Zastosowanie crowdsourcingu w szkolnictwie wyższym
Wstęp
Globalizacja gospodarki, gospodarka oparta na wiedzy, koncepcja Web 2.0 postęp w dziedzinie technologii informacyjnej, powszechna wirtualizacja, zmiana modelu uczelni, konieczność optymalizacji kosztów, poprawy efektów uczenia się – to wszystko powoduje zmianę spojrzenia na szkoły wyższe (Sułkowski, Seliga 2016). Wskazane zjawiska uruchomiły proces przemian w działalności uczelni. Powyższe uwarunko- wania sprawiają również, że uczelnie mają między innymi wdrażać organizacyjne i marketingowe innowacje w zarządzania szkołą wyższą, tworzyć infrastrukturę oraz nową technologię wsparcia i rozwoju wszystkich uczestników procesu edukacyjno- -badawczego, rozwijać nowe strategie, metody oraz narzędzia w zakresie promocji, dystrybucji, a także polityki cenowej (Ernst & Young, IBnGR 2010). Uczelnie muszą zatem przeorganizować różnorodne aspekty swojego funkcjonowania i poszukiwać rozwiązań pozwalających im na dostosowanie się do otaczającej rzeczywistości.
Konieczność współpracy szkolnictwa wyższego z otoczeniem podkreślono w de- klaracji UNESCO, w myśl której w zmieniającej się gospodarce opartej na wiedzy należy nie tylko umacniać istniejące więzy szkół wyższych z rynkiem pracy, lecz także tworzyć nowe (UNESCO 1998). Sprowadza się to do nawiązywania relacji z otoczeniem i włączania go w rozwiązywanie problemów czy też tworzenie innowacji.
Pozwala także uczelni realizować postulaty otwartości i przejrzystości uczelni (Ernst
& Young, IBnGR 2010). Współpraca ze społecznościami internetowymi może być naturalną konsekwencją tych wytycznych (Llorente, Morant 2015). W tym ujęciu crowdsourcing nabiera znaczenia w szczególności ze względu na swój potencjał w zakresie możliwości nie tylko jednoczesnego pozyskiwania zasobów z wielu źródeł ludzkiej wiedzy, które znajdują się poza organizacją (Howe 2008; Brabham 2008;
Lodge, Wegrich 2014), ale także zaangażowania klientów, tworzenia innowacji oraz zwiększenia legitymizacji instytucjonalnej (Liu 2017).
W literaturze sugeruje się, aby z crowdsourcingu, niegdyś zarezerwowanego dla organizacji komercyjnych, korzystały również szkoły wyższe (Skaržauskaitė 2012;
Solemon i in. 2013). Celem opracowania jest wskazanie przykładów zastosowania crowdsourcingu na uczelniach oraz obszarów, w których może być wykorzystany.
Artykuł został podzielony na trzy części. W pierwszej przedstawiono pojęcie i istotę crowdsourcingu. W części drugiej ujęto uwarunkowania wykorzystania cro- wdsourcingu. W powyższych rozważaniach pod uwagę będą wzięte również czynniki stymulujące lub hamujące zastosowanie crowdsourcingu oraz jego ograniczenia.
Ostatnia część prezentuje wybrane inicjatywy realizowane przez szkoły wyższe oraz obszary zastosowania crowdsourcingu przez te instytucje.
Pojęcie i istota crowdsourcingu
Crowdsourcing to stosunkowo nowa koncepcja, niemniej jednak wzbudzająca coraz większe zainteresowanie wśród badaczy. Po raz pierwszy to pojęcie pojawiło się w literaturze przedmiotu w 2006 roku za sprawą Jeff a Howe’a. Zdefi niował on crowdsourcing jako:
[…] akt w działalności fi rmy lub instytucji polegający na wydzieleniu pewnych funkcji, wykonywa- nych tradycyjnie przez pracowników, i ich outsourcing do bliżej niezdefi niowanej, zazwyczaj dużej grupy osób, w formie otwartego zaproszenia, co może przybierać postać produkcji partnerskiej, gdy praca wykonywana jest wspólnie przez grupę ludzi, lub być podejmowany indywidualnie (Howe 2006, tłum. własne).
Od czasu tej publikacji powstało wiele defi nicji. Pomimo rozbieżności zdań badaczy można znaleźć wspólny mianownik wszystkich koncepcji w postaci mą- drości tłumu (Surowiecki 2004) – koncepcji sprowadzającej się do stwierdzenia, że
„nikt nie wie wszystkiego, każdy coś wie, w tym tkwi wiedza ludzkości”. Oznacza to, że opinia czy też wiedza grup różnorodnych, niezależnych i zmotywowanych jest cenniejsza od wiedzy jednego lub nawet kilku ekspertów (Lenart-Gansiniec, 2018;
Lenart-Gansiniec 2019).
Crowdsourcing jest łączony w literaturze z nawiązaniem współpracy i relacji ze społecznościami wirtualnymi (Yang i in. 2008), wykorzystaniem ich mądrości (Surowiecki 2004) do rozwiązywania problemów (Vukovic 2009), tworzeniem innowacyjnych rozwiązań (Sloane 2011), oprogramowaniem open source (Rouse 2010) oraz współtworzeniem (Estellés-Arolas, González-Ladrón-de-Guevara 2012).
W ramach crowdsourcingu wyróżnia się strategie czy też rodzaje, po które może sięgać organizacja. Najczęściej cytowane są dwie propozycje: autorstwa Jeff a Howe’a i Darena C. Brabhama. Howe (2008) wyróżnia cztery rodzaje crowdso- urcingu: inteligencja zbiorowa (ang. collective inteligence), mądrość tłumu (ang.
wisdom of the crowd), tworzenie wartości przez tłum (ang. crowdcreation), zlecenie internautom wyboru najlepszych rozwiązań, gromadzenie opinii i sądów na dany temat (ang. crowdvoting), społecznościowe pozyskiwanie funduszy (ang. crowdfun- ding). Natomiast Brabham (2013) za odmiany crowdsourcingu uznaje: odkrywanie wiedzy i zarządzanie nią (ang. knowledge discovery and management), poszukiwanie pomysłów na rozwiązanie problemu (ang. brodcast search), generowanie nowych
idei (ang. peer-vetted creative production), przetwarzanie i analiza dużej ilości danych (ang. distributed human-intelligence tasking).
Crowdsourcing może być wykorzystywany w różnych branżach. W literaturze wskazuje się na jego zastosowanie w administracji samorządowej, bibliotekach, służbie zdrowia, bankowości, telekomunikacji, sektorze odzieżowym, gier, ubezpie- czeniowym, energetycznym, turystycznym, produkcyjnym, biotechnologicznym, spożywczym, IT, transportowym. Coraz częściej wymienia się także na możliwość wykorzystania crowdsourcingu przez instytucje szkolnictwa wyższego (Llorente, Morant 2015).
Wymagania inicjatywy crowdsourcingu
Możliwości zastosowania crowdsourcingu są uzależnione od pewnych warunków czy czynników. Te wymagania zostały przedstawione przez autorkę w sposób holistyczny, to znaczy przy uwzględnieniu wszystkich trzech poziomów crowdsourcingu ujętych w literaturze przedmiotu: organizacji, społeczności wirtualnej oraz technologii (Zhao, Zhu 2012).
Na poziomie organizacji ważne jest określenie celu, zakresu, harmonogramu, sposobu komunikacji, ochrony własności intelektualnej, oczekiwań, nagród czy grupy odbiorców. Istotne jest również skierowanie zadania do społeczności wirtualnych.
Zdaniem Pertti Vakkari, (2003) zadanie crowdsourcingowe można zdefi niować jako abstrakcyjny opis treści pracy lub ilustrację procesu pracy, który można podzielić i połączyć. Takie defi niowanie pociąga za sobą dalsze konsekwencje dla akademików:
badacze często koncentrowali się nie tylko na cechach lub funkcjach samego zadania oraz jego charakterystyce, ale także na jego atrybutach, zachowaniach lub działaniach związanych z wykonaniem określonego zadania, jego projektowaniem, przypisaniem zadań odpowiedniej społeczności wirtualnej lub oceną skuteczności. Ponadto nie- którzy badacze próbują zakwalifi kować projekty crowdsourcingu przez przyjęcie perspektywy łączącej atrybuty zadań z ich korzyściami. Przykładowo Yuxiang Zhao i Qinghua Zhu sugerują poznanie złożoności zadań przed rozpoczęciem inicjatywy crowdsourcingowej (Zhao, Zhu 2012). Organizacja powinna także, w trakcie trwania crowdsourcingu, sprawować kontrolę nad jego przebiegiem, na przykład oceniać napływające pomysły/rozwiązania i odpowiadać na pytania uczestników. Istotny jest również rodzaj zadań kierowanych do tłumu, w szczególności odpowiedni dobór rodzaju crowdsourcingu do typu zadania. Wskazuje się również na kwestię otwar- tej kultury organizacyjnej, motywacji organizacji i jej pracowników do sięgania po rozwiązanie wypracowane przez społeczność wirtualną (Archak 2010; Hutter i in.
2011; Simula, Vuori 2012; Louis 2013). Proaktywne przywództwo uznawane jest za konieczny warunek rozpoczęcia jakichkolwiek działań inicjujących crowdsourcing (Erickson i in. 2012; Louis 2013).
Kolejną kwestią, którą należy brać pod uwagę, rozważając możliwość zastosowania crowdsourcingu, jest poziom społeczności wirtualnej. Inicjujący przedsięwzięcie crowdsourcingowe powinien pamiętać o społecznościowym dzieleniu się wiedzą.
W praktyce dla organizacji oznacza to konieczność motywowania społeczności wirtualnej do wchodzenia w interakcje, budowania relacji oraz dzielenia się wiedzą (Rheingold 1993; Hsu i in. 2007; Lin i in. 2008). Wielu autorów podkreśla koniecz- ność rekompensaty dla członków społeczności wirtualnej za wykonywane zadania (Vukovic, Mariana, Laredo 2009), w tym: uznania społecznego, wartości rozrywkowej, pieniędzy (Kazai 2011). Inni wskazują, że zadanie powinno być wykonane za darmo (Kleemann i in. 2008).
Poziom technologii sprowadza się do rodzaju platformy crowdsourcingowej, za pośrednictwem której organizacja będzie się kontaktowała ze społecznością wir- tualną. Ważne są tu następujące cechy takiej platformy: regulamin, przejrzystość zasad i reguł, zapewnienie ochrony własności intelektualnej, łatwość w obsłudze, integracja z procesami organizacji, moduł zapewniający komunikację z użytkow- nikami, intuicyjność obsługi oraz możliwość kontroli i nadzorowania inicjatywy crowdsourcingowej.
Podjęcie decyzji przez organizację o rozpoczęciu korzystania z crowdsourcingu wymaga nie tylko znajomości uwarunkowań, ale także identyfi kacji zasobów, jakimi organizacja dysponuje. Ta wiedza może przyczynić się do osiągnięcia właściwego celu, oczekiwanych korzyści. Wszystkie czynniki należy traktować łącznie, traktowanie ich rozdzielnie może bowiem przynieść negatywne rezultaty.
Obszary zastosowania crowdsourcingu w szkolnictwie wyższym
Istnieje wiele przesłanek skłaniających organizacje do stosowania crowdsourcingu.
Po pierwsze stosowanie crowdsourcingu umożliwia dostęp do talentów, wiedzy ze- wnętrznej (Burger-Helmchen, Pénin 2010), cennych informacji (Greengard 2011), zasobów (Brabham i in. 2009), umiejętności i doświadczenia (Oliveira i in. 2010), mobilizacji (Zhao, Zhu 2012) oraz kompetencji (Chanal, Caron 2008). Może to przyczynić się do organizacyjnego uczenia się, otwartości organizacji na nową wie- dzę zewnętrzną (Chesbrough, Crowther 2006; Chesbrough 2010; Huston, Sakkab 2006; Feller i in. 2012; Majchrzak, Malhotra 2013). Po drugie crowdsourcing ułatwia pozyskiwanie nie tylko nowych pomysłów, ale także sposobów na rozwiązywanie problemów czy tworzenie innowacji (Brabham 2008; Burger-Helmchen, Pénin 2010). Po trzecie można wskazać również na potencjał crowdsourcingu w zakresie budowania przewagi konkurencyjnej (Leimeister, Zogaj 2013), doskonalenia pro- cesów biznesowych (Burger-Helmchen, Pénin 2010; Brabham 2008; Balamurugan, Roy 2013), optymalizacji kosztów działalności organizacji czy modeli biznesowych (Garrigos-Simon i in. 2014). Po czwarte crowdsourcing jest pomocny w zarządzaniu
kryzysowym, poszerzaniu dotychczasowej działalności i oferty organizacji, planowaniu strategicznym, kreowaniu wizerunku organizacji oraz usprawnianiu komunikacji z otoczeniem.
Wśród propagatorów crowdsourcingu w instytucjach szkolnictwa wyższego panuje przeświadczenie, że może okazać się przydatny do pozyskiwania pomysłów, opinii, informacji zwrotnych od społeczności wirtualnej, uzyskiwania wsparcia dla różnorodnych przedsięwzięć, a także poprawy komunikacji między poszczególnymi interesariuszami, a nawet zbierania danych w ramach badań naukowych, tworzenia podręczników oraz pozyskiwania funduszy na projekty edukacyjne. W przypadku tych ostatnich wskazuje się, że stosowanie crowdsourcingu umożliwia optymalizację budżetu instytucji oraz bardziej efektywne wykorzystanie czasu na naukę (Llorente, Morant 2015).
Należy podkreślić, że zastosowanie crowdsourcingu może pociągać za sobą zagrożenia. Po pierwsze wskazuje się, że crowdsourcing nie stanowi panaceum na wszelkie bolączki organizacji. Jak wskazuje Patrice Dutil, crowdsourcing nie zastąpi państwa. Według niej crowdsourcing jest „instrumentem, wyborem, który państwo musi rozważyć w dążeniu do celów” (Dutil, 2015, s. 380, tłum. własne).
Po drugie źle zarządzany crowdsourcing może spowodować niezadowolenie społeczności wirtualnej z samego udziału w inicjatywie crowdsourcingowej, co może przyczynić się do zniechęcenia i niezadowolenia oraz negatywnego postrzegania inicjatora zbiórki. Po trzecie crowdsourcing może generować nadmierne koszty przy jednoczesnym spadku wydajności członków społeczności wirtualnej w stosunku do wydajności ekspertów. Po czwarte organizacja może uzyskać rozwiązania niskiej jakości. Bryer i Cooper (2012) zauważają, że koszt zaangażowania społeczności wirtualnej może drenować zasoby z profesjonalnej pracy administracyjnej. Po piąte crowdsourcing może ograniczać innowacyjność, ponieważ tworzenie pomysłów wymaga czasu, a crowdsourcing koncentruje się na szybkości (Majchrzak, Malhotra 2013). Zdaniem badaczy, kreatywność grupowa wymaga, aby współpracownicy znali się wzajemnie, a członkowie społeczności wirtualnych zazwyczaj się nie znają. Inne ograniczenie dotyczy znajomości specyfi ki danej problematyki. Na przykład Ines Mergel i jej współpracownicy przeanalizowali dwieście trzy projekty zamieszczone na platformie Challenge.gov, w wyniku czego stwierdzili, że większość z nich dotyczy kampanii informacyjnych i edukacyjnych, które pomagają im lepiej zrozumieć, jak poprawić świadczenie usług. (Mergel i in. 2014).
Przegląd inicjatyw crowdsourcingowych pozwala na stwierdzenie, że potencjał crowdsourcingu przekłada się na jego popularność w szkołach wyższych, w szcze- gólności w Stanach Zjednoczonych. Przegląd inicjatyw został przeprowadzony na podstawie podziału crowdsourcingu autorstwa Jeff a Howe’a (tabela 1), co wynika z faktu, że publikacja tego autora stanowi seminal studies. Należy jednak podkreślić, że zamiarem autorki nie jest dążenie do odnotowania wszystkich inicjatyw crowd- sourcingowych. Podczas ich omawiania wzięto pod uwagę kryterium oryginalności i wyjątkowości oraz możliwość implementacji do warunków polskich.
Tabela 1. Rodzaje crowdsourcingu w szkolnictwie wyższym
Rodzaj Charakterystyka Problemy Potencjalne korzyści
inteligencja zbiorową, mądrość tłumu (ang.
collective inteligence, wisdom of the crowd)
oozyskiwanie pomy- słów z tłumu w celu rozwiązania problemów
problemy nauko- we, planowanie strategiczne
rozwój uczelni, zmniejszenie biuro- kracji w szkole
tworzenie wartości przez tłum (ang. crowd creation)
kreowanie nowych produktów, usług, treści
tworzenie baz danych, udzielanie pomocy on- -line, tagowanie, two- rzenie podręczników
zmniejszenie kosztów operacyjnych związanych ze stałym zatrudnia- niem personelu pomocniczego zlecenie internautom
wyboru najlepszych rozwiązań, groma- dzenie opinii i sądów na dany temat (ang.
crowdvoting)
komentowanie, recen- zowanie, rekomendo- wanie, głosowanie
wdrożenie innowacji, zmian organizacyjnych, sposobów na doskona- lenie uczelni
uzyskanie akceptacji interesariuszy dla nowych rozwiązań, budowanie kapitału społecznego, wyławianie z tłumu ambasadorów, kreowanie wizerunku uczelni jako podmiotu, nowoczesnego, innowacyjnego, ot- wartego na głosy swoich klientów społecznościowe pozy-
skiwanie funduszy (ang.
crowdfunding)
zbieranie funduszy, za pośrednictwem Internetu na fi nansowa- nie różnych projektów czy przedsięwzięć
uzyskanie wsparcia fi nansowego
uzyskanie funduszy na kształcenie studentów, stypendia studenckie, staże, wymiany studentów, dopo- sażenie pracowni, zakup strojów dla drużyny sportowej, wyjazdy na konferencje, szkolenia, zakup zbiorów bibliotecznych, organizacja wydarzeń edukacyjnych
Źródło: opracowanie własne.
Collective intelligence
Inteligencja zbiorowa (ang. collective inteligence, wisdom of the crowd) wykorzystywana jest przez uczelnie do poszukiwania rozwiązań jakiegoś problemu. Polega to na tym, że grupa ludzi o wspólnych zainteresowaniach, celach, ale różnych doświadczeniach, wiedzy czy umiejętnościach wchodzi w interakcje społeczne w celu poszukiwania po- mysłów na rozwiązanie jakiegoś problemu (Pedersen i in. 2013). Crowdsourcing staje się swoistego rodzaju targowiskiem wiedzy, w którym obowiązują zasady, interakcje, określony czas trwania, sposoby oceny oraz motywacji społeczności wirtualnej do działania (Zogaj i in. 2014; Pedersen i in. 2013). Dzięki temu uczelnia może popro- sić społeczność wirtualną o rozwiązywanie problemów związanych z planowaniem strategicznym czy strategią rozwoju. Jednym z przykładów wykorzystania crowdso- urcingu do rozwiązywania problemów jest projekt zainicjowany w październiku 2010 roku na Uniwersytecie Stanowym Kalifornii, kampus Fullerton. Uczelnia skierowała
do studentów, wykładowców i innych pracowników zaproszenie do zgłaszania po- mysłów dotyczących rozwoju kampusu. Potencjalni zainteresowani mogli zgłaszać swoje pomysły za pośrednictwem e-maila oraz specjalnie stworzonego w tym celu serwisu. W tym samym roku uniwersytet UNED w Hiszpanii za pośrednictwem platformy crowdsourcingowej pozyskiwał od studentów, naukowców, kadry zarzą- dzającej oraz pracowników administracji pomysły na rozwój uczelni i stworzenie planu strategicznego. W 2011 roku Uniwersytet Columbia zainicjował zaś projekt
„What to Fix Columbia”, którego celem było zebranie od studentów pomysłów na zmniejszenie biurokracji w szkole wyższej.
Crowd creation
Kolejny rodzaj crowdsourcingu to tworzenie wartości przez tłum (ang. crowd creation).
Sprowadza się do zachęcania społeczności wirtualnej do generowania nowych idei, testowania, kreowania produktów, usług czy treści. Lista możliwości zastosowania tego rodzaju crowdsourcingu przez uczelnie jest nieograniczona: od tworzenia baz danych, udzielania pomocy, po tagowanie, kończąc na tworzeniu podręczników – a więc wszędzie tam, gdzie pojawiają się problemy. Działania te mają zazwyczaj charakter spontaniczny i mogą przyczynić się do obniżenia kosztów operacyjnych związanych ze stałym zatrudnianiem personelu pomocniczego. Przykładowo w 2008 roku Uniwersytet Oksfordzki zainicjował projekt crowdsourcingowy „Th e Great War Archive”. Do udziału zostali zaproszeni internauci z całego świata, których poproszo- no o uzupełnienie braków w zbiorach oraz budowę kolekcji artefaktów związanych z I wojną światową przez specjalną aplikację. W okresie od marca 2008 roku do czerwca 2008 roku zebrano ponad 6500 różnych obiektów. Projekt został wyróż- niony na Times Higher Educational Awards 2008 w kategorii „Wybitne inicjatywy ICT”. Wz listopadzie 2016 roku na tej samej uczelni ogłoszono zaś nową inicjatywę crowdsourcigową pn. „Transcribe Europeana 1914–1918”. Jest ona związana z tran- skrypcją przez społeczność wirtualną odręcznych tekstów z czasów I wojny światowej.
W praktyce sprowadza się to do identyfi kacji elementów nierozpoznanych podczas skanowania dokumentów (elektronicznego odczytu). Pozwala to zaoszczędzić czas i zasoby kadrowe. W niespełna miesiąc od wprowadzenia tej inicjatywy zgłoszono ponad 9800 dokumentów, z czego ponad 1000 jest w trakcie weryfi kacji, natomiast ponad 600 zostało rozszyfrowanych przez społeczność wirtualną. W 2009 roku na Uniwersytecie Indiany w Bloomington wdrożono projekt crowdsourcingowy pn. „Tech Support”, polegający na tym, że społeczność wirtualna staje się operatorem linii „help desk” (https://kb.iu.edu). Uczelnia – zamiast inwestować w tego typu rozwiązanie i zatrudniać informatyków – zaangażowała internautów do udzielania pomocy sobie nawzajem. Zapytania dotyczą w głównej mierze problemów informatycznych takich jak: awaria indeksów elektronicznych, uszkodzone pliki czy odzyskanie usuniętych
e-maili. Przy okazji internauci mogą oceniać poprawność przesyłanych odpowiedzi czy wskazówek. Od czasu wdrożenia crowdsourcingu powstało ponad 15 tysięcy odpowiedzi, strona natomiast ma ponad 18 milionów odsłon rocznie. Podobne rozwiązanie wdrożył Uniwersytet w Notre Dame.
Innym przykładem „tworzenia wartości przez tłum” jest projekt „Meta Data Games” (http://metadatagames.org), zainicjowany w 2011 roku w Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium. Zakłada on opisywanie archiwalnych obiektów za pomocą tagów. Społeczność wirtualna może tego dokonać przez udział w grze i wejście za jej pośrednictwem do zbiorów multimedialnych muzeum czy biblioteki. Ponadto tradycyjne językowe badania terenowe zostały zastąpione na tym uniwersytecie projektem crowdsourcingowym „Metropolitalia” (http://www.
metropolitalia.org). Został on zainicjowany w sierpniu 2012 roku. Jego celem jest zaangażowanie włoskich „native speakerów” do gromadzenia danych językowych z różnych obszarów geografi cznych we Włoszech. W ramach projektu przygotowana została gra „Borsa Parole”. Polega ona na dzieleniu się z innymi użytkownikami no- wymi lub istniejącymi zwrotami w języku włoskim, przy czym osoba dodająca dany zwrot jest proszona o wskazanie, w którym regionie geografi cznym jest on używany.
We wrześniu 2014 roku Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego zainicjowało projekt „Najnowsze słownictwo polskie”. Jego celem jest rejestracja no- wych słów, które są na co dzień używane, ale nie znajdują się w słownikach – a więc stworzenie internetowego słownika najnowszych wyrazów (do grudnia 2016 roku zarejestrowano ponad 2500 słów).
Crowdsourcing jest wykorzystywany także do tworzenia podręczników oraz ma- teriałów szkoleniowych dla studentów. Obserwuje się spore zainteresowanie w tym zakresie: projekt Online Textbook (Brigham Young University, książka z zakresu zarządzania projektami), Crowdsourcing Textbooks (Uniwersytet Karoliny Północnej, książka z zakresu informatyki), Management Th rough Collaboration Book Project (St John’s University, książka z zakresu zarządzania przez współpracę), Th e SOS Classroom (Uniwersytet Karoliny Południowej, materiały dla uczniów klas ostatnich szkół podstawowych: język angielski jako drugi język, sztuka, matematyka, muzyka).
Crowdvoting
Zlecenie internautom wyboru najlepszych rozwiązań, gromadzenie opinii i sądów na dany temat (ang. crowdvoting) to kolejny rodzaj crowdsourcingu. W czerwcu 2012 roku na Uniwersytecie Davenport zainicjowano projekt „Innovation Station”, którego celem jest rejestrowanie, poddanie pod głosowanie i wdrożenie pomysłów społeczności wirtualnej na innowacje, zmiany organizacyjne oraz doskonalenie uczelni. W tym samym roku Uniwersytet Utah zorganizował konkurs crowdsourcin- gowy „Utah-Based”, którego celem było zgłaszanie fi lmów na temat innowacyjnych
mediów cyfrowych. Nagrodą w nim było 25 tys. dolarów. W 2013 roku Uniwersytet Południowego Illinois w Carbondale zainicjował cykliczny projekt crowdsourcin- gowy „Saluki App”, który angażuje studentów w tworzenie aplikacji na urządzenia mobilne. Zgłaszane pomysły są komentowane i oceniane przez społeczność wirtualną.
Wybierany jest także zwycięzca, który otrzymuje nagrodę w wysokości 1200 dolarów oraz możliwość wdrożenia swojego pomysłu.
Crowdfunding
Społecznościowe pozyskiwanie funduszy (ang. crowdfunding) może stanowić dla uczelni sposób nie tylko na zdobycie środków fi nansowych, ale także na weryfi kację proponowanych przez nie pomysłów przez społeczność wirtualną. Ogromna liczba realizowanych projektów, głównie w Stanach Zjednoczonych, może wskazywać na zainteresowanie chęcią uzyskania dodatkowego wsparcia fi nansowego. Dotyczą one przede wszystkim pozyskiwania funduszy na naukę, stypendia, projekty naukowe, badania oraz wyjazdy studentów.
Jeden z projektów, „Takeashine” (http://takeashine.org), został rozpoczęty w czerw- cu 2011 roku. Celem organizatorów jest zebranie funduszy na naukę dla ubogich studentów. Kolejny projekt o nazwie Generation Education (http://educationge- neration.org) zorientowany jest na zbiórkę pieniędzy na stypendia dla studentów z Afganistanu, Ekwadoru, Ghany, Kenii, Indii, Pakistanu, Peru, Rwandy, Sri Lanki i Ugandy. Poza zbiórkami pieniędzy dla studentów inicjowane są przedsięwzięcia związane z pozyskiwaniem funduszy na badania naukowe. Przykład stanowi platforma
„Microryza” (https://experiment.com/press), która została uruchomiona w kwietniu 2012 roku. Za jej pośrednictwem naukowcy mogą zgłaszać swoje projekty badawcze i pozyskiwać darowizny na ich rozpoczęcie. Pod koniec badań naukowcy są zobo- wiązani do dzielenia się uzyskanymi wynikami. Od chwili uruchomienia ponad 600 projektów zostało sfi nansowanych; zebrano ponad 7 milionów dolarów.
Na podobnej zasadzie działają zainicjowane przez uczelnie platformy crowdfun- dingowe, których cele stanowią:
● finansowanie badań naukowych pracowników naukowych i studentów („PitchFunder”, Uniwersytet Stanu Arizona; „CMU”, Carnegie Mellon University;
„Cornell”, Uniwersytet Cornella; „Waves of Impact”, Pepperdine University;
„OwlCrowd”, Temple University; „Haas School of Crowdfunding”, Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley; „UCLA Spark”, Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles; „UCSF Crowdfunding”, Uniwersytet Kalifornijski w San Francisco;
„LAUNCH UMD”, Uniwersytet Marylandu w Baltimore; „VOLstarter”, Uniwersytet w Tennessee, Knoxville; „Launch UTSA”, University of Texas at San Antonio; „USEED at U.Va.”, Uniwersytet Wirginii, „USEED@UW”, Uniwersytet Waszyngtonu);
● fi nansowanie drużyn sportowych („Igite”, Lehigh University; „Ignite Ole Miss”, Uniwersytet Missisipi);
● fi nansowanie stypendiów naukowych, sportowych („Schreyer Honors College”, Uniwersytet Stanowy Pensylwanii; „Ignite USC”, Uniwersytet Południowej Kalifornii);
● fi nansowanie wyjazdów studentów („MiddSTART”, Middlebury College;
„Ignite”, Uniwersytet Connecticut);
● fi nansowanie budowy pracowni innowacji na terenie kampusu („Th e Robert A. Foisie ‘56 Innovation Studio”, Worcester Polytechnic Institute).
W Polsce w październiku 2016 roku została zainicjowana pierwsza platforma crowdfundingowa dla naukowców – Science Ship (http://scienceship.com). Jednak jej twórcą nie jest uczelnia, a organizacja komercyjna. Jak podkreśla Tutko:
Crowdfunding może także być użyteczny w pozyskiwaniu zasobów fi nansowych na działalność uczelni, np. na tworzenie i wyposażanie uczelnianych pracowni, organizowanie wydarzeń edu- kacyjnych (festiwale nauki, dni przedsiębiorczości) i kulturalnych (koncerty), organizowanie zjazdów absolwentów i jubileuszy, utrzymanie i remontowanie obiektów szkoły wyższej czy po- krywanie kosztów funkcjonowania wydawnictw uczelnianych […]. Korzyści z wykorzystywania crowdfundingu w szkolnictwie wyższym mogą uzyskać wszystkie grupy, zarówno donatorzy, jak i obdarowani, a zakres tych korzyści uzależniony jest od stosowanego modelu. Tymczasem idea społecznego fi nansowania edukacji i nauki musi w Polsce dopiero się rozwinąć (Tutko 2018, s. 213).
Zakończenie
Zaprezentowane powyżej wybrane przykłady projektów i inicjatyw crowdsourcin- gowych pozwalają na wyciągnięcie kilku wniosków:
1) Crowdsourcing w szkolnictwie wyższym różni się w poszczególnych przy- padkach skalą, zasięgiem oraz rodzajem. Niemniej jednak można wskazać, że na uczelniach zaimplementowane są wszystkie rodzaje crowdsourcingu:
od inteligencji zbiorowej po tworzenie wartości przez tłum, na gromadzeniu opinii i pozyskiwaniu funduszy kończąc, przy przewadze projektów crowd- fundingowych oraz tych związanych ze zbieraniem danych analitycznych.
2) Crowdsourcing w szkolnictwie wyższym, zgodnie z informacjami podanymi przez inicjatorów projektów crowdsourcingowych, przyczynia się do redukcji i optymalizacji kosztów, wymiany materiałów, tworzenia podręczników, pro- wadzenia badań naukowych, dzielenia się wiedzą i pozyskiwania pomysłów na rozwój czy funduszy na stypendia dla studentów, drużyny sportowe, projekty badawcze studentów, pracowników naukowych czy wyjazdy studyjne.
3) Crowdsourcing w szkolnictwie wyższym w Polsce znajduje się raczej w fazie testowej czy początkowej. Za granicą, w szczególności w Stanach Zjednoczonych, wdrażanie crowdsoucringu stało się swoistym obowiązkiem realizowanym przez
niemal wszystkie uczelnie. Tym samym zasadne wydaje się kontynuowanie badań nad crowdsourcingiem w warunkach polskich uczelni. Interesujące poznawczo mogą być ograniczenia i ryzyka jego implementowania w szkołach wyższych w Polsce. Lepsze zrozumienie tych kwestii może przyczynić się do wzrostu popularności i proliferacji inicjatyw crowdsourcingowych.
Bibliografi a
Archak N. (2010), Money, Glory and Cheap Talk: Analyzing Strategic Behavior of Contestants in Simultaneous Crowdsourcing Contests on TopCoder.com, [w:] M. Rappa, P. Jones (eds.), WWW ‘10 Proceedings of the 19th International Conference on World Wide Web [Raleigh, North Carolina], ACM, New York, s. 21–30.
Balamurugan Ch., Roy S. (2013), Human Computer Interaction Paradigm for Business Process Task Crowdsourcing, Proceeding APCHI ‘13 Proceedings of the 11th Asia Pacifi c Conference on Computer Human Interaction, s. 264–273.
Brabham D.C. (2008), Crowdsourcing as a Model for Problem Solving: An Introduction and Cases, Convergence, „Th e International Journal of Research into New Media Technologies”, vol. 14, issue 1, s. 75–90.
Brabham D.C. (2013), Crowdsourcing: A Model for Leveraging Online Communities, [w:]
A.A. Delwiche, J.J. Henderson (eds.), Th e Participatory Cultures Handbook, Routledge, New York, s. 120–129.
Brabham D.C., Sanchez T.W., Bartholomew K. (2009), Crowdsourcing public participation in transit planning: preliminary results from the next stop design case, Transportation Research Board, http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.461.695&
rep=rep1&type=pdf (dostęp: 20.04.2018).
Bryer T.A., Cooper T.L. (2012), H. George Frederickson and the Dialogue on Citizenship in Public Administration, „Public Administration Review”, vol. 72, issue 1, s. 108–116.
Burger-Helmchen T., Pénin J. (2010), Crowdsourcing d’activités inventives: une analyse critique par les théories de l’entreprise, Conférence GECSO, Strasbourg.
Chanal V., Caron M.L. (2008), How to Invent a New Business Model Based on Crowdsourcing:
Th e Crowdspirit ® case, EURAM Conference, Ljubljana.
Chesbrough H. (2010), Business Model Innovation: Opportunities and Barriers, „Long Range Planning”, vol. 43, issue 2–3, s. 354–363.
Chesbrough H., Crowther A.K. (2006), Beyond High Tech: Early Adopters of Open Innovation in Other Industries, „R&D Management”, vol. 36, issue 3, s. 229–236.
Competitive Advantage for New Business Models, [w:] I. Gil-Pechuán, D. Palacios-Marqués, M. Peris Peris-Ortiz, E. Vendrell, C. Ferri-Ramirez, Strategies in E-Business. Positioning and Social Networking in Online Markets, Springer, New York, s. 29–37.
Dutil P. (2015), Crowdsourcing as a New Instrument in the Government’s Arsenal: Explorations and Considertations, „Canadian Public Administration”, vol. 58, issue 3, s. 363–383.
Erickson L.B., Petrick I., Trauth E.M. (2012), Organizational Uses of the Crowd: Developing a Framework for the Study of Enterprise-Crowdsourcing, [w:] Proceedings of ACM SIGMIS Computers and People Research Conference, Milwaukee.
Ernst & Young Business Advisory, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową (2010), Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce do 2020 roku – drugi wariant, www.nauka.gov.
pl/g2/oryginal/2013_05/59579f9e6efaec82014d6d5be081ca23.pdf (dostęp: 30.12.2016).
Estellés-Arolas E., González-Ladrón-de-Guevara F. (2012), Towards an Integrated Crowdsourcing Defi nition, „Journal of Information Science”, vol. 38, issue 2, s. 189 –200.
Feller J., Finnegan P., Hayes J., O’Reilly P. (2012), ‘Orchestrating’ Sustainable Crowdsourcing:
A Characterisation of Solver Brokerages, „Journal of Strategic Information Systems”, vol. 21, issue 3, s. 216–232.
Garrigos-Simon F.J., Narangajavana Y., Galdón-Salvador J.L. (2014), Crowdsourcing as aGreen- gard S. (2011), Following the Crowd, „Communications of the ACM”, vol. 54, issue 2, s. 20–22.
Howe J. (2006), Th e Rise of Crowdsourcing, „Wired”, vol. 14, issue 6, s. 1–4.
Howe J. (2008), Crowdsourcing, Crown Publishing Group, New York.
Hsu M., Ju T., Yen C., Chang C. (2007), Knowledge Sharing Behaviour in Virtual Communities:
Th e Relationship between Trust, Self-effi cacy, and Outcome Expectation, „Journal of Human-Computer Studies”, vol. 65, issue 2, s. 153–169.
Huston L., Sakkab N. (2006), Connect and Develop – Inside P&G’s New Model for Innovation,
„Harvard Business Review”, vol. 84, issue 3, s. 58–66.
Hutter K., Hautz J., Füller J., Mueller J., Matzler K. (2011), Communitition: Th e Tension be- tween Competition and Collaboration in Community-Based Design Contests, „Creativity and Management”, vol. 20, issue 1, s. 3–21.
Kazai G. (2011), In Search of Quality in Crowdsourcing for Search Engine Evaluation, [w:]
European Conference on Information Retrieval, Springer, Berlin–Heidelberg, s. 165–176.
Kleemann F., Voss G.G., Rieder K. (2008), Un(der) Paid Innovators: Th e Commercial Utilization of Consumer Work through Crowdsourcing, „Science, Technology & Innovation Studies”, vol. 4, issue 1, s. 5–26.
Leimeister J.M., Zogaj S. (2013), Neue Arbeitsorganisation durch Crowdsourcing: Eine Literaturstudie, Hans Böckler Stift ung, Düsseldorf.
Lenart-Gansiniec R. (2019), Organizacyjne uczenie się w organizacjach publicznych.
Perspektywa crowdsourcingu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Lenart-Gansiniec R. (2018), Kompetencje kreatywne społeczności wirtualnych w crowd- sourcingu, „Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów”, z. 161, s. 175–186.
Lin F., Lin S., Huang T. (2008), Knowledge Sharing and Creation in a Teachers’ Professional Virtual Community, „Computers & Education”, vol. 50, issue 3, s. 742–756.
Liu H.K. (2017), Crowdsourcing Government: Lessons from Multiple Disciplines, „Public Administration Review”, issue 77, s. 656–667.
Llorente R., Morant M. (2015), Crowdsourcing in Higher Education, [w:] F.J. Garrigos- Simon, I. Gil-Pechuán, S. Estelles-Miguel (eds.), Advances in Crowdsourcing, Springer International Publishing, Basel (Switzerland), s. 87–96.
Lodge M., Wegrich K. (2014), Crowdsourcing and Regulatory Reviews: A New Way of Challenging Red Tape in British Government?, „Regulation & Governance”, vol. 9, issue 1, s. 30–46.
Louis C.A. (2013), Organizational Perspectives of Open Innovation in Government, iConfer- ence Proceedings.
Majchrzak A., Malhotra A. (2013), Towards an Information Systems Perspective and Research Agenda on Crowdsourcing for Innovation, „Th e Journal of Strategic Information Systems”, vol. 22, issue 4, s. 257–268.
Mergel I., Bretschneider S.I., Louis C., Smith J. (2014), Th e Challenges of Challenge.gov:
Adopting Private Sector Business Innovations in the Federal Government, paper presented at the 47th Hawaii International Conference on System Sciences, Waikoloa, HI, January 6–9.
Oliveira F., Ramos I., Santos L. (2010), Defi nition of a Crowdsourcing Innovation Service for the European SMEs, [w:] F. Daniel, F.M. Facca (eds.), Current Trends in Web Engineering, Springer, Berlin–Heidelberg, s. 412–416.
Pedersen J., Kocsis D., Tripathi A., Tarrell A., Weerakoon A., Tahmasbi N., Xiong J., Deng W., Oh O., Vreede G.D. (2013), Conceptual Foundations of Crowdsourcing: A Review of IS Research, [w:] Proceedings Hawaii International Conference on System Sciences, Wailea, Maui, s. 579–588.
Rheingold H. (1993), Th e Virtual Community: Homesteading on the Electronic Frontier, Addison-Wesley, Massachusetts.
Rouse A.C. (2010), A Preliminary Taxonomy of Crowdsourcing, [w:] Australian Conference on Information System (ACIS), Brisbane, s. 1–10.
Simula H., Vuori M. (2012), Benefi ts and Barriers of Crowdsourcing in B2B Firms. Generating Ideas with Internal and External Crowds, „International Journal of Innovation Management”, vol. 16, issue 6, s. 1–19.
Skaržauskaitė M. (2012), Th e Application of Crowd Sourcing in Educational Activities, „Social Technologies”, vol. 2, issue 1, s. 67–76.
Sloane P. (2011), A Guide to Open Innovation and Crowdsourcing: Advice from Leading Experts, Kogan Page Publishers, London.
Solemon B., Ariffi n I., Md Din M., Md Anwar R. (2013), A Review of the Uses of Crowdsourcing in Higher Education, „International Journal of Asian Social Science”, vol. 3, issue 9, s. 2066–2073.
Sułkowski Ł., Seliga R. (2016), Przedsiębiorczy uniwersytet – zastosowanie zarządzania strategicznego, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 444, s. 478–489.
Surowiecki J. (2004), Th e Wisdom of Crowds, W.W. Norton & Company, New York.
Tutko M. (2018), Crowdfunding w szkolnictwie wyższym, „Zarządzanie Publiczne”, nr 2 (w druku).
UNESCO (1998) Szkolnictwo wyższe w XXI wieku: od wizji do działania, Światowa Konferencja w Paryżu, 5–9 października.
Vakkari P. (2003), Task-Based Information Searching, „Annual Review of Information Science and Technology”, vol. 37, issue 1, s. 413–464.
Vukovic M. (2009), Crowdsourcing for Enterprises, SERVICES ‘09 Proceedings of the 2009 Congress on Services – I, Los Angeles, s. 686–692.
Vukovic M., Lopez M., Laredo J. (2010), PeopleCloud for the Globally Integrated Enterprise, (w:) Dan A., Gittler F., Toumani F. (red.) Service-Oriented Computing. ICSOC/
ServiceWave 2009 Workshops. ServiceWave 2009, ICSOC 2009. Lecture Notes in Computer Science, vol 6275, Springer, Berlin, Heidelberg.
Zhao X., Zhu Q. (2012), Evaluation on Crowdsourcing Research: Current Status and Future Direction, „Information Systems Frontiers”, vol. 16, issue 3, s. 417–434.
Zogaj S., Bretschneider U., Leimeister J.M. (2014), Managing Crowdsourced Soft ware Testing:
A Case Study Based Insight on the Challenges of a Crowdsourcing Intermediary, „Journal of Business Economics”, vol. 84, issue 3, s. 375–405.
