Płazińce - budowa i czynności życiowe - Biologia.net.pl
Królestwo Zwierzęta (Animalia) Przegląd systematyczny zwierząt:
Typ: Płazińce
• Płazińce nazywane są inaczej robakami płaskimi.
• Zwierzęta trójwarstwowe (podczas rozwoju zarodkowego wykształciły się trzy listki zarodkowe – ekto-, endo- i mezoderma), pierwotna jama ciała wypełniona tkanką łączną - parenchymą
, symetria ciała dwuboczna
• Ciało płazińców jest spłaszczone grzbieto-brzusznie, głowa wyraźnie oddzielona.
• Ciało okryte jest jednowarstwowym nabłonkiem (powstały w ektodermy)
• Formy wolno-żyjące posiadają nabłonek wielokomórkowy i orzęsiony, natomiast formy pasożytnicze – tzw. syncytialny i pozbawiony rzęsek
• Pod nabłonkiem jest warstwa mięśni. Najbardziej zewnętrznie ułożone są mięśnie okrężne, pod nimi
mięśnie podłużne
. Mięśnie okrężne powodują wydłużenie ciała, a mięśnie podłużne – skrócenie ciała. Opór dla kurczących się mięśnie płazińców jest stawiany przez parenchymę.
• Nie posiadają otworu odbytowego, układ pokarmowy jest to silnie rozgałęzione i ślepo zakończone jelito, do którego prowadzi otwór gębowy i gardziel
• Trawienie zewnątrzkomórkowe odbywa się w świetle jelita, a trawienie wewnątrzkomórkowe w komórkach jelita
• Azotowe produkty przemiany materii i nadmiar wody usuwana jest za pomocą protonefrydia lnego układu wydalniczego
. Jest on zbudowany z cienkich kanalików – protonefrydiów
. Łączą się one w zbiorcze kanały, które uchodzą na zewnątrz ciała otworami wydalniczymi.
Każdy taki kanalik od wnętrza ciała zakończony jest komórką płomykową, która posiada wieniec rzęsek skierowanych do światła protonefrydium. Komórki płomykowe zbierają produkty uboczne i przechodzą do wnętrza kanalików, a następnie otworami wydalniczymi na zewnątrz.
• Wymiana gazowa zachodzi całą powierzchnią ciała
• Układ nerwowy jest zbudowany ze zwojów głowowych i pni nerwowych biegnących wzdłuż ciała, które łączone są przez poprzeczne spoidła.
• Są one obojnakami, rozwój prosty lub złożony • Wykazują zdolności regeneracyjne
Gromada: Wirki
• Są to wolno-żyjące płazińce wodne i lądowe
• W Polsce przedstawicielami tej gromady są wypławki: wypławek biały i czarny • Są one drapieżnikami, żywią się skorupiakami, pierścienicami i owadami.
• Układ pokarmowy buduje wysuwana, umięśniona gardziel i trzy ślepo zakończone uchyłki jelita
• W przedniej części ciała posiadają oczy (para), które pozwalają na orientację w przestrzeni i
1 / 4
Płazińce - budowa i czynności życiowe - Biologia.net.pl
umożliwiają zlokalizowanie ofiary
• Są one obojnakami, rozwój prosty. Zapłodnienie ma miejsce podczas kopulacji osobników (zapłodnienie krzyżowe). Mogą także rozmnażać się bezpłciowo, przez podział ciała. Wykazują wysokie zdolności regeneracyjne.
Wypławek biały Gromada: Przywry
• Przywry to gatunki pasożytnicze, cechuje je rozwój złożony, cykle życiowe są połączone ze zmianą żywiciela.
• Dojrzałe osobniki pokryte są nabłonkiem jednowarstwowym, syncytialnym, nie posiadają oczu, a przyssawki, które umożliwiają im przytwierdzenie do narządów żywiciela
• Przedstawicielem przywr jest motylica wątrobowa. Żywicielem ostatecznym jest ssak roślinożerny (owca, krowa, czasem człowiek). Żywiciel pośredni to ślimak wodny (błotniarka moczarowa).
Motylica wątrobowa Cykl życiowy:
1. Postacie dojrzałe (ok. 3 cm) bytują w wątrobie i przewodach żółciowych żywiciela ostatecznego (krowa). Rozmnażają się płciowo. W przewodach żółciowych ma miejsce zapłodnienie krzyżowe, zapłodnione jaja dostają się do jelita, a potem wraz z kałem na zewnątrz.
2. Zapłodnione jajo musi dostać się do środowiska wodnego (staw, jezioro), w którym rozwija się z nich orzęsiona larwa – miracydium. Larwa wnika do organizmu błotniarki moczarowej i przechodzi w następną postać – sporocystę. Sporocysta natomiast rozmnaża się
partenogenetycznie i przekształca się w redie, które także rozmnażają się partenogenetycznie i przechodzi w cerkarie.
3. Cerkarie opuszczają ciało błotniarki moczarowej i pozostają w środowisku wodnym. Gdy cerkaria zostanie połknięta przez żywiciela ostatecznego następuje zapłodnienie. Cerkarie jednak osadzają się na powierzchni roślin wodnych i przekształcają się w metacerkarie. Jak zostaną zjedzone przez żywiciela ostatecznego, cysty wokół nich zanikają, a uwolnione larwy przedostają się z krwią do wątroby. Przekształcają się w postaci dojrzałe i po przejściu do przewodów żółciowych, rozmnażają się i wchodzą w kolejny cykl.
• Motylica wątrobowa powoduje chorobę zwaną fascjolozą. Grozi ona marskością wątroby i często staje się przyczyną strat w pogłowiu bydła i owiec.
• Pozostali przedstawiciele to motyliczka, która wraz z motylicą wątrobową bytuje w
przewodach żółciowych ssaków roślinożernych (żywiciel pośredni – owad); przywra kocia u ssaków drapieżnych (żywiciel pośredni – ryba), przywra kurza w jajowodach ptaków (żywiciel pośredni – owad).
• Przywra krwi bytuje w naczyniach krwionośnych jamy brzusznej i pęcherza moczowego człowieka. Jest to gatunek tropikalny, rozdzielnopłciowy (wyjątek). Żywicielem pośrednim przywry krwi jest ślimak wodny, a ostatecznych człowiek. Wywołuje chorobę zwaną bilharcjoza, która w krajach Afryki jest ważnym problemem społecznym.
Ryc. Cykl życiowy przywry krwi
2 / 4
Płazińce - budowa i czynności życiowe - Biologia.net.pl
Gromada: Tasiemce
• Tylko gatunki pasożytnicze
• Rozwój złożony, cykle życiowe ze zmianą żywicieli
• Dojrzałe osobniki pasożytują w jelicie cienkim kręgowców
• Ciało zbudowane z główki (skoleks), szyjki i strobili, złożonej z wielu członów.
• Główka: znajdują się na niej narządy czepne (przyssawki, haki, bruzdy), które zapewniają im przytwierdzenie do ścian jelita gospodarza.
• Szyjka: mają tu miejsce intensywne podziały komórkowe, przez co powstają nowe człony strobili, a ciało tasiemca się wydłuża. Na końcu strobili znajdują się człony najstarsze, człony maciczne wypełnione zapłodnionymi jajami.
• Dochodzi u nich do samozapłodnienia, rzadziej do zapłodnienia krzyżowego,
• Samozapłodnienie ma miejsce wtedy, gdy plemniki członów młodszych zapładniają komórki jajowe znajdujące się w członach starszych tego samego osobnika. Zapłodnienie krzyżowe jest możliwe tylko wtedy, gdy obecne są dwa osobniki tego samego gatunku.
• Człony wypełnione zapłodnionymi jajami odrywają się od strobili, wraz z kałem wydostają na zewnątrz. Są one zjadane przez żywiciela pośredniego albo przekształcają w wolno-żyjące larwy.
• Tasiemce nie mają układu pokarmowego, odżywiają się, wchłaniając całą powierzchnią ciała, substancje odżywcze pobierane przez gospodarza.
Ciało okryte jest nabłonkiem jednowarstwowym syncytialnym, nieorzęsionym, opornym na enzymy trawienne żywiciela. Tasiemce nie mają oczu.
Tasiemiec uzbrojony: • Żywiciel ostateczny – człowiek, żywiciel pośredni – świnia • Osobniki dorosłe osiągają długość ok. 4m, mają cztery przyssawki i wieniec haków na główce.
• Jeśli uwolnione z końcowych członów strobili zapłodnione jaja zostaną zjedzone przez żywiciela pośredniego, następuje zarażenie. W przewodzie pokarmowym świni z jaja rozwijają się larwy – onkosfery. Onkosfery przebijają ścianę jelita i dostają się do naczyń krwionośnych, a z krwią do mięśni, gdzie przechodzą w kolejne stadium zwane wągrami. Są to pęcherzyki, w których znajduje się główka tasiemca z narządami czepnymi. Jeśli zarażone mięso zostanie zjedzone przez człowieka w przewodzie pokarmowym osłonki wągrów ulegają strawieniu, a główki tasiemca przyczepiają się do ściany jelita cienkiego i rozwijają się w postaci dojrzałe.
• Choroba wywołana przez tasiemce to tasiemczyca, inaczej tenioza. Najczęstsze objawy to:
bóle brzucha, nudności, osłabienie, spadek masy ciała, mimo dużego apetytu.
• Zapobieganie: badanie mięsa wieprzowego, niedopuszczanie do styczności pokarmu świń z odchodami ludzkimi.
Tasiemiec nieuzbrojony: • Pasożyt w jelicie cienkim człowieka
• Cykl życiowy podobny do tasiemca uzbrojonego, ale żywicielem pośrednim jest krowa.
Człowiek zaraża się jedząc surową lub niedogotowaną wołowinę z wągrami tasiemca, a krowa zanieczyszczonym odchodami ludzkimi pokarmem roślinnym. Osobniki dojrzałe mogą osiągać długość nawet 12 m.
3 / 4
Płazińce - budowa i czynności życiowe - Biologia.net.pl
Tasiemiec kręćkowy (mózgowiec)
• Postaci dojrzałe o długości ok. 1m bytują w jelicie psów, wilków i lisów. Jajami zarażają się owce, wągry zawierają wiele główek tasiemca. Larwy tego tasiemca gnieżdżą się najczęściej w mózgu, powodując śmiertelną chorobę owiec nazywaną kołowacizną. Tasiemiec
bąblowcowy:
Cykl życiowy bąblowca
• Postaci dojrzałe bytują w jelicie cienkim ssaków drapieżnych, osiągając kilka mm. Jajami zarażają się krowy, owce, króliki. Wągry zagnieżdżają się w wątrobie, płucach i mózgu, w których to przekształcają się w duże bąble wypełnione tysiącami główek. Powodują groźne uszkodzenia narządów i mogą skutkować śmiercią.
Bruzdogłowiec szeroki:
• Żywiciel ostateczny – człowiek, niedźwiedź, kot, pies, świnia
• Osobniki dojrzałe mają główki pozbawione haków i przyssawek, ale posiadają bruzdy, za pomocą, których przyczepiają się do jelita gospodarza. Zapłodnione jaja tego tasiemca dostają się do środowiska wodnego, przekształcają w orzęsione larwy zwane koracidia. Pływają one kilka dni, jako składnik planktonu. Następnie zostają zjedzone przez małego skorupiaka – oczlika, który jest pierwszym żywicielem pośrednim. W nim koracidium przekształca się w procerkoid. Jeśli oczlik zostaje zjedzony przez rybę (szczupak, okoń) staje się drugim żywicielem pośrednim, a w jego mięśniach procerkoid przekształca się w plerocerkoid.
Natomiast zarażona ryba zostaje zjedzona przez żywiciela ostatecznego i w jego jelicie przekształca się w postaci dojrzałe. Bruzdogłowcem można zarazić się jedząc surową lub niedogotowaną rybę.
4 / 4
