Charakter prawny instytucji unormowanej w przepisie art. 13 ustawy z dnia 2 grudnia 1960 r o sprawach z oskarżenia prywatnego

Kazimierz Marszał

Charakter prawny instytucji

unormowanej w przepisie art. 13

ustawy z dnia 2 grudnia 1960 r o

sprawach z oskarżenia prywatnego

Palestra 7/11(71), 40-48

K a z i m i e r z M a r s z a l _{N r 11 (71)}

św iad czen ia pieniężnego za cały czas opóźnienia m im o w y m ienionych w nim oko­ liczności; okoliczności te, w raz ie b ra k u szczególnego w y jaśn ien ia, m ogłyby s k ła ­ n iać do w n io sk u , że zw a ln ia ją d łu ż n ik a od p ła ce n ia tych odsetek. W tym zw iązk u użycie w i r t . 425 § 1 słów „o d sete k za czas opó źn ien ia” n ie m oże być k w e stio n o - ■ w an e.

I X

W ątpliw ości a u to ra co do a rt. 209 i 210 p ro j. k .c ., w chodzą w za k res p ro b le m a ­ ty k i d otyczącej w p ły w u d o b rej i złej w ia ry p rzy w ytoczeniu pow ództw a n a s to ­ su n k i cyw ilne. Z ag ad n ien iem tym nie z a jm u je się a n i o bow iązujący k o d ek s p o stę ­ p o w a n ia cyw ilnego, an i jego now y p ro je k t, m im o że głów ny r e fe re n t p ro p o n o w ał u reg u lo w a n ie tego p rze d m io tu w ta k im sam ym sensie, ja k i z a w a rty je s t w obu przy to czo n y ch a rty k u ła c h . G dyby podzielić obaw y B. D obrzańskiego, to trz e b a by w ogóle { » rzu cić p rze p isy o sk u tk a c h złej i d o b re j w ia ry i uchylić actio pauliana.

U w agi w końcow ym u stęp ie a rty k u łu D o brzańskiego nie p o k ry w a ją się z rz e ­ czyw istością. D ow iedzenie się o w y to cz en iu .pow ództw a je s t a k tu a ln o n p . w ra m a c h § 325 ust. 2 i 3 n. ZPO .

KAZIM IERZ M ARSZAŁ

C h arakter prawny instytucji unormowanej

w przepisie art. 13 ustawy z dnia 2 grudnia 1 96 0 r

o sprawach z oskarżenia prywatnego

In sty tu c ję n a pozór zbliżoną do p rz e d a w n ie n ia w szczęcia p o stę p o w an ia k a rn e g o p rz e w id u je p rze p is a rt. 13 u sta w y z dn ia 2.12.1960 r. o sp raw ac h z o sk a rż en ia p r y ­ w atn e g o (Dz. U. N r 54, pcz. 308). Je d n a k ż e in s ty tu c ji tej nie m ożna zaliczyć d o p rz e d a w n ie n ia . J e j c h a r a k te r p ra w n y je s t n iezw y k le zaw ikłany.

P rz e p is a rt. 13 u sta w y g ru d n io w ej sta n o w i, że „z pow odu p rz e stę p s tw a śc i­ ganego z o sk a rż en ia p ry w a tn e g o n ie m ożna w szcząć po stęp o w an ia k a rn e g o po upły w ie trz e c h m iesięcy, a w p rz y p a d k u o bjęcia o sk a rż en ia w sp raw ie p rzez p ro ­ k u r a to r a (art. 65 kodeksu p o stę p o w an ia k arn eg o ) — po upływ ie 6 m iesięcy od dnia, w k tó ry m p o k rzy w d zo n y dow iedział się o osobie sp raw cy p rz e stę p s tw a ”. Z cy to w a­ nego p rz e p isu w y n ik a w ięc, że dla s p ra w z o sk a rż en ia p ry w a tn e g o (oraz o b ję ty c h a r t. 65 k.p.k.) u sta w o d aw ca w p ro w a d ził o d rę b n e te rm in y do w szczęcia p o stę p o ­ w an ia karn eg o .

P o d o b n e in sty tu c je zn an e są u sta w o d a w stw e m pańsitw obcych. T ak w ięc te rm in do w n ie sie n ia sk a rg i p ry w a tn e j p rz e w id u je a u s tria c k a u sta w a k a r n a z 27 m a ja 1852 ro k u o zb ro d n ia ch , w y stę p k a c h i p rze k ro c zen iac h . U sta w a ta w § 530 stan o w i, że w w y p a d k a c h ścigania na ż ą d an ie osoby za in te re so w an e j sk a rg a m oże być złożona ty lk o w te rm in ie sześciu ty g o d n i od chw ili, w k tó re j z a in te re so w a n y

Kr 11 (71) In s ty tu c ja u n o fm o w .- ui a rt. 13 u s ta w y z S.XII.19S0 r.

dow ied ział się o czynie k a ra ln y m . Z p rze p isu tego w y ra źn ie w y n ik a, że p rz e w id u je on te rm in o c h a ra k te rz e procesow ym do złożenia sk a rg i p ry w a tn e j. 1

S p e c ja ln y te rm in do złożenia w n io sk u w p ro w a d ził § 61 n iem ieckiego k o d ek su k a rn e g o z 1871 r. P rz e p is te n stanow i, że czynu nie m ożna ścigać, je że li u p o ­ w ażn io n y nie złoży w n io sk u w ciągu trze ch m iesięcy od pow zięcia w iadom ości o czynie i jego spraw cy. W lite ra tu rz e niem ieck iej sp o ty k a się pogląd, że o k reślo ­ n y w pow yższym § 61 te rm in m a c h a r a k te r p re k lu z y jn y i p rze p isy o p rz e d a w n ie ­ n iu n ie m a ją do niego za sto so w a n ia. 2 Bo u za sa d n ie n ia tak ieg o pogląd u w aln ie p rz y ­ czynia się to, że n iem iecki k o d ek s k a rn y z 1871 ro k u zup ełn ie in aczej o k reśla p rz e d a w n ie n ie ścigania w p o ró w n a n iu z te rm in e m do złożenia w n iosku w sp ra w a c h ścig an y ch n a w niosek. P odczas bow iem gdy § 61 niem ieckiego k o d ek su k arn eg o sta n o w i, że po upły w ie trzech m iesięcy n ie m ożna ścigać, to § 67 tegoż kodeksu, o k re śla ją c y p rze d a w n ie n ie ścigania, b rzm i odm iennie, a m ianow icie: „ściganie k a r ­ ne (...) p rz e d a w n ia się”.

U sta w o d a w stw o m p a ń s tw socjalisty czn y ch te rm in y do w n 'e sie n ia sk a rg i p ry ­ w a tn e j też nie są obce. P rz e w id u ją je np. u k ra iń s k i kodeks p o stę p o w an ia k arn e g o z 1927 roku, a rt. 51 jugosłow iańskiego k odeksu p o stę p o w an ia k a rn e g o z 1953 r. oraz § 245 u sta w y k a rn e j procesow ej N iem ieckiej R e p u b lik i D em o k ra ty cz n ej z 1952 r. T en o sta tn i p rze p is stanow i, że sk a rg a p ry w a tn a może być w n iesio n a do są d u po­ w iato w eg o ty lk o w ciągu m iesiąca od chw ili dow iedzenia się p rze z pokrzyw dzonego 0 p rze stęp stw ie, nie później je d n a k niż w ciągu sześciu m iesięcy od popełnienia czynu. P rz ep s te n w sposób w y ra ź n y o k re śla te rm in do w n iesien ia sk a rg i p ry ­ w a tn e j, a u m ieszczenie go w u sta w ie procesow ej p o d k re śla jego c h a ra k te r p ro ce­ sowy.

P o w sta je p y ta n ie, czy p rze p is a rt. 13 u sta w y g ru d n io w ej n o rm u je in sty tu c ję procesow ą, tj. t s r m n y do w n ie sie n ia skargi, czy też p rz e w id u je p rze d aw n ien ie podobne do określonego w a rt. 86 k.k.? P ro b le m te n je st b ardzo sporny, a jego r oz- w ą z an ie n ie łatw e . W dotychczasow ej lite ra tu rz e sp o ty k a się n ajcz ęśc iej z a p a try ­ w an ie , k tó re u z n a je in sty tu c ję o k reślo n ą w p rzep isie a rt. 13 u sta w y g ru d n io w ej za p rz e d a w n ie n ie ścigania dla sp ra w p ry w a tn o sk a rg o w y c h . T ak ie sta n o w isk o re p r e ­ z e n tu je np. B a f i a 3. P o dobnie w y p o w ia d a ją się: A. M u rz y n o w sk i4, W. D a sz k ie w ic z5 1 S. P a w e la • o ra z Z. W a łe c k i7. Z Ł u k a sz k ie w ic z 8 p rzy jm u je, że te rm n p rze w i­ d zian y w p rzep isie a r t. 13 u sta w y g ru d n io w ej m a n ie w ą tp liw ie c h a ra k te r zarów no m a te ria ln o p ra w n y , ja k i procesow y, ale ró żn i się on od p rz e d a w n ie n ia ścigania sw ą w e w n ę trz n ą k o n stru k c ją i d lateg o zbliżony je s t do p re k lu z ji procesow ej. Z ko ­ lei J. D eręgow ski ’ je s t zdania, że p rze p is a r t. 13 w p ro w ad za te rm in y p rek lu z y jn e.

1 P o r . E . K r z y m u s k i : W y k ła d p r a w a k a r n e g o ze s ta n o w is k a n a u k i i p r a w a a u s tr ia c ­ k ie g o , t. II, K r a k ó w 1902, s. 135—136; E . K r z y m u s k i : S y ste m p r a w a k a r n e g o z e s ta n o ­ w is k a n a u k i i tr z e c h k o d e k s ó w o b c w ią z u ją " y c h w P o lsc e , K r a k ó w 1921, s. 292. 2 P o r . n p . K . P e t e r s : S tra fp r o z e s s , K a r l s r u h e 1952, s. 154. 3 J . B a f i a : N o w e z a ło ż e n ia w s p r a w a c h z o s k a rż e n ia p ry w a tn e g o , N P IS61, n r 3, s. 300. * A . M u r z y n o w s k i : D o c h o d z e n ie w s p r a w a c h o p r z e s tę p s tw a p r y w a tn o s k a r g o w e Ń P 1 61, n r 4, s. 465. 5 W . D a s z k i e w i c z : G lo sa , P i P 1S62, n r 4, s. 752—754. « S. P a w e l a : P r a k t y k a są d ó w n a t l e s to s o w a n ia u s ta w y o s p r a w a c h z o s k a rż e n ia p r y ­ w a tn e g o , „ B iu l. M in is te rs tw a S p ra w ie d liw o ś c i” 1S62, n r 6, s. 15. 7 Z. W a ł e c k i : F a m a r g in e s ie n o w e j u s ta w y z d n ia 2.XII.19fO r . w s p r a w a c h z o s k a rż e ­ n ia p r y w a tn e g o , „ P a l e s t r a ” 1961, n r 4, s. 80—83. » Z . Ł u k a s z k i e w i c z : P rz y c z y n e k d o w y k ła d n i a r t . 13 u s ta w y z d n ia 2.XII.1960 r . w s p r a w a h z o s k a rż e n ia p r y w a tn e g o , P iP 1£6!, n r 6, s. 1003—1005. » J . D e r ę g o w s k i : U w a g i o p o s tę p o w a n iu w s " r a w a c h z o s k a r ż e n ia p r y w a tn e g o w ś w ie tle u s ta w y z d n ia 2 g r u d n i a 1960 r., „ P a l e s t r a ” 1961, n r 3, s. 27.

42 K a z i m i e r z M a r s z a t _{N r 11 (71)}

Za w y łąc zn ie procesow ym c h a ra k te re m in s ty tu c ji o k reślo n e j w a rt. 13 u sta w y g ru d ­ nio w ej opow iedział się M. S ie w ie r s k i10. W o sta tn im ok resie c h a ra k te re m in s ty tu ­ cji u n o rm o w an e j w a rt. 13 zajęli się: A. K a f ta U 1, W. D a sz k ie w ic z 12 i J . Ś .lw o w ­ ski u . P odczas gdy K a fta l i D aszkiew icz tr a k tu ją in sty tu c ję ok reślo n ą w a rt. 13 ja k o p rze d a w n ie n ie , S liw o w sk i w idzi w n iej ta k ż e elem en ty procesow e (p re k lu - zyjne). W yw ody przytoczone przez o sta tn io w ym ien io n y ch au to ró w w y m ag a ją d o k ład n iejszeg o rozw ażenia, i to zarów no ze w zględu n a a rg u m e n ty w n ic h z a w arte, ja k i ze w zględu n a w y p ro w ad zo n e z tego w nioski.

W orzeczn ictw ie sp o ty k a m y się w zasadzie z trz e m a poglądam i.

S ąd N ajw y ższy w dw óch k o le jn y ch u ch w a ła c h sk ła d u 7 sędziów : z d n ia 27.4.1961 ro k u IV KO 2 /6 1 11 i z d n ia 22.2.1963 г. V I KO 7 0 /6 2 15 w y ra ził pogląd, że te rm in o k re ślo n y w p rzep isie a rt. 13 u sta w y g ru d n io w e j je s t okresem p rek lu z y jn y m . N ato ­ m ia s t w u ch w a le z d n ia 24.1.1963 г. V I 77/62le S ąd N ajw yższy m ów i o „obliczeniu p rz e d a w n ie n ia ścigania, określonego w a r t. 13 cy to w a n ej u sta w y ”. Ze sfo rm u ło w a ­ n ia tego w y ra ź n ie w y n ik a, że w o sta tn io przy to czo n ej u ch w a le S ąd N ajw yższy s ta ­ n ą ł n a sta n o w isk u , iż p rze p is a rt. 13 u sta w y g ru d n io w ej n o rm u je p rz e d a w n ie n ie ścigania. Z kolei N ajw yższy S ąd W ojskow y w u ch w a le z d n ia 22.4.1961 r. Zg. Og. 17 stw ie rd z ił, że ja k k o lw ie k w y p ro w ad zo n y p rzep isem a rt. 13 u sta w y g ru d n io w ej te r ­ m in p re k lu z y jn y m a c h a r a k te r procesow y, to je d n a k z a w ie ra o n ró w n ież cechy p ra w n o m a te ria ln e , k tó re p o w o d u ją uch y len ie k araln o ści.

W ydaje się, że u sta w o d aw ca za m ie rz a ł w p ro w a d zić o d ręb n e p rz e d a w n ie n ie w szczęcia p o s tę p o w a n a k arn e g o d la sp ra w p ry w a tn o sk a rg c w y c h . T ak ą m yśl m ożna w yczy tać zarów no z w ypow iedzi M in istra R ybickiego w S ejm ow ej K o m isji W y­ m ia ru S p raw ied liw o ści, ja k i z u z a sa d n ie n ia p ro je k tu u sta w y g ru d n io w ej. M ini­ s te r R ybicki stw ie rd z ił m ianow icie, co n a s tę p u je : „Z ad an ie zm n iejszen ia ilo 'c i sp ra w z o sk a rż en ia p ry w a tn e g o w są d ac h n a jtr a f n ie j chyba ro zw ią zu je p ro je k t o m a w ian e j u staw y . P rz e w id u je on c z te ry m ożliw ości: (...) 4) sk rócenie te rm in u p rz e - d a w n 'e n ia z 5 do 3 m iesięcy (art. 13)”. *•

P o d o b n ie b rz m i u za sa d n ie n ie p ro je k lu : „ P ro je k t, z m ierza ją c do p rz y sp ie sz e ­ n ia poslęp o w an ia, w p ro w a d za zm iany odnośnie p rz e d aw n ien ia ścigania p rz e stę p s tw p ry w a tn o sk a rg o w y c h . W zorem innych u sta w o d a w stw p rz e w id u je się p rz e d a w n ie n ie ścigan a p rz e s ęp stw p ry w a tn o sk a rg o w y c h w te rm in ie trzym iesięcznym , Ucząc o d m o m e n tu u sta le n ia przez pokrzyw dzonego osoby sp raw cy p rz e stę p s tw a ”. **

W tym o s ta tn im s tw ‘e rd z e n 'u k ry je się n e ja k o sprzeczność. Je śli bow iem u s ta ­ w od aw ca z a m ie rz ał w p ro w a d zić odręb n e p rz e d a w n ie n ie dla sp ra w p r y w a tn o s k a r­ gow ych, to u n o rm o w an ie tej in sty tu c ji p ow inno być oryg in aln e, gdyż obce u sta w o ­ d aw stw a , k tó re ju ż p rzy k ła d o w o przy to czy liśm y w yżej, p rz e w id u ją w p ra w d z ie

' O M. S i e w i e r s k i : P rz e g lą d o r z e c z n ic tw a S ą d u N a jw y ż s z e g o , P i P 1962, n r 5—6, s. 900. 11 A. K a f t a l : O p r z e d a w n ie n iu p r z e s tę p s tw p r y w a tn o s k a r g o w y c h w ś w ie tle u s ta w y z d n ia 2.^11.1960 r., „ P a l e s t r a ” 1962, n r 10. s. 55—69. 12 w. D a s z k i e w i c z : G lo sa , P iP 1963, n r 4, s. 752—754; W . D a s z k i e w i c z : U w a g i w z w ią z k u z a r t . 13 u s ta w y z 2.X II.lf61 r . o s p r a w a c h z o s k a rż e n ia p r y w a tn e g o . Z e s z y ty N a u ­ k o w e U n iw e r s y te tu M. K o p e r n ik a w T o ru n iu , z e s z y t n r 8, P r a w o III, T o ru ń 1961, s. 73—93. 13 J . S l i w o w s k i : R o z w a ż a n ia n a t e r r a t n o w e g o rodza.1u p r z e d a w n ie n ia , Z e s z y ty N a u ­ k o w e U n iw e r s y te tu M. K o p e r n ik a w T o r u n iu , z e s z y t 8, P r a w o I II, T o ru ń 1963, s. 49—71. » N P 1961. n r 10. s. 1335—1337. 15 O SN 1962, p o z . 71. ie O rz e c z n ic tw o S ą d u N a jw y ż s z e g o , G e n e r a ln a P r o k u r a t u r a , 1963, n r 1, p o z . 19. 17 O S P iK A 1961, p o z . 328. 1« P r o b l e m a ty k a now e} u s ta w y o s p r a w a c h z o s k a r ż e n ia p r y w a tn e g o , „ B iu le ty n M in is te r ­ s tw a S p r a w ie d liw o ś c i” 1961, n r 1, s. 5. » S e jm P R L , I I K a d e n c ja , V III S e sja , d r u k n r 355, s . 3.

N r 11 (71) In s ty tu c ja u n o rm o w . tc o rt. 13 u sta w y z 2.ХП.1950 ₄₃

te rm in y o g ran ic za jąc e w n iesien ie sk a rg i p ry w a tn e j ty lk o do pew nego czasu, je d ­ n a k ż e w p rze w a ża jąc ej m ierze są to in sty tu c je o c h a ra k te rz e czysto procesow ym .

Je śli u sta w o d aw ca , d la w p ro w a d ze n ia p n e d a w n ie n .a będącego z n a lu ry in sty tu c ją m a te ria ln ą , b erz e p rzy k ła d z in sty tu c ji procesow ych u s.a w o d a w stw obcych, to w b re w in te n cjo m polskiego u sta w o d aw cy przep is a rt. 13, zb u d o w an y n a w zór tych obcych u sta w o d aw stw , zd a ie się w y k az y w a ć w y łąc zn :e cechy in sty tu c ji procesow ej.

S k oro ju ż m otyw y u za sa d n ien ia n a s u w a ją w ątpliw ości, czy p rze p is a rt. 13 u sta ­ w y g ru d n io w e j o k reśla p rze d aw n ien ie, to trz e b a dokonać szczegółow ej analizy te j in sty tu c ji. P rz y je j ocenie i an a liz ie n a le iy uw zględnić w szy stk ie okoliczności m ogące m ieć w p ły w n a c h a ra k te r te j in sty tu c ji, a m iędzy in n y m i — obok w y k ła d ­ n i p rze p isu a r t. 13 — p o d sta w y p ra w n e , n a k tó ry ch s'ę o n a o p ie ra , o ra z sk u tk i, ja k ie w y w o łu je upływ o k resów w tym p rzep isie p rzew idzianych. Nie m ożna po ­ p rz e sta ć n a je d n o stro n n e j ocenie, ja k to zd a je się czynić A. K a f l a l 2J, gdyż m etoda ta k a m oże pro w ad zić do u zy sk a n ia zaw o d n y ch w yników . D opiero szczegółow a a n a liz a w szy stk ich .okoliczności (a w ięc zarów no przesłan ek , n a k tó ry c h o piera się p rze p is a rt. 13, ja k i sk u tk ó w w y w o łan y c h u pływ em okresów w nim o k re ślo ­ nych) w ich w zajem n y m p o w iąz an iu m oże dać odpow iedź n a p y ta n ie, czy w w y­ p a d k u cytow anego p rze p isu m a m y do czy n ien ia z in sty tu c ją p rze d aw n ien ia, czy te ż nie.

A n alizę rozpocznę od tw ie rd z e ń A. K a f t a l a 21 i W. D aszkiew icza k tó re ze w zględu n a zbieżność a rg u m e n tó w om aw iam razem .

A. K a fta l i W. D aszkiew icz, z a jm u ja c stanow isko, że p rze p is a rt. 13 u sta w y g ru d n io w e j o k reśla p rze d aw n ien ie, tw ie rd z ą, że nie m a w zasad zie różnicy po ­ m ięd zy tym przep isem a a rt. 86 k.k. Z a k ła d a ją oni, że:

1) w je d n y m i w d ru g im w y p a d k u : nie m ożna w szcząć p o stę p o w an ia k arn e g o (K aftal), nie m ożna w nieść sk a rg i (Daszkiewicz),

2) w je d n y m i w d ru g im w y p a d k u : nie może n astąp ić ściganie, a w zw iązku z tym czyn p rz e sta je być k a ra ln y (Daszkiew icz), sk u tk i prócesow e i m a te - ria ln o p ra w n e są ta k ie sam e (K aftal), a u sta n ie k a ra ln o śc i je s t w y n ik iem niem ożności ścigania (Daszkiewicz),

3) w je d n y m i w d ru g im w y p ad k u u sta w y u ży w ają tych sam y ch o k reśle ń (nie m ożna w szcząć p o stę p o w an ia k arn e g o (...)).

Z w iększością pow yższych tw ie rd z e ń nie m ożna się zgodzić ze w zględów , k tó re p rzy to c zę niżej.

P rz y p o ró w n a n iu obu przepisóyy rzu ca się w oczy an alogia w e rb a ln a . J e s t to je d n a k p odobieństw o ze w n ętrzn e . W rzeczyw istości obie in sty tu c je ró żn ią się od siebie znacznie.

W y d a je się, że m ożna w y sn u ć p rze c iw sta w n ą tezę, iż pom iędzy przep isem art. S6 k.k. a przep isem a rt. 13 u sta w y g ru d n io w ej, ja k rów nież pom iędzy in sty tu c ja m i w nich u n o rm o w an y m i istn ie ją zasadnicze różnice, k tó re sp ro w a d z a ją się głów nie •do dw óch w zględów , a m ianow icie:

1) oba p rze p isy o p ie ra ją się na in n y c h p rze słan k a ch ,

2) u p ły w o k resó w z a rt. 86 k.k. w y w o łu je inne sk u tk i w p o ró w n a n iu z u p ły ­ w em te rm in ó w z a rt. 13 u sta w y g ru d n io w ej.

A d 1). P rz e d a w n ie n ie w p ra w ie k a rn y m , a tym sam ym p rz e d aw n ien ie w szczę­ c ia p o stę p o w an ia k arn e g o z a rt. 86 k.k. z n a jd u je o p arcie w p rz e sła n k a c h p ra w a

20 A . K a f t a l : o p. e it., s. 60—61.

21 A . K a f t a l : o p . c it., s. 59—61.

44 K a z i m i e r z M a r s z a l _{Nr 11 (71)}

k arn e g o m a teria ln eg o , a m ianow icie w o d p a d n 'ę c iu celu k a r y 29. S łusznie p o d k re śla J. S liw ow ski, że zaró w n o sp raw ca , ja k i otoczenie, na sk u te k up ły w u czasu, p o d le ­ gają zw ykle p ew n y m sam oczynnym zm ianom , ta k że sp raw ca „n a sk u te k szereg u okoliczności, ja k ie m ia ły m iejsce w to k u tego dłuższego o kresu, w e w n ę trz n ie się zm ienił, a z m ian a ta poszła w tym sam ym k ie ru n k u , w ja k im d z iała ła b y k a ra , g d y ­ by p rz e stę p stw o było w przód w y k ry te , a k a ra isto tn ie została w y m ie rz o n a”. 2! Z ro ­ zum iałe jest, że zm iany ta k ie m ogą się u ja w n ić po upły w ie dość d ługiego czasu i że o k res do p o w sta n ia ty c h zm ian m usi być dłuższy, gdy chodzi o p rz e stę p s tw a zagrożone k a r ą surow szą, a krótszy, gdy chodzi o p rze stę p stw a zagrożone k a r ą łagodniejszą. S tąd też o k resy p rz e d a w n ie n ia p o w iązan e są z surow ością zagroże­ n ia k arn e g o k o n k re tn e g o p rze stęp stw a.

Je śli chodzi o te rm in y p rze w id zia n e w a rt. 13 u sta w y g ru d n io w ej, to u sta w o ­ daw ca o d stę p u je od p rz y ję te j, dotychczas k o re la c ji pom iędzy p rze stę p stw e m a d łu ­ gością o kresu. T erm in y te łączy z try b e m ścig an ia, a zatem z elem en tem p ro c e ­ sow ym . N a w y p ro w a d ze n ie tak ieg o w n io sk u p ozw ala p rzed e w szyątkim tre ść cytow anego p rze p isu , k tó ry w p ro w a d z ił b a rd z o k ró tk ie o k re sy d la s p ra w p ry w a t- n o skargow ych (trz y - i sześciom iesięczne). Z ac h w ian ie dotychczasow ej k o re la c ji jfest ty m w y ra źn iejsz e, że nie skrócono o k resó w p rz e d aw n ien ia w szczęcia p o stę p o ­ w a ł a k a rn e g o d la w ykroczeń, a n a w e t p ro je k t p ra w a o w yk ro czen iach p rz y jm u je , że t e r n r ń d ia p rz e d a w n ie n ia k a ra ln o śc i w y k ro c ze n ia m a w ynosić 6 m i:s ęcy. 25 P rz y złożeniu, że p rz e p 's a rt. 13 u sta w y g ru d n io w e j p rz e w id u je p rze d aw n ien ie, p o w sta ­ ła b y p a ra d o k sa ln a sy tu a c ja , w k tó re j w y stę p k i p ry w a tn o sk a rg o w e , zagrożone czę­ sto k a ra m i p o zb aw en ia w olności d o 2 la t, p r z e d a w n a ły b y się szybcisj niż w y k ro ­ czenia zagrożone k a ra m i znacznie ła g o d n iejszy m i. 26 P o n ad to o k resy o k reślo n e w art. 13 są ta k k ró tk ie w p o rć w n a n ru z te rm in a m i z a rt. 86 k.k., że nie m ożna m ów ić o p o w sta n iu w ty m czasie z n r a n — zarów no w psychice spraw cy, ja k i otocze­ n iu — k tó re m ogłyby w yłączać p o trzeb ę k a ra n ia . S k o ro u sta w o d aw ca zry w a ze sw o istą d la p rz e d a w n ie n ia k o re la c ją p o m ę d z y w ag ą p rze stę p stw a (zagrożeniem k arn y m ) a d łu g o ścią okresów , to w idocznie p r z e p s a rt. 13 u sta w y g ru d n io w e j nie je st o p a rty na tych sam ych ra c ja c h co p re d a w n ie n 'e .

N iektórzy a u to rz y d o strz e g a ‘ą, że p rze p is a r t. 13 u sta w y g ru d n io w ej zasadza się na innych p rz e sła n k a c h niż p rz e d a w n ie n ia z a rt. 86 k.k., ale nie w y p ro w a d z a ją z tego żad n y ch w n io sk ó w . 27 Je ślib y się w ro zw aż an ia ch pom inęło p rz e sła n k i, n a k tó ry c h o p ie ra ją się oba o m a w :ane p rzepisy, to ła tw o m ożna by zaliczyć do p rz e ­ d a w n ie n ia np. ab o licję czy im m u n ite t p ra w a n aro d ó w (art. 27 k.p.k.>, gdyż in sty ­ tu c je te u c h y la :ą k a ra ln o ść i jednocze#n :e tw o rzą przeszkodę procesow ą. Je d n a k ż e n ik t nie tw ie rd z i, że są to i n s t y ^ c j e p rze d aw n ien ia.

Szczegółow ą n nalizą p rze słan e k , na k tó ry c h o p ie ra się in sty tu c ia n o rm o w an a przep isem art.. 13, z a ją ł się J. S liw o w sk i.r* Po b ard z o ciekaw ych ro zw aż an ia ch J. S liw nw ski dochodzi do w niosku, że te rm in y p rze w id zia n e w a rt. 13 n ie z n a jd u ją u z a sa d n :en ia w ra c ja c h , k tó re w y stę p u ją u' p o d sta w y p rz e d a w n ie n ia. 23 T w ierd zi on, że przepis a r t. 13 je st o p a rty n a zupełnie now ych, dotychczas n iezn an y ch p rz e ­ sła n k a c h p r z e d a w n ie n ia . 30 J. Sliw ow ski w zasadzie p rz y jm u je , że in s ty tu c ja u n o r­

r3 P o r . W . S w i d a : P r a w o k a r n e — c z ę ść o g ó ln a , W a rsz a w a —w r o e ła w 1961, s. 265; L . L e r n e l l : W y k ła d p r a w a k a r n e g o , W a rs z a w a 1S61, s. 348. J . S l i w o w s k i : o p . r i t . , s. 54. P r o j e k t p r a w a o w y k r o c z e n ia c h , W a rs z a w a 1961, s. 15 i 63. 2« W . D a s z k i e w i c z : U w ap i w z w ią z k u z a r t . 13 u s ta w y z 2.XII.1960 r ., s . 73—74. n W . D a s z k i e w i c z : o p . c it., s. 75. J . S l i w o w s k i : o p . c it., s. '9 i n . M J . S l i w o w s k i : o p . c it., s. 54—55. 39 J. S l i w o w s k i : op. cit., s. 55.

N r 11 (71) In s ty tu c ja u n o rm o w . w a rt. 13 u sta w y z 2.XII.1939 r. 45

m o w an a w p rze p isie a rl. 13 sta n o w i sw oistego ro d z a ju p rze d aw n ien ie, m a ją c e ró w n ież w y ra ź n e cechy p re k lu z ji. P rz e p is a rt. 13, zdaniem J . Sliw ow skiego, o p arty

je s t n a trzech różno ro d n y ch p rz e sła n k a c h zw iązanych: z p rze d aw n ien iem , z p re - k lu z ją i 7. n ie uleg ający m o b alen iu d o m n ie m a n iem . 51 J. S liw o w sk i w y ra ż a pogląd, że in sty tu c ja o k reślo n a w p rze p isie a r t 13 nosi „częściowo w y ra ź n e cechy k la ­ sycznego p rz e d a w n ie n ia w ła ś n ie ze w zg lęd u n a to, iż w «czystych* sp ra w a c h p ry - w atn o sk a rg o w y c h b ra k je s t ja k ieg o k o lw iek głębszego rez o n an su sp raw y , poniew aż n ie p o zo staje ono w gestii społecznych o rg a n ó w o sk arży cielsk ich , ale pozostaw ione je s t w ła sn e m u zarząd o w i osoby n a jb a rd z ie j i jed y n ie za in te re so w a n e j, ja k ą je st p o k rzy w d zo n y ”. ™ A zatem e le m e n t p rz e d a w n ie n ia m ieści się w „em ocjonalnym sp rzę g n ięc iu p rz e d aw n ien ia z try b e m śc g a n ia ”. 3i E lem ent p re k lu z y jn y S liw ow ski w idzi w chęci m ożliw ie d a le k o idącego o g ran ic ze n ia n a p ły w u do sądów sp ra w p ry - w atn o sk arg o w y c h . W edług S liw ow skiego in sty tu c ja o k reślo n a w a rt. 13 o p iera się n a jeszcze je d n e ; p rze słan c e o c h a ra k te rz e procesow ym , k tó ra „ sp in a” w yżej w y­ m ienione d w a ele m e n ty . 31 T ą o k olicznością je s t bezw zględne d om niem anie, że „ten, k to w p rze cią g u k ró tk ie g o o k re su trze ch m iesięcy n ie zdecy d u je się n a ściganie sw ego p rze ciw n k a , p o w o d u je p o w sta ń e p rz e k o n a n ia nie do o b alen ia , iż k rzy w d ę sw oją p rze b acz y ł bądź re z y g n u je z sądow ej o chrony sw ego naru szo n eg o d o b ra ”.

J a k k o lw ie k a rg u m e n ta c ja J . S liw ow skiego je s t b ard z o o ry g in a ln a w p olskiej lite r a tu r z e p raw n ic zej, to je d n a k p rzy je j pom ocy — ja k m i się w y d a je — nie d a sie u z a sa d n ić tezy, ii: p rze p is a rt. 13 o k re śla in sty tu c ję p rze d aw n ien ia.

J e ś li chodzi o n ajw a żn iejsz ą p rz e sła n k ę (w zględy em ocjonalne), k tó ra w edług S liw ow skiego w sk azu je, iż p rze p is a rt. 13 o k reśla p rze d aw n ien ie, trz e b a stw ie r­ dzić, że m oże ona dotyczyć w yłączn ie te rm in u trzym iesięcznego. P rz e sła n k a ta w każd y m raz ie nie leży u p o d sta w te rm in u sześciom iesięcznego (co zre sztą J. S liw o w sk i p o d k re śla w dalszych sw oich w yw odach) . 35 Je śli za te m ok resó w sześ­ ciom iesięcznych n ie d a się u za sa d n ić p rz e sła n k ą o p a rtą n a w zg lęd ach em o cjo n a l­ nych, w sk az u ją cy ch — w ed łu g J. S liw ow skiego — n a to, że in sty tu c ja z a rt. 13 o p a rta je s t n a p rz e sła n k a c h p rze d a w n ie n ia , to tym sam ym u p aść m u si ca ła k o n ­ s tr u k c ja za k ła d ają ca , że przep is te n o k reśla p rzed aw n ien ie. G dy b y z kolei przep is a rt. 13 z a w ie ra ł w y łącznie te rm in trzy m iesięczn y d la pokrzyw dzonego, to przy ta k im u n o rm o w an iu o m aw ian a in s ty tu c ja b y ła b y jeszcze w y ra ź n ie j procesow a, gdyż istn ia ła b y m ożliw ość ścigania sp raw cy p rze stę p stw a przez p r o k u ra to ra w t r y ­ bie a rt. 65 k.p.k. m im o u p ły w u te rm in u trzym iesięcznego.

W ydaje się, co ta k że podkreśla* W. D a s z k i e w i c z , ż e trz e b a odrzucić tw ierd zen ie, ja k o b y p rze p is a rt. 13 o p ie ra ł się na d o m n ie m a n iu za k ła d ają cy m , iż n iew n iesien ie sk a rg i w te rm in ie trze ch m iesięcy oznacza, że p o k rzyw dzony sp raw cy p rz e b a ­ czył lu b że ze sk a rg i zrezygnow ał. P rz ec iw k o ta k ie m u d o m n ie m a n iu p rz e m a w ia ją m ożliw e n a tle p rze p isu a rt. 13 sy tu a c je , w k tó ry ch pokrzy w d zo n y nie w niesie sk a rg i w te rm in ie trze ch m iesięcy ze w zględu n a istn ien ie niezależnej od niego p rzeszkody. C ytow any p rze p is nie p rz e w id u je bow iem dla ta k ie j sy tu a c ji m ożli­ w ości p rzy w ró c en ia uchybionego te rm in u . N ie m a p o d sta w do tw ie rd z en ia , że po­ k rzy w d zo n y w ta k ic h w y p ad k a ch zrezy g n o w ał z w n iesien ia sk a rg i lu b że sp raw cy p rzebaczył. S k oro w ięc in sty tu c ja z a rt. 13 n ie o p iera się a n i n a elem encie em ocjo­

31 J . S l i w o w s k i : o p . c it., s. 55—56. 32 j . S l i w o w s k i : o p . c it., s. 56. 33 j . S l i w o w s k i : o p . c it., s. 56. 34 j . S l i w o w s k i : o p . c it., t. 57. «5 j . S l i w o w s k i : c p . c it., s . 58—59. s« W . D a s z k i e w i c z : o p . c it., s. 75.

46 K a z i m i e r z M a r s z a i _{N r 11 (71)}

nalnym , an i na w yżej om ów ionym d o m n ie m a n iu , to w ta k im ra z ie z k o n s tru k c ji Ś liw ow skiego p o zo staje ty lk o elem e n t procesow y, p rek lu z y jn y .

D otychczasow e w ypow iedzi w lit e r a t u r z e 37, ja k rów nież m otyw y u sta w y g r u d ­ niow ej 38 są w zasadzie zgodne co do tego, że p rze p is a rt. 13 o p iera się n a p rz e sła n ­ k ac h sw oistej ekonom ii procesow ej d ąż ąc ej do za h am o w a n ia n ap ły w u do sądów s p ra w p ry w a tn o sk a rg o w y c h , o p ie ra się n a p rz e sła n k a c h procesow ych. P rz e sła n k i te w sk az u ją , że p rze p is a rt. 13 o k reśla in sty tu c ję procesow ą, tj. te rm in y do w n ie­ sienia sk arg i, a nie p rze d aw n ien ie w szczęcia p o stę p o w an ia karnego.

A d 2). P rz e d a w n ie n ie , a w tym ta k że p rz e d a w n ie n ie w szczęcia p o stę p o w an ia k arn e g o z a rt. 86 k.k., je s t zw iązane z w y g aśn ięciem odpow iedzialności k a rn e j. U chylenie k a ra ln o śc i stan o w i pod staw o w y sk u te k łączący się z up ły w em o k resu p rze d aw n ien ia. P o w sta n ie n a to m ia st przeszk o d y procesow ej w w y p a d k u p rz e d a w ­ n ie n ia je s t re z u lta te m , n astę p stw e m u ch y len ia k a ra ln o śc i (w a rt. 88 k.k. je d n a k w y ra źn ie p o dkreślonej).

U pływ n ato m iiL 1 o k resu trzy m iesięczn eg o z a rt. 13 u sta w y g ru d n io w ej nie u ch y la k ara ln o ści, lecz pow oduje w zasadzie u tr a tę p ra w a sk a rg i przez pokrzyw dzonego. P om iędzy zakazem w szczęcia po stęp o w an ia k a rn e g o m ieszczącym się w p rz e p i­ sie a rt. 86 k.k. a ta k im sam y m zak azem z a w a rty m w przep isie a rt. 13 u sta w y g ru d h io w ej istn ie ją — m im o pozorności — różnice. S p ro w ad z ają się one do tego, że zakaz w szczęcia p o stę p o w an ia k arn e g o z a rt. 86 k.k. je st bezw zględny „w obec w szy stk ich ” oraz „na zaw sze”, czyli tw o rzy p rzeszk o d ę procesow ą: p rze słan k ę p ro ­ cesow ą o c h a ra k te rz e ab s tra k c y jn y m . N ato m ia st inaczej p rz e d sta w ia się te n p ro ­ blem , gdy chodzi o p rze p is a r t. 13 u sta w y g ru d n io w ej. T u ta j zakaz w szczęcia p o ­ stę p o w an ia k a rn e g o m a w zasadzie c h a r a k te r w zględny, tw o rząc przeszkodę p ro ­ cesow ą k o n k re tn ą . Z akaz te n je s t u ję ty podm iotow o. W iąże się to z 1) istn ien iem w o sta tn io cy to w a n y m p rze p isie dw óch te rm in ó w : trzym iesięcznego d la p o k rz y w ­ dzonego i sześciom iesięcznego dla p ro k u ra to ra w ra z ie o bjęcia ścigania w try b ie a r t. 65 k.p.k. oraz z' 2) b rzm ien iem p rz e p isu a rt. 61 k.p.k. N a sk u te k u p ły w u te r ­ m in u trzym iesięcznego zakaz w szczęcia p o stę p o w an ia k arn e g o dotyczy ty lk o p o ­ krzyw dzonego, a nie p r o k u ra to ra . W ra z ie istn ie n ia k ilk u p o krzyw dzonych z p o ­ w o d u tego sam ego czynu, dla każdego z nich b iegnie o d ręb n y te rm in trzy m iesięc z­ ny, liczony od ch w ili d o w iedzenia się o sp raw cy p rze stęp stw a. U piyw te rm in u tr z y ­ m iesięcznego p o w oduje w ta k im w y p ad k u w sto su n k u do jednego z p o k rzy w d zo ­ n ych p o w sta n ie za k azu w szczęcia p o stę p o w an ia k arn e g o ty lk o w sto su n k u do tegoż pokrzyw dzonego (innych p okrzyw dzonych to n ie dotyczy). Z akaz te n m oże być u chylony z m ocy w yraźn eg o p rze p isu a rt. 61 k.p.k., w raz ie p rzy łą cz en ia się p ie r­ w szego pokrzyw dzonego do sk a rg i w n iesio n ej przez dru g ieg o pokrzyw dzonego p rzed up ły w em trzym iesięcznego te rm in u , liczonego od ch w ili dow ied zen ia się o sp raw cy p rz e stę p stw a przez owego dru g ieg o pokrzyw dzonego.

W obu w y p a d k a c h p ro k u ra to r nie tra c i u p ra w n ie n ia do w n iesien ia sk a rg i do czasu u p ły w u te rm in u sześciom iesięcznego. Z akaz w szczęcia p o stę p o w an ia k arn e g o m ieszczący się w p rze p isie a rt. 13 a b ęd ą cy w y n ik iem u p ły w u te rm in u trz y m ie ­ sięcznego m a w ięc c h a r a k te r p rz e sła n k i procesow ej k o n k re tn e j, gdyż w in n y c h w a ru n k a c h (jeżeli np. ze sk a rg ą w y stą p i p r o k u ra to r przed u pływ em 6 m iesięcy od d o w iedzenia się p rzez pokrzyw dzonego o sp raw cy p rz e stęp stw a) p ro ce s będzie dopuszczalny.

3’ P o r. W- D a s z k i e w i c z : o p . c it., s. 73: J . S 1 i w o w s k i: o p . c it., s. 51.

3» P o r . S e jm P R L , I I K a d e n c ja , V III S e s ja , d r u k n r 355, s. 3; P r o b l e m a ty k a n o w e j u s ta w y o s p r a w a c h z o s k a rż e n ia p r y w a tn e g o , „ B iu le ty n M in is te rs tw a S p ra w ie d liw o ś c i” Ui61, n r 1, s. 5.

Nr l i (71) In s ty tu c ja u n o rm o w . w a rt. 13 u sta w y z Z.X11.19so r. 47

Je że li zatem up ły w te rm in u trzym iesięczn eg o stw a rz a w yłączn ie sk u tk i proceso­ we, to ró w n ież i ta okoliczność w sk a z u je n a to, że in sty tu c ja u n o rm o w a n a w p rz e ­ p isie a r t. 13 m a c h a r a k te r procesow y, a n ie m a te ria ln y (p rzedaw nienie).

W ydaje się, że nie m a ró w n ież p o d sta w do tw ie rd z en ia , iż z chw ilą u p ły w u te rm in u trzym iesięcznego n a s tę p u je ja k gdyby w a ru n k o w e u ch y len ie k ara ln o ści, u z a le in io n e od tego, czy p ro k u ra to r ob ejm ie ściganie w try b ie a rt. 65 k.p.k., czy też nie. K o n stru k c ja ta k a b y ła b y sztuczna. T rz eb a bow iem w ziąć pod uw agę, że w p ra w d zie objęcie ścigania m oże n a stą p ić ty lk o w ted y , gdy istn ie je „ in te re s p u ­ b lic zn y ”, je d n a k ż e k ry te riu m to p odlega su b ie k ty w n e j ocenie p ro k u ra to ra . N ie­ ła tw o w ięc p rzew idzieć w chw ili u p ły w u te rm in u trzym iesięcznego, czy p r o k u ra to r ob ejm ie ściganie, czy też nie. S łusznie p o d k reśla W. D aszkiew icz, że „w p ra k ty c e nie m ożna (...) w yłączać sy tu a cji, k ie d y niem ożność złożenia przez pokrzyw dzonego sk a rg i p ry w a tn e j w yw rze w pływ na ocenę p ro k u ra to ra co do istn ie n ia in te re su p u blicznego.” 33 T ak w ięc nie m oże n a s tą p ić uch y len ie k a ra ln o śc i sk u tk iem upływ u trzy m iesięczn eg o te rm in u przew id zian eg o w a rt. 13 u sta w y g ru d n io w ej.

M ożna chyba m ów ić o k ilk a k ro tn y m upły w ie te rm in u sześciom iesięcznego z a rt. 13 dla p ro k u ra to ra . S y tu a c ja ta k a będzie m ogła pow stać, jeżeli z pow odu jednego p rz e stę p s tw a będzie p rz y n a jm n ie j dw óch pokrzyw dzonych. Je śli każdy z p o k rzy w ­ dzonych dow ie się o sp raw cy p rze stę p stw a w innym czasie, to dla p ro k u ra to ra bę­ dzie biegło — z pow odu takiego p rz e stę p s tw a — tyle term in ó w , ilu je s t po­ k rzyw dzonych. U pływ jednego z ty c h te rm in ó w może stw o rzy ć zakaz w szczęcia p o stę p o w an ia k arn e g o d la p ro k u ra to ra , zak az sta n o w iąc y przeszkodę p ro ceso ­ w ą k o n k re tn ą .

S y tu a c ję ta k ą p o sta ra m się z ilu stro w a ć p rzy k ła d em . Je śli p ie rw sz y p o k rzy w ­ dzony d ow iedział się o sp raw cy p rz e stę p s tw a w dniu 2 lutego 1962 r., to d la p ro ­ k u r a to r a te rm in sześciom iesięczny u p ły n ie w d n iu 2 sie rp n ia 1962 r. Z ak ład am , że nie m o in a u sta lić an i m iejsca p o bytu dru g ieg o pokrzyw dzonego, a n i też tego, k ie d y dow ied ział się o n o osobie sp raw cy p rze stęp stw a. W d n iu 5 sie rp n ia 1963 r. p r o k u ra to r o trzy m ał w iadom ość o ow ym p rzestęp stw ie. S ta n sp raw y je s t tego ro d z a ju , że istn ie je w y ra źn y in te re s p u b liczn y do o bjęcia ścig an ia w try b ie a r t. 65 k.p.k. W ta k ie j sy tu a c ji p r o k u ra to r nie może w nieść sk a rg i, m im o że np. d ru g i p o krzyw dzony do tego czasu n ie dow iedział się o sp raw cy p rze stęp stw a. Na p ro k u ra to rz e bow iem spoczyw a ciężar dow odow y: on m usi w ykazać, czy i kiedy d ru g i p o krzyw dzony dow iedział się o sp raw cy p rze stęp stw a. J e ś li p ro k u ra to r tej o k o lic z n o ^ i n ie w ykaże, to ze w zględu n a u p ły w te rm in u sześciom iesięcznego, li­ czonego od dow iedzenia się o sp raw cy p rze stę p stw a przez pierw szego p o k rzy w d zo ­ nego, nie będzie mógł w nieść sk a rg i do sądu.

Z pow yższego w idać, że te rm in y p rze w id zia n e w a r t. 13 m ogą u p ły w ać k ilk a ­ k ro tn ie dla tego sam ego p rz e stę p stw a , co je s t nie do pom y ślen ia p rzy in sty tu c ji p rze d aw n ien ia.

D opiero gdy żaden z podm iotów w y m ien io n y ch w a rt. 13 u sta w y p ru d n io w ei nie będzie m ia ł p ra w a do w n iesien ia sk a rg i, będzie m ożna m ów ić o p o w sta n iu p rze sz­ kody procesow ej b ędącej u je m n y m w a ru n k ie m a ^ stra k c y nym . Chociaż w ta k im w y p a d k u w y stę p u ją c a niem ożność ścigania sp raw cy p o w oduje rzeczy w iste w y ­ gaśnięcie odpow iedzialności k a rn e j, to je d n a k nie może ono być u to ż sam ian e z u ch y - len em k a ra ln o śc i z pow odu p rze d aw n ien ia. W ygaśnięcie bow iem odpow iedzialności k a rn e j ze w zględu na upływ te rm in ó w z a rt. 13 u sta w y g ru d n io w ej je s t w ynikiem ogran iczen ia procesow ego, m ianow icie u tr a ty p ra w a sk arg i, u p o d sta w y k tó reg o

41 K a z l m t e r z M a r s z * t _{N r 11 (71)}

• leżą p rzy c zy n y procesow e (zah am o w an ie n a p ły w u s p ra w do sądów). N ato m ia st p rze d a w n ie n ie , ja k ju ż w yżej stw ie rd z iliśm y , u ch y la k ara ln o ść dlateg o , że p o trz e ­ ba w y m ie rz en ia i w y k o n an ia k a r y s ta je się zbędna, gdyż cele, ja k ie m a do sp eł­ n ie n ia k a ra , zostały ju ż osiągnięte.

P om iędzy p rze d aw n ien iem (art. 86 k.k.) a in sty tu c ją u n o rm o w an ą w a rt. 13 u s ta ­ w y g ru d n io w e j istn ie je ta k ż e różnica co do m ożliw ości p rz e rw a n ia b ie g u okresów . P rz e rw a n ie biegu te rm in ó w je s t in s ty tu c ją w łaściw ą tylk o d la okresów p rz e d a w n ie ­ nia. N ajczęściej sk u tk iem p rz e rw a n ia biegu te rm in u p rz e d a w n ie n ia je s t to, że z a ­ czy n a on biec n a nowo.

P rz e rw a n ie b iegu te rm in u p rz e d a w n ie n ia m oże pow odow ać w y ją tk o w o in n e sk u tk i, np. p rze k szta łc en ie te rm in ó w p rz e d a w n ie n ia w okresy p rz e d a w n ie n ia innego ro d z a ju (te rm in y z a rt. 86 k.k. w o k resy z a r t. 87 k.k.).

T ak ich sk u tk ó w p rze p is a rt. 13 u sta w y g ru d n io w ej nie p rze w id u je. W y d a je się, że p rze p is a rt. 87 k.k. n ie m oże m ieć za sto so w a n ia do te rm in ó w z a rt. 13, gdyż w y m ie n ia on w y ra ź n ie ty lk o p rze p is a rt. 86 k.k. P rz ek sz tałce n ie bieg u te rm in ó w z a rt. 13 w o k resy p rz e d a w n ie n ia w y ro k o w a n ia (art. 87 k.k.) je s t logicznie nie do pom yślenia. O ba o k resy bow iem ro zp o c zy n ają sw ój bieg od in n e j chw ili i biegną po in n y c h to rach .

R o zw ażania pow yższe p o zw a lają n a w y p ro w a d ze n ie w niosku, że in s ty tu c ja u n o r­ m o w an a w a rt. 13 u sta w y g ru d n io w ej m a c h a r a k te r procesow y. Nie m a ona nic w spólnego z p rze d aw n ien iem . Tym sam ym w ięc te rm in y w ty m p rze p isie p rz e w i­ d zian e m a ją ta k ż e c h a r a k te r procesow y. S ąd N a jw y ż sz y ' 0 (podobnie ja k i J. Ś li- w o w s k i,v) d la ich o k re śle n ia używ a p o ję cia „ p re k lu z ja ”. P rzeciw k o te m u p o jęciu w y stę p u ją A. K a f t a l 42 i W. D a sz k ie w ic z 43. Ich zdaniem p o ję cia tego, znanego p ra w u cyw ilnem u, nie m ożna p rzenosić n a g ru n t p rocesu karn eg o . Je d n a k ż e o k re ­ ślen ie ta k ie n a jb a rd z ie j o d d aje tre ść i isto tę o k resów z a rt. 13 u sta w y g ru d n io w ej. P o n ad to słusznie p o d k reśla Sliw ow ski, że p ra w o je s t „tw orzyw em żyjącym , z n a jd u ­ jącym się w sta d iu m u sta w icz n y ch p rz e m ia n i ciągłego p rz e tw a rz a n ia , i d la teg o u staw iczn ie k s z ta łtu je ono now e w a rto śc i”. 44

Z re sz tą te rm in y tego ro d z a ju zn an e są kodeksow i p o stę p o w an ia k arn e g o (np. a rt. 513 § 1 k.p.k. i a rt. 2451* k.p.k.). P o w o łan e o k resy nie sta n o w ią n a p ew n o t e r ­ m inów p o rządkow ych. N ie są one ró w n ież te rm in a m i zaw itym i, bo n ie m ożna ich przyw rócić. D la o k reśle n ia ty c h te rm in ó w n ajw łaśc iw szy m ' pojęciem je s t p ojęcie „ te rm in y p re k lu z y jn e ”, gdyż p o d k reśla ono, że czynności sp ełnione po upły w ie ty c h te rm in ó w są n iew ażn e i tym sam ym z b liża ją się one do okresów zaw ity ch , ale różnica pom iędzy n im i polega n a tym , że n ie m ożna ich przyw rócić.

W ydaje się, że m o in a było u n ik n ą ć w ielu w ątp liw o ści co do c h a ra k te ru in s ty tu c ji u n o rm o w an e j w a rt. 13 u sta w y g ru d n io w ej, gdyby u staw o d aw ca k o n se k w e n tn ie w p ro w ad ził te rm in do w n iesien ia sk a rg i p ry w a tn e j w yłącznie d la pokrzyw dzonego. D la o g ran iczen ia w tym z a k resie p ra w a p r o k u ra to ra nie m a u za sa d n io n y ch p odstaw . U stan o w io n y d la pokrzyw dzonego te rm in m ógł m ieć c h a ra k te r zaw ity. T ak a k o n ­ s tru k c ja sp e łn ia ła b y w y m ag a n e cele, a jednocześnie b yłaby p ro sta, p rz e jrz y sta i czytelna. K o n k lu d u ją c , należy stw ierd zić, że in sty tu c ja u n o rm o w an a w a r t. 13 u sta w y g ru d n io w e j m a c h a r a k te r procesow y, n ie m ożna je j w ięc zaliczyć do p rz e ­ d aw n ie n ia . <o P o r. w y ż e j p r z y p is y 14 i 15. A. K a f t a l : o p . c it., s. 59—60. <1 J . S l i w o w s k i : o p . c it., s. 49 n . 43 w . D a s z k i e w i c z : G lc s a , P iP 1863, n r 4, s . 752—753. «i J . S l i w o w s k i : o p . c it., s. 54.