1.
2. Nowy realizm i kształt artystyczny Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego
a. 1. Cele lekcji
i. a) Wiadomości Uczeń:
• rozumie pojęcie: powieść psychologiczna,
• zapoznaje się z cechami charakterystycznymi dla powieści psychologicznej,
• zna pojęcie powieści polifonicznej.
ii. b) Umiejętności Uczeń:
• potrafi scharakteryzować powieść psychologiczną na przykładzie Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego,
• potrafi dokonać podsumowania wiadomości na temat powieści Fiodora Dostojewskiego.
b. 2. Metoda i forma pracy
Dyskusja, praca analityczna z powieścią Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego, nauczanie sytuacyjne.
c. 3. Środki dydaktyczne
Egzemplarze powieści Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego.
d. 4. Przebieg lekcji
i. a) Faza przygotowawcza
Sprawdzenie listy obecności, zasygnalizowanie zagadnień, które będą poruszane w czasie lekcji (powieść psychologiczna – określenie gatunku, powieść polifoniczna, kształt artystyczny powieści) oraz zapisanie tematu lekcji.
ii. b) Faza realizacyjna
1. Praca z tekstem: kompozycja, narrator, kształt artystyczny, budowa.
2. Powieść psychologiczna:
• ukazanie życia wewnętrznego bohaterów; Dostojewski skupia się na wewnętrznych przeżyciach głównego bohatera, analizuje motywy jego postępowania, snuje refleksje nad powodami zbrodni i szuka argumentów, które mogły popchnąć Raskolnikowa do zbrodni,
• znaczną część powieści zajmują opisy stanu psychicznego postaci,
• przesłanie uniwersalne postaci.
3. Powieść polifoniczna, czyli wielogłosowa:
• brak jednoznacznej oceny wypowiedzi i poczynań postaci, istnieją tylko zajmowane przez bohaterów stanowiska,
• odbiorca nie może się identyfikować z narratorem lub z którąś postacią, ale musi wchłaniać informacje różnorodne,
• komentarz narratora ograniczony jest do minimum,
• narrator nie jest wszechwiedzący; często używa słów: może, prawdopodobnie, jakby.
4. Kształt artystyczny i realizm powieści:
• tekst powieści o zagęszczonej akcji - fabuła obejmuje około dziesięciu dni, nie licząc epilogu - rozbity na sześć części podzielonych na rozdziały i epilog,
• epilog jest słaby, cichy - ten zabieg jest konieczny, tu następuje odrodzenie człowieka,
• poetyka nastroju, w czym przejawia się realizm,
• opisowość, emocje i symbolika,
• realizm, według Dostojewskiego, to powszechnie rozumiana rejestracja zjawisk powierzchniowych. Pisarz penetruje głębsze warstwy rzeczywistości w jej skrajnych symptomach. Zjawiska, rzeczy, krąg realiów stają się znakiem ukrytych sensów.
iii. c) Faza podsumowująca Przypomnienie i utrwalenie wiadomości:
• najbardziej znane tytuły powieści Fiodora Dostojewskiego,
• powieść psychologiczna,
• powieść polifoniczna,
• wątki biblijne w powieści Zbrodnia i kara,
• motyw zbrodni i kary.
e. 5. Bibliografia
F. Dostojewski, Zbrodnia i kara, PIW, Warszawa 1987.
f. 6. Załączniki
i. Zadanie domowe Napisz wypracowanie na temat:
Zbrodnia i kara Dostojewskiego - świadomość błędu drogą do moralnego odrodzenia.
g. 7. Czas trwania lekcji
45 minut
h. 8. Uwagi do scenariusza
Jest to czwarta lekcja z cyklu zajęć poświęconych analizie Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego – przeznaczona dla klasy trzeciej liceum ogólnokształcącego.
