I
I
F U N D A M E N T A
%KRESTOMATIO
DE LA LINGVO
E S P E R A N T O
D E
D° L . L. ZAM ENHOF
S E S A E L D O N O
FRANCE
LIBRAIRIE HACHETTE ET Cto
79,
b o u l. St-Germain, P a r is.B o li c n i u j o : F. TOPIĆ, Ferdinandova U , P R A H A . — O a n u jo : A
lfr.
F red
HÓST & SÓN, Bredgade
3 5 ,K JÓ B EN RA VN. — O e r i n a n u j o :
E s p e r a n t o V erlao
MÓLLER & BOREL, Lindenstrasse 18-19, BERLIN.
— G r a n d a ł ł r l t u j o : THE BRITISH ESPERANTO ASSOCiATION, Museum Station Buildings, 133-6, High Holborn, LONDON W. C. — B l s p a n u j o :
J .ESPASA, 579, Calle de las Cortes, BARCELONA, — n u n g a r u j o : L, KÓKAI, IV., Karoly-utca l . v BUDAPEST. — I t a l - o jo : R. GIUSTI, 53, Via Vittorio Emanuele, L1VORNO. — H u m a ń - u jo :
Lib r a r ia NouaCAROL P. SEGAL, Galoa Victoriei, 78, BUCU- R E S T L — P o lu j o : M. ARCT, 53, Nowy Świat, W ARSZA WA. — U so n o : AMERICAN ESPERANT1ST Co, 235 Fortieth Street, CHI
CAGO.
F r. 3,50
L ibrairie HACHETTE & G'% Boul. Saint-Germain, 79, Paris.
KOLEKTO DE « LA REVUO >»
lastrua Fako.
Internaclaf verkoj
Esperanta Sin takso,
de P . F R U IC T IE R .Udu volumo in-16, 75-paĝa... 1 5 0
Konkordanco de la vortoj de Ekzercaro,
ellaboris A. W ACK- R IL L .U nu volumo in-16, 95-paĝa... 1 »
Frazaro,
de H . de C O PPE T .U nu volumo in-16, 1 0 6 -p aĝ a... 1 »
Du Mil
N o v a jVortoj
ĉerp itaj ol la verkoj de Dro Z am enhof k ą j no- troveblaj en U niversala V ortaro, ellaboris P . BOULET.U nu volumo in-16, 4 2 - p a ĝ a ... ... ... . . . 1 5 0
Franca
/verkoj
C o u rs e le m e n ta ir e p r a t i ą u e d ’E s p e ra n to , d’apr6s la móthodo directe combinóe, par MM. M
ichelBECKER et GROSJEAN-MAUPIN.
Un volume in-16, 164 p a g e s ... ... ... Fr. 1 >
C o u rs d ’E s p e r a n to e n lO le ę o n s , par Th. CART etM . PAGNIER.
Un volume in-16, 76 pages..._ / . . . . »75 C o rrig e d a p r e c e d e n t, de Th. CART kaj M. PROCUREUR.
Un volume in-16, 24 pages... »50 G r a m m a ir e c o m p ie te d E s p e r a n t o , par C
amillęAYMONIER.
Un volume in-16, 166 pages . ...150 C o u rs m e tb o d iq u e d ’E s p e r a n to — V e rs io n s , par C
amilleAYMO
NIER et GROSJEAN-MAUPIN.
Un volume in-16, 136 p ag es... 1 20 C o u rs m Ĝ tliodique d ’E s p e r a n to — T b ćzn es, par C
amilleAYMO
NIER et GROSJEAN-MAUPIN.
Un volume in-16,136 p a g e s ...1 20 R e c u e il d e P b r a s e s (plus de 1800 phrases franęaises avec la tra-
duction en Esperanto), par H
enri deCOPPET.
Un
Yolumein-16, 188
p a g e s ...180 A U T R E S OUVRAGES RECOMMANDES
F u n d a m e n to d e E s p e ra n to ,
aYec trad u ctio n en cinq langues, p a rle Dr ZAMENHOF.
Un volume in-16 (Relii). . . Fr. 3. (Brochć). . . Fr. 2 » C o u rs c o m m e rc ia l d ’E s p e ra n to , par
LćonMARISSIAUX.
Un volume in-16, 144 pages...1 50 C o rrig e d u p re c e d e n t,
p a r LćonMARISSIAUX.
Un Yolume in-16, 64 pages... 1 » D ic tio n n a ire E s p e r a n to - F r a n ę a is , par L.
deBEAUFRONT.
Un Yolume in-16... ... 150
S t r u c t u r e d u d ic tio n n a ir e E s p e r a n to , ouvrage trós utile pour la propagandę, par L.
deBEAUFRONT.
Brochure in-16. ...* »30 V o c a b u la ire F r a n ę a is - E s p e r a n to e t v o c a b u la ire a b rć g e
E s p e ra n to -F ra n ę a is , par Th* CART, M. MERCKENS et P. BER- THELOT.
Un volume in-16
2 50>11«
I
M
E S P E R A N T O
Verkaro * de
D ? Z A M E N H O F
-V \A-
\
fil..*
L ibrairie HACHETTE & C'% Boul. Saint-G erm ain, 79, P aris.
Verkaro de Dr0 L. L. ZAMENHOF 6
A * 9 I
Ciu E sperantisto devas nepre posedi la verk o jn de nia M ajstro!
'
Instrua Fako
..F u n d a m e n to d e E s p e r a n to : , '
Eldono Franca, Angla, Gerrhana, Rusa, Pola.
U nu volumo in-16 (binditą) . . . F r. 3 (brośuriła) . . F r. 2 » n f Ekzercaro (kvinlingva), b r o S u r iia ...» 7 5
^ | U niyersala V ortaro (kvinlingva), b ro ŝu rita . 1 » Eldono Hispana ... ...1 »
— Itala, tra d u k ita de S,ao R osa J unck 1 »
— Greka, — S° Konstantino Kuluri . ' ... 1 »>
— Rumana, — « S ocietateŭ E s p e ra n tis ta R o m a n a » . . 4 »
— Bohema, — S° E d. Kuhnl (en p rep aro )...» »
— H u n g ara,— S° P . de Lengyel — ... » »
W o r te r b u c b D e u ts c b -E s p e ra n to .
D ua eldono revidita, k o rek tita , p liig ita . Gi estas v e ra komplemento d e Universala V ortaro.U nu volumo in-16, 178-paĝa (broŝurita) ...2 50
T a s c b e n w ó r te r b u c b D e u ts c b - E s p e r a n to u n d E s p e r a n to - D e u tsc b .
T re u tila pośa yortaro.U nu volumo in-16, 137-paĝa (brośurita) ... 1 50
Literatura Fako.
F u n d a m e n ta K re s to m a tio ,
E kzercoj, Fabloj k a j R a k o n to j, Arti- koloj pri E sp eran to , Poezioj.Ciu d ev as ĝ in leg i p o r a k iri p e rfe k ta n stilon.
U n u volumo in-16, 4 6 0 -p aĝ a... F r. 3 50
* t
G e o r g o
D a n d in ,
komedio en tri aktoj de M O L IE R E .U n u volumo in-8, 5 1 -p aĝ a ... ... 4 20
H a m le to ,
trag ed io en kvin ak to j, de S H A K E S P E A R E .U n u volumo in-16, 170-paĝa . . *... 2 »
Iflg e n io e n T a u rid o ,
dram o en kvin aktoj de GCETHE.U n u volumo in-8, 1 0 8 - p a ĝ a ... 2 »
L a P r e d ik a n to ,
libro el « La Biblio ».U n u volumo in -8 , 28-paĝa... » 7 5
L a P s a lm a r o ,
libro e l « La Biblio ».U n u volum o in-8, 165-paĝa... 2 50
L a R a b is to j,
dram o en kvin aktoj d e S C H IL L E R . ,U n u volumo in-8, 144-paga... ... . 2 »
L a R e v iz o ro ,
komedio en kvfn aktoj de N. V. GOGOL.U nu volumo in-8, 100-pa£a . ... ... ... 4 50 • U nu volumo in-8, 6 0 - p a ĝ a ... 4 50
La Virineto de maro,
fabelo de A N D ERSEN , k u n ilustrajoj de H . M. BROD1E. (El la F undam enta K restom atio.)U nu volumo in-8, 4 2 -p aĝ a. . ...' ... 1 50
f
E S P E R A N T O
Verkaro • de
D g Z A M E N H O F
F U N D A ME N T A
KRESTOMATIO
DE LA LINGVO
E S P E R A N T O
' , D E
D° L. L. ZAM ENHOF
S E S A E L D O N O
P A R I S
L I B R A I R I E H A C H E T T E E T C ie
7 9 , BOULEVARD SAINT-GERMAIN, 7 9
I 9 0 .9
Tous droits reserves.
Biblioteka Uniwersytecka KUL
ANTAUPAROLO
AL LA UNUA ELDONO
Prezcntante pure kondican rimedon de reciproka komunikiĝado, la lingvo internacia, simile al ciu lingvo nacia, povos bonę atingi sian celon nur en tiu okazo, se ĉiuj uzostĝin plene egale ; kaj por ke ĉiuj povu uzi la lingvon egale, estas necese, ke ekzistu iaj modeloj , gvidaj por ĉiuj. Tio ći estas la kaŭzo, pro kiu, cedante al la pęto de multaj esper- antistoj, mi eldonis la Fundamentan Kresłomation , kiu povos sei^vi al ćiuj kieł modelo de esperanta stilo kaj gardi la lingvon de pereiga disfalo je diversaj dialektój.
Lerni la lingvon ĉiu povas laŭ ĉiuj libroj, kiujn li deziros; sed ĉar multaj esperantaj libroj estas verkitaj de personoj, kiuj ankoraŭ ne posedas bone lalingvon Esperanto, kaj komencantaesperantisto ne povus rilati al ili sufiĉe kritike, tial estas dezirinde, ke ĉiu, antaŭ ol komenci la legadon de la esperanta literaturo, tralegu atente la Fundamentan Krestoma - tion. Ne deprenante de la lernanto la eblon krilike proprigi al si ĉiujn riĉigojn kaj regule faritajn per- fektigojn, kiujn li trovas en la literaturo, la Funda
menta Krestomatio por ĉiam gardos lin de blinda kaj senkritika alproprigo de stilo erara.
Atentan tralegon de la Fundamenta Krestomatio mi
VI
ANTAŬPAROLO.rekomendas al ĉiw, kiu volas skribe aŭ parole uzi la lingvon Esperanto. Sed precipe atentan kaj kelk - fojan traiegon de tiu ĉi libro mi rekomendas al tiuj\
kiuj deziras eldoni verkojn en Esperanto ; ćar tiu, kiu eldonas verkon en Esperanto, ne koniĝinte antaŭe fundamente kun la spirito kaj la modela slilo de tiu ĉi lingvo, alportas al nia afero ne utilon, sed rektan malutilon. •
Ciuj artikoloj en la
AFundamenta Krestomatio estas aŭ skribitaj de mimem, aŭ — se iii estas skribitaj de aliaj personoj — iii estas korektitaj de mi en tia grado, ke la stilo en iii ne deflankiĝu de la stilo, kiun mi mem uzas.
v L. L. Z
amenhof,
Aŭtoro de l a lingvo Esperanto.
Varsovio, en Aprilo 1903.
ANTAUPAROLO
AL LA KVI NA ELDONO
Mi trarigardis denove la tu tan Krestomation kaj mi forigis el ĝi ĉiujn preserarojn kiujn mi trovis. Dum la trarigardado mi' trovis diversajn esprimojn, kiuj
«iatempe sajnis al mi bonaj, sed kiuj nun al mi ne
placas kaj kiujn mi volonte ŝanĝus; mi tamen tion
ći ne faris, car mi estas konvinkita, ke por verko,
kiu havas la celon subtenadi unuformecon de stilo
inter ĉiuj esperantistoj, severa konstanteco estas
ANTAŬPAROLO VII
multe pli grava, ol plena perfekteco, kaj la utilo de la faritaj ŝanĝoj estus multe pli malgranda ol la malutilo, kiun ni ricevus, se mi en ĉiu nova eldono de la Krestomatio volus faris ŝanĝojn laŭ mia plej
nova opinio aŭ gusto kaj se ĉiu posedanto de la Krestomalio devus limi, ke nova eldono senvalorigis la malnovan.
Ĉar la Krestomatio enhavas tre grandan kvanton da materialo, kiu estis verkita en diversaj tempoj kaj de diversaj aŭtoroj, tial ne estas mirinde, ke en la libro troviĝas kelkaj vortoj aŭ esprimoj, kiuj ne en*
ĉiuj lokoj sonas absolute egaie (ekzemple : Jesuo kaj Jezo, Kanadujo kaj Kanado, iri returnen kaj re- turne k. t. p.). Ĉar ne venis ankoraŭ la tempo, por diri la lastan vorton pri tiuj dubaj formoj, tial mi preferis ne tuŝi tiujn duoblajn formojn, sed rigardi ambaŭ formojn kiel egale bonajn kaj uzeblajn laŭ la libera elekto de la uzantoj.
L. L. Z
amenhof.
Varsovio, en Junio 1907.
»
m
rm
' A
I
Ij .
I
I
I
EKZERCOJ
§ 1. (Ekzercaro, § 5.)
Patro kaj frato. — Leon o estas besto. — Rozo estas floro, kaj kolombo estas birdo. — La rozo apartenas al Teodoro. — La suno brilas. — La patro estas sana. — La
patro estas taj loro. .
§ 2. (Ekzercaro, § 6.)
Infano ne estas matura homo. — La infano jam ne ploras. — La ćielo estas blua. — Kie estas la libro kaj la kraj ono? — La libro estas sur la tablo kaj la kraj ono kuśas sur la fenestro. — Sur la fenestro kuśas krajono kaj plumo. — Jen estas porno. — Jen estas la porno, kiun mi trovis. — Sur la tero kuśas śtono.
§ 3. (Ekzercaro, § 7.)
Leono estas forta. — La dentoj de leono estas akraj. — Al leono ne donu la manon. — Mi vidas leonon. — Resti kun leono estas danĝere. — Kiu kuraĝas rajdi sur leono?
— Mi parolas pri leono.
1
2
FUNDAMENTA KRESTOMATIO.§ 4. (Ekzercaro, § 8.)
La patro estas bona. — Jen kuśas la ćapelo de la patro.
— Diru al la patro, ke mi estas diligenta. — Mi amas la patron. — Venu kunę kun la patro. — La filo staras apud la patro. — La mano de Johano estas pura. — Mi konas Johanon. — Ludoviko, donu al mi panon. — Mi manĝas per la buśo kaj flaras per la nazo. — Antaŭ la domo staras arbo. — La patro estas en la ćambro.
§ 5. (Ekzercaro, § 9.)
La birdoj flugas. — La kanto de la birdoj estas agrabla.
— Donu al la birdoj akvon, ĉar iii volas trinki. — La knabo forpelis la birdojn. — Ni vidas per la okuloj kaj aŭdas p erlą oreloj. — Bonaj infanoj lernas diligente.—
Aleksandro ne volas lerni, kaj tial mi batas Aleksandrom
— De la patro mi ricevis libron, kaj de la frato mi ricevis plumon. — Mi venas de la avo, kaj mi iras nun al la onklo. — Mi legas libron. — La patro ne legas libron, sed li skribas leteron.
. § 6. (Ekzercaro, § 10.)
Papero estas blanka. — Blanka papero kuśas sur la tablo. — La blanka papero jam ne kuśas sur la tablo. — Jen estas la kajero de la juna fraŭlino. — La patro donis al mi dolĉan pomon. — Rakontu al mia juna arniko belan historion. — Mi ne amas obstinąjn homojn. — Mi deziras al vi bonan tagon, sinjoro! — Bonan matenon!— ćojan
feston I (mi deziras al vi).— Kia goja festo! (estas hodiaŭ).
— Sur la ćielo staras la bela suno. — En la tago ni vidas la helan sunon, kaj en la nokto ni vidas la palan lunon kaj la belajn stelojn. — La papero estas tre blanka, sed la nego estas pli blanka. — Lakto estas pli nutra, ol vino.
— Mi havas pli freśan panon, ol vi. — Ne, vi eraras,
sinjoro : via pano estas malpli fresa, ol mia. — El ćiuj
EKZERCOJ.
raiaj infanoj Ernesto estas la piej juna. — Mi estas tiel forta, kieł vi. — El ciuj siaj fratoj Antono estas la małpiej
saĝa. . *
§ 7. (Ekzercaro, § 12).
Du homoj povas pli multe fari ol unu. — Mi havas nur unu buśon, sed mi havas du orelojn. — Li promenas kun tri hundoj. — Li faris ćion per la dek fingroj de siaj manoj. — El śiaj multaj infanoj unuj estas bonaj kaj aliaj estas malbonaj. — Kvin kaj sep faras dek du. — Dek kaj dek faras dudek. — Kvar kaj dek ok faras dudek du.
— Tridek kaj kvardek kvin faras sepdek kvin. — Mil okcent naŭdek tri. — Li havas dek unu infanojn. — Sesdek minutoj faras umi horon, kaj unu minuto kon- sistas el sesdek sekundoj. — Januaro estas la unua monato de la jaro, Aprilo estas la kvara, Novembro estas la dek-unua, Decembro estas la dek-dua. — La dudeka
(tago) de Februaro estas la kvindek-unua tago de la jaro.
— La sepan tagon de la semajno Dio elektis, ke ĝi estu pli sankta, ol la ses unuaj tagoj. — Kion Dio kreis en la sesa tago? — Kiun daton ni havas hodiaŭ? — Hodiaŭ estas la dudek sępa (tago) de Marto. — Georgo Vaŝington estis naskita la dudek duan de Februaro de la jaro mil sepcent tridek dua.
§ 8. (Ekzercaro, § 14.)
Mi havas cent pomojn. —- Mi havas centon da pomoj.
— Tiu ĉi urbo havas milionon da loĝantoj. — Mi aćetis dekduon (aŭ dek-duon) da kuleroj kaj du dekduojn da forkoj. — Mil jaroj (aŭ milo da jaroj) faras miljaron. — Unue mi redonas al vi la monon, kiun vi pruntis al m i;
due mi dankas vin por la prunto; trie mi petas vin ankaŭ poste prunti al mi, kiam mi bezonos monon. — Por ćiu tago mi ricevas kvin frankojn, sed por la hodiaŭa tago mi ricevis duoblan pagon, t. e. ( = tio estas) dek frankojn.
— Kvinoble sep estas tridek kvin. — Tri estas duono de
ses. — Ok estas kvar kvinonoj de dek. —«Kvar metroj da
4 FUNDAMENTA KRESTOMATIO.
tiu ĉi ŝtofo kostas naŭ v frankojn; tial du metroj kostas kvar kaj duonon frankojn (aŭ da frańkoj). — Unu tago dstas tricent-sesdek-kvinono aŭ tricent-sesdek-sesono de jaro. — Tiuj ĉi du amikoj promenas ćiam duope. — Kvinope iii sin jetis sur min, sed mi venkis ĉiujn kvin atakantojn. — Por miaj kvar infanoj mi aćetis dek du pomojn, kaj al ćiu el la infanoj mi donis po tri pomoj.
— Tiu ći libro havas sesdek paĝojn; tial, se mi legos en ćiu tago po dek kvin paĝoj, mi finos la tu tan libron en kvar tagoj.
§ 9. (Ekzei^caro, § 16.)
Mi legas. — Ci skribas (anstataŭ « ci »> oni uzas ordinare
« vi »>). — Li estas knabo, kaj si estas knabino. — La tran- ĉilo tranĉas bonę, ĉar ĝi estas akra. — Ni estas homoj.
— Vi estas infanoj. — Ili estas rusoj. — Kie estas la knaboj? — Ili estas en la ĝardeno. — Kie estas la kna- binoj? — Ili ankaŭ estas en la ĝardeno. — Kie estas la
tranćiloj? — Ili kuśas sur la tablo. — Mi vokas la knabon, kaj li venas. — Mi vokas la knabinon, kaj ŝi venas. — La
infano ploras, ĉar ĝi volas manĝi. — La infanoj ploras, ĉar iii volas manĝi. — Knabo, vi estas neĝentila. — Sin- joro, vi estas neĝentila. — Sinjoroj, vi estas neĝentilaj.
■ — Mia hundo, vi estas tre łidela. — Oni diras, ke la vero ĉiam venkas. — En la vintro oni hejtas la fornojn. — Kiam oni estas riĉa (aŭ rićaj), oni havas mul taj n
amikojn. , ' * ’ . ■ . ’ •-*
§ 10. (Ekzercaro, § 18.)
Li amas min, sed mi lin ne amas. — Mi volis lin bati,
sed li forkuris de mi. — Diru al mi vian nomon. — Ne
skribu al mi tiajn longajn leterojn. — Venu al mi hodiaŭ
vespere. — Mi rakontos al vi historion. — Cu vi diros al
mi la veron? — La domo apartenas al li. — Li estas mia
onklo, ćar mia patro estas lia frato. — Sinjoro Petro kaj
lia edzino tre amas miajn infanojn; mi ankaŭ tre amas
EKZERCOJ.
5
iliajn (infanojn). — Montru al iii vian novan veston. — Mi amas min mem, vi amas vin mem, li amas sin mem, kaj ćiu homo amas sin mem. — Mia frato diris al Stefano, ke li amas lin pli, ol sin mem. — Mi zorgas pri si tiel, kieł mi zorgas pri mi mem; sed si mem tutę ne zorgas pri si kaj tutę sin ne gardas. — Miaj fratoj havis hodiaŭ gastojn; post la vespermanĝo niaj fratoj eliris kun la gastoj el sia domo kaj akompanis ilin gis ilia domo. — Mi jam havas mian ĉapelon; nun serĉu vi vian. — Mi lavis min en mia ćambro, kaj ŝi lavis sin en sia ćambro.
— La infano serćis, sian pupon; mi montris al la infano, kie kuśas gia pupo. — Oni ne forgesas facile sian unuan
amon. ' .
v § 11. (Ekzercaro, §20.)
Nun mi legas, vi legas kaj li legas; ni ćiuj legas. — Vi skribas, kaj la infanoj skribas; iii ćiuj sidas silente kaj skribas. — Hieraŭ mi renkontis vian filon, kaj li gentile salutis min. — Hodiaŭ estas sabato, kaj morgaŭ estos dimanćo. — Hieraŭ estis vendredo, kaj post-morgaŭ estos lundo. — Antaŭ tri tagoj mi vizitis vian kuzon kaj mia vizito faris al li plezuron. — Cu vi jam trovis vian horloĝon? — Mi gin ankoraŭ ne serĉis; kiam mi finos
mian laboron, mi serćos mian horlogon, sed mi timas, ke mi gin jam ne trovos. — Kiam mi venis al li, li dormis;
sed mi lin vekis. — Se mi estus sana, mi estus felića. —>
Se li scius, ke mi estas tie ći, li tuj yenus al mi. — Se la lernanto scius bonę sian ledonon, la instruanto lin ne punus. — Kial vi ne respondas al mi? Ću vi estas surda aŭ muta? — Iru for! — Infano, ne tuśu la spegulonl — Karaj infanoj, estu ćiam honestaj! — Li venu, kaj mi pardonos al li. — Ordonu al li, ke li ne babilu. — Pętu ŝin, ke śi sendu al mi kandelon. — Ni estu gaj aj, ni uzu ł?one la vivon, ĉar la vivo ne estas longa. — śi yolas danci.
— Morti pro la patrujo estas agrable. — La infano ne ćesas petoli.
•i
6 FUNDAMENTA KRESTOMATIO.
§ 12. (Ekzercaro, § 22.)
Fluanta akvo estas pli pura, ol akvo, staranta senraove.
— Promenante sur la strato, mi falis. — Kiam Nikodemo batas Jozefon, tiam Nikodemo estas la batanto kaj Jozefo estas la batato. — Al homo, pekinta senintence, Dio facile pardonas. — Trovinte ppmon, mi ĝin manĝis. — La falinta homo ne povis sin leyi. — Ne riproĉu vian amikon, ĉar vi mem pli multe meritas riproćon; li estas nur unufoja mensoginto, dum vi estas ankoraŭ nun ćiam mensoganto. — La tempo pasinta jam neniam revenos;
la tempon venontan neniu ankoraŭ konas. — Venu, ni atendas vin, Savonto de la mbndo. — En la lingvo
« Esperanto » ni yidas la estontan lingvon helpantan de la tuta mondo. — Aŭgusto estas mia piej amata filo.
— Mono havata estas pli grava ol havita. — Pasero kaptita estas pli bona, ol aglo kaptota. — La soldatoj kondukis la arestitojn tra la stratoj. — Li venis al mi tutę ne atendite. — Homo, kiun oni devas juĝi, estas juĝoto.
§ 13. (Ekzercaro, § 24.)
. Nun li diras al mi la veron. — Hieraŭ li diris al mi la yeron. — Li ćiam diradis al mi la veron. — Kiam vi vidis nin en la salono, li jam antaŭe diris al mi la veron (aŭ li estis dirinta al mi la veron). — Li diros al mi la veron.
— Kiam vi venos al mi, li jam antaŭe diros al mi la veron (aŭ li estos dirinta al mi la veron; aŭ antaŭ ol vi yenos al mi, li diros al mi la veron). — Se mi petus lin, li dirus al mi la veron. — Mi ne farus la eraron, se li an tafie dirus al mi la veron (afi se li estus dirinta al mi la veron).
— Kiam mi venos, diru al mi la veron. — Kiam mia patro
venos, diru al mi antafie la veron (afi estu dirinta al mi
la veron). — Mi volas diri al vi la veron. — Mi volas, ke
tio, kion mi diris, estu vera (afi mi volas esti dirinta la
veron).
EKZERCOJ. 7
§ 14. (Ekzercaro, § 25.)
Mi estas amata. Mi estis amata. Mi estos amata. Mi estus amata. Estu amata. Esti amata. — Vi estas lavita.
Vi estis lavita. Vi estos lavita. Vi estus lavita. Estu lavita.
Esti lavita. — Li estas invitota. Li estis invitota. Li estos invitota. Li estus invitota. Estu invitota. Esti invitota. — Tiu ĉi komercajo estas ĉiam volonte aĉetata de mi. — La surtuto estas aćetita de mi, sekve ĝi apartenas al mi. — Kiam via dómo estis konstruata, mia domo estis jam longe konstruita. — Mi sciigas, ke de nun la śuldoj de mia filo ne esto^ pagataj de mi. — Estu trankvila, mia tuta śuldo estos pagita al vi baldaŭ. — Mia ora ringo ne estus nun tiel longe serĉata, se ĝi ne estus tiel lerte kaśita de vi. — Laŭ la projekto de la inĝenieroj tiu ći fervojo estas konstruota en la daŭro de du jaro j; sed mi pensas, ke ĝi estos konstruata pli ol trijarojn. — Honesta homo agas honeste. — La pastro, kiu mortis antaŭ nelonge (aŭ antaŭ nelonga tempo), loĝis longe en nia urbo. — Ĉu hodiaŭ estas varme aŭ malvarme? — Sur la kameno inter du potoj staras fera kaldrono; el la kaldrono, en kiu sin trovas bolanta akvo, eliras vaporo; tra la fenestro, kiu sin trovas apud la pordo, la vaporo iras sur la korton.
§ 15. (Ekzercaro, § 26.)
Kie vi estas? — Mi estas en la ĝardeŭo. — Kien vi iras?
— Mi iras en la ĝardenon. — La birdo flugas en la ćambro (=ĝi estas en la ćambro kaj flugas en ĝi). — La birdo flugas en la ęambron (=ĝi estas ekster la ćambro kaj flugas nun en ĝin). — Mi vojaĝas en Hispanujo. — Mi vojaĝas en Hispanujon. — Mi sidas sur seĝo kaj tenas la piedojn sur benketo. — Mi metis la manon sur la tablon.
— El sub la kanapo la muso kuris sub la liton, kaj nun
ĝi kuras sub la lito. — Super la tero sin trovas aero. —
Anstataŭ kafo li donis al mi teon kun sukero, sed sen
FUNDAMENTA KRESTOMATIO.
kremo. — Mi staras ekster la domo, kaj li estas interne.
— En la salono estis neniu krom li kaj lia fiancino. — La hirundo flugis trans la riveron, ĉar trans la rivero sin trovis aliaj hirundoj. — Mi restas tie ĉi laŭ la ordono de mia estro. — Kiam li estis ce mi, li staris tutan horon apud la fenestro. — Li diras, ke mi estas atenta. — Li petas, ke mi estu atenta. — Kvankam vi estas rića, mi dubas, ću vi estas felića. — Se vi scius, kiu li estas, vi lin pli estimus. — Se li jam venis, pętu lin al mi. — Ho, Dio! kion vi faras! — Ha, kieł bele! — For de tie ći! — Fi, kieł abomene! — Nu, iru pli rapidel
§ 16. (Ekzercaro, § 27.)
La artikolo « la » estas uzata tiam, kiam ni parolas pri personoj aŭ objektoj konataj. Gia uzado estas tia sama, kieł en la aliaj lingvoj. La personoj, kiuj ne komprenas la uzadon de la artikolo (ekzemple rusoj aŭ poloj, kiuj
ne scias alian lingvon krom sia propra), povas en la unua tempo tutę ne uzi la artikolon, Car gi estas oportuna, sed ne necesa. Anstataŭ « la » oni povas ankaŭ diri « 1’ » (sed nur post prepozicio, kiu finigas per v.okalo). — Vortoj kunmetitaj estas kreataj per simpla kunligado de vortoj; oni prenas ordinare la purajn radikojn, sed, se la bonsoneco aŭ la klareco postulas, oni povas ankaŭ preni la tutan vorton, t. e. la radikon kunę kun gia gramatika finigo. Ekzemploj : skribtablo aŭ skribotablo (=tablo, sur kiu oni skribas); internacia (=kiu estas inter diversaj nacioj); tutmonda (=de la tuta mondo);
unutaga (=kiu daŭras unu tagon); unuataga (=kiu estas en la unua tago); vaporŝipo (=ŝipo, kiu sin movas per vaporo); matenmangi, tagmangi, vespermanĝi; abonpage
(=pago por la abono).
§ 17. (Ekzercaro, § 28.)
ćiuj prepozicioj per si mem postulas ćiam nur la no- minativon. Se ni iam post prepozicio uzas la akuzativon,
8
EKZERCOJ. 9
la akuzativo tie dependas ne de la prepozicio, sed de aliaj kaŭzoj. Ekzemple: por esprimi direkton, ni aldonas al la vorto la finon « n »; sekve : tie (= en tiu loko), tien (= al tiu loko); tiel same.ni ankaŭ diras : « la birdo flugis en la ĝardenon, sur la tablon », kaj la vortoj « ĝardenon »,
« tablon » staras tie ci en akuzativo ne ćar la prepozicioj
« en » kaj « sur » tion ci postulas, sed nur ćar ni volis esprimi direkton, t. e. mon tri, ke la birdo sin ne trovis antaŭe en la garden o aŭ sur la tablo kaj tie flugis, sed ke ĝi de alia loko flugis al la gardeno, al la tablo (ni volas montri, ke la gardeno kaj tablo ne estis la loko de la llugado, sed nur la celo de la flugado); en tiaj okazoj ni uzus la finiĝon « n » tutę egale, ću ia prepozicio starus aŭ ne. — Morgaŭ mi veturos Parizon (aŭ en Parizon). — Mi restos hodiaŭ dome. — Jam estas tempo* iri domen.
— Ni disigis kaj iris en diversajn flankojn : mi iris dekstren, kaj li iris maldekstren. — Flanken, sinjorol
Mi konas neniun en tiu ći urbo. — Mi neniel povas kompreni, kion vi parolas. — Mi renkontis nek lin, nek
lian fraton (aŭ mi ne renkontis lin, nek lian fraton).
§ 18. (Ekzercaro, § 29.)
Se ni bezonas uzi prepozicion kaj la seńco ne montras al ni, kian prepozicion uzi, tiam ni povas uzi la komunan prepozicion « je ». Sed estas bonę uzadi la vorton « je » kieł eble pli malofte. Anstataŭ la vorto « je » ni povas ankaŭ uzi akuzativon sen prepozicio. — Mi ridas je lia
naiveco (aŭ mi ridas pro lia naiveco, aŭ : mi ridas lian naivecon). — Je la lasta fojo mi vidis lin ĉe vi (aŭ : la lastan fojon). — Mi veturis du tagojn kaj unu nokton. — Mi sopiras je mia perdita feliĉo (aŭ : mian perditan felićon). — El la dirita reguło sekvas, ke se ni pri ia verbo ne scias, ću gi postulas post si la akuzativon (t. e.
Cu gi estas aktiva) aŭ ne, ni povas ćiam uzi la akuzativon.
VEkzemple, ni povas diri « obei al la patro » kaj « obei la
10
FUNDAMENTA KRESTOMATIO.patron » (anstataŭ « obei je la patro »). Sed ni ne uzas la akuzativon tiam, kiam la klareco de la senco tion ci malpermesas; ekzemple : ni povas diri « pardoni al la malamiko » kaj « pardoni la malaraikon », sed ni devas diri ćiam « pardoni al la malamiko lian kulpon ».
§ 19. (Ekzercaro, § 30.)
Ia, ial, iam, ie, iel, ies, io, iom, iu. — La montritajn naŭ vortojn ni konsilas bonę ellerni, ĉar el iii ĉiu povas jam fari al si grandan serion da aliaj pronomoj kaj
adverboj. Se ni aldonas al iii la literon « k », ni ricevas vortojn demandajn aŭ rilatajn : kia, kial, kiam, kie, kieł, kies, kio, kiom, kiu. Se ni aldonas la literon « t », ni ricevas vortojn montrajn : tia, tial, tiam, tie, tiel, ties, tio, tiom, tiu. Aldonante la literon « 6 », ni ricevas vortojn komunajn : ĉia, ĉial, ĉiam, ĉie, ĉiel, ćies, cio, ĉiom, ćiu. Aldonante la prefikson « nen », ni ricevas vortojn neajn : nenia, nenial, neniam, nenie, neniel, nenies, nenio, neniom, neniu. Aldonante al la vortoj montraj la vorton « ĉi », ni ricevas montron pli proksiman;
ekzemple : tiu (pli malproksima), tiu ĉi (aŭ ĉi tiu) (pli proksima); tie (malproksime), tie ĉi aŭ ĉi tie (proksime).
Aldonante al la Yórtoj demandaj la vorton « ajn », ni riceYas vortojn sendiferencajn : kia ajn, kial ajn, kiam ajn, kie ajn, kieł ajn, kies ajn, kio ajn, kiom ajn, kiu ajn.
Ekster tio el la diritaj vortoj ni povas ankoraŭ fari aliajn vortojn, per helpo de gramatikaj finiĝoj kaj aliaj vortoj (sufiksoj); ekzemple : tiama, ciama, kioma, tiea, ći-tiea,
tieulo, tiamulo k. t. p. (=kaj tiel plu).
§ ^p. (Ekzercaro, § 31.)
Lia kolero longe daŭris. — Li estas hodiaŭ en kolera
humoro. — Li koleras kaj insultas. — Li fermis kolere
la pordon. — Lia filo mortis kaj estas nun malviva. — La
korpo estas morta, la animo estas senmorta. — Li estas
EKZERCOJ.
11
morte malsana, li ne vivos pli, ol unu tagon. — Li parolas, kaj lia parolo fluas dolĉe kaj agrable. — Ni faris la kon
traktem ne skribe, sed parole. — Li estas bona parolanto.
— Starante ekstere, li povis vidi nur la eksteran flankon de nia domo. — Li loĝas ekster la urbo. — La ekstero de tiu ći homo estas pli bona,.ol lia interno. — Li tuj faris, kion mi volis, kaj mi dankis lin por la tuja plenumo de mia deziro. — Kia granda brulo! kio brulas? — Ligno estas bona brula materialo. — La fera bastono, kiu kuśis en la forno, estas nun brule varmega. — Cu li donis al vi jesan respondon aŭ nean? Li eliris el la dormoćtimbro kaj eniris en la manĝoĉambron. — La birdo ne forflugis : ĝi nur deflugis de la arbo, alflugis al la domo kaj surflugis sur la tegmenton. — Por Ĉiu aćetita funto da teo tiu ći komercisto aldonas senpage funton da sukero. — Lerno- libron oni devas ne tralegi, sed tralerni. — Li portas rozokoloran superveston kaj teleroforman ćapelon. — En mia skribotablo sin trovas kvar tirkestoj. — Liaj lipharoj estas pli grizaj, ol liaj vangharoj.
§ 21. (Ekzercaro, § 32).
Teatramanto ofte vizitas la teatron kaj ricevas baldaŭ teatrajn manierojn. — Kiu okupas sin je meĥaniko, estas meĥanikisto, kaj kiu okupas sin je ĥemio, estas ĥemiisto.
— Diplomatiiston oni povas ankaŭ nomi diplomato, sed
fizikiston oni ne povas nomi tlziko, ćar fiziko estas la
nomo de la scienco mem. — La fotografisto fotografia
min, kaj mi sendis mian fotografaĵon al mia patro. —
Glaso de vino estas glaso, en kiu ant&ŭe sin trovis vino,
aŭ kiun oni uzas por vino; gla'so da vino estas glaso plena
je vino. — Alportu al mi metron da nigra drapo (Metro
de drapo signifus metron, kiu kuśis sur drapo, aŭ kiu
estas uzata por drapo). — Mi aćetis dekon da ovoj. — Tiu
ĉi rivero havas ducent kilometrojn da longo. — Sur la
bordo de la maro staris amaso da homoj. — Multaj
birdoj flugas en la aŭtuno en pli varmajn landojn. —
12
FUNDAMENTA KRESTOMATIO.Sur la arbo sin trovis multe (aŭ multo) da birdoj. — Kelkaj homoj sentas sin la piej feliĉaj, kiam iii vidas la suferojn de siaj najbaroj. — En la ćambro sidis nur kelke da homoj. — « Da » post ia vorto montras, ke tiu ĉi vorto havas signifon de mezuro.
§ 22. (Ekzercaro, § 33.)
Mia frato ne astas granda, sed li ne estas ankaŭ mal- granda : li estas de meza kresko. — Li estas tiel dika, ke li ne povas trairi tra nia mallarĝa pordo. — Haro estas tre maldika. — La nokto estis tiel malluma, ke ni nenion povis vidi eĉ antaŭ nia nazo. — Tiu ĉi malfreŝa pano estas malmola, kiel ŝtono. — Malbonaj infanoj amas turmenti bestojn. — Li sentis sin tiel malfeliĉa, ke li malbenis la tagon, en kiu li estis naskita. — Mi forte malestimas tiun ĉi malnoblan homon. — La fenestro longe estis nefermita; mi ĝin fermis, sed mia frato tuj ĝin denove malfermis. — Rekta vojo estas pli mallonga, ol kurba. — La tablo staras malrekte kaj kredeble baldaŭ renversiĝos. — Li staras supre sur la monto kaj rigardas malsupren sur la kampon. — Malamiko venis en nian landon. — Oni tiel malhelpis al mi, ke mi malbonigis mian tutan laboron. — La edzino de mia patro’ estas mia patrino kaj la avino de miaj infanoj. — Sur la korto staras koko kun tri kokinoj. — Mia fratino estas tre bela knabino. — Mia onklino estas bona virino. — Mi vidis vian avinon kun ŝiaj kvar nepinoj kaj kun mia nevino.
— Lia duonpatrino estas mia bofratino. — Mi havas bovon kaj bovinon. — La juna vidvino fariĝis denove fianĉino.
§ 23. (Ekzercaro, § 34.)
La tranĉilo estis tiel malakra, ke mi ne povis tranći per ĝi la viandon kaj mi devis uzi mian poŝan tranćilon.
— Ĝu vi havas korktirilon, por malśtopi la botelon? —
Mi volis ŝlosi la pordon, sed mi perdis la ślosilon. — Si
EKZEHCOJ.
13
kombas al si la harojn per arĝenta kombilo. — En somero ni veturas per diversaj veturiloj, kaj en vintro ni veturas per glitveturilo. — Hodiaŭ estas bela frosta vetero, tial mi prenos miajn glitilojn kaj iros gliti. — Per hakilo ni hakas, per segilo ni segas, per fosilo ni fosas, per kudrilo ni kudras, per tondilo ni tondas, per sonorilo ni sonoras, per fajfilo ni fajfas. — Mia skribilaro konsistas el inkujo, sablujo, kelke da plumoj, krajono kaj inksorbilo. — Oni metis antaŭ mi manĝilaron, kiu konsistis el telero, kulero, tranćilo, forko, glaseto por brando, glaso por vino kaj telertuketo. — En varmega tago mi amas pro- meni en arbaro. — Nia lando venkos, ĉar nia militistaro estas granda kaj brava. — Sur kruta śtuparo li levis sin al la tegmento de la domo. — Mi ne scias la lingvon hispanan, sed per helpo de vortaro hispana-germana mi tamen komprenis iom vian leteron. — Sur tiuj ĉi vastaj kaj herboriĉaj kampoj paśtas sin grandaj brutaroj, precipe aroj da bellanaj safoj.
§ 24. (Ekzercaro, § 35.)
Vi parolas sensencajon, mia arniko. — Mi trinkis teon kun kuko kaj konfitaĵo. — Akvo estas iluidaĵo. — Mi ne volis trinki la vinon, ĉar ĝi enhavis en si ian suspektan malklarajon. — Sur la tablo staris diversaj sukerajoj.—
En tiuj ći boteletoj sin trovas diversaj acidoj : vinagro,
sulfuracido, azotacido kaj aliaj. — Via vino estas'nur ia
abomena acidaĵo. — La acideco de tiu ĉi vinagro estas
tre malforta. — Mi manĝis bongustan ovaĵon. — Tiu ci
granda altajo ne estas natura monto. — La alteco de tiu
monto ne estas tre granda. — Kiam mi ien veturas, mi
neniam prenas kun mi multon da pakajo. — Gemizojn,
kolumojn, manumojn kaj ceterajn similajn objektojn ni
nomas tolaĵo, kvankam iii ne ćiam estas faritaj el tolo. —
Glaciajo estas dolća glaciigita frandajo. — La rićeco de
tiu ci homo estas granda, sed liamalsaĝeco estas ankoraŭ
pli granda. — Li amas tiun ci knabinon pro sia beleco
14
FUNDAMENTA KRESTOMATIO.kaj boneco. — Lia heroeco tre plaćis al ml. — La tuta suprajo de la lago estis kovrita per nagantaj folioj kaj diversaj aliaj kreskaĵoj. — Mi vivas kun li en granda amikeco.
§ 25. (Ekzercaro, § 36.)
Patro kaj patrino kunę estas nomataj gepatroj. — Petro, Anno kaj Elizabeto estas miaj gefratoj. — Gesin- joroj N. hodiaŭ vespere venos al ni. — Mi gratulis tele- grafe la junajn geedzojn. — La gefianćoj staris apud la altaro. — La patro de mia edzino estas mia bopatro, mi estas lia bofilo, kaj mia patro estas la bopatro de mia edzino. — Ciuj parencoj de mia edzino estas miaj bopa- rencoj, sekve ŝia frato estas mia bofrato, sia fratino estas mia bofratino; mia frato kaj fratino (gefratoj) estas la bogefratoj de mia edzino. — La edzino de mia nevo kaj la nevino de mia edzino estas miaj bonevinoj. — Virino, kiu kuracas, estas kuracistino; edzino de kuracisto estas kuracistedzino. — La doktoredzino A. vizitis hodiaŭ la gedoktorojn P. — Li ne estas lavisto, li estas lavisti- nędzo. — La filoj, nepoj kaj pranepoj de reĝo estas reĝidoj. — La hebreoj estas Izraelidoj, car iii devenas de Izraelo. — Ĝevalido estas nematura ĉevalo, kokido — nematura koko, bovido — nematura bovo, birdido — nematura birdo.
§ 26. (Ekzercaro, § 37.)
La ŝipanoj devas obei la śipestron. — ĉiuj loĝantoj de
regno estas regnanoj. — Urban oj estas ordinare pli ruzaj,
ol vilaĝanoj. — La regnestro de nia lando estas bona kaj
saga rego. — La Parizanoj estas gajaj homoj. — Nia pro-
vincestro estas severa, sed justa. — Nia urbo havas
bonajn policanojn, sed ne sufice energian policestron. —
Luteranoj kaj Kalvinanoj estas kristanoj. — Germanoj
kaj francoj, kiuj logas en Rusujo, estas Rusujanoj,
kvankam iii ne estas rusoj. — Li estas nelerta kaj naiva
EKZERCOJ.
15
provmcano. — La loĝantoj de unu regno estas samre- gnanoj, la loĝantoj de unu urbo estas samurbanoj, la konfesantoj de unu religio estas samreligianoj. — Nia regimentestro estas por siaj soldatoj kieł bona patro. — La botisto faras botojn kaj śuojn. — La lignisto vendas lignon, kaj la lignaĵisto faras tablojn, seĝojn kaj aliajn lignajn objektojn. — śteliston neniu lasas en sian domon.
— La kuraĝa maristo dronis en la maro. — Yerkisto verkas librojn, kaj skribisto simple transskribas pape- rojn. — Ni havas diversajn servantojn : kuiriston, ćam- • bristinon, infanistinon kaj veturigiston. — La rićulo
havas multe da mono, — Malsaĝulon ĉiu batas. — Timulo timas eć sian propran ombron. — Li estas mensogisto kaj malnoblulo. — Preĝu al la Sankta Yirgulino.
§ 27. (Ekzercaro, § 38.)
Mi aćetis por la infanoj tableton kaj kelke da seĝetoj.
— En nia lando sin ne trovas montoj, sed nur montetoj.
— Tuj post la hejto la forno estis varmega, post unu horo ĝi estis jam nur varma, post du horoj ĝi estis nur iom varmeta, kaj post tri horoj ĝi estis jam tutę malvarma. — En somero ni trovas malvarmeton en densaj arbaroj. — Li sidas apud la tablo kaj dormetas. — Mallarĝa vojeto kondukas tra tiu ći kampo al nia domo. — Sur lia vizaĝo mi vidis ĝojan rideton. — Kun bruo oni malfermis la pordegon, kaj la kaleŝo enveturis en la korton. — Tio ći estis jam ne simpla pluvo, sed pluvego. — Grandega hundo metis sur min sian antaŭan piedegon, kaj mi de teruro ne sciis, kion fari. — Antaŭ nia militistaro staris granda serio da pafilegoj. — Johanon, Nikolaon, Erneston, Vilhelmon, Marion, Klaron kaj Sofion iliaj gepatroj nomas Johanĉjo (aŭ Joĉjo), Nikolĉjo (aŭ Nikoĉjo aŭ Nikĉjo aŭ Niĉjo), Erneĉjo (aŭ Erĉjo), Vilhelĉjo (aŭ Vilheĉjo aŭ Yilćjo aŭ Yićjo), Manjo (aŭ Marinjo), Klanjo kaj Sonjo
(aŭ Sofinjo).
16
FUNDAMENTA KRESTOMATIO.i §28. (Ekzercaro, § 39.)
En la kota vetero mia vesto forte malpuriĝis; tial mi prenis broson kaj purigis la veston. — Li paliĝis de timo kaj poste li ruĝiĝis de honto. — Li fianĉiĝis kun fraŭlino Berto; post tri monatoj estos la edziĝo; la edziga soleno estos en la nova pregejo, kaj la edziga festo estos en la domo de liaj estontaj bogepatroj. — Tiu ći maljunulo tutę malsagigis kaj infanigis. — Post infekta malsano oni ofte bruligas la vestojn de la malsanulo. —Forigu vian fraton,
car li malhelpas al ni. — Śi edzinigis kun sia kuzo, kvankam ŝiaj gepatroj volis ŝin edzinigi kun alia persono.
— En la printempo la glacio kaj la nego fluidigas. — Venigu la kuraciston, ćar mi estas malsana. — Li venigis al si el Berlino multajn librojn. — Mia onklo ne 'mortis per natura morto, sed li tamen ne mortigis sin mem kaj ankaŭ estis mortigita de neniu; unu tagon, promenante apud la reloj de fervojo, li falis sub la radojn de vetu- ranta vagonaro kaj mortigis. — Mi ne pendigis mian ćapon sur tiu ći arbeto; sed la vento forblovis de mia kapo la
ćapon, kaj gi, flugante, pendigis sur la branćoj de la arbeto. — Sidigu vin (aŭ sidigu), sinjoro! — La junulo aligis al nia militistaro kaj kurage batalis kunę kun ni
kontraŭ niaj malamikoj.
§ 29. {Ekzercaro, § 40.)
En la daŭro de kełke da minutoj mi aŭdis du pafojn.
— La pafado daŭris tre longe. — Mi eksaltis de surprizo.
— Mi' saltas tre lerte. — Mi saltadis ta tutan tagon de loko al loko. — Lia hieraua parolo estis tre bela, sed la tro multa parolado lacigas lin. — Kiam vi ekparolis, ni atendis aŭdi ion novan, sed baldaŭ ni vidis, ke ni trom- pigis. — Li kantas tre belan kanton. — La kantado estas agrabla okupo. — La diamanto havas belan brilon. — Du
ekbriloj de fulmo trakuris tra la malluma ćielo. — La
EKZERCOJ.
17
domo, en kiu oni lernas, estas lernejo, kaj la domo, en kiu oni preĝas, estas preĝejo. — La kuiristo sidas en la kuirejo. — La kuracisto konsilis al mi iri en ŝvitbanejon.
— Magazeno, en kiu oni vendas cigarojn, aŭ Ćambro, en kiu oni tenas cigarojn, estas cigarejo; skatoleto aŭ alia objekto, en kiu oni tenas.cigarojn, estas cigarujo; tubeto, en kiun oni metas cigaron, kiam oni gin fumas, estas cigaringo. — Skatolo, en kiu oni tenas plumojn, estas plumujo, kaj bastoneto, sur kiu oni tenas plumon por skribado, estas plumingo. - En la kandelingo sidis bru- lanta kandelo. En la pośo de mia pantalono mi portas monujon, kaj en la pośo de mia surtuto mi portas pape- rujon; pli grandan paperujon mi portas sub la brako. — La rusoj logas en Rusujo kaj la germanoj en Germanujo.
§ 30. (Ekzercaro, § 41.)
śtalo estas fleksebla, sed fero ne estas fleksebla. — Vitro estas rompebla kaj travidebla. — Ne ĉiu kreskaĵo estas mangebla. — Yia parolo estas tutę nekomprenebla kaj viaj leteroj estas ćiam skribitaj tutę nelegeble. — Rakontu al mi vian malfelićon, car eble mi povos helpi al
vi. — Li rakontis al mi historion tutę ne kredeblan. — Ĝu vi amas vian patron? — Kia demando! kompreneble, ke mi lin amas. — Mi kredeble ne povos veni al vi hodiaŭ, ĉar mi pensas, ke mi mem havos hodiaŭ gastojn. — Li estas homo ne kredinda. — Yia ago estas tre laŭdinda.
— Tiu ĉi grąyą tago restos por mi ćiam memorinda. — Lia edzino estas tre laborema kaj ŝparema, sed śi estas ankaŭ tre babilema kaj kriema. — Li estas tre ekkole- rema kaj ekscitiĝas ofte Će la piej malgranda bagatelo;
tamen li estas tre pardonema, li ne portas longe la
koleron kaj li tutę ne eątas venĝema. — Li estas tre
kredema : eć la piej nekredeblajn aferojn, kiujn rakontas
al li la piej nekredindaj homoj, li tuj kredas. — Centimo,
pfenigo kaj kopeko estas moneroj. — Sablero enfalis en
18
r
FUNDAMENTA KRESTOMATIO.
mian okulon. — Li estas tre purema, kaj eĉ unu polveron vi ne trovos sur li a vesto. — Unu fajrero estas sufića, por eksplodigi pulvon.
§ 31. (Ekzercaro, § 42.)
Ni ĉiuj kunvenis, por priparoli tre gravan aferon; sed ni ne povis atingi ian rezultaton, kaj ni disiris. — Malfe- lićo ofte kunigas la homojn, kaj felićo ofte disigas ilin. — Mi disśiris la leteron kaj disĵetis ĝiajn pecetojn en ćiujn
angulojn de la ćambro. — Li donis al mi monon, sed mi ĝin tuj redonis al li. — Mi foriras, sed atendu min, ćar mi baldaŭ revenos. — La suno rebrilas en la klara akvo de la rivero. — Mi diris al la reĝo : via reĝa moŝto, par
donu m in! — El la tri leteroj unu estis adresita : al Li a Episkopa Moŝto, Sinjoro N.; la dua : al Lia Grafa Mośto, Sinjoro P.; la tria : al Lia Mośto, Sinjoro D. — La sufikso u um » ne havas difinitan signifon, kaj tial la (tre mal
mu ltąjn) vortojn kun « um » oni devas lerni, kieł sim- plajn vortojn. Ekzemple : plenumi, kolumo, manumo. — Mi volonte plenumis lian deziron. — En malbona vetero oni povas facile malvarmumi. — Sano, sana, sane, sani, sanu, saniga, saneco, sanilo, sanigi, sanigi, sanejo, sanisto, sanulo, malsano, malsana, malsane, malsani, malsanulo, malsaniga, malsanigi, malsaneta, malsanema, malsanulejo, malsanulisto, malsanero, malsaneraro, sani- gebla, sanigisto, sanigilo, resanigi, resaniganto, sani- gilejo, sanigejo, malsanemulo, sanilaro, malsanaro, mal- sanulido, nesana, malsanado, sanilajo, malsaneco, malsa- nemeco, saniginda, sanilujo, sanigilujo, remalsano, remalsanigo, malsanulino, sanigista, sanigilista, sani-
lista, malsanulista k. t. p. . \ 1
II
FABELOJ KAJ LEGENDOJ
LA NOVAJ VESTOJ DE LA REĜO
(El Andersen.)
Antaŭ multaj jaroj vivis unu reĝo, kiu tiel amis belajn novajn vestojn, ke li elspezadis sian tutan monon, por nur esti ćiam bele ornamita. Li ne zorgadis pri siaj sol- datoj, nek pri teatro kaj ćaso, esceptinte nur se iii donadis . al li okazon montri siajn novajn vestojn. Por ćiu horo de la tago li havis apartan surtuton, kaj kieł pri ćiu alia rego oni ordinare diras : « li estas en la konsilanejo », oni tie ĉi ćiam diradis : « la rego estas en lavestejo ». -
En la granda urbo, en kiu li logis, estis tre gaje; ćiun tagon tien venadis multaj fremduloj. Unu tagon venis ankaŭ du trompantoj, kiuj diris, ke iii estas teksistoj kaj teksas la piej belan stofon, kiun oni nur povas al si prezenti; ke ne sole la koloroj kaj desegnoj de tiu Ći śtofo estas eksterordinare belaj, sed la Vestoj, kiujn oni preparas el tiu ći ŝtofo, havas la mirindan econ, ke al
Ćiu, kiu ne taŭgas por sia olico aŭ estas tro malsaga, iii restas nevideblaj.
— Tio Ći estas ja bonegaj vestoj! pensis la rego; havante
tian surtuton, mi ja povus sciigi, kiu en mia regno ńe
20
FUNDAMENTA KRESTOMATIO.taŭgas por la oficoj kiun li havas; mi povus diferencigi la saĝajn de la malsaĝajl Jes, la ŝtofo devas tuj esti teksita por mi! Kaj li donis al la ambaŭ trompantoj grandan sumon da mono antaŭe, por ke iii komencu sian laboron.
Ili starigis du teksilojn, faris mienojn kvazaŭ iii laboras, sed havis nenion sur la teksiloj. Tamen en la postuloj iii estis tre fervoraj kaj postuladis la piej delikatan silkon kaj la piej bonan oron. Tion ći iii metadis en siajn pro- prajn pośojn kaj laboradis super la malplenaj teksiloj, kaj eć gis profunda nokto.
— Mi volus scii, kiom de la śtofo iii jam pretigis!
ekpensis la rego, sed kaptis lin kelka timo će la penso, ke tiu, kiu estas malsaga aŭ ne bonę taŭgas por sia ofico, ne povas vidi la ŝtofon. Li estis kvankam konvinkita, ke li pro si ne devas timi, tamen li preferis antaŭe sendi alian personon, por vidi, kieł la afero staras. Ćiuj homoj en la tuta urbo sciis, kian mirindan forton la ŝtofo havas, kaj ćiu kun senpacienco jam volis vidi, kieł malsaga lia najbaro estas.
— Mi sendos al la teksistoj mian maljunan honestan ministron! pensis la rego, li la piej bonę vidos, kieł la śtofo elrigardas, car li estas homo saga kaj neniu pli bonę taŭgas por sia ofico, ol li!
Tiel la maljuna bonkora ministro iris en la salonon, en kiu la ambaŭ trompantoj sidis antaŭ la malplenaj teksiloj kajlaboris. « Dio, helpu al mi! ekpensis la maljuna minis
tro, large malfermante la ókulojn, mi nenion povas vidi! » Sed li tion ći ne eldiris.
La ambaŭ trompantoj petis lin alveni pli proksime kaj demandis, ću gi ne estas bela. desegno kaj belegaj koloroj.
Će tio ći iii montris la malplenan teksilon, kaj la malfe- lića ministro uzis ćiujn fortojn por malfermi bonę la
okulojn, sed li nenion povis vidi, ćar nenio estis.
— Mia Dio! li pensis, ću mi estas malsaga? tion ći mi
neniam supozis kaj tion ći neniu devas sciigi! Ću mi ne
FABELOJ KAJ LEGENDOJ.
21
taŭgas por mia ofico? Ne, neniel mi povas rakonti, ke mi ne vidas la teksaĵon!
— Nu, vi ja nenion diras! rimarkis unu el la tek- santoj.
— Ho, ĝi estas bonega, tre ćarma! diris la maljuna ministro kaj rigardis tra siaj okulvitroj. Tiu ći desegno kaj tiuj ći koloroj! Jes, mi raportos al la rego, ke ĝi tre al mi plaćas!
— Tre agrable al ni! diris la ambaŭ teksistoj kaj nomis la kolorojn kaj komprenigis la neordinaran deseg- non. La maljuna ministro atente aŭskultis, por povi diri tion saman, kiam li revenos al la rego; kaj tiel li ankaŭ faris.
Nun la trompantoj postulis pli da mono, pli da silko kaj oro, kion iii ĉiam ankoraŭ bezonis por la teksajo. Ili ćion metis en sian propran pośon, en la teksilon ne venis eĉ unu fadeno, sed iii, kieł antaŭe, daŭrigadis labori super la malplenaj teksiloj.
La rego baldaŭ denove sendis alian bonkoran oficiston, por revidi, kieł iras la teksado kaj ću la ŝtofo baldaŭ estos pręta. Estis kun li tiel same, kieł kun la mkiistro:
li rigardadis kaj rigardadis, sed ćar krom la malplena teksilo nenio estis, tial li ankaŭ nenion povis vidi.
— Ne vere, gi estas bela peco da śtofo? diris la trom
pantoj kaj montris kaj klarigis la belan desegnon, kiu tutę ne ekzistis.
— Malsaga mi ja ne estas! pensis la sinjoro, tial sekve mi ne taŭgas por mia bona ofico. Tio ći estas stranga, sed almenaŭ oni ne devas tion ći łasi rim arki! Tial li laŭdis la Sto fon, kiun li ne vidis, kaj certigis ilin pri sia gojo pro la belaj koloroj kaj la bonega desegno. Jes, gi estas rava!
li diris al la rego.
Ćiuj homoj en la urbo parolis nur pri la belega śtofo.
Nun la rego mem volis gin vidi, dum gi estas ankoraŭ sur la teksiloj. Kun tuta amaso da elektitaj homoj, inter
kiuj sin trovis ankaŭ la ambaŭ maljunaj honestaj oficistoj,
2 2 FUNDAMENTA KRESTOMATIO.
kiuj estis tie antaŭe, li iris al la ruzaj trompantoj, kiuj nun teksis per ćiuj fortoj, sed sen fadenoj.
— Nu, ĉu tio 6i ne estas efektive belega? diris ambaŭ honestaj oficistoj. Via Rega Mośto nur admiru, kia desegno, kiaj koloroj! kaj će Łio ci iii montris sur la malplenan teksilon, Car iii pensis, ke la aliaj kredeble vidas la śtofon.
— Kio tio ci estas! pensis la rego, mi ja nenion vidas!
Tio ci estas ja terura! Cu mi estas malsaga? ću mi ne taŭgas kieł rego? tio ći estus la piej terura, kio povus al mi okazi. Ho, gi estas tre bela, diris tiam la rego laŭte, gi havas mian piej altan aprobon 1 Kaj li balancis kon- tente la kapon kaj observadis la malplenan teksilon; li ne volis konfesi, ke li nenion vidas. La tuta sekvantaro, kiun li havis kun si, rigardadis kaj rigardadis, sed nenion pli rimarkis, ol ćiuj aliaj; tamen iii ćiam ripetadis post la rego : ho, gi ja estas tre bela! Kaj iii konsilis al li porti tiujn ĉi belegajn vestojn el tiu ći belega materialo la unuan fojon će la solena irado, kiu estis atendata.
Rava, belega, mirinda! ripetadis ćiuj unu post la alia kaj ćiuj estis tre goj aj. La rego donacis al la ambaŭ trom
pantoj kavaliran krucon kaj la titolon de sekretaj
teksistoj de la kortego. »
La tutan nokton antaŭ la tago de la parado la trom
pantoj pasigis maldorme kaj ekbruligis pli ol dekses kandelojn. Ĉiuj povis vidi, kieł okupitaj iii estis je la pretigado de la novaj vestoj de la rego. Ili faris mienon, kvazaŭ iii prenas la śtofon de la teksiloj, tranćadis per grandaj tondiloj en la aero, kudradis per kudri- loj sen fadenoj kaj fine diris : « nun la vestoj estas
pretajl »
La rego mem venis al iii kun siaj piej eminentaj kor- teganoj, kaj-ambaŭ trompantoj levis unu manon supren, kvazaŭ iii ion tenus, kaj diris : « Vidu, jen estas la panta- lono! jen estas la surtuto! jen la mantelo! kaj tiel plu.
ći estas tiel malpeza, kieł araneajo! oni povus pensi, ke
oni nenion portas sur la korpo, sed tio ći estas ja la piej
grava ecol ' , r
9
— Jesl diris ćiuj korteganoj, sed nenion povis vidi, ĉar
nenio estis. - . t
— Via Reĝa Moŝto nun volu piej afable demeti Yiajn piej altajn vestojn, diris la trompantoj, kaj ni al Via Rega Moŝto tie ĉi antaŭ la spegulo vestos la novajn.
La reĝo demetis siajn vestojn, kaj la trompantoj faris, kvazaŭ iii vestas al li ćiun pecon de la novaj vestoj, kiuj kvazaŭ estis pretigitaj; kaj iii prenis lin per la kokso kaj faris kvazaŭ • iii ion alligas — tio ĉi devis esti la trenaĵo de la vesto,— kaj la rego sin turnadis kaj returnadis antaŭ la spegulo.
— Kieł belege iii elrigardas, kieł bonege iii sidasl ćiuj kriis. Kia desegno, kiaj koloroj! gi estas vesto de granda
indol ,
— Sur la strato oni staras kun la baldakeno, kiun oni portos super Via Rega Mośto en la parada irado! raportis la ćefa ceremoniestro.
— Nu, mi estas en ordo! diris la rego. Ću gi ne bonę sidas? Kaj ankoraŭ unu fojon li turnis sin antaŭ la spegulo, ćar li volis montri, ke li kvazaŭ bonę obseryas sian ornamon.
La ĉambelanoj, kiuj devis porti la trenajon de la vesto, eltiris siajn manojn al la pianko, kvazaŭ iii levas la trenajon. Ili iris kaj tenis la manojn eltirite en la aero;
iii ne devis łasi rimarki, ke iii nenion vidas. Tiel la rego iris en parada irfarśo sub la belega baldakeno, kaj ćiuj homoj sur la stratoj kaj en la fenestroj kriis : « Ho, ćielo, kieł senkomparaj estas la novaj vestoj de la rego! Kiąn belegan trenajon li havas al la surtuto 1 kieł bonege ćio sidas! » NeniU volis łasi rimarki, ke li nenion vidas, Ćar alie li ja ne taŭgus por sia o lico aŭ estus terure mal- saga. Nenia el la vestoj de la rego gis nun havis dian
sukceson. >
— Sed li ja estas tutę ne vestita 1 subite ekkriis unu
FABELOJ KAJ LEGENDOJ.
23
2 4 FUNDAMENTA KRESTOMATIO.
malgranda inf&no. — Ho ĉielo, aŭdu la voĉon de la senkulpeco! diris la patro; kaj unu al la alia murmu- retis, kion la infano diris.
— Li estas tutę ne vestita; tie sitaras malgranda infano, kiu diras, ke li tutę ne estas vestita! Li ja tutę ne estas vestita! kriis fine la tuta popolo. Tio ci pikis la reĝon, ĉar al li jam mem śajnis, ke la popolo estas prava; sed li pensis : nun nenio helpos, oni devas nur kuraĝe resti ce sia opinio! Li prenis teniĝon ankoraŭ pli fleran, kaj la ćambelanoj iris kaj portis la trenaĵon, kiu tutę ne
ekzistis. ’
j.
ALEKSANDRO MACEDONA
, O rienta historia legendo el Y. J abec.
Granda reĝo ekregis en Grekujo; « Aleksandro Mace- dona » li estis nomąta. Li venkis popolojn kaj regnojn.
Kaj liaj pensoj alte leviĝis super la nubojn kaj flugadis kieł per aglaj flugiloj tiel alte sub la cielo, ke li el tie ekvidis, ke la tero estas en la oceano, kieł ekzemple naganta porno en vazo da akvo.
Unu fojon Aleksandro ekvolis iri Afrikon, kie troviĝas la oro Ijaj kie regas virinoj, kiuj ankaŭ batalas kun siaj
malamikoj..
Li kolektis siajn maljunulojn kaj ilin demandis :
— Per kia maniero oni povas veni en la landon de oro?
— Vi ne povas transiri en tiun landon, respondis la maljunuloj, ćar mallumaj montegaroj baras la vojon.
. — Unu fojon mi decidis, kaj mian vorton mi ne ŝanĝos, kolere respondis la rego; mi devas tie esti, tial donu al mi ićonsilon.
— Se vi neŝanĝeble decidis iri tien, respondis la mal
junuloj, ordonu al viaj servantoj alkonduki azęnojn de
FABELOJ KAJ LEGENDOJ. 2 5
Libujo, por kiuj ne ekzistas mallumo, kaj iii prenu ankaŭ tre longajn śnurojn kaj alligu ilian unu finon al via palaco; veturu, ho reĝo, kun via militistaro sur laazenoj Łiun lokon kaj tenu la śnurojn en la manoj : tiam, se vi ne trovos la deziritan lokon, vi povos per la helpo de la ŝnuroj veni returne al via reĝa palaco.
Tio ĉi plaćis al Aleksandro. Li prenis siajn militistojn, kiuj tenis la śnurojn en la manoj, kaj iii forveturis al la lando de oro, por batali kun la tie regantaj yirinoj.
Kiam li alvenis al tiu lando, la yirinoj eliris al li kaj sin turnis al li kun la sekvanta parolo :
— Se via honoro estas al vi kara, ne tuśu nin; car se vi nin venkos, la popoloj diros, ke nur virinojn vi venkis, kaj se vi estos venkita, oni diros ke virino vin mortigis!
Aleksandro lasis, sian paroladon pri batalo kaj petis de iii panon. La virinoj alportis al li oran tablon, sur kiu
kuśis ora pano.
— Ću mi satiĝos de ora pano? demandis Aleksandro, tion Ĉi vidinte.
— Se vi deziras panon, kial vi venis al ni? respondis la yirinoj; ću en via lando mankas pano, ke vi tiel mal- proksime venis ĝin serĉi?
Aleksandro ekhontis kaj eliris el la urbo, surskribinte sur videblaj lokoj la sekvantan frazon : « Mi, Aleksandro, estis malsaĝulo en la daŭro de mia tuta vivo gis la tempo, kiam la Afrikaj virinoj instruis al mi saĝon kaj pruden- ton ». Kaj li reiris kun sia militistaro al sia lando.
En la vojo li sidiĝis manĝeti sur la bordo de ia rivero, kaj,lavetante salan fiśon en la akvo de la rivero, li eksentis tre agrablan odoron.
— Tiu ĉi rivero sendube elvenas el la paradizo, diris Aleksandro.
Ne longe pensante, Aleksandro ekiris laŭ tiu ĉi rivero, ĝis li yenis al la pordoj de ia palaco, kiu estis, kompre*
neble, la paradizo.
— Malfermu al mi la pordon! li okkriis.
26
FUNDAMENTA KRESTOMATIO.— Tio ĉi estas la pordo de la domo de Dio, respondis al li voĉo el interne; nur sanktuloj havas la rajton enveni
tien Ci! '•
— Konfesu mian reĝan majeston, ekkriis Aleksandro, kaj donacu al mi ion, car mi estas rego !
Apenaŭ li finis siajn vortojn, — jen ia mano donas al li homan kapon, li gin prenis kaj reiris al sia lando.
Aiveninte hejmen, li ekvolis scii la pezon de la dona- cita kapo, metis gin sur la teleron de pesilo, kaj la telero mallevigis gis la tero. Sur la duan teleron li metis milojn da pecoj da argento kaj oro por gin mallevi—, sed vane : li ne povis; la tuta argento kun la oro ne peżis tiom,
kiom la kapo. ,
— Kion gi signifas? demandis Alęksandro laśhgulojn.
—: Gi estas tial, respondis la saĝuloj, ćar en la kapo sin trovas homa okuło, kiu neniam satigas je argento kaj oro.
— Kion do fari en tia okazo? demandis Aleksandro.
— śutu iom da tera polvo sur la okulon, tiam gi nenion vidos kaj kompreneble nenion deziros.
Kiam tiu ći konsilo estis plenumita, la telero, sur kiu kuśis la kapo, tuj levigis rapide supren.
— Nun mi vidas, diris Aleksandro, ke la saĝuloj havas prudenton ne homan, sed Dian! '
T rądukis N. Kuśnir.
%
KIU ESTAS LA PLEJ BONA AMIKO DE LA VIRO?
S udrusa
popol-rakonto, tradukita de
K.H
ubert.
La supre metitan demandon ręspondas la malgrand*-
rusoj per la sekvanta historieto. lam, rakontas iii, lupo
F A B E L O / KAJ LEGENDOJ. 2 7
persekutisla diablon en la laŭdinda intenco lin kapti kąj formangi. Okaże tion ci rimarkis malgrand’ruso, kiu
laboris sur la kampo, kaj, ću pro tio, ke la malgrand’ruso ne povas vivi sen la diablo, aŭ ĉu pro ia alia kaŭzo — sufiĉe, li eksentis kompaton por la diablo kaj fortimigis la lupon per fortega «t j u! ». La diablo, ĝojante, ke li liberiĝis de la lupo, dankis la malgrand’ruson kaj invitis lin veni la estontan vendredon en tian kaj tian profun- dajon, kie li ankaŭ estos kaj montros sin al li aparte dankema. Li nur ne venu sole, sed alvenu kun sia piej bona arniko. La malgrand’ruso pensis, ke la piej bona arniko de viro estas lia edzino, kaj tial li iris tien kunę kun sia edzino. Kiam iii alvenis al la signita loko, la diablo ankoraŭ ne estis tie kaj, por iel pasigi la tempon, la malgrandYuso kuśigis sian kapon sur la bruston de sia
edzino, kaj, dum śi gin jpurigadis de certaj malpuraj bes- tetoj, li dolce ekdormis. Kiam li Jus ekdormis, tiam la diablo, aliformiginte en belegan junan viron, proksimigis al la edzinę, amindumis kun śi per la okuloj kaj en kelkaj minutoj tutę ŝin gajnis tiel, ke ŝi volonte ekkaptis la altiritan al śi trancilon, por tratranći la gorgon de sia edzo. Sed en tiu sama momento, kiam śi tion ĉi volis fari, la diablo, repreninte sian veran eksteraĵon, laute ekkriis, « tju! » tiel, ke la malgrandYuso vekiĝis kaj ĝustatempe ankoraŭ povis eviti la dangeron, kiu lin minacis. v ,
f f
