WPŁYW DŁUGOŚCI OKRESU CHŁODZENIA CEBUL NA WZROST I WALORY DEKORACYJNE WYBRANYCH ODMIAN TULIPANÓW W UPRAWIE DONICZKOWEJ

(1)

Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 201-205

ILONA SPRZĄCZKA, HALINA LASKOWSKA

WPŁYW DŁUGOŚCI OKRESU CHŁODZENIA CEBUL NA WZROST I WALORY DEKORACYJNE

WYBRANYCH ODMIAN TULIPANÓW W UPRAWIE DONICZKOWEJ

Z Instytutu Roślin Ozdobnych i Architektury Krajobrazu Akademii Rolniczej w Lublinie

ABSTRACT. The effect of different bulb cooling periods (12, 14, 16 and 18 weeks) on some tulip varieties was examined. The cooling duration affected forcing period, and the length of stem and flower. Tulips forced from bulbs cooled for a longer time flowered earlier, were higher and had shorter flower buds.

Key words: tulips, forcing, cooling duration, pot production

Wstęp

Okres niskiej temperatury jest niezbędny do prawidłowego wzrostu i rozwoju wielu roślin cebulowych. Rozwój zawiązków kwiatowych tulipana indukuje wysoka tempera- tura (20-25°C), ale wydłużanie się pędu kwiatowego i prawidłowe kwitnienie zależy od długości okresu chłodu – poniżej 10°C (De Hertogh i Le Nard 1993 za Rietveld i in.

2000). Długość okresu chłodzenia wpływa na długość okresu pędzenia oraz jakość kwiatów ciętych (Moe i Wickstrøm 1973, Charles-Edwards i Rees 1974). Powinien on wynosić dla tulipanów przeznaczonych do pędzenia metodą standardową 13-20 tygodni, a metodą specjalną 9-14 tygodni (Krause 2006), w zależności od terminu pędzenia oraz odmiany (Rees 1977). Wzrost zainteresowania tulipanami doniczkowymi sprawił, że poszukuje się odmian o niskim wzroście oraz atrakcyjnie zabarwionych kwiatach. Takie kryteria spełniają tulipany z grupy tzw. botanicznych. W literaturze brakuje jednak danych dotyczących ich wymagań odnośnie do długości okresu chłodze- nia cebul.

Celem doświadczenia było zbadanie wpływu długości okresu chłodzenia cebul na wzrost i walory dekoracyjne wybranych odmian tulipanów w uprawie doniczkowej.

(2)

Materiał i metody

Doświadczenie przeprowadzono w dwóch sezonach: 2003/2004 i 2004/2005. Do badań wybrano trzy odmiany tulipanów z grupy Greiga: ‘Cape Cod’, ‘Dreamboat’

i ‘Pinocchio’ oraz jedną z grupy Kaufmana – ‘Giuseppe Verdi’. Cebule sadzono poje- dynczo do doniczek o wymiarach 7 × 7 cm w pierwszej dekadzie października. Podło- żem była ziemia zebrana z pola, mało zasobna w składniki pokarmowe. Doniczki z cebulami umieszczono w pomieszczeniu przygotowanym do chłodzenia cebul. Tulipany pędzono metodą standardową „+9°C”. Po upływie 12 tygodni chłodzenia część doniczek z tulipanami, określoną schematem doświadczenia, przenoszono do pędzenia w szklarni. Podobnie postępowano z pozostałymi cebulami – kolejne doniczki wysta- wiano po upływie 14, 16 i 18 tygodni.

W fazie wybarwionego pąka kwiatowego obliczano liczbę dni pędzenia, mierzono wysokość roślin oraz długość pąka kwiatowego.

Doświadczenie założono w układzie kompletnej randomizacji. Każda kombinacja obejmowała 20 roślin, powtórzeniem była jedna roślina. Otrzymane wyniki liczbowe opracowano statystycznie za pomocą analizy wariancji dla doświadczeń dwuczynniko- wych. Istotność różnic oceniono, stosując wielokrotne przedziały ufności Tukeya na poziomie istotności α = 0,05.

Wyniki i dyskusja

Przeprowadzone obserwacje wykazały wyraźny wpływ długości okresu chłodzenia cebul na liczbę dni pędzenia badanych odmian tulipanów (tab. 1).

Tabela 1 Wpływ długości okresu chłodzenia cebul na liczbę dni pędzenia tulipanów doniczkowych (dni)

Effect of cooling duration on forcing period of potted tulips (days)

Długość okresu chłodzenia (tygodnie) Cooling duration (weeks) Odmiana

Cultivar

12 14 16 18 Średnia dla odmian

Average for cultivars

Cape Cod 60,2 l 47,7 h 38,5 ij 29,7 fg 44,0 D

Dreamboat 49,6 h 34,9 hi 27,0 ef 22,8 b-d 33,6 C

Giuseppe Verdi 37,3 i 26,4 d-f 19,8 ab 16,8 a 25,1 A

Pinocchio 42,6 j 32,3 gh 25,3 c-e 21,4 bc 30,4 B

Średnia dla okresu chłodzenia Average for cooling weeks

47,4 D 35,1 C 27,7 B 22,7 A

Średnie oznaczone tą samą literą nie różnią się istotnie na poziomie α = 0,05.

Means followed by the same letter do not differ significantly at α = 0.05.

(3)

Najdłuższym okresem pędzenia w szklarni wyróżniały się tulipany, których cebule chłodzono 12 tygodni (średnio 47,4 dnia). Wraz z wydłużaniem okresu chłodzenia czas pędzenia się skracał, najszybciej zakwitły tulipany w kombinacji z 18-tygodniowym wariantem chłodzenia cebul (średnio po upływie 22,7 dnia). Jest to zgodne z wcześniej- szymi doniesieniami Reesa (1969), który stwierdził, że im dłuższy okres chłodzenia cebul, tym krótszy okres ich pędzenia w szklarni. Podobne wyniki uzyskali Krause (1998) w badaniach z tulipanami Fostera w uprawie doniczkowej, Moe i Wickstrøm (1973) w doświadczeniu z odmianami tulipanów ‘Paul Richter’ i ‘Apeldoorn’ oraz Inamoto i in. (2000) z tulipanami ‘Gander’ pędzonymi metodą hydroponiczną. Spośród badanych odmian najwięcej czasu do osiągnięcia dojrzałości handlowej wymagały tulipany ‘Cape Cod’ (44 dni), zaś najmniej – ‘Giuseppe Verdi’, których średni okres pędzenia wynosił 25,1 dnia.

W doświadczeniu wykazano wpływ długości okresu chłodzenia cebul na wysokość badanych odmian tulipanów (tab. 2).

Tabela 2 Wpływ długości okresu chłodzenia cebul na wysokość tulipanów doniczkowych (cm)

Effect of cooling duration on height of pot tulips (cm)

Cultivar

Cape Cod 26,8 fg 27,5 gh 28,8 gh 28,1 gh 27,8 D

Dreamboat 17,7 a 20,6 bc 24,1 de 28,5 gh 22,7 A

Giuseppe Verdi 20,3 b 26,7 fg 26,3 e-g 29,9 h 25,8 C

Pinocchio 23,0 cd 23,6 d 24,6 d-f 27,1 fg 24,6 B

21,9 A 24,6 B 25,9 C 28,4 D

Wraz z wydłużaniem okresu chłodzenia cebul uzyskiwano wyższe tulipany, najwyż- sze w kombinacjach, w których cebule chłodzono 18 tygodni (28,4 cm). Jest to zgodne z doniesieniami Szlachetki (1996), który podaje, że cebule chłodzone dłużej wytwarza- ją dłuższe pędy kwiatowe. W przechłodzonych łuskach tulipanów obserwuje się bowiem wzrost zawartości cukrów rozpuszczalnych i zmniejszenie suchej masy łusek, co jest skorelowane z długością pędów kwiatowych. Z badań Krause (1998) wynika, że wydłużenie okresu chłodzenia z 12 do 14 tygodni spowodowało silniejszy wzrost tuli- panów ‘Concerto’ i ‘Intermezzo’ w uprawie doniczkowej. Inamoto i in. (2000) podają, że długość pędów tulipanów ‘Gander’ wzrastała wraz z wydłużaniem okresu chłodzenia z 0 do 18 tygodni, ale chłodzenie powyżej 18 tygodni wpłynęło na skrócenie długości pędów. Tulipany uprawiane w pojemnikach powinny się charakteryzować niskim wzro-

(4)

stem. Przeprowadzone doświadczenie wskazuje, że dla badanych odmian wystarczający jest 12- lub 14-tygodniowy okres chłodzenia. Jednak liczba dni pędzenia tulipanów w tych kombinacjach była największa, co powoduje spadek opłacalności takiej uprawy.

Wydłużenie okresu chłodu do 18 tygodni spowodowało nadmierne wydłużanie się pę- dów kwiatowych.

Długość pąków kwiatowych zależała zarówno od odmiany, jak i długości okresu chłodzenia cebul (tab. 3). Najdłuższe listki okwiatu w fazie dojrzałości handlowej wy- kształciły tulipany ‘Dreamboat’ (6,4 cm) oraz ‘Pinocchio’ (6,3 cm). Tulipany chłodzone 14 tygodni miały najdłuższe pąki kwiatowe (średnio 6,3 cm), nieznacznie krótszymi listkami okwiatu charakteryzowały się tulipany wyrosłe z cebul chłodzonych 12 i 16 tygodni (odpowiednio 6,2 cm i 6,1 cm).

Tabela 3 Wpływ długości okresu chłodzenia cebul na długość pąka kwiatowego tulipanów

doniczkowych (cm)

Effect of cooling duration on bud length of pot tulips (cm)

Cultivar

Cape Cod 5,5 ab 5,8 cd 5,6 bc 5,3 a 5,6 A

Dreamboat 6,4 gh 6,5 h 6,5 h 6,2 fg 6,4 C

Giuseppe Verdi 6,2 fg 6,3 f-h 6,1 ef 5,4 ab 6,0 B

Pinocchio 6,5 h 6,4 gh 6,2 fg 5,9 de 6,3 C

6,2 BC 6,3 C 6,1 B 5,7 A

Wpływ długości chłodzenia cebul na wielkość kwiatów udowodniła Krause (1998), która podaje, że wydłużenie chłodzenia cebul tulipanów ‘Concerto’, ‘Feu Superbe’ oraz

‘Galata’ z 12 do 14 tygodni sprawiło, że wytworzyły one krótsze pąki. Podobne wyniki uzyskali Inamoto i in. (2000) – tulipany ‘Gander’ wraz z wydłużaniem okresu chłodze- nia cebul wytwarzały krótsze listki okwiatu. Jest to zgodne z wynikami badań wła- snych, najkrótsze pąki kwiatowe uzyskano bowiem u tulipanów, których cebule chło- dzono 18 tygodni (średnio 5,7 cm). Stwierdzono również, że pąki kwiatowe tulipanów

‘Dreamboat’ oraz ‘Pinocchio’ w kombinacji, w której zastosowano 12-tygodniowe chłodzenie cebul, były wprawdzie duże, ale ukryte w liściach, co zmniejszało ich war- tość dekoracyjną. Dlatego warto okres pędzenia tych odmian wydłużyć do 14 tygodni.

(5)

Wnioski

1. Największymi walorami dekoracyjnymi charakteryzowały się tulipany badanych odmian uzyskane z cebul chłodzonych 12 lub 14 tygodni.

2. Wraz z wydłużaniem okresu chłodzenia cebul skraca się czas pędzenia tulipanów w szklarni, ale wykształcają one dłuższe pędy.

3. Przedłużenie okresu chłodzenia cebul z 12 do 18 tygodni wpływa na uzyskanie tulipanów o krótszych listkach okwiatu.

Literatura

Charles-Edwards D.A., Rees A.R. (1974): A simple model for the cold requirement of the tulip.

Ann. Bot. 38: 401-408.

Inamoto K., Hase T., Doi M., Imanishi H. (2000): Effect of duration of bulb chilling on dry matter distribution in hydroponically forced tulips. Sci. Hortic. 85: 295-306.

Krause J. (1998): Ocena przydatności wybranych odmian tulipanów Fostera do pędzenia w donicz- kach. Fol. Univ. Agric. Stetin. 187, Agric. 70: 43-47.

Krause J. (2006): Tulipan. W: Kwiaty cięte uprawiane pod osłonami. Red. M. Jerzy. PWRiL, Poznań: 293-309.

Moe R., Wickstrøm A. (1973): The effect of storage temperature on shoot growth, flowering and carbohydrate metabolism in tulip bulbs. Physiol. Plant 28: 81-87.

Rees A.R. (1969): Effects of duration of cold treatment on the subsequent flowering of tulips.

J. Hortic. Sci. 44: 27-36.

Rees A.R. (1977): The cold requirement of tulip cultivars. Sci. Hortic. 7: 383-389.

Rietveld P.L., Wilkinson C., Franssen H.M., Balk P.A., van der Plas L., Weisbeek P.J., de Boer A.D. (2000): Low temperature sensing in tulip (Tulipa gesneriana L.) is mediated through an increased response to auxin. J. Exp. Bot. 51, 344: 587-594.

Szlachetka W.I. (1996): Tulipany pędzone sposobem standardowym na kwiaty cięte i doniczko- we. Biul. Stow. Prod. Ozdob. Rośl. Cebul. 4: 37-45.

THE EFFECT OF COOLING DURATION ON GROWTH AND DECORATIVE VALUE OF SOME VARIETES OF POTTED TULIPS

S u m m a r y

Four cultivars of tulips in pot production were used in this experiment. The bulbs were cooled at +9°C during 12, 14, 16 and 18 weeks. The effect of cooling duration of tulip bulbs on growth and flowering was investigated.

The results showed that longer cooling bulbs accelerated flowering. Increasing cooling period from 12 to 18 weeks causes lengthening of tulip stems. Flower bud length decreases with increasing length of cooling period. Tulips obtained from bulbs cooled for 12 to 14 weeks had the best decorative value.