lIS, f.tg. Zl.'-M.
11161. Gomatttes"": Me.oglyphiocero, - g'l'anOBU' !Por'U.; C. Parey.n: Publ. du cen.tre de- recher, Saharteunes; vol. El; ser.
,eol.
No1,
p. 153, tab. 17, fl.g. 1'-6, text ftg. 18a~.M a t e r 4 łi ł: 11 spJ.rJllt;,zow_a mtIIS:illa z odclsk1em 1 bUdową W4łRiDętrllllą, II. nie.co UBlZkodzony odciSki ,SIPł8BrlaZoo.e;I lDIUszJ.l, il fragment oc1clBku O&tat.n1~o Skt'ęt'IJ ,oraz 1 ~łaszcmny odlew skony 'bnuSzDej .muszli z c~ow;ym 0dC!sk1em. Okazy poc.hodzą.
z pętl. l1067,o+'J08B,o IID, 'ZQ88.4+2OII9,05 \tO. ~ 20'l'.L,I+1O'12,2 ni. Nr kat.:06-82/7t11b: OS-82m;
OS~: OS _ _ a.·
'W y m i a rył OIkaB6w w mm (z 'WYlIątkllem najmniejszego okazu splrytymwanej , mUS'Zli -- porzostale dotyC'Zą -okazów sp!aS7lCzonyah): .
(/) (/J wys. szęr·
muIIZU .pEW'ka ostatniego o9tabn.1ego Sm:8.p.'
(Sm) (Sp) 6krętu skrętu
a,5 1,2 3,6 ł,O 5,ł
U,O 0.,7 a,o 7,1
lll,Ot
...,.. 30,0
o
lP i s: Muszla płaBkos,pira1nie zwłiInięta, mwoluma, wąska pępkowa,.w stanie nie zdeformowanym (s,p,iryłyzowa'lla muszla),zadkrąglooa, o dnść
wypulkłycll Skrętach i .zaokrąglonej stronie lb:l'1zusmej. Znalezione okazy
należą do iorm małych i średlnich, o śred!nicy pępka 'mieszczącej się w dol- nych granicach tej cechy gatullliku. Krawędź pępka dOść wyda Ijj zaokrąg
lona. ,Przewężenia (2) widoczne tyllk:o na usZkodzonym OIdeinku muszli i ustawione lDieregu'larnie, nieco wygięte na (!zęści bocznej. ZachowalIle fragm.enty1:in.ii przegrodowej cechuje szerolkie i zaokrąglane siOdło' zew ....
nętrzne oraz zaosbrzo.na zatoka iJ?ocZJIla o nieco wygiętych Ibokach.
804 Halina Zakowa
,Urze2lbienie widoczne jeSt z wy~em okazu spirytyZowanego na wszysUJ.rich pozostałych ~larzaCh. Składa .się z IPrąilk6w spn-a1nycl1 {do 3i! licząc od !krawędzi MP'ka do strony Ibr.zusmej), mirejscam.i wyraźnie
paciorkowatych. Bru'zdy międzyllpiralne są zaokTąglo.ne i szersze od prąż
ków., W bruzdach najlepiej widocme są linie przyrostu,
gc:sto
ustawione.Ich pr.zebieg jest alibo prosty, albo też z nitntma1lnym wygięciem zeWnę
trznym na części, brzuszm.o-!bocznej iz !bardzo płytką 'Zatoką na części
bocznej skrętu. , ,
W Y s t ę P o w a n i e. Jest, to Skamieniałość przewodnia" dharakte- rystycma dla niższej części poziomu Goy (poct>oziom !Góy1) g6rn~ Wii-' .zenu. 'Ma bardzo szerokie rozprzestrzenienie geograii'CZJlle, gdyż występuje
w Wielkiej Brytanii, !Belgii, lNieniC'zech,Arustrii, ASturii, Francji, Hisz-, pa.nii,' w pó1noonej A!l.ryce, OLechosłowacji, eBRR lIUl Alasce i Nowej Ziemi, a także w Polsce I(!H. 2akowa, !praca w przygotowaniu do druku).,'
Gon.iatites
et ..
gron0stt8, gmnosu.s IP o r t l.'rab. 'H, Ide. 1 '
M a t e r Il a ł: II. !fragment odc.1&ku boczne:! lCZIlŚC1 skrętu i 1 odlew .trO'llY brZ\I8ZDej m' z cz~ odoIsJdem. Okaą po.cbodzl& II głf;b. J059.0+1ODIl,ll m d -.~,AICi m.
o p!il S: Okazy są spłaszczone i należą do muszli o' małych wymiarach.
'2Jn:aome uszkodzerlle okazów, nie pozwa,la na pewnę omaczenie :gatuJnko- we. Do G. granosm gmnosus podobne są dzięlki wys~amu wyraźnie
pacimkowatych p.rąiJk6w aph-ś'Inych, d()Ść gęsto !UStawionych. U!c7.by ich nie da się jednak ustalić ,ze względu ;na ibrak 1lro~Ie1m.ego Skrętu 'z zary-
sem~a.
19:11li.
R~J Sudeticeras P a t rt e i s ~ yU1129
Sux:Leticems wiZczeki- hoeferi P a tt. 1928
TIIilO.. I. ł1g. ea.-.b
Sudettcera. wUcze1cł P'at t.; K. PattelBky: 'iNaturwill. Ver. Trqppau .• p. 21'1, ,tab. 'lII, fig. '1'-11; Itab. 20. fig. 12; taib. :u~ fig. ~l •
.18119. ' Sud8łlc8ras Hoe!erł !P'altlt.; K. p~: Na~ v«. 'l'ł."oppau •• p. 1l'19. tab. 111, , f.ig. a-ati; tab. 120. fJC.
8.
<tab. 21.. Ide. I; .tab. III, fJc • ...". -te.rł - . lII.-M a t e ~ I a ł: 1 .aszea:OD)' adc1sk młodocidanej mU8llU, Go odlew CZI:6c.l bocmIej skrętu E frapnentem brzusznej d l zgo1ec.lony odIlew ~ścI. bTzummo-boamej lJk:rętu. Okazy pochodzą z &!łęt». 18III,!t+l18l11l,6 m. Nr k«t.: 08-111/40; ~: OS ... a.
W )' m I a :r y II okardllw :w mm ('WIIZ)'8tk1e dotyceą form, spł.aBzczo.n.Y.cb):
średnica 6rednlca wys.
m'WiZLt pępka ostatniego
skrętu
'1.0
3,0 '1,11
35,07
o p i s: Muszla inwolutna, wąSkopępkowa. Linia przegrodowa nie za-
chowała się. Urzeźbienie słabo zachowane na okazie mII!odooJanym, na pO-,
.zostałych dość dObrze widoczne. Składa się z fałdek (rzad!kie) i gęsto usta...;, wionych linii ,przyrostu, oddzielanych płytikimibr.u'zdamil oraz lokalnie z delikatnych linii ~ira.1nych. ,Fałdki, i linie przyrostu. /biegną prosto n'a
Nowe dane o ikarbonie w zachodnim dbrzeienia G6r Swiętokrzysk!lclt B05
częściach bocznych' Skrę11u,z 'nieznacznym w~ęcie~ pępkowym na naj-
więkSzym okazie. 1:'1a części Ibrzuszno-bocznej Itw.orzą orne zaOkrąglaną ił dobrze za2JIUlczoną lin,guę (wygięcie jej wyn<l8i. !przy wspomnia·nym oka- zie ca 3,5 mm), przechodzącą w głęboki sinus !hyponomiczny na stronie
·brzuB2lD.ej muszli. Na odlewach linie przyrostu są drobn.o ząNt.owane. Linie spiralne zaznacZają się wyraźnie IW zasięgu liInguojł i przede rwszys1ildm w brumach <:JICMzielających elementy przyrostu. .
W Y s t ę P .o W a n i: e: Gatunek ten jest iformą iPIZewodnią poziomu GO"(
górnego :wizenu. Znany jest z Czechosłnwacjj. !(Sudety :Wschodnie) i z Pol- Ski. Gr.untoWlDił malizę tej fonny pod ką1iem zachowania oka'Zów i po- prawrnego ich omaczania przeprowadziła autorlka na licznych Qkazach ZIialezi.onych osta1lniow Górach SwięrokrzySkich (H. Zakowa. praca w przygotaw~u do dr.uku).
Oon.iconIchła
l? .Rodzina HlIoIithidae IE i-c h we ld UMO'
? Rodzaj' HtIOlithes E i c b ,wa l d 18410
Hyolithes ? sp.
il\4: a·t e 'r '1 a ł: iIdlkaaak1e frqmdatyC.znych od_óW
r6met
~ muszU. Okazy~ II głęb.. \1818,9+1-,'1 m.
W y m 1 a r y w mm: d~aść do lO
o
P i s: ~y mają uszJkodzone ujścia i Wilerzcho1lki, di.atego też wy- konanie rbardziej dOkładnych pomiarów ~ie jest 'IOOŻliwe. !Są ane ponadto zgniecione. Na niektórych zachowały się rz.arysy rzeźby poprzecznej (gęstoustawiane linie). 'Wikioczne ce<:hy pozwalają na zaliczenie ogólnie okazów' do szczątików akreślanydh dotychczas jako rodzaj Hyolithes (Osnowy pa- leontologii, t. VI, i958).
? Rodzina HlIo'Uthellidae W,IIIi l c o t t 1886
? ~,Goleoht8H a 11 11889
Coleolus ? Sp.
JIIla,teT'1ał: 3 ~ec1.oDe azcząllk.l.- OCSlew6w~ Okazy pochodt:ą z 'głęł). 1829,'1+4832,'1 m.
o P i s: Okazy są małe i wąskie, ze śladami !bruzdy mediałtnej i:. zary- sem trze7Jby poprzecmej(gęsto ustawione prąaJki). hagmen.tarycmy stan zachowania :pozwala jerdynile .na rodzajowe ich okrEIŚlenie I(F. Dem.anet, 1938;, Osnowy paleontologii, t. W, 195&)-.,
. Fa'Ulla (ramienionlQgi. i .otwornice) i !flora iZ osadów ce<:hsztynu z Ło
puszna wskazują, że odcinek prOfilu z .głęb. 11671,1+1754,Q m reprezenrto-
wany jest przez cechsztyn d.olny (J. Ozarnocrki, 1965), do którego zaliczYć, też .należy utwory i, głęb. /17&4,0-;-1 Tl4,2 m promi:mo bralku dowodów pa- leont.ologicmych.' Wspom:rrlaD.a flora analogic:majest do flory d()kl!OCech~
Moretacia .frałygra!il karbonu Gałtt%lc I zachodniego obrzeżenia G~ Śwlllłokr~,.tdch Tabela 2.
Gór y Ś,w i " lok r z , • k I e
Podział
I d od cokół paleozoi,clny ob'z .... nie
mę zynar ow,j---~----:_---r-~~~~~~---;r-~----~·~~----~---~---~
otwór lopulZno
Radolzyce 3 Ruda ~trawCzyń.ko
>0-
Z C
Ul
..
N -o
- '"
3:
...-
CD
o <:
o N
..,. ... <:
I» ~
,Z
'"
ąo:
::I
...
c~ 'O
."
,ynklina gal"zicka IG l ~
,..
E
"O o I
.... o
m~Iowce, piaskowce I iłowce 10
mulowc •• pia.Teowce. lupki; Iłowce. ~ tufity; obecno mokro- i ",lkrołlQra
ilowce. łupki iła.łe z wkładkamI mu- 2
, lowców. piaskowców. skał kr.emion- ~
kawych, tu/iłów i wopien' w .lPagu; ~ obecno makro' -, mikroflora oraz -::
launa (ramienionogi. jUmaki, małi •.
lodzikowQte. goniatyty. koni konchy.
trylobih. liliowce, muywloły)
, Gal
'I
-o ~
.s: u'
.3-
Ił
>-
!
o~
'" wopienle zwi,,- li złe, organodetry- ,Gap ~ Iyczne. organo~
o genic"" •• boga- -: ta louria (tetra·
c: korale, tabulaty.
I - - -
t
liliowce, rami.·8. nionogl, łlimokl.
~ małłe, mszywlo-
~ Iy, trylobity, ko·
GQ'.( a. nularie. otworni ..
~ 'ce, konodonty.
. ~ IIczqtkl ryb. ro- bakO '
wopi.nie plonn.
i organodet.y· ...
tyczne 2 wkładko, E mi l/owCÓ'" plon' ~
nyc~ , Z taunq'"
ł oc'
(mo ż.. gonloty- o ty. łodzikowate a.
liliowce konikon' .g
chyl obecno ma- .!
kro· i mikrofloro
i
c~ :;;
Go et'- ... .:ii E
; ~:O a ,g
a
~ o,.
.-
,. .. o o ... .. o
łupk) ,iIosie. iłołupl". iłowce.
okał, krz.mionkow .... mułowce tulogenlczne. tulity; . obecna makro- i mikrofloro oraz' louno (ramienionogI. łryloblty) ')
I
W otworach ni. przewIercano Icorbonl!
i/owce i mu/owce i/owce i mułowce
• makrąllora iłowce, mułowce,
pla.kowce. mle'- Icaml z leonkr.·
clam' loda ryłO-
. wymi: obecno m'akro· I mikro- lIor.g ara. ła;.ma (ramIenionogi.
mofże. goniatyty.
konikonchy. try- lobitv) •
1 I
'zaragłcn:y. pia·
skowca. mułow
,E
c..
lupk. ilaate en i l/ołup ki z ma'~ kronorq oraz la- o 'mą (ganlotyh.
::2 małi.. tUmalci.
O locl%llrowote. ra.
mi.nienlonagi)"
1 I
lUDki ilaste i Ilow- c. 1t wkladkami .kal krzemionko- wych i z Ieonkre- cjaml 10110r,la' mymi
