Katowice, 30 lipca 2017 r.
dr hab. inż. Katarzyna Chruzik
Politechnika Śląska, Wydział Transportu 40-019 Katowice, ul. Krasińskiego 13
Recenzja Rozprawy Doktorskiej mgr inż. Anny Kobaszyńskiej-Twardowskiej
Zarządzanie ryzykiem zagrożeń na przejazdach kolejowych Promotor: dr hab. inż. Adam Kadziński
Promotor Pomocniczy: Adrian Gill
I. Informacje ogólne
Recenzja opracowana została na zlecenie Rady Wydziału Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej (pismo nr DR-63/510/02/2017 z dnia 30.06.2017 r.) na podstawie dostarczonej rozprawy doktorskiej pod wyżej wymienionym tytułem.
Recenzowana praca jest wartościową, innowacyjną pozycją z dziedziny zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym adresowaną nie tylko do pracowników naukowych, ale do szerokiego grona specjalistów zajmujących się bezpieczeństwem transportu, szczególnie zaś pro aktywnym podejściem do zarządzania bezpieczeństwem.
Celem rozprawy jest opracowanie i wykazanie przydatności dedykowanej przejazdom kolejowo-drogowym metody zarządzania ryzykiem zagrożeń, w tym: zaprezentowanie metodologii zarządzania ryzykiem ze szczególnym uwzględnieniem wiodących standardów i metod zarządzania ryzykiem zagrożeń w transporcie, opracowanie procesu i metody zarządzania ryzykiem zagrożeń dedykowanego przejazdom kolejowo-drogowym oraz jego walidacja.
Zarządzanie bezpieczeństwem stało się obecnie jednym z podstawowych narzędzi wykorzystywanych przez operatorów transportowych do utrzymywania i zwiększania poziomu bezpieczeństwa świadczonych usług. Proces ten wykorzystywany jest przez wszystkich przedstawicieli branży kolejowej i wynika z wdrożenia wymagań prawnych i zaleceń mających na celu poprawę bezpieczeństwa transportu. Obowiązek zarządzania
ryzykiem obejmuje obecnie wszystkie podmioty zaangażowane pośrednio lub bezpośrednio w prowadzenie ruchu kolejowego. Celem zarządzania jest poprawa sprawności, skuteczności i efektywności funkcjonowania, a w przypadku zarządzania ryzykiem wynikającym z procesów transportowych poprawa bezpieczeństwa przewozów.
W rozprawie przedstawione zostały stosowane obecnie w transporcie metody zarządzania ryzykiem, oceny zagrożeń oraz reagowania na nie. Zaproponowana przez Autorkę metoda zarządzania ryzykiem zagrożeń na przejazdach kolejowo-drogowych wsparta skutecznym aparatem matematycznym pozwala na ilościowe monitorowanie stanu bezpieczeństwa infrastruktury kolejowej.
Rozprawa zawiera 149 stron, 243 pozycje bibliografii (w tym 17 dokumentów i aktów prawnych)
Poszczególne rozdziały zawierają:
- Rozdział 1, wstęp w tym krótką analizę stanu w opisywanym zakresie.
- Rozdział 2, zawiera ogólną charakterystykę infrastruktury kolejowej, w tym opis wymagań prawnych, technicznych i klasyfikację przejazdów kolejowo-drogowych wraz z charakterystyką ilościową i stanu bezpieczeństwa na tych obiektach.
- Rozdział 3, zawiera analizę stanu wiedzy w opisywanym zakresie, powód podjęcia problematyki badawczej oraz cele, tezy i zakres rozprawy.
- Rozdział 4, zawiera krótką analizę metodologii zarządzania ryzykiem ze szczególnym uwzględnieniem wiodących standardów i metod zarządzania ryzykiem zagrożeń w transporcie
- Rozdział 5 jest autorskim punktem publikacji, w którym przedstawiono propozycję modelu zarządzania ryzykiem zagrożeń na przejazdach kolejowo-drogowych – Metoda LEVEL CROSSINGS RiSK
- Rozdział 6 zawiera opis analizy przypadku zastosowania metody LC Risk dla dwóch różnych obszarów analiz (3 przejazdy kolejowo-drogowe kategorii A).
- Rozdział 7 stanowi Zakończenie opisujące rozprawę, zawierające uwagi i wnioski oraz propozycję obszarów dalszych badań.
- dalsze elementy Rozprawy to Literatura, Baza Pojęć oraz dwa Załączniki będące uzupełnieniem Rozdziału 6.
Tak więc układ pracy jest poprawny, Autorka stara się konsekwentnie przybliżyć przedstawianą tematykę zarządzania bezpieczeństwem, ryzykiem i monitorowaniem przejazdów kolejowo-drogowych umiejscowioną w obowiązujących regulacjach UE w dziedzinie transportu kolejowego.
II Opinia o zawartości merytorycznej monografii
Do głównych, oryginalnych aspektów pracy należy zaliczyć zaproponowaną przez Autorkę metodę zarządzania ryzykiem zagrożeń na przejazdach kolejowo-drogowych LEVEL CROSSINGS RiSK. Zastosowany aparat matematyczny jest poprawny, adekwatny do omawianego problemu a podane na tej podstawie wzory obliczeniowe są czytelne i łatwe w zastosowaniu przy ilościowym szacowaniu poziomu bezpieczeństwa przejazdów kolejowo- drogowych. W pracy przedstawiono i omówiono algorytmy związane z procesami decyzyjnymi dotyczącymi szacowania poziomu ryzyka na bazie wprowadzonego modelu. W publikacji opisano również dla wykazania przydatności metody LC-Risk zastosowanie na trzech przejazdach kolejowo-drogowych kategorii A zlokalizowanych w mieście wojewódzkim.
Praca dobrze odwołuje się do prawodawstwa w zakresie oceny bezpieczeństwa, ryzyka i zarządzania nimi. Autorka dobrze korzysta z odpowiednich dokumentów normatywnych i regulacji UE w dziedzinie transportu kolejowego.
III. Spostrzeżenia
Zdaniem recenzenta praca zawiera klika niedociągnięć nie mających wpływu na jej końcową wartość merytoryczną:
w pracy pojawiają się odniesienia do trudności eksploatacyjnych które nie funkcjonują w systemie transportu kolejowego od początku 2016 roku (nieaktualne Instrukcje Ir7, Ir8), nigdy nie były zamieszczone w ustawie (str. 28 [230])
w pracy pojawiają się odwołania do wymagań prawa w odniesieniu do Dyrektyw które nie opisują wymagań prawnych, ale zobowiązanie do wprowadzenia określonych regulacji prawnych,
w pracy pojawiają się te same zdania powtórzone w różnych rozdziałach,
w pracy kierującego pojazdem opisuje się jako kierowcę - w jednym pojeździe może być kilku kierowców,
w pracy zamiennie w kilku miejscach Autorka piszę o 14 lub 16 tys. przejazdów, raz definiując że z 16 tys., 2 tys. są nie eksploatowane – brak jednolitego podejścia,
w wymienionych w podpunktach elementach systemu transportu kolejowego brak zarządców infrastruktury (str. 9),
str. 13 – nawet przejazdy dwupoziomowe nie gwarantują ..zerowej liczby zdarzeń niepożądanych..,
PKP PLK S.A to zarządca a nie zarządcy infrastruktury kolejowej (str. 17),
rys. 2.3 – suma nie przekracza 15 tys. (str. 24),
zdarzenia kolejowe zgodnie z definicjami nie muszą powodować strat, np. incydent to zdarzenie mające wpływ na stan bezpieczeństwa (str. 29),
recenzujący nie rozumie przyczyny zdarzeń – silny dojazd (str. 29),
tab. 2. 11 (str. 32) – łączna liczba zdarzeń …. nie jest sumą A do D,
wymóg zarządzania ryzykiem dotyczy przewoźników kolejowych i zarządców infrastruktury (SMS), podmioty odpowiedzialne za utrzymanie (MMS), bocznice kolejowe jeżeli są włączone do SMS, producentów fakultatywnie (IRIS) lub w zakresie zmiany znaczącej (402/2013) – str. 47,
warunkiem eksploatacji pojazdów jest DSU ale w posiadaniu przewoźników kolejowych a nie producentów (str. 62),
Rozporządzenie 352/2009 już nie obowiązuje i nie może być stosowane w pozostałych przypadkach (str. 63)
rys. 5.2 – nieczytelny,
brak wszystkich grup zagrożeń w tabeli 5.4 – uzupełniający ten przykład rysunek jest nieczytelny (str. 71), podobnie tabela 5.5,
rys. 5.6 – brak zobrazowanych organizacyjnych źródeł zagrożeń (str. 82),
brak opisu sposobu doboru progów wartościowania (str. 83, 84, 110),
Rozporządzanie 402/2013 definiuje zarządzanie ryzykiem dla zmiany znaczącej – praca odnosi się do zarządzania ryzykiem wynikającego z wymagań SMS i MMS (str 129).
IV. Wniosek końcowy
Praca została napisana starannie, trudno jest znaleźć istotne braki merytoryczne czy redakcyjne, wszystkie zamieszczone definicje i wzory są poprawne pod względem formalnym. W pracy zostało zaprezentowane nowe, oryginalne podejście do szacowania poziomu ryzyka w transporcie kolejowym dla przejazdów kolejowo-drogowych. Zastosowany sposób opisu a przede wszystkim aparat matematyczny potrzebny do oceny ryzyka i monitorowania bezpieczeństwa jest czytelny i zrozumiały, a metoda przedstawiona przez Autorkę może się okazać niezwykle przydatna przy projektowaniu i eksploatacji uwarunkowanych bezpieczeństwem systemów w transporcie.
Ważnym walorem opracowania oprócz innowacyjności jest jej wartość wdrożeniowa – metoda LEVEL CROSSINGS RiSK może być automatycznie zastosowana przez zarządców infrastruktury kolejowej w zakresie zarządzania ryzykiem zagrożeń na przejazdach kolejowo- drogowych wpisując się w rozwój dobrych praktyk w zakresie kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym (powinna zostać przedstawiona sygnatariuszom "Deklaracji w sprawie rozwoju kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym").
W mojej ocenie praca zasługuje na wyróżnienie o co niniejszym wnoszę.
Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzam, iż przedłożona rozprawa doktorska mgr inż.
Anny Kobaszyńskiej-Twardowskiej pt. „zarządzanie ryzykiem zagrożeń na przejazdach kolejowych” odpowiada warunkom określonym w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 30 października 2015 r. w sprawie szczegółowego trybu i warunków przeprowadzania czynności w przewodzie doktorskim, w postępowaniu habilitacyjnym oraz w postępowaniu o nadanie tytułu profesora (Dz. U. z 2015, poz. 1842) i może stanowić podstawę do ubiegania się o nadanie stopnia naukowego doktora nauk technicznych w dyscyplinie transport.
Wnoszę zatem do Rady Naukowej Wydziału Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej o jej przyjęcie i dopuszczenie do publicznej obrony.
