Z A P I S K I
605
S ło w n ik B io g r a fic z n y D z ia ła c z y P o lsk ie g o R u ch u R o b o tn ic ze g o , pod red a k cją F e lik sa T y c h a t. I: „A — D ”, K sią żk a i W iedza, W arszaw a 1978, s. 519.
W c elu zarejestro w a n ia m a k sy m a ln ej lic z b y u czestn ik ó w r u ch u rob otn iczego w P o lsc e tw ó rcy „ S ło w n ik a ” p rzep ro w a d zili ro zle g łe k w e r e n d y a rc h iw a ln e i b ib lio teczn e. W p ierw szy m rzęd zie p rzeb ad an o a rch iw a p artii ro b o tn iczy ch , oraz a rch iw a p o lic y jn e , są d o w e i w ię z ie n n e w ła d z zaborczych, o rg a n ó w r e p resy jn y ch D rugiej R zeczyp osp olitej i in s ty tu c ji n ie m ie c k ic h z la t 1939— 1945. P r zestu d io w a n o ta k że n ie le g a ln ą i leg a ln ą prasę rob otn iczą, lic z n e in fo rm a to ry i k a len d a rze. P od k ą tem o so b o w y m p rzejrzano ró w n ież ta k p u b lik o w a n e, ja k i n ie og ło szo n e dru k iem w sp o m n ien ia d zia ła czy ru ch u rob otn iczego. R zecz ja sn a w y k o r z y sta n o ta k ż e is tn ie ją c e ju ż w y d a w n ic tw a b io g ra ficzn e, a przed e w szy stk im : „ K sięgę ż y c io r y só w działaczy r e w o lu c y jn y c h ” p u b lik o w a n ą w la ta c h 1935— 1939 na ła m a ch k w a rta ln ik a „K ronika R u ch u R ew o lu cy jn eg o w P o ls c e ”, „K sięgę P o la k ó w u c z e stn ik ó w R e w o lu c ji P a źd zier
n ik o w e j”, d zia ł b io g ra ficzn y k w a r ta ln ik a „Z pola w a lk i”. S ię g n ię to te ż do m a teria łó w d o ty czą cy ch P o la k ó w , za w a r ty c h w sło w n ik a ch o b co języ czn y ch . N ie ch cą c po
m in ą ć ża d n eg o in fo rm a to ra red a k cja „ S ło w n ik a ” op ra co w a ła sp e c ja ln ą a n k ietę, którą sk ie r o w a n o d o ży ją c y c h d zia ła czy p o lsk ie g o ru ch u ro b otn iczego, a ta k ż e do R e fe r a tó w H isto rii P a r tii przy K o m ite ta c h W ojew ód zk ich P Z P R i K o m isji H isto r y czn y ch przy p o szczeg ó ln y ch z w ią zk a ch za w o d o w y ch .
W w y n ik u m ró w czej, trw a ją cej b lisk o p iętn a ście la t p racy p o w sta ła k artotek a oso b o w a „ S ło w n ik a ”, licząca w ob ecn ej c h w ili o k o ło stu ty s ię c y n a z w isk , dzięk i której u d ało się ocalić o d za p o m n ien ia ty s ią c e d ziałaczy. N ie w s z y s c y o n i zn a jd ą się n a k a rta ch „ S ło w n ik a ”, rozm iary k tórego są ze zro zu m ia ły ch w z g lę d ó w ogran i
czon e. Jak p isze w e w stę p ie do to m u p ie r w sz e g o red a k to r n a c z e ln y w y d a w n ic tw a prof, dr F e lik s T y c h lic z b ę h a se ł b io g ra ficzn y ch c a ło śc i za p la n o w a n ej w za sa d zie n a sześć to m ó w u sta lo n o n a o sie m ty s ię c y . P rzed au to ra m i „ S ło w n ik a ” sta ło w ię c tru d n e za d a n ie w y b o ru , p o d y k to w a n e k o n ieczn o ścią e lim in a c ji p on ad 90 p ro cen t u sta lo n y ch n a zw isk .
G łó w n y m te m a te m w y d a w n ic tw a u czy n io n o k la so w y , r e w o lu c y jn y n u rt ru ch u rob otn iczego. C h cąc p e łn ie j u k azać w a ru n k i, w ja k ic h p rzych od ziło d ziałać b o jo w n ik om p o lsk iej r e w o lu c ji zd ecy d o w a n o s ię n a p r z e d sta w ie n ie r ó w n ie ż i n ie s o c ja - listy c z n y c h , a n a w e t a n ty so c ja listy c z n y c h s ił w ru ch u rob otn iczym . O w o d ą żen ie do w sz e c h str o n n e g o p rzed sta w ien ia r u c h u p o d y k to w a ło te ż p otrzeb ę za m ieszczen ia w „ S ło w n ik u ” o b ok ż y c io r y só w lu d zi, k tó rzy z so c ja liz m e m n a sta łe z w ią z a li s w e lo sy , ró w n ież b io g ra fii o sób , d la k tó r y c h d zia ła ln o ść w ru ch u ro b o tn iczy m b y ła je d n y m z e p iz» d ó w p o lity czn ej k a r ie r y . „ S ło w n ik ” za w iera w y łą c z n ie ż y c io r y sy d z ia ła c z y n ie ż y ją c y c h .
U m ieszczo n o w „ S ło w n ik u ” b iogram y lu d zi, k tó rzy w ru ch u ro b o tn iczy m o d e
g r a li is to tn ie jsz ą rolę. P rzed e w sz y stk im d zia ła czy p a r ty jn y c h ró żn y ch szczeb li, o sób c z y n n y c h w p ra sie ro b o tn iczej, d zia ła czy o ś w ia to w y c h i k u ltu ra ln y ch , a k ty w is t ó w ru ch u m ło d zieżo w eg o i k o b ieceg o . K r y te r ia se le k c ji różn e b y ły o c z y w iśc ie w ra m a ch p o szczeg ó ln y ch p o k o leń d ziałaczy. M o żliw ie szerok o s ta r a n o s ię p rzed s ta w ić p ierw szą g en era cję p o lsk ic h so c ja listó w ; w u k sz ta łto w a n y m i r o zw in ięty m ju ż ru ch u z r eg u ły n ie sch od zon o p on iżej szczeb la o d p o w ia d a ją ceg o w o jew ó d zk iem u . Z n a leźli s ię t e ż w „ S ło w n ik u ” lu d z ie , k tó rzy sa m i w ru ch u ro b o tn iczy m n ie o d eg ra li w ię k sz e j ro li, a le k tó ry ch n a z w isk a z ró żn y ch w z g lę d ó w n a tr w a łe z w ią z a ły się z jeg o d ziejam i.
W su m ie o b ejm u ją cy lite r y „A —D ” to m p ierw szy w y d a w n ic tw a za w iera p o
n ad ty s ią c ży cio r y só w . S ą to n ie b io g ra fie, a b iogram y b a rd ziej zm u sza ją ce do d y sc y p lin y p isa rsk iej, k o n stru o w a n e w e d łu g z g óry p rz y ję te g o sch em a tu . P oza z w ię z ło śc ią ta k w a żn ą d la ro zm ia ró w w y d a w n ic tw a d a je to sz e r o k ie p o le dla z e sta w ia n ia i p o r ó w n y w a n ia ży cio r y só w .
606
S ch em a t b io g ra ficzn y p rzy jęty p rzez a u to ró w „ S ło w n ik a ” u w zg lęd n ia n a stę p u ją c e dane: n a z w isk o i im ię , d aty ż y c ia , p seu d o n im y , d ok ład n y cza s i m ie jsc e uro
d zenia, ok reślen ie śro d o w isk a sp o łeczn eg o , z k tó reg o w y w o d z ił się d an y badacz, w y c h o w a n ie i w y k sz ta łc e n ie , oraz c u r r ic u lu m v ita e z u w zg lęd n ien iem g łó w n ie tej części ży cio r y su , k tóra d otyczy d zia ła ln o ści w ru ch u rob otn iczym . U w a g a a u to ró w k o n cen tru je się przede w sz y stk im n a o d tw o r z e n iu i sch a ra k tery zo w a n iu drogi p o
lity c z n e j d ziałacza. O graniczona o b jęto ść h a se ł n ie p o zw a la b o w ie m n a d o k ła d n iej
szą a n a liz ę je g o p ogląd ów , czy g łoszon ej id eo lo g ii. N ota za w iera ta k że w y lic z e n ie p u b lik a c ji p rezen to w a n ej o sob y, o ra z w y k a z litera tu r y i ź ró d eł, k tó re p o słu ż y ły do sp orząd zen ia b iogram u.
N ie z a w sze u d ało s ię zrek on stru ow ać ż y cio r y sy w sposób ta k k o m p letn y . N ie jed n o k ro tn ie od n ie p a m ię c i m ożna b y ło u ra to w a ć je d y n ie fr a g m e n ty b iografii.
R ó w n ież t e u sta le n ia za m ieszczo n o w „ S ło w n ik u ”, w y ch o d zą c z ze w sz e c h m iar słu szn eg o za ło że n ia , że o o b e c n o śc i w n im w in n a d ecyd ow ać r z e c z y w ista ro la i z a słu g a d an ej o so b y , a n ie stan za ch o w a n ia źró d eł je j d o ty czą cy ch (w c e lu u n ik n ię cia n iep o ro zu m ień h a sła ta k ie o zn aczon o trzem a g w iazd k am i).
W r e z u lta c ie o tr z y m a liśm y to m p ie r w sz y pracy, k tó rej w a lo r ó w p rzecen ić n ie sp osób . R o la te g o cen n eg o w y d a w n ic tw a n ie og ra n iczy s ię b o w ie m do fu n k c ji in fo r- m a cy jn o -en cy k lo p ed y czn y ch . B o g a ctw o zg ro m a d zo n eg o m a teria łu u m o ż liw ia ć b ęd zie d a lszy rozw ój b ad ań n a d h isto rią p o lsk ie g o ru ch u ro b o tn iczeg o , przede w sz y stk im zaś p rzy czy n i s ię do p od jęcia stu d ió w o ch a ra k terze h isto ry czn o -so cjo lo g iczn o - -k w a n ty ta ty w n y m . D ysp on u jąc t a k ro z le g ły m i i p o ró w n y w a ln y m i d a n y m i b iogra
fic z n y m i m ożn a b ę d z ie podjąć tr u d różn orod n ego ic h u sy stem a ty zo w a n ia . „ S ło w n ik ” stw arza w ię c rea ln e m o żliw o ści o p ra co w a n ia b io g r a fii zb iorow ej d zia ła czy p o lsk ie go ru ch u rob otn iczego.
T .N .
Z a p is k i o p ra c o w a li: A n d r z e j B ie r n a t (A .B .), M a ria n D y g o (M .D .), T o m a s z J en - d r y c z k o (T .J .), R a fa ł K a r p iń s k i ( R .K .) , A d a m Ł u k a s z e w ic z (A .Ł .), Z b ig n ie w M o
r a w s k i (Z. M .), T o m a sz N a łę c z (T . N .), A n d r z e j P o śp ie c h (A . P.), M a ria S ie ro c k a (M . S.), M a łg o rza ta S z e jn a (M . S z.), A n d r z e j S z w a r c (A . S.), W o jc ie c h T y g ie ls k i (W . T .), M a ria W r e d e (M .W J , M a re k W r e d e (M k .W .).
