Henryk Popławski
Karalność czynu przestępnego w
zbiegu ustaw karnych z ustawą
karno-administracyjną
Palestra 9/12(96), 30-44
1965
HENRYK POPŁAWSKI
Karalność czynu przestępnego w zbiegu ustaw
karnych z ustawq karno-administracyjnq
i
T ypow e je s t zjaw isko, że je d e n czyn człow ieka w y w o łu je w zasad zie określony sk u te k , n a ru s z a ją c ja k iś je d e n k o n k re tn y p rze p is u sta w y k a rn e j lu b k a r n o -a d m i n is tra c y jn e j. Je d n a k ż e z ja w isk a życia są zb y t sk om plikow ane i dlatego zd a rza się n ie ra z , że je d e n czyn w y w o łu je ró żn e sk u tk i, n a ru sz a n ie k ie d y k ilk a p rzep isó w je d n e j u sta w y alb o różnych u sta w k a rn y c h . W n au c e p ra w a k arn e g o p o w sta ł w ięc spór, czy w w y p a d k u n a ru sz e n ia je d n y m czynem k ilk u p rzepisów maimy d o czy n ie n ia z w ielom a p rze stęp stw am i, czy te ż ty lk o z jednym ?
U dział w ty m sporze w zięli bez w y ją tk u w szyscy te o re ty c y p ra w a k arn e g o w y p o w ia d a ją c y się n a te m a t z a g ad n ień ogólnych tego p ra w a o ra z k o m e n tato rz y . Z a g a d n ie n iu 'tem u pośw ięcone są te ż liczne o p raco w an ia m o n o g ra fic z n e .1 J e d n a g rupa' a u to ró w n a czele z L is z te m 2 i B a u m g a rte n e m (teoria jfedności) w ypow iedziała
się za ty m , że je d n y m czynem m ożna popełnić ty lk o je d n o p rze stęp stw o , p rz y jm u ją c ty m sam y m tzw . zbieg u sta w , d ru g a zaś z F r a n k ie m 3 n a czele (teo ria w ielkości
i P o r . : A . w l i t e r a t u r z e r a d z i e c k i e j : A . J a k o w l e w : S o w o k u p n o s t ’ p r i e s t u p l e n i j p o s o w i e t s k o m u u g o ł o w n o m u p r a w u , M o s k w a 1960; t e n ż e : S o w o k u p n o s t ’ p r i e s t u p l e n i j , p o w t o r - n o s t ’ i r i e c i d i w p o s o w i e t s k o m u u g o ł o w n o m u p r a w u , „ S o w . G o s u d . i P r a w o ” 1956 r . , n r 10; N . J a s z i n o w a : W o p r o s y n a z n a c z e n i j a n a k a z a n i j a p r i s o w o k u p n o s t i p r i e s t u p l e n i j p o s o w i e t s k o m u u g o ł o w n o m u p r a w u , C h a r k ó w 1951; t e j ż e : O n a z n a c z e n i i n a k a z a n i j a p r i s o w o k u p n o s t i p r i e s t u p l e n i j p o s o w i e t s k o m u u g o ł o w n o m u p r a w u , „ U c z e n y j e Z a p i s k i C h a r k o w s k o g o J u r i d i c z e s k o g o I n s t i t u t a ” , w y d . V , 1955 r . ; N . D u r m a n o w : O t w i e t s t w i e n n o s t * p r i s o w o k u p n o s t i p r i e s t u p l e n i j p o s o w i e t s k o m u u g o ł o w n o m u z a k o n o d a t i e l s t w u , „ S o c y a l i s t i c z e s k a j a Z a k o n n o s t ’ ” 1957 r . , n r 8; N . S t r u c z k o w : N a z n a c z e n i j e n a k a z a n i j a p o s o w o k u p n o s t i p r i e s t u p l e n i j , M o s k w a 1957 r . ; N . Z a g o r o d n i k o w : N a z n a c z e n i j e n a k a z a n i j a p r i s o w o k u p n o s t i p r i e s t u p l e n i j , „ S o c y a l i s t i c z e s k a j a Z a k o n n o s t ’ ” 1952 r . , n r 6; B . w l i t e r a t u r z e n i e m i e c k i e j : B a u m g a r t e n : D ie L e h r e v o n I d e a l k o n k u r r e n z u n d G e s e t z e s k o n k u r r e n z , „ S t r a f r e c h t l i c h e A b h a n d l u n g e n ” , 1909; H e i n e m a n n : D ie L e h r e d e r I d e a l k o n k u r r e n t z , 1893; C o - e n d e r s : U e b e r d i e I d e a l k o n k u r r e n t z , 1921; K ö h l e r : D ie G r e n z l i n i e n z w i s c h e n I d e a l k o n k u r r e n z u n d G e s e t z e s k o n k u r r e n z , 1900; P . M e r k e l : K o n k u r r e n z , A .T .V . 1908; W a c h e n f e l d : T h e o r i e d e r V e r b r e c h e n s k o n k u r r e n z , 1Ł93; L e n t : D ie G e s e t z e n s k o n k u r r e n z i n b ü r g e r l i c h e n R e c h t u n d i n Z i v i l p r o z e s s , t . I, 1912 r . ; B o c k e l m a n n : Z u r L e h r e v o n d e r I d e a l k o n k u r r e n z , Z A K , D R ; C . w l i t e r a t u r z e p o l s k i e j : J . M a k a r e w i c z : I d e a l n y z b i e g p r z e s t ę p s t w w u s t a w i e k a r n e j a u s t r i a c k i e j , 1897 r . ; W . W o l t e r : K u m u l a t y w n y z b i e g p r z e p i s ó w u s t a w , W - w a 1960; t e n ż e : p r z e s t ę p s t w o o k u m u l a t y w n e j k w a l i f i k a c j i , „ Z e s z . N a u k . U J ” 1955, n r 2; I . A n d r e j e w : C z y z m i e n i ć z a s a d y a r t . 36 k . k ., N P 1958 r . ; A . B e r g e r : Z b i e g p r z e s t ę p s t w , „ G ło s S ą d o w n i c t w a ” 1933, n r 6; I . F e l d m a n : J e d e n c z y d w a c z y n y , „ G a z . S ą d . W a r s z .” 1937 r . , n r 35—36; Z . R a d w a n e k : Z b i e g p r z e p i s ó w u s t a w y , i d e a l n y z b i e g p r z e s t ę p s t w c z y p r z e s t ę p s t w o i d e a l n i e z ło ż o n e , N P 1957 r . , n r 12; H . R a j z m a n : Z b i e g p r z e s t ę p s t w i z b i e g u s t a w w p r o j e k c i e k o d e k s u k a r n e g o P R L , W P P 1956 r . , n r 3; t e n ż • : D w a c z y j e d n o p r z e s t ę p s t w o , P i P 1956 r . , n r 7. * F . L i s z t : S t r a f r e c h t l i c h e A u f s ä t z e u n d V o r t r ä g e , t . I, 1905, s . 248. 3 R . F r a n k : D a s S t r a f g e s e t z b u c h f ü r d e u t s c h e R e i c h , w y d . X V I I , 1926.
Nr 12 (96) Zbieg ustaw karnych z ustawą karno-administracyjną 31
p rzestęp stw ) p rz y jm u je m ożliw ość p o p ełn ien ia je d n y m czynem k ilk u p rze stęp stw . * Z a le tą te o rii jedności, k tó ra zn a la zła w yraz w zasadzie zbiegu przepisów u staw , je s t je j p ro sto ta , jasność i zrozum iałość, w reszcie zapobieżenie fik cji, ja k o b y je d e n czyn m ógł stanow ić k ilk a p rze stęp stw . P rz estę p stw o bow iem je st obiek ty w n ą rz e czyw istością, czynem .społecznie niebezpiecznym . Je że li w ięc je st to je d e n czyn, to niepodobna go „dw oić i tro ić ” 5 i w ielo k ro tn ie k a ra ć s p ra w c y .8
Z asa d a zbiegu przepisów u sta w nie je s t je d n a k w o ln a od w ad. J e d n ą z n a jw a ż niejszych w ad je s t chyba to, że zastosow anie ty lk o najsu ro w szeg o przepisu, z p o m inięciem in n y c h n aru sz o n y ch przepisów zaciem n ia obraz sta n u przestęp n eg o (np. p rz y zab ó jstw ie rab u n k o w y m g inie rab u n e k ). D alszą k o n se k w e n cją tego są k o m p lik a c je p rzy stosow aniu przepisów o recydyw ie, stosow aniu am n estii, o d w o ły w a niu w a ru n k o w y ch zaw ieszeń k a r pozbaw ienia w olności i t p . 7
S z u k a ją c doskonalszego rozw iązan ia, prof. W olter stw orzył te o rię k u m u la ty w n eg o zbiegu p rzepisów u s ta w .8 T eo ria ta w yw odzi, że w raz ie zbiegu p rzepisów u sta w y (art. 36 k.k.) sp ra w c a „nie p o p ełn ia an i dw óch (czy w ięcej) p rz e stę p stw an i je d n e g o
z dw óch (czy w ięcej) p rze stęp stw , ale p o p ełn ia szczególne p rze stęp stw o o d p o w ia
d ając e w sp ó ln e m u polu k rzy ż u jąc y ch się n o r m .9
W te n sposób o b ra z rzeczyw istości p rze stęp n e j, k tó ry p rze z elim in a cy jn y zbieg p rzepisów u sta w y b y ł zaciem niony, ro z ja śn ia się, gdyż o d b ija znam iona n ie je d nego ty lk o p rzestępstw a,' a jedno cześn ie z jednego d ziała n ia przestęp n eg o n ie czyni d w óch lu b w ięcej p rze stęp stw . <■
K ry ty k a zbiegu p rzepisów u sta w w u ję c iu a rt. 36 k.k. d o k o n an a przez R a d w a n - k a 10 rów n ież nie m a na w zględzie id ealnego zbiegu p rze stęp stw . A u to r te n ro z u m u je podobnie ja k W olter i n a p y ta n ie , ja k ie p rze stęp stw o m a m iejsce, gdy czyn zrodzony z jed n eg o z a m ia ru i rea lizo w a n y jed n o razo w o p o d p ad a pod k ilk a p rz e pisów u sta w y k a rn e j, odpow iada, że „m a tu m iejsce p rze stęp stw o m niejsze niż su m a dw óch lu b w ięcej p rze stę p stw (z n aru sz o n y ch u sta w o w y c h sta n ó w faktycznych),, a w iększe niż p rze stęp stw o z us-tawowego s ta n u fak ty czn eg o o n ajsu ro w sz y m z a gro żen iu k arn y m . J e s t to n ow y ro d za jo w y ty p p rz e stę p stw a , dla k tó reg o u sta w a k a m a , w celu u n ik n ię cia k azu isty k i, nie stw o rzy ła ustaw ow ego sta n u faktycznego- w części szczegółow ej. P rz estę p stw o to w y n ik a z je d n o lite g o z a m ia ru sp ra w c y , o b ejm u ją ce g o odpow iednie, sw o iste n a tę ż e n ie złej w oli, .stw arzającego sw o iste n ie b ezpieczeństw o”. 11
M im o p ew n y ch w a d i zastrzeżeń, p rz y ję tą przez a rt. 36 k.k. zasad ę zbiegu p rz e pisów w yższego rzę d u u g ru n to w a ła o sta te czn ie trz y d z ie sto le tn ia p r a k ty k a sądow a.
• O m ó w ie n ie p o g l ą d ó w p o s z c z e g ó l n y c h a u t o r ó w n i e m i e c k i c h w r a z Z o c e n ą z o b . w p r a c y p r o f . W . W o l t e r a : K u m u l a t y w n y z b i e g p r z e p i s ó w u s t a w y , P W N , W a r s z a w a 1960 o ra z ; w p r a c y H . M a u r a c h a : D e u s t c h e s S t r a f r e c h t , K a r l s r u h e 1958. P o r . n a d t o : A . J a k ó w -1 e w : o p . c i t .; N . J a s z i n o w a : o p . c i t . 5 i . A n d r e j e w : J e d n o ś ć i w ie lo ś ć p r z e s t ę p s t w , N a u k a o p r z e s t ę p s t w i e , „ M a t e r i a ł y d o n a u k i p r a w a k a r n e g o ” , z e s z . V , W a r s z a w a 1960, s . 15. • O z a l e t a c h z b i e g u p r z e p i s ó w u s t a w z o b .: I . A n d r e j e w : j a k w y ż e j o r a z S . Ś l i w i ń s k i : P o l s k i e p r a w o k a r n e m a t e r i a l n e — C z. o g ó ln a , W - w a 1946, s. £83; O n i e k t ó r y c h z a g a d n i e n i a c h o g ó l n y c h p r z y s z ł e g o k o d e k s u k a r n e g o P R L , N P 1955 r . , n r 1, s. 37—39. 7 P o r . W . W o l t e r : K u m u l a t y w n y z b ie g p r z e p i s ó w u s t a w , P W N , W -w a 1960 o r a z S . Ś l i w i ń s k i w a r t y k u l e : O n i e k t ó r y c h z a g a d n i e n i a c h o g ó l n y c h p r z y s z ł e g o k o d e k s u k a r n e g o P R L , N P 1955, n r 1, S. 37—39. • W . W o l t e r : t a m ż e . » T a m ż e , s . 48—49. 10 z. R a d w a n e k : Z b i e g p r z e p i s ó w u s t a w , i d e a l n y z b ie g p r z e s t ę p s t w c z y p r z e s t ę p s t w » i d e a l n i e z ło ż o n e ? N P 1957 r . , n r 12, s. 90—95. 11 Z. R a d w a n e k : t a m ż e , s. 93.
*32 H e n r y k P o p ł a w s k i Nr 12 (96)
P o tej dro d ze idą p u b lik o w a n e p ro je k ty now ego kodeksu k arn e g o , a o sta tn i p ro je k t k.k . z 1963 r. w y ra źn ie n aw e t zaznacza, że je d n y m czynem m ożna popełnić ty lk o je d n o przestępstw o. W d o k try n ie naszego p ra w a k arn e g o rozw iązanie ta k ie sp o ty k a się z pow szechnym u zn an iem i a p r o b a tą .12 P rzytoczone dw a k ry ty cz n e głosy za sa d y te j ta k ż e nie p o d w aż ają , p rze ciw n ie — b ard z iej jeszcze j ą doskonalą.
n
W P olsce zw yciężyła w ięc te o ria jedności. N ie m ożna je d n a k pow iedzieć, żeby to z w y cięstw o było b ezkom prom isow e i k o n se k w e n tn e w dziedzinie całego naszego u s ta
w o d aw stw a . M ianow icie z tre śc i pierw szego członu a rt. 36 k.k., k tó ry stan o w i, że „jeżeli czyn zagrożony k a rą p o d p ad a pod k ilk a przepisów u sta w y k a rn e j, sąd sto su je p rze p is p rze w id u jąc y n a jsu ro w sz ą k a r ę ” — ja sn o w y n ik a , że elim in u je się tu ta j in n e przepisy m niej su ro w e lu b n aw e t p rze p isy co do surow ości ró w n o rz ę d n e . A le ju ż w dru g im członie tegoż p rzepisu b ra k te j stanow czości w h ołdo w a n iu przez o bow iązujący k.k. zasadzie zbiegu u sta w (jeden czyn — je d n o prze stępstw o), gdyż m ow a je st tu ta j o tym , że ow em u elim in o w a n iu in n y c h m niej su ro w y c h p rzepisów „nie stoi na przeszkodzie stosow anie k a r dodatk o w y ch lu b śro d k ó w zabezpieczających, p rze w id zia n y ch w in n y c h ”, to je s t w w y elim in o w an y c h
p rzep isach .
A naloficzne ro zstrzy g n ięcie z n a jd u je m y w a r t. 32 k.k.W .P. N ato m ia st w p ra w ie •karnym sk a rb o w y m zaró w n o z r. 1947, ja k i z 196o r. obow iązu je in n a zasada. M ianow icie rozróżnia się tu ta j zbieg przepisów z u sta w y k a rn e j sk a rb o w ej, do k tó re g o m a zastosow anie zasad a w y ra żo n a w a rt. 36 k.k. (art. 7 § 1), i zbieg p rze p isó w u sta w y k a rn e j sk a rb o w ej z p rze p isam i in n y c h u sta w (art. 7 § 2), w sto su n k u do k tó reg o o b ow iązuje o d w ro tn a za sa d a idealnego zbiegu, czyli za sa d a w ielości p rz e s tę p s tw .
T ak ą zasad ę id ealnego zbiegu p rze stę p stw i w yk ro czeń w y ra ża rów n ież przep is a r t . 10 ust. 2 u sta w y z dn. 15.XII.1951 r. o orzecznictw ie k a rn o -a d m in is tra c y jn y m (Dz. U. z 1959 r. N r 15, рог. 79), k tó ry sta n o w i, że jeżeli te n sam czyn z a w iera -znam iona w ykro czen ia poddanego orzecznictw u sąd u lu b innego org an u , to k o le
g iu m k a rn o -a d m in istra c y jn e o rzeka w g ra n ic a c h sw ej w łaściw ości niezależnie od p o stę p o w an ia sądu lu b innego organu. W ust. 3 a rt. 10 te jże u sta w y p rzew id zian y je s t pew ien w y ją te k od te j zasad y . P olega on n a ty m , że w raz ie w y m ie rz en ia za i e n ; am czyn zasadniczej k a r y are sz tu przez kolegium lu b przez sąd w try b ie p rzep isó w a rt. 500—509 k.p.k. o raz k a r y p o zbaw ienia w olności praw om ocnym orzeczeniem sądu, n ie w y k o n u je się zasad n iczej k a ry a re sz tu orzeczonej w p o stę p o w an iu k a rn o -a d m in istra c y jn y m , nie w y k o n an e j w całości lu b w części. N a to m iast w szelkie in n e k a ry się w y k o n u je. P o zo sta ją ró w n ież w m ocy in n e sk u tk i u k a ra n ia .
T ak p rze d sta w ia się to zag ad n ien ie n a tle obow iązującego obecnie u sta w o d a w stw a. R ozw ażm y w ięc, czy ta k ie ro zw iązan ie je s t najlepsze.
12 f o r . n p . S. Ś l i w i ń s k i : P o l s k i e p r a w o k a m ę m a t e r i a l n e — C z . o g ó ln a , W a r s z a w a 1 9 '6 , s. 383; t e n ż e : O n i e k t ó r y c h z a g a d n i e n i a c h o g ó l n y c h p r z y s z ł e g o k o d e k s u k a r n e g o P R L , N P 1953, n r l , s. 37—39; M . S i e w i e r s k i : K o d e k s k a r n y i p r a w o o w y k r o c z e n i a c h — K o m e n t a r z , W a r s z a w a 1953, s. 81 i n a s t . ; W . S w i d a : P r a w o k a r n e , z I I , W r o c ła w 1959, s . 8 '— &5; I. A n d r e j e w : C z y z m i e n i ć z a s a d y a r t . 36 k .k ., N P 1958 r . , n r 7—8; t e n ż e : J e d n o ś ć i w i e l o r ć p r z e s t ę p s t w . N a u k a o p r z e s t ę p s t w i e , „ M a t e r i a ł y d o n a u k i p r a w a k a r n e g o ” , z e s z . V , W a r s z a w a 1981 r ., s. 15. i n a s t . ; H . R a J z m a n : Z b i e g p r z e s t ę p s t w i z b ie g u s t a w w p r o j e k c i e k o d e k s u k a r n e g o P R L , W P P 19,.6 r . , n r 3; t e n ż e : D w a c z y J e d n o p r z e s t ę p s t w o , P i P 1S5S r ., n r 7.
N r 12 (96) Zbieg ustaw karnych z ustawą karno-adm inistracyjną 33
ni
Skoro w te o rii i w p ra k ty c e polskiego p ra w a k arn e g o zw yciężyła zasada, że je d e n czyń m oże stanow ić ty lk o jedno p rze stęp stw o , trz e b a się zastanow ić p rzed e w sz y stk im przed tym , dlaczego za g ad n ien ie to zostało o d ręb n ie u reg u lo w a n e w u s ta w ie k a rn e j sk a rb o w ej i ja k ie za tym p rze m a w ia ły w zględy.
B ra k m otyw ów i u za sa d n ien ia do u sta w y uniem ożliw ia u ja w n ie n ie in te n c ji u s ta w o daw cy 13, ale nie u le g a chyba w ątpliw ości, że k ie ro w a n o się tu w zględam i n a in te re s S k a rb u P ań stw a . Czy je s t to je d n a k a rg u m e n t nie od o d parcia? G dy sp o j rzym y n a u sta w ę k a r n ą sk a rb o w ą ja k o n a całość, to zauw ażym y zdecydow aną p rz e w ag ę sa n k c ji o c h a ra k te rz e ekonom icznym . I to je s t w łaśn ie sp ecyfika tej u sta w y w z a k resie k ary . Jeżeli je d n a k sp o jrzy m y bliżej i sięgniem y do przestęp stw p o w ażn y ch oraz najp o w ażn iejszy ch , typu np. aferow ego, to te n ekonom iczny c h a ra k te r s a n k c ji u stę p u je m iejsca asp ek to w i przew ażn ie k ry m in a ln e m u . T u ta j bow iem o b li- g a to ry jn o ść g rzyw ny nie w y n ik a z sam ego p rze p isu u sta w y , gdyż m ożna ją w y m ie rzy ć obok k a r y p o zbaw ienia w olności lu b łącznie z n ią (np. a rt. 75).
Z m ia n a u sta w y k a rn e j sk arb o w ej z dn. 29.VI.1963 r. (Dz. U. N r 28, poz. 167) je szc ze b ard z iej a k c e n tu je je j c h a ra k te r k ry m in a ln y w pow ażniejszych p rz e stę p
stw a ch . W tym w ięc w y p ad k u — zw łaszcza w obec podw yższenia sa n k cji k a rn e j w sp o m n ia n ą w yżej now elę do u.k.s. oraz w obec sz ero k iej m ożliw ości sto so w an ia g rz y w n y w ogó.e p rzy p rze stęp stw ach popełnionych z chęci zysku n a p odstaw ie usta w y z dnia 16.XI.1960 r. o zm ianie przepisów dotyczących k a r y grzyw ny, kosz tów i op łat sądow ych w sp ra w a c h k a rn y c h (Dz. U. N r 51, poz. 299) — arg u m e n ty -o specyfice u.k.s. sła b n ą i od p ad a p o trzeb a odrębnego u reg u lo w a n ia k w estii zbiegu p rzep isó w . N ato m iast ta m , gdzie w ed łu g u.k.s. ja k o je d y n a k a ra grozi w ysoka g rzy w n a (np. w a rt. 77 § 2 do w ysokości 1 m ilio n a zł), za sa d a idealnego zbiegu m a ja k ie ś uzasadnienie, któ reg o znaczenia nie należy je d n a k przeceniać.
T eoretycznie, m ożliw ości zbiegu przepisów u.k.s. z p rzep isam i innych u sta w są szerokie, ale dotychczasow a p ra k ty k a d o starcza d an y c h w sk az u ją cy ch n a to, że ■ograniczają się one do n ie k tó ry c h tylko, ty pow ych sta n ó w faktycznych. N a p rzy
k ła d zbieg przepisów zachodzi najczęściej p rzy p ro w a d ze n iu d ziałalności gospo darczej bez zezw olenia, gdzie zo staje n aru sz o n y przep is a rt. 11 u sta w y z d n ia 1.VII.1958 r. o zezw oleniach n a w y k o n y w an ie przem y słu , rzem iosła, h a n d lu i n ie k tó ry c h u słu g przez je d n o stk i gosp o d ark i nie u społecznianej (Dz. U. N r 45, poz. 224) z zagrożeniem w y m ie rz en ia do 2 la t a re sz tu lu b grzy w n y albo ob u tych k a r łączn ie i przepis a r t. 75 u.k.s., k tó ry p rze w id u je k a rę a re sz tu do la t 3 lu b g rzyw ny a lb o obie te k a ry łącznie (§ 1), ja k rów n ież sam ą ty lk o g rzyw nę w w y p ad k u , gdy n ara żo n y n a uszczuplenie p o d atek nie p rze k ra c z a k w o ty 30 000 zł (§ 3), a gdy sp ra w c a działa n ieu m y śln ie — g rzy w n ę do 500 000 zł (§ 4). W w y p ad k u w in y n ie um yślnej nie m a p rz e stę p stw a z a r t. 11, pro b lem w ięc zbiegu n ie istn ie je ; przy pow ażniejszym uszczupleniu p o d a tk u n a pochłonięciu k a ry z a rt. 11 nic się w z a sad zie nie tra c i, a przy uszczupleniu n ieznacznym też się n ic n ie tra c i, jeżeli k a ra z a rt. 75 u.k.s. zo stanie p o ch ło n ięta przez a rt. 78 cyt. ustaw y.
N astęp n ie zbieg ta k i zachodzi w p ra k ty c e w zw iązku z n ieleg aln y m p rz y jm o w an ie m przez k ie ro w n ik a sklepu kom isow ego tow arów do sprzedaży kom isow ej od cudzoziem ców dew izow ych, co zw iązane je s t zarazem z fałszo w an iem dok u m en tó w i u k ry w a n ie m obrotów i co n aru sz a jednocześnie p rze p isy a rt. 286 k.k., 75 u.k.s. o raz a r t. 11 cyt. u sta w y z dn. 1.VII.1958 r . R ów nież i tu ta j n a pochłonięciu pozo
13 i n f o r m a c j i n a t e n t e m a t b r a k J e s t r ó w n i e ż w K o m e n t a r z u d o u s t a w y k a r n e j s k a r b o w e j , W a r s z a w a 1961 r . ( p r a c a z b io r o w a ) .
84 H e n r y k P o p t a t o i k i Nr 12 (96>
s ta ły c h k a r przez a rt. 286 § 2 k.k. nic się w zasadzie n ie tra c i, p rz y czym w obec no w eli u.k.s. z dn. 29.VI.1963 r. m oże istn ie ć m ożliw ość pochłonięcia p ozostałych k a r p rzez a rt. 75 u.k.s.
N o to w an y je s t w p ra k ty c e rów n ież zbieg a r t. 262 k.k. z a rt. 80 u.k.s. w w y p ad k u , gd y in k a se n t n ie w p łac i n a r a c h u n e k o rg an u finansow ego p o b ran e j od p o d a tn ik a su m y z ty tu łu p o d a tk u i sum ę tę p rzyw łaszczy sobie. A rt. 262 § 2 k.k. p rz e w id u je sa n k c ję do 5 la t p o zb a w ien ia w olności, a a rt. 80 § 1 u.kjs. — k a rę do 2 la t a re sz tu i k a rę g rzy w n y w w ysokości od 1 do 10-krotnej k w o ty n ie w płaconego p o d atk u . A w ięc p o dobna s y tu a c ja zachodzi i tu ta j, gdzie n a p ochłonięciu a rt. 80 u.k-s. przez: a r t. 262 in te re s społeczny n ie ucierp i.
W ym ienione p rz y k ła d y w sk a z u ją w ięc n a to, że w y ra ż o n a w a rt. 7 § 2 u.k.s. za sa d a id e a ’nego zbiegu p rzepisów u sta w y k a rn e j sk a rb o w ej z p rze p isam i innych u sta w k a rn y c h nie z n a jd u je w łaściw ie u z a sa d n ien ia , w p ro w ad za ty lk o n ie p o trzeb n y z a m ę t11 i w y w o łu je n ie k o rz y stn e odczucie społeczne o k ilk a k ro tn e j k a ra ln o śc i s p r a w cy za te n sam czyn, i to często przez je d en i te n sam o rg an sądow y.
P o d su m o w u jąc nasze ro zw ażan ia, n ależy stw ierd zić, że ja k k o lw iek u.k.s. je st u s ta w ą specyficzną ze w zglądu n a n o rm o w an ie sto su n k ó w w dziedzinie fisk a ln e j i ten: je j szczególny c h a ra k te r u z a sa d n ia pew ne o drębności w sto su n k u do kodeksu k arn eg o , to je d n a k odrębność w z a k resie zbiegu nie je s t uzasad n io n a. T rz eb a w ięc p rzy z n ać ra c ję Sliw ow skiem u, gd y tw ie rd z i, że „nie m oże istnieć ża d n a zasadnicza sprzeczność pom iędzy podstaw ow ym i z a sa d am i p ra w a k arn e g o w ogóle a p rz e p i sa m i ogólnym i u s ta w y k a rn e j sk arb o w ej. K o d y fik cje p ra w a k arn e g o są w pew nym sensie p rze p isam i w yższego p o rz ą d k u karn eg o , k tó re m u m uszą pod.egać in n e u s ta w y o c h a ra k te rz e dod atk o w y m czy specyficznym . A w łaśn ie do ta k ic h zalicza
się u .k .s.” 15
IV
W y p o w iad ając się za lik w id a c ją za sa d y id ealnego zbiegu u sta w w całym naszym u stw o d a w stw ie k a rn y m , zastan o w ić się te ra z należy, ja k ie ra c je p rz e m a w ia ją za p o d w ó jn y m k a ra n ie m spraw cy, k tó ry czynem sw ym n a ru sz y ł jedno cześn ie p rz e p is u sta w y k a rn e j i u sta w y k a rn o -a d m in is tra c y jn e j.
N a jp ie rw je d n a k p rag n ę w y k az ać n a p o d sta w ie k ilk u p rzy k ła d ó w , że zag ad n ie n ie to nie m a c h a ra k te ru w y łącznie teoretycznego, ja k b y się to m ogło w y d aw ać n a p ie rw sz y rz u t oka. P rz eg lą d b ow iem rozległego u sta w o d a w stw a k a rn o -a d m in i stra c y jn e g o w sk az u je n a w ielk ą liczbę w ykroczeń, k tó re m ogą pozostaw ać w zbiegu z p rzestęp stw em .
W eźm y dla p rz y k ła d u a rt. 22 p ra w a o w y k ro czen iach , dotyczący w y ra b ia n ia bez. w łaściw ego zam ów ienia, b ez p raw n eg o p o sia d an ia, zam a w ian ia lu b n a b y w a n ia p ie
częci w ładzy, urzęd u , oraz a rt. 188 k.k., tra k tu ją c y m.in. rów nież o n ab y w a n iu p ie częci w celu p o d ro b ien ia lu b p rz e ro b ie n ia d o k u m en tu . Jeszcze b a rd z ie j typow ym p rz y k ła d e m je s t a rt. 28 p ra w a o w y k ro czen iach i a rt. 239 lub 256 k.k. P rz ep is a r t. 28 p.o. w y k r. m ów i o zakłóceniu sp o k o ju publicznego przez k rzy k , h ałas, a la rm lu b in n y w y b ry k . J e s t rzeczą n ie w ą tp liw ą , że popy ch an ie i bicie przechodniów p o d p a d a pod p ojęcie a rt. 28 p r. o w y k r., a jednocześnie za w iera zn am io n a w y stę p ku z a rt. 239 k.k. S p oliczkow anie lu b zelżenie innej osoby, m ieszczące w sobie
w N p . w s p r a w a c h : V I I k p 1246/61, V I I k p 1314/61 o r a z V I I I k p 2622/60 s ^ d y (w d w ó c h p i e r w s z y c h s p r a w a c h s ą d y p o w i a t o w e , a w t r z e c i e j s d w o j e w ó d z k i j a k o r e w i z y j n y ) p r z y z b i e g u p r z e p i s ó w t e j u s t a w y z p r z e p i s a m i i n n y c h u s t a w z a s t o s o w a ł y — w b r e w a r t . 7 § 2 u .k .s . — n i e i d e a l n y z b e g , le c z z b ie g u s t a w w y ż s z e g o r z ę d u . 16 J . Ś l i w o w s k i : U s t a w a k a r n a s k a r b o w a a o g ó ln e z a s a d y p r a w a k a r n e g o , „ P a l e s t r a “' 1061 r . , n r 5, s . 69.
Nr 12 (96) Zbieg ustaw karnych z ustawą karno-adm inistracyjną 33
znam iona w y stę p k u z a rt. 239 lu b 256 k.k., może rów n ież p o d p aść pod p o ję cie w y b ry k u z a rt. 28 p r. o w y k r., jeżeli czynem tym , ze w zględu n a okoliczności za jśc ia i pu b liczn e m iejsce jego popełn ien ia, sp ra w c a zakłóci sp o k ó j publiczny. To sam o m ożna pow iedzieć o u d zia’e w bó jce u lic z n e j.16 '
A rt. 31 p r. o w y k r. m oże s ię zbiegać z a r t. 213, 214 lu b n a w e t z a rt. 132 k.k., jeśli b e z w sty d n e słow o zostało sk ie ro w a n e w obec u rz ę d n ik a publicznie. A rt. 33 p r. o w y k r. m oże się zbiegać z a r t. 242 k.k., a r t. 34 p r. o w y k r. — z a r t. 230, 235—237 k.k., a rt. 35 p r. o w y k r. — z a r t. 2i5 k.k., a r t. 36 p r. o w y k r. — z a r t. 217 k.k., a a r t. 37 p r. o w y k r. — z a r t. 18 m .k.k.
Jeszcze w iększe i b a rd z iej re a ln e m ożliw ości zbiegu p rz e stę p s tw a i w ykro czen ia zachodzą p rz y n a ru sz e n iu za sa d bhp. W tej dziedzinie istn ie je szczególnie du ża liczba przepisów a d re so w a n y ch p rze w a żn ie do p erso n e lu kierow niczego, przepisów blan k ieto w y ch , rozproszonych, n ie p rz ejrz y sty ch , nie p rze strzeg a ją cy ch h ie ra rc h ii a k tó w n o rm aty w n y c h i t p . 17, co w ze sta w ien iu z ogólnym przep isem a rt. 23g k.k. zaw sze stw a rz a m ożliw ości zbiegu. N a p rz y k ła d w m y śl a rt. 10 d e k re tu z dn.10.XI. 1954 r. w in n i n a ru sz e n ia p rzepisów b h p po d leg ają k a rz e grzy w n y od 50 do 1 000 zł. Je śli to n aru sz en ie będzie p ow ażniejsze, zostanie zd z ia łan e n a szkodę in te re su publicznego lu b p ry w a tn e g o — będzie n ie w ą tp liw ie ró w n ież p rze stęp stw em z a rt. 286 k.k.
W m yśl a rt. 42 m .k.k. przełożony, k tó r y złośliw ie lu b up o rczy w ie u c h y la się od w y k o n an ia ciążącego n a nim ustaw ow ego o bow iązku dbałości o dobro p rac o w n ik ó w i przez to n a ra ż a ich n a szkodę, podlega k a rz e w ięzienia do la t 5 lu b a re sztu . T reść a r t. 59 pr. o w y k r. je s t p o dobna i m oże m ieścić się w a rt. 42 m .k.k. N iek tó re j a sk raw sze w y p a d k i n a ru sz e n ia przepisów o u rlo p ac h , p ra c y k o b iet, m łodocianych itp . rów ież m ogą zbiegać się z p rzep isem a r t. 42 m .k.k.
B ogate i sta le ro z w ija ją c e się p rzepisy re g u lu ją c e poszczególne dziedziny i w y cin k i naszego życia gospodarczego rów nież o b fitu ją w różnego ro d z a ju sa n k c je k a rn o - -a d m in istra c y jn e , k tó re m ogą się zbiegać ze szkodnictw em gospodarczym (art. 39 m .k.k.) lu b in n y m i p rze p isam i k arn y m i. N ie ulega np. w ątpliw ości, że u ch y b ien ia k ie ro w n ik ó w FG R w z a k resie zw alczan ia chorób ro ślin , tę p ie n ia chw astów , szkod nik ó w roślin, chorób zw ierzęcych, k tó re sta n o w ią w ykroczenia, m ogą w yczerpyw ać rów n ież zn am iona p rze stę p stw a z a rt. 39 m .k.k. p rzy dużym n asile n iu sto p n ia złej w oli i lek cew ażen iu obow iązków albo też p rz e stę p s tw a z a rt. 286 k .k .18
Je że li p o ró w n a m y tre ść p rzepisów p ro je k tu kodeksu k arn e g o z 1963 r. z treśc ią p rzep isó w ogłoszonego w r. 1E61 p ro je k tu p ra w a o w y k ro czen iach , to zobaczym y, że sy tu a c ja n ie w ie 'e się zm ienia, że w iele w ykroczeń znów będzie pozostaw ać w zbiegu z odpow iednim i p rze p isam i kodeksu karnego. Ś w iadczy to o tym , że sy tu a c ja ta k a, gdzie b ę d ą się zbiegać przep isy u sta w y k a rn e j z u sta w ą k a rn o -a d m in i
16 p o r . M . S i e w i e r s k i : K o d e k s k a r n y i p r a w o o w y k r o c z e n i a c h — K o m e n t a r z , W a r s z a w a 1953, s. 492—493. 17 P o r . k r y t y c z n ą o c e n ę s t a n u p r a w n e g o w z a k r e s i e b h p w a r t y k u ł a c h : W . S z u b e r t a : P r a w o p r a c y w s łu ż b i e b h p , P i P ’ 955 r ., n r 7—8; R . G a r l i c k i e g o : „ U w a g i o r o z w o j u p r z e p i s ć w b h p r . 19i5, „ P r z e g . Z a g . S o c j .” 1956 r . , n r 4. M a t e r i a l n o p r a w n e p o d s t a w y o d p o w i e d z i a l n o ś c i k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e j z a n a r u s z e n i e b h p z o b . w a r t y k u l e R . R a j k o w s k i e - g o : O d p o w ie d z ia ln o ś ć k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n a z a n a r u s z e n i e p r z e p i s ó w b h p , „ P r z e g l . Z a g . S o c j . ” 1956 r . , n r 10. 18 P r z e g l d w y k r o c z e ń z z a k r e s u g o s p o d a r k i , p r z e m y s ł u , h a n d l u o r a z I n n y c h d z ie d z in , k t ó r y c h p o d m i o t e m m o ż e b y ć p r a c o w n i k u s p o ł e c z n i o n y c h z a k ł a d ó w p r a c y , z o b . w p r a c y R . R a j k o w s k i e g o : O d p o w ie d z ia ln o ś ć k a r n o - a d m i n . s t r a c y j n a p r a c o w n i k a u s p o ł e c z n i o n e g o z a k ł a d u p r a c y , W a r s z a w a 1956 r ., o r a z H . P o p ł a w s k i e g o : P o d s t a w o w e o b o w i ą z k i 1 o d p o w i e d z i a l n o ś ć p r a c o w n i k a , B y d g o s z c z 1958 r . , s. 127—162.
36 H e n r y k P o p ł a w s k i Nr 12 (96)
s tr a c y jn ą je st w p ro s t n ie u n ik n io n a , że za g ad n ien ie to m a duże zn aczenie p r a k ty czne i że należy szukać b a rd z ie j rozsądnego w y jśc ia niż — ta k ja k dotychczaso w e — k a ra ć p o d w ó jn ie za te n sana czyn w tr y b ie sądow ym i k a r n o -a d m in is tra c y j nym .
v
D otychczasow ą ra c ję p odw ójnego k a r a n ia u p a tru je Sąd N ajw yższy w swoich o r z e c z e n ia c h l> oraz glo sato rzy ty c h orzeczeń, p ro f. Ś liw iń s k i20 i Z. Ł u k asz k ie - w i c z 21, w odrębności orzeczeń w p o stę p o w an iu sądow ym i p o stę p o w an iu a d m in i s tra c y jn y m .
W p o sta n o w ien iu z d n ia 18.X.1956 r. SN stw ierd ził, że p rz y są d ze n iu danego Czynu zaró w n o w p o stęp o w an iu sądow ym , ja k i w postęp o w an iu a d m in istra c y jn y m m a się n a uw ad ze odrębność orzeczeń, co w ko n sek w en cji pro w ad zi do zasady idealn eg o zbiegu p rze stęp stw , p rzy k tó re j je d e n czyn m oże sta n o w ić k ilk a p rz e stę p stw o różnej k w a lifik a c ji p ra w n e j.
Z a sa d a pow yższa b ard z o m ocno zo stała p o d k reślo n a p rze z S ąd N ajw yższy ró w nież z o k az ji rozpoznaw ania sp ra w y dotyczącej śm ierteln eg o w y p ad k u przy p ra c y n a sk u te k z a n ie ch a n ia zabezpieczenia p iły ta rc zo w ej przez k ie ro w n ik a (w sp raw ie te j sąd I in s ta n c ji u n ie w in n ił tego k ie ro w n ik a w ychodząc z założenia, że o rze k a n ie o n a ru sz e n iu p rzepisów b h p n a s tę p u je — n a m ocy u sta w y z d n ia 18.VI.1950 r. — w try b ie k a rn o -a d m in istra c y jn y m , a n ie w postęp o w an iu sądow ym ). Teza S ąd u N ajw yższego w pow yższej sp raw ie b rz m ia ła n a s tę p u ją c o : „O dpow iedzialność k a rn o - -a d m in is tra c y jn ą za n a ru sz e n ie p rzepisów o zapew n ien iu bezpieczeństw a i h igieny p ra c y n ie m oże w żad n y m w y p ad k u w yłączyć odpow iedzialności k arn o -są d o w e j czy też zastępow ać 'tej odpow iedzialności za d ziała n ia bąd ź z a n ie d b an ia noszące z n a m io n a p rze stę p stw p rze w id zia n y ch w odpow iednich p rzep isach u sta w k a rn y c h .” 2J P ow yższe tezy S ąd u N ajw yższego zgodne są z o b o w iązującym obecnie sta n e m p ra w n y m i w y m ien ien i glo sato rzy p o d zielają w y ra żo n y w nich pogląd.
Sąd N ajw yższy w y ra ża pogląd, że p ra w o k a rn e i p raw o o w yk ro czen iach to dw a o d ręb n e a k ty u staw odaw cze, że o d rębność ta zn a la z ła w y ra z w zao p atrzen iu k a ż dego z tych ak tó w w e w ła s n ą część ogólną, że do p ra w a o w y k ro czen iach recypo- w an o n ie k tó re ty lk o przep isy części ogólnej p ra w a karn eg o , n o rm u ją c pozostałe in s ty tu c je w sposób odm ienny, w reszcie — że w sp o m n ian a niezależność i odrębność k.k. i p r. o w y k r. znalazła sw ój w y ra z rów n ież w o d ręb n y c h i w zasadzie n ie za leżn y ch od sieb ie k o d y fik a c ja c h p ra w a procesow ego sądow ego i k a r n o - a d m in is tra cyjnego. **
P o d o b n y pogląd w y p o w iad a ta k ż e S iew iersk i. S k oro u sta w a o orzecznictw ie k a r n o -a d m in istra c y jn y m nie u n o rm o w ała k w estii zbiegu w je d n y m czynie p rzestęp stw
(sensu słricto) i w ykroczeń, to — zd an iem tego a u to ra — „sp ra w y o p rze stę p stw a ro zp o zn aw an e przez sąd y i sp ra w y o w y k ro czen ia n ależące do w łaściw ości kolegiów
--- 1 i
1» FostanoW ienie SN z dn. 18.X.1956 r. II KO 4'/55 (PIP 1957 r., nr 2, s. 418—434; NP 1957 r., nr 2, s. 104—lot.) oraz orzeczenie SN z 1935 r. (OSN 1955 r., z. IV, poz. 42).
20 S. Ś l i w i ń s k i : Glosa do orzecz. SN z dn. 18.X.1936 r., PiP 1957 r., nr 2, s. 42Z—425.
21 z . Ł u k a s z k i e w i c z: Glosa do tegoż orzecz. N P 1957 r., nr 2, s. 108—109.
*2 Cyt. w yżej orzecz. SN, OSN 1955 r., z. IV, poz. 42. Por. również polem ikę Z. Ł u k i - s z k i e w l c z a z tym orzeczeniem w artykule: Czy obow iązuje art. 10 rozporządzenia z dn. 22.111/928 r., NP 1956 r., nr 4, s. 105.
N r 12 (96) Zbieg ustaw karnych z ustawą karno-adm inistracyjną 37
i przez n ie osądzone zach o w u ją w pełn i sw ą odręb n o ść w ła śn ie ze w zg lęd u n a od ręb n o ść organów ro zp o zn ający ch te s p ra w y ”. 21
To, że p rze stęp stw a i w y k ro czen ia rozp o zn aw an e są przez ró żn e o rg an a p a ń s tw o w e, je s t fa k te m . M am je d n a k ż e pow ażne w ątp liw o ści co do tego, czy z tego fa k tu m ożna w yciągać a ż ta k d alek o idące w nioski? P rzecież i w u sta w ie k a rn e j sk a rb o w ej, i w k odeksie k a rn y m W P sp o ty k am y się ró w n ież z nieco o dm iennym u re g u low aniem części ogólnej (zw łaszcza w u.k.s. są duże odch y len ia w sto su n k u do części ogólnej k.k.), a je d n a k n ik t nie m a w ątp liw o ści, że te u sta w y sta n o w ią częśfr składow ą p ra w a karnego. O koliczności zaś, że p rz e stę p s tw a ro zpoznaw ane są przez sądy, a w y k ro c ze n ia przez kolegia k a rn o -a d m in istra c y jn e , ró w n ież niczego je sz cze n ie dow odzi.
D ecydujące znaczenie m a w ed łu g m nie u sta le n ie isto ty i n a tu ry zarów no p rz e stę p stw a, ja k i w y k ro c ze n ia k a rn o -a d m in istra c y jn e g o oraz u sta le n ie ostatecznego celu k a r w y m ie rz an y c h w try b ie p o stę p o w an ia sądow ego i ad m in istra cy jn e g o . C hodzi k o n k re tn ie o to, czy p ra w o k a rn o -a d m in is tra c y jn e je s t w istocie sw ej p r a w em k a rn y m , czy też in sty tu c ją z isto ty sw ej ró żn ą od p ra w a k arn e g o . I je śli okaże się, że p ra w o k a rn o -a d m in is tra c y jn e isto tn ie różni się w sposób zasadniczy od p ra w a k arn e g o i że zasadniczo różne są cele k a r w obu w y p ad k a ch , to w ów czas m ożna by się b y ło zgodzić ze sta n e m rzeczy istn ie ją c y m obecnie. W przeciw n y m ra z ie — nie!
T eo ria o jakościow ej ró żn icy m iędzy p rze stę p stw e m a w ykroczeniem z n a la zła sw e odbicie w d o k try n ie i u sta w o d aw stw ie a u s tria c k im , gdzie orzecznictw o k a rn o - -a d m in istra c y jn e tra k to w a n e je s t ja k o d ział p ra w a a d m in istra cy jn e g o , o d ręb n y całkow icie od p ra w a k arn e g o są d o w e g o .25 O drębność tę tłu m ac zą pow yższe te o rie w sposób n a s tę p u ją c y : P ra w o k a rn e ch ro n i d o b ra w yższego rzędu o szczególnej w arto śc i d la społeczeństw a lu b d la poszczególnych ludzi; chodzi tu o odparcie za m a ch u n a d e b ra pow szechnie chronione, dobra, k tć ry c h n a ru sz e n ie p o tę p ian e je st przez społeczeństw o rów n ież z m oralnego p u n k tu w idzenia. P ra w o k a rn o -a d m in i s tra c y jn e zaś chroni d o b ra i in te re sy niższego rzęd u , k tó ry c h n a ru sz en ie z p u n k tu w id zen ia m oralnego nie je s t p o tę p ian e przez społeczeństw o (np. p raw o to chroni o rg an a a d m in istra c ji przed nieposłuszeństw em ze stro n y o b y w ate li, p rze d n a r u szeniem n o rm p o rządkow ych); w yk ro czen ia sta n o w ią n aru sz e n ie spokoju lu b p o rz ą d k u publicznego, m a ją c h a ra k te r fo rm a ln y , b ez sk u tk o w y itp . S p o ty k a się ró w nież pogląd, że w y kroczenia m a ją c h a ra k te r m iejscow y, gdy tym czasem p rz e stę p stw a dotyczą te ry to riu m całego p ań stw a , a je śli chodzi o n ie k tó re czyny, to sięgają jeszcze d a l e j.28 24 M . S i e w i e r s k i : K o d e k s k a r n y i p r a w o o w y k r o c z e n i a c h — K o m e n t a r z , w y d . V I I I , W a r s z a w a 195) r . , s . <80. 25 P o r . M . Z i m m e r m a n : A r t . 72 K o n s t y t u c j i a d o t y c h c z a s o w e u s t a w o d a w s t w o p o l s k i e , L w ó w 1930 r . , s. 19 i n a s t . ; t e n ż e : Z a g a d n i e n i a k o d y f i k a c j i o r z e c z n i c t w a k a r n o a d m i n i -s t r a c y j n e g o ( w y b ó r -s y -s t e m u ) , „ Z a g a d n i e n i a K a r n o - A d m i n i -s t r a c y j n e ” 1961 r . , n r 2, -s. 3 i n a -s t . ; t e n ż e : w p r a c y z b i o r o w e j (p o d r e d . M . J a r o s z y ń s k i e g o ) : P r a w o a d m i n i s t r a c y j n e , c z . I I , W a r s z a w a 1952 r . p s. 148— 149; R . K u k u 1 a : D e r V e r w a l t u n g z w a n g , W ie d e ń 1918. 28 P o r . p r z e g l ą d i o c e n ę t e o r i i w t y m w z g l ę d z i e : N . D u r m a n o w : P o n i a t i j e p r i e s t u - p l e n i j a , M o s k w a , 1948, s . 288 i n a s t . ; L . L e r n e l l : O k r e ś l e n i e w y k r o c z e n i a w p r o j e k c i e p r a w a o w y k r o c z e n i a c h , „ Z a g a d n i e n i a K a r n o - A d m i n i s t r a c y j n e ” 1981 r . , n r 2, s . 20 i n a s t . ; R . R a J- k o w s k i : P r a w o k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e P o l s k i L u d o w e j , W a r s z a w a 1951, s . 53 i n a s t . ; W . W o l t e r : Z a r y s s y s t e m u p r a w a k a r n e g o , K r a k ó w 1933, t. I. s. 26D i n a s t . ; O . S z y s z o w : O r o z g r a n i c z e n i u p r z e s t ę p s t w i w y k r o c z e ń a d m i n i s t r a c y j n y c h w p r a w i e r a d z i e c k i m , „ Z a g a d n i e n i a K a r n o - A d m i n i s t r a c y j n e ” 1961 r ., n r 5, s. <9 i n a s t . ; M . Z i m m e r m a n : A r t . 72 K o n s t y t u c j i a d o t y c h c z a s o w e u s t a w o d a w s t w o p o l s k i e , L w ó w 1930 r . , s , 19 i n a s t . ; t e n ż e :
H e n r y k P o p ł a w s k i N r 12 (96) ~ Je d n a k ż e żad n em u z a u to ró w * 7, k tó rz y p ró b o w a li u za sa d n ić istn ien ie m a te ria ln e j różnicy m iędzy w ykroczeniem a p rze stęp stw em nie u d ało się tego dow ieść. W spo sób szczególnie ja s k ra w y u w id ac zn ia się to w k o n fro n ta c ji ze sta n em p ra w n y m istn ie ją c y m w poszczególnym p ań stw ie. O k az u je się, że poszczególne poglądy i od cienie te o rii o jakościow ej różnicy m ię d zy p ra w e m k a rn y m a k a m o -a d m in is tra - cyjnym , m iędzy p rze stę p stw e m a w ykroczeniem n ie w y k a z u ją rzeczy n a jw a ż n ie j szej, a m ianow icie tego, że „fo rm aln y m ra m o m orzecznictw a k a rn o - a d m in is tr a c y j nego o d p o w iad a ją ja k ie ś isto tn e, jakościow e różnice p ra w a m a teria ln eg o , że je st ja k a ś isto tn a m a te ria ln a ró żn ic a m iędzy k a rą sądow ą a a d m in istra c y jn ą , istn ie ją c n iezależn ie od tego, czy d a n ą sp ra w ę u sta w o d aw ca oddał orzecznictw u a d m in is tra cy jn em u czy sądow em u.” 88
W eźm y np. tezę o n iep o słu szeń stw ie w obec p ra w a . Z d aw a ło b y się, że p rze jście p rzez je z d n ię u lic y w z a k az an y m m iejscu , p rzekroczenie przepisów m eldunkow ych, p rzeciw pożarow ych, b h p itp . sta n o w i p o tw ie rd z en ie tej tezy, że chodzi tu ty lk o o j a k iś a b s tra k c y jn y p o rzą d ek p ra w n y . G dy się je d n a k w g łęb im y w isto tę ty c h p rz e p i sów , zauw ażym y, że rów n ież i one m a ją n a celu ochronę ty c h sam y ch d ó b r co i p ra w o k a rn e (a w ięc och ro n ę zdro w ia, życia, m ienia, in te re su społecznego), ty lko że n iebezpieczeństw o n a ru sz e n ia p rzepisów a d m in istra c y jn y c h je s t m n ie jsz e i nie ta k re a ln e i b lisk ie ja k p rz y n a ru sz e n iu przepisów k a rn y c h . A lbo: czy m ożna p rz y ją ć p o w ażnie tezę o jakościow o ró żn y m ro d z a ju d ó b r ch ro n io n y m przez p ra w o k a r n e i a d m in istra c y jn e , sk o ro np. d ro b n a k rad z ież drzew a z la su państw ow ego w a rto śc i do 60 zł stan o w i w ed łu g obow iązującego u n as p ra w a w ykroczenie, n a to m ia s t k rad z ież tego sam ego d rze w a (i n a szkodę tegoż p ań stw a) w arto śc i p rz e k ra c z ając ej 60 zł sta n o w i przestęp stw o ? P o dobnie rzecz się p rz e d sta w ia z n ie leg a ln ą u p ra w ą ty to n iu , z a co grozi k a ra a re sz tu do ro k u , a p rz y nieznacznej szkodzie (20 T o ślin ) — k a r a a re sz tu do 3 000 zł, w y m ie rz a n a przez kolegia. T ak sam o z n ie dozw olonym w y robem sp iry tu su : z a rt. 6 § 1 u sta w y o zw alczan iu niedozw olonego w y ro b u s p iry tu s u grozi k a ra w ięzienia do 3 la t i grzy w n y pow yżej 5 0C0 zł, ale je śli są to n ieznaczne ro zm iary , to z § 2 tegoż a rt. 6 pow yższej u sta w y grozi g rzy w n a do 4 500 zł, o rze k an a przez kolegia. In n y p rz y k ła d : W m yśl a rt. 27 d e k re tu z dn. 16.111. 1953 r. o n o rm ac h i P olskim K om itecie N o rm alizac y jn y m (Dz. U. N r 15, poz. 61) z a dopuszczenie p rzez k ie ro w n ik a z a k ła d u bąd ź osobę o d p o w ied zialn ą za p ro d u k c ję w y k o n a n ia p ra c niezgodnych z P o lsk ą N orm ą albo za w p ro w a d ze n ie do o b ro tu a r ty k u łó w nie od p o w iad ający ch ty m n o rm o m groziła k a ra do trze ch la t w ięzienia, n a to m ia st za t e n sam czyn. w m yśl a rt. 15 obecnie obow iązującej u sta w y z dn. 27.XI.1961 r. o n o rm aliza cji (Dz. U. N r 53, poz. 298) grozi ty lk o k a r a a re sz tu do 3 m iesięcy lu b g rzyw na do 4 500 z ł. 23
Czym w ięc tłu m aczy ć, że te n sam czyn daw n iej u sta w o d aw ca o k reślił ja k o p rz e
S t o s u n e k N T A d o o r z e c z n i c t w a K a r n o - A d m i n i s t r a c y j n e g o , L w ó w 19-7; t e n ż e : Z a g a d n i e n i a o r z e c z n i c t w a k a r n o - A d m i n i s t r a c y j n e g o ( r e f e r a t w y g t . n a I P o l s k i m K o n g r e s i e N a u k A d m in i s t r a c y j n y c h ) , W a r s z a w a 19.8; t e n ż e : Z a g a d n i e n i a k o d y f i k a c j i o r z e c z n i c t w a k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e g o ( w y b ó r s y s t e m u ) , „ Z a g a d n i e n i a K a r n o - A d m i n i s t r a c y j n e ” 1961 r . , n r 2, s . 3 i n a s t . ; t e n ż e : K o l e g i a c z y s ą d y ? „ Z a g a d n i e n i a K a r n o - A d m i n i s t r a c y j n e ” 1E62 r . , n r 2, s . 13 i n a s t . 27 P o r . m . i n . K . B i n d i n g : D ie N o r m e n u n d i h r e Ü b e r t r e t u n g , E d . I, L e ip z ig 1922, s . 324 i n a s t . ; R . K u k u l a : D ie V e r w a l t u n g z w a n g , W ie d e ń 1918; F . L i s z t : o p . c i t .; S . M o k r i ń s k i : N a k a z a n i j e , j e g o c e l i i p r i e d p o l o ż e n i j a , T o m s k 1905, c z . I I I , s . 391 i n a s t . ; L . W ł a d i m i r ó w : K u r s u g o l o w n o g o p r a w a , M o s k w a 1901, s. 211 i n a s t . ; S . P o z n y s z e w : O s n o w n y j e n a c z a ł a n a u k i u g o l o w n o g o p r a w a , M o s k w a 1912, s. 129 i n a s t . 28 M . Z i m m e r m a n : Z a g a d n i e n i a k o d y f i k a c j i o r z e c z n i c t w a k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e g o , „ Z a g a d n i e n i a K a r n o - A d m i n i s t r a c y j n e ” 1931 r . , n r 2, s . 6. 2» P o r . H . P o p ł a w s k i : O d p o w i e d z i a l n o ś ć k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n a z u s t a w y o n o r m a l i z a c j i , „ Z a g a d n i e n i a K a r n o - A d m i n i s t r a c y j n e ” 1982 r . , n r 2, s . 35 i n a s t .
Ttfr 12 (96) Zbieg ustaw karnych z ustawą karno-adm inistracyjną 39
stę p stw o k a ra n e przez sąd, obecnie zaś u z n a ł go za w yk ro czen ie i p rz e k a z a ł do ro zp o z n an ia przez kolegium k a rn o -a d m in istra c y jn e ? Czym rów nież n ależy tłu m a czyć o s ta tn ie te n d e n c je ustaw o d aw cze do jeszcze szerszego p rze k azy w a n ia do ko le giów sp raw , k tó re obecnie należą do w łaściw ości s ą d ó w So, a dotyczą czynów o k re ślonych w kodeksie k a rn y m , w u sta w ie z dn. 18.VI.1959 r. o odpow iedzialności k a r n e j za p rze stęp stw a przeciw w łasności społecznej, w u sta w ie z dn. 13.VIIJ.957 r.
o
zw alczaniu sp e k u lac ji i o chronie nabyw ców oraz p ro d u ce n tó w ro ln y ch w obrocie h an d lo w y m , w u sta w ie z d n . 1.VII.1958 r. o zezw oleniach n a w y k o n y w an ie p rze m y słu , rzem iosła, h a n d lu i n ie k tó ry c h u słu g przez je d n o stk i gosp o d ark i nie uspołecz nio n ej i w u sta w ie z dn. 14,V I.1960 r. o zag o sp o d aro w an iu lasów i n ie u ży tk ó w , nie sta n o w iąc y ch w łasności P a ń stw a , o raz n ie k tó ry c h lasó w i nieu ży tk ó w p a ń s tw o w ych. łlW y tłum aczenia tego zjaw isk a szukać n a le ż y w te o rii głoszącej, że nie m a m a te ria ln y c h różnic m iędzy w ykroczeniem a przestęp stw em . Z w olennicy te j te o rii: B a r ’2, C ie ś la k 31, Iserzon 34, P io n tk o w s k i35, R app a p o r t 36, S z y sz o w 37 i Z im m erm an n u w a ż a ją , że w ykro czen ie je s t w istocie rzeczy rów nież p rze stęp stw em , lecz o m n ie j szym ciężarze g atu n k o w y m i zagrożonym niższą k a rą . N a p rzy k ła d w ed łu g B a ra ró ż n ic a sp ro w ad za się do tego, że n a p o d sta w ie p ra w a pozytyw nego p ra w o k a rn e k ry m ia ln e należy do k o m p e ten c ji sądów , a p raw o k a rn o -a d m in is tra c y jn e — do k o m p e te n c ji org an ó w a d m in istra c y jn y c h . K o m p eten c ja zaś jednego i drugiego z a le ż y od o rg an iz ac ji a d m in istra c ji p u b liczn ej. Lecz ta ró żn ica je d y n ie w za k resie k o m p e te n c ji, różnica fo rm a ln a p rze m aw ia za ty m , że p ra w o k a rn e a d m in is tra c y jn e je s t „pełnow artościow ym p raw em k arn y m : w arto ść p ra w n a sa n k c ji k a rn e j a d m in istra c y jn e j i k ry m in a ln e j je s t ró w n o rz ę d n a ”. 39
J e s t liczn a g ru p a a u to ró w ,40 k tó rzy się n ie w y p o w iad a ją ta k zdecydow anie, ja k n p . B a r, C ieślak, Iserzon, R a p p a p o rt, Z im m erm an , z a jm u ją je d n a k stanow isko, że p rz e stę p stw o ró żn i się od w y k ro czen ia je d y n ie stopniem społecznego n ieb ezp ie
M C h o d z i t u o c z y n y d r o b n e , j a k n p . o k r a d z i e ż , p r z y w ł a s z c z e n i e , z n i s z c z e n i e m i e n i a ( a r t . 1 § 2 u s t a w y z d n . 18.VI.1958 r . , a r t . 257, 262, 263 k .k .) i s p e k u l a c j ę , w k t ó r y c h w a r t o ś ć n i e p r z e k r a c z a 300 z ł — z w y j ą t k i e m w y p a d k ó w tz w . r e c y d y w y (w d a l s z y m c i ą g u m a j ą o n e b y ć p r z e s t ę p s t w a m i ) . 31 P o r . u z a s a d n i e n i e i o m ó w i e n i e t y c h t e n d e n c j i w a r t y k u l e E . T a b a k o : W p r z e d e d n i u t r u d n e g o e g z a m i n u (o p r o j e k c i e p r z e k a z a n i a n i e k t ó r y c h d r o b n y c h w y s t t .p k ć w d o o r z e c z n i c t w a k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e g o ) , „ Z a g a d n i e n i a K a r n o - A d m i n i s t r a c y j n e ” 1952 r ., n r 2, s. 19 i n a s t . 32 L . B a r w p r a c y : I . S t a r o ś c i a k i L . E a r : F o s t ę p o w a n i e a d m i n i s t r a c y j n e , k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e i p r z y m u s o w e w a d m i n i s t r a c j i , z . I I I , w y d . A k a d e m i i N a u k P o l i t ., W a r s z a w a 19.9—1S50, s . 119 i n a s t . »3 M . C i e ś l a k : U w a g i n a m a r g i n e s i e p r o j e k t u p r a w a o o r z e c z n i c t w i e k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n y m , „ P a l e s t r a ” 1961 r . , n r 6, s. 34 i n a s t . 34 E . I s e r z o n : R e f o r m a o r z e c z n i c t w a k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e g o , P i P 1959, n r 8—9, s. 225. 35 A . P i o n t k o w s k i : S o w i e t s k o j e u g o ł o w n o j e p r a w o (cz1. o g ó ln a ) , M o s k w a 1929, s. 6. 30 E . S . R a p p a p o r t : Z a g a d n i e n i e k o d y f i k a c j i w y k r o c z e ń w u s t a w o d a w s t w i e p o l s k i m < o d b it k a z „ G a z e t y S ą d o w e j W a r s z a w s k i e j ” 1929, s. 4). 37 O . S z y s z o w : O r o z g r a n i c z e n i u p r z e s t ę p s t w i w y k r o c z e ń a d m i n i s t r a c y j n y c h w p r a w i e r a d z i e c k i m , „ Z a g a d . K a r n o - A d m i n . ” 1961 r . , n r 3, s. 49 i n a s t . 33 M . Z i m m e r m a n : Z a g a d n i e n i a k o d y f i k a c j i o r z e c z n i c t w a k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e g o < w y b ó r s y s t e m u ) , „ Z a g a d n . K a r n o - A d m i n . ” 1931 r . , n r 2, s. 7; t e n ż e : K o l e g i a c z y s ą d y ? „ Z a g a d . K a r n o - A d m i n . ” 1962 r . , n r 2, s . 16. 31 P e r . L . B a r w p r a c y c y t . w p r z y p i s k u 32, s. 119—120. D o p o g l ą d u t e g o z d a j e s ię p r z y c h y l a ć r ó w n i e ż L . K u b i c k i w a r t y k u l e : P r o j e k t p r a w a o w y k r o c z e n i a c h , P i P 1961 r . , n r 10, s . 498 i n a s t .
40 H e n r y k P o p ł a w s k i N r 12 (96)
czeństw a. N ato m iast Durm amow, S tu d ie n ik in oraz i n n i 41 są odm ien n eg o z d a n ia i w y ra ź n ie stw ie rd z a ją , że ja k k o lw ie k szkodę p o w o d u ją ró w n ież w y k ro czen ia, je d n a k ż e szkoda ta n ie je s t społecznie niebezpieczna.
P rz ec iw k o ta k ie m u tw ie rd z e n iu p rze m aw ia je d n a k fa k t, że ta g ra n ic a m ięd zy p rz e stę p stw e m a w y k ro czen iem je s t b ard z o p ły n n a . W zależności od u p ły w u czasu n a w e t w je d n y m i ty m sam ym p a ń stw ie te n sa m czyn raz je st p rzestęp stw em , k ie dy ind ziej zaś — w ykroczeniem . W P olsce p rzy k ła d em m oże tu być u sta w a o nor-t m alizacji, k tó ra z dn iem 2.1.1962 r. o k reśliła ja k o w y k ro czen ie czyn sta n o w iąc y do> tego czasu przestęp stw o . O d w ro tn ie zaś z u sta w ą z dn. 1.VII.1958 r. o zezw oleniach n a p ro w a d ze n ie d ziałalności gospodarczej, k tó ra dotychczasow e w ykro czen ie p o d n io sła obecnie do ra n g i p rze stęp stw a. P o n a d to w w ielu w y p a d k a c h do sąd u , a nie- do a d m in istra c ji należy orzecznictw o w spraw ach- o w y k ro c z e n ia ,4* a ta m , gdzie zdecydow ano się p rze k aza ć orzecznictw o w sp ra w a c h o w y k ro c ze n ia do a d m in i s tra c ji, ja k np. w N iem czech, w P o ls c e ,43 uczyniono to ze w zględów te ch n ic zn y c h w sk u te k przeciążen ia sądów , co je s t w y ra ze m pew nego ko m p ro m isu , o d stęp stw em od zasady, że w szelka w ład z a k a r a n ia n a w e t w d ro b n iejszy ch sp ra w a c h a d m in iT stra c y jn y c h n ależy do sądu. P rz e m a w ia to p rzeciw tw ie rd z en iu o jakościow ej ró ż nicy m iędzy p ra w e m a d m in istra c y jn y m a p ra w e m k ry m in a ln y m .
F a k t po w o łan ia do życia w U n iw ersy te cie W arszaw skim za k ła d u praw 7a k a m o - -a d m in istra c y jn e g o n ie p rzy k a te d rz e p ra w a ad m in istra cy jn e g o , lecz p rz y k a te d rz e p ra w a k a r n e g o ,44 k tó ra sk u p ia w okół siebie w ielu w y b itn y c h sp e cja listó w tej ga-r łęzi p ra w a , rów n ież św iadczy przeciw k o pow yższem u tw ie rd z e n iu o jak o ścio w ej
40 F o r . I. A n d r e j e w i J . S a w i c k i : S p o łe c z n e n i e b e z p i e c z e ń s t w o i b e z p r a w n o ś ć * D P P 19:0 r . , n r 3, s. 18—19; W . C z c h i k w a d z e : R a d z i e c k i e p r a w o k a r n e w o j s k o w e — C z . o g ó l n a ( p r z e k ł a d M O N ), W a r s z a w a 1952, s. 176; A . G e r c e n z o n : P o n i a t i j e p r i e s t u p l e n i j a w s o w i e t s k o m u g o ł o w n o m p r a w i e , M o s k w a 1955, s . 53; P . G r i s z a j e w : P o n i a t i j e p r i e s t u p l e n i j a — F r i c z y n y p r i e s t u p n o s t i , M o s k w a , s. '.9 i n a s t . ; A . G u b i ń s k i : S o c j a l i s t y c z n a d y s c y p l i n a p r a c y w p r a w i e k a r n y m , W a r s z a w a 1931, s . 172; I . K l a j n e r m a n : P r o k u r a t u r a a o r z e c z n i c t w o k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e , N P , 1952 r ., n r 2—3, s. 22; W . K u r l a n n d s k i : P o n i a t i j e p r i e s t u p l e n i j a w s o w i e t s k o m u g o ł o w n o m p r a w i e , M o s k w a 1957, s . 14; L . L e r n e l l : O k re 'ś ’e n i e w y k r o c z e n i a w p r o j e k c i e p r a w a o w y k r o c z e n i a c h , „ Z a g a d . K a r n o - A d m i n . " 1961 r ., n r 2, s. 23; K . L u t ó w : C b s z c z e s t w i e n a t a o p a s n o s t n a d i e j a n i e t o p o n a k a z a t i e l n o t o p r a w o n a B o ł g a r i j a , S o f i j a 19:0, s. 84 i n a s t . ; F . P o l a c z e k : S o s ta w p r i e s t u p l e n i j a p o c z e c h o s l o w a c - k o m u p r a w u , M o s k w a 1930, s. 94; A . S a c h a r o w : P r z e s t ę p s t w o s ł u ż b o w e i w y k r o c z e n i e d y s c y p l i n a r n e , „ Z e s z . P r a w n . ” , p r z e k ł a d y , 1955 r . , n r 1, s. 92; L . S z u b e r t : C b o b s z c z e s t w i e n - n o j o p a s n o s t i p r i e s t u p n o g o d i e j a n i j a , M o s k w a 1960, s . 19—62; A . T r a j n i n : S o s t a w p r i e s t u p l e n i j a p o s o w i e t s k o m u u g o ł o w n o m u p r a w u , M o s k w a 1951 r . , s. 114. 41 N . D u r m a n o w : P o n i a t i j e p r i e s t u p l e n i j a , M o s k w a 1948, s . 290; S . S t u d i e n i k i n : S o w i e t s k o j e a d m i n i s t r a t i w n o j e p r a w o , M o s k w a 1950, s. 130 i n a s t . ; P o r . r ó w n i e ż : R . R a j - k o w s k i : F r a w o k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e P o l s k i L u d o w e j , W a r s z a w a 1955 r . , s . 62; I. P a n - k r a t o w : P r a w o w y j e f o r m y o t w i e t s t w i e n n o s t i d o ł ż n o s t n y c h li c k o l c h o z o w , M o s k w a 1939, s . 45 i n a s t . ; S . K i e c z e k j a n : F r a w o o t n o s z e n i j a w s o c y a l i s t i c z e s k o m o b s z c z e s t w i e , M o s k w a 1958, s. 181; P . S t e j n o w i A. A n g e ł o w : A d m i n i s t r a t i w n o j e p r a w o N a r o d n o j R i e s -p u b l i k i B o ł g a r i i , M o s k w a 1930, s . 374. 42 P o r . M . Z i m m e r m a n : Z a g a d n i e n i a k o d y 'i k a c j i o r z e c z n i c t w a (...), o p . c i t ., s . 3 i n a s t . ; t e n ż e : K o le g ia c z y s ą d y ? o p . c i t ., s . 13 i n a s t . 43 w u c h w a l e W y d z i a ł u K a r n e g o K o m i s j i K o d y f i k a c y j n e j z d n . 17.1.19:0 r . w s k a z y w a n o n a t o , ż e k o d e k s k a r n y p o w i n i e n o g a r n ą ć w s z y s t k i e c z y n y k a r y g o d n e , t a k ż e b y k a ż d e s k a z a n i e n a k a r ę n a s t ą p i ł o t y l k o n a z a s a d z i e p r z e p i s ó w k . k . F o d n o s z o n o p r z y t y m , że w y p o s a ż e n i e w ł a d z a d m i n i s t r a c y j n y c h w p r a w o b e z p o ś r e d n i e g o — b e z s ą d u — w y m i e r z a n i a k a r z a g r a ż a z d r o w i u n a s z e g o p a ń s t w a ( p o d a j ę w g R . R a j k o w s k i e g o : P r a w o k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e F o l s k i L u d o w e j , W a r s z a w a 1953, s. 54). 44 P o r . A . G u b i ń s k i i J . S a w i c k i : Z a k ł a d p r a w a k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e g o , „ Z a g a d . K a r n o - A d m i n . ” 1962 r „ n r 2, s . 31 i n a s t .
Nr 12 (96) Zbieg ustaw karnych z ustawą karno-adm inistracyjną 41
ró żn icy pom iędzy p rz e stę p stw e m a w ykroczeniem , a w ięc p rz e m a w ia za te zą , że orzecznictw o k a rn o -a d m in is tra c y jn e je s t działaln o ścią tego sam ego ty p u co sądow y w y m ia r spraw iedliw ości k a rn e j i że m iędzy p rze stęp stw em a w ykroczeniem z a chodzą różnice n a tu r y ty lk o ilo śc io w e j.45
T eo rie głoszące istn ien ie jakościow ych różnic m iędzy p rze stę p stw e m a w y k ro czeniem p o w o łu ją się rów nież n a odrębność celów k a r y k ry m in a ln e j i k a rn o -a d m i- n is tra c y jn e j. T w ierd zi się m .in., że k a r a a d m in istra c y jn a w o dróżnieniu od k a r y sąd o w ej nie m a c h a ra k te ru p o tę p ia ją c e g o ,46 lecz m a n a celu je d y n ie w zględy p r e w en cji szczególnej i ogólnej. P a trz ą c n a to za g ad n ien ie od stro n y jakiegoś jed n eg o drobnego i odosobnionego w ykroczenia, m ożna b y p rz y ją ć ta k ą tezę. Rzecz je d n a k w tym , że n ależ y p a trz e ć nie n a p o jed y n czy w yp ad ek , lecz n a całość z a g ad n ien ia ja k o n a cel k a ry k a rn o -a d m in is tra c y jn e j i k ry m in a ln e j, w p rzeciw nym bow iem w y p a d k u dojdziem y zaw sze do b łęd n y ch w niosków . F rzecież w p ra k ty c e z d a rza się n ie je d n o k ro tn ie ta k , że sp raw ca w y k ro czen ia zo staje su ro w iej u k a ra n y od sp raw cy drobnego n ieum yślnego p r z e s tę p s tw a 47 i że w ogóle rozpiętość k a r w k o d ek sie k a rn y m i in n y c h u sta w a c h k a rn y c h je s ł bard zo duża. Istn ie je p rzed e w szystkim różnica m ię d zy k a r ą śm ierci a pozostałym i k a ra m i, różnica m iędzy k a r ą w ięzienią a k a rą are sz tu 48, m iędzy k a rą p o zbaw ienia w olności a k a rą grzyw ny, m iędzy k a rą d łu g o - i k ró tk o -te rm in o w ą ,4® ale zasadniczy cel k a r y k ry m in a ln e j, k tó ry sprow adza się u n as do w y m ie rz en ia sp raw cy k a r y pow od u jącej ok reślo n ą dolegliw ość i za raz em po tęp ien ie jego i jego c z y n u ,50 o k reślo n y został — n a pod staw ie u o gólnie n ia — w sto su n k u do w szystkich czynów p rze stęp n y c h , zarów no pow ażnych, ja k 1 drobnych. D aw n iej, k ie d y w y łączn y m celem k a r y k ry m in a ln e j b y ła zem sta, od w et, 51 ta k ie ro zró żn ien ie celów k a r y k ry m in a ln e j i a d m in istra c y jn e j m ogło m ieć
45 P o r . M . C i e ś l a k : U w a g i n a m a r g i n e s i e p r o j e k t u p r a w a o o r z e c z n i c t w i e k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n y m , „ P a l e s t r a ” 1961 r . , n r 6, s. 34. 4« P o g l ą d t e n z o s t a ł z a w a r t y m .i n . w o k ó l n i k u M S W n r 88 z d n . 25.IV.1929 r . w s p r a w i e z a s a d p o l i t y k i k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e j (D z. U rz . M S W N r 6, p o z . 130), w k t ó r y m z o s t a ł o w y j a ś n i o n e , ż e z a ł o ż e n i e m n o r m m a t e r i a 'n y c h p r a w a k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e g o j e s t o c h r o n a p o r z ą d k u p u b l i c z n e g o o r a z z a p e w n i e n i e p r z e p r o w a d z e n i a d z i a ł a l n o ś c i a d m i n i s t r a c y j n e j , u z n a n e j p r z e z p a ń s t w o z a p o t r z e b n ą i p o ż y t e c z n y d l a d o b r a o g ó łu , a n i e o c h r o n a d ó b r m a j ą c y c h w a r t o ś ć b e z p o ś r e d n i ą d l a p o s z c z e g ó l n y c h c z ł o n k ó w s p o ł e c z e ń s t w a , i w z w i ą z k u z t y m k a r a a d m i n i s t r a c y j n a n i e z a w i e r a w s c b i e c e c h n a g a n y s p o ł e c z n e j c z y p o t ę p i e n i a ( c y t . w g R . R a j - k o w s k i e g o : o p . c i t ., s . 55). 47 N a p r z y k ł a d w s p r a w a c h o n i e u m y ś l n e s p o w o d o w a n i e p o ż a r ó w n i e p o w o d u j ą c y c h g r o ź n y c h s k u t k ó w p r z e c i ę t n e k a r y w a h a j ą s ę w g r a n i c a c h 30C—500 z ł g r z y w n y ; w t y c h ż e g r a n i c a c h o s c y l u j ą r ó w n i e ż k a r y w y m i e r z o n e o s o b o m t r u d n i c y m s ię d z i a ł a l n o ś c i ą g o s p o d a r c z ą b e z z e z w o l e n i a . N a t o m i a s t ś r e d n i a k a r a g r z y w n y w y m i e r z a n a p r z e z k o l e g i a k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e w r ó ż n y c h s p r a w a c h w y n o s i 625 z ł ( d a n e p o w y ż s z e d o t y c z ą Ł o d z i) . 48 P o r . s z e r z e j o t y m z a g a d n i e n i u : H . P o p ł a w s k i i T. S k o w r o n : K a r a w i ę z i e n i a 1 a r e s z t u w o b o w i ą z u j ą c y m u s t a w o d a w s t w i e i p r a k t y c z n y m w y k o n a n i u , „ P r z e g l ą d W ię z ie n n i c t w a ” 1960 r . , n r 3. 49 K a r y k r ó t k o t e r m i n o w e s t a n o w i ą 40—6C% k a r w y m i e r z a n y c h p r z e z n a s z e s ą d y p o w i a to w e . N a p r z y k ł a d w IV k w a r t a l e 1958 r . 59,3% w i ę ź n i ó w o d b y w a ł o k a r y w g r a n i c a c h d o « m i e s i ę c y , w 1959 r . — 5V, % , w 1960 r . — 5",2% ( „ B i u l e t y n M in . S p r a w i e d l i w o ś c i 1960 r . , n r 11, s. l a). P o d o b n a s y t u a c j a i s t n i e j e w i n n y c h p a ń s t w a c h : n p . w S z w e c j i w 1956 r . n a k a r ę a r e s z t u d o 3 m i e s i ę c y s k a z a n o 85%, w F i n l a n d i i n a k a r ą d o 6 m i e s i ę c y a r e s z t u — «C%, A n g l i i — 69%, W ło s z e c h 60—8 :% , H i s z p a n i i — 50%, J u g o s ł a w i i — 80%, S z w a j c a r i i — 85% ( p o r . S . W a l c z a k : W s p ł c z e s n e t e n d e n c j e w d z i e d z i n i e p r a c y p e n i t e n c j a r n e j i z w a l c z a n i a p r z e s t ę p c z o ś c i , P i P 1961 r . , n r 4—5, s . 586). 50 J . S l i w o w s k i : P r a w o k a r n e — c z . I I , s k r y p t , T o r u ń 1960, s. 60. 51 P o r . W . J e 11 i n e k : Y e r w a l t u n g s r e c h t , B e r l i n 19S1, s. 373 1 n a s t .
