M. Cybulska
"Uzasadnienie przedawnienia w
teorii prawa karnego", Kazimierz
Marszał, "Państwo i Prawo", 1964, z.
11 : [recenzja]
Palestra 9/1(85), 78
1965
PRZEGLĄD PRASY P B / IWIMICZEJ
U zasad n ien ie przedaw nienia w teorii praw a karnego
Powyższy tem at omawia w zesz. 11 (1964) „Państw a i P raw a” Kazimierz M a r s z a ł.
Mimo że przedaw nienie jest powszechnie przyjęte we współczesnych system ach praw nych, to jednak od wielu la t trw a ją spory co do uzasadnienia tej instytucji.
Teorie uzasadniające przedaw nienie w praw ie karnym można podzielić na cztery grupy: I teorie pozapraw ne, II teorie oparte na elem entach praw a procesowego, III teorie oparte na elem entach praw a m aterialnego i IV teorie mieszane m ate- rialno-procesowe.
Teorie pozapraw ne należą do najstarszych. C harakteryzują się one tym , że szukają uzasadnienia przedaw nienia w sferze pozapraw nej, a więc w samej sile czasu.
Teorie oparte na elem entach p raw a procesowego są bardzo liczne. Teoria do wodowa '— najbardziej popularna — podkreśla trudności dowodowe związane z upływem czasu; teoria oparta na opieszałości oskarżyciela zakłada, że opie szałość oskarżyciela w skazuje na zaniechanie skargi; wreszcie w myśl teorii opar tej na rezygnacji ze skargi — upływ czasu w yw ołuje zaniknięcie państw owego praw a ukarania.
Teorii opartych n a elem entach praw a m aterialnego jest również bardzo wiele. W myśl teorii pokuty obawa przed ujęciem, w której żył sprawca przez wiele lat, jest dla niego w ystarczającą karą. Teoria zaś oparta na zanikającym wspomnieniu i na prew encji generalnej dowodzi, że po upływ ie pewnego czasu zaciera się wspomnienie przestępstw a w ocenie ludzkiej, wobec czego odpada potrzeba kary. Wreszcie teoria popraw y zakłada, że spraw ca mógł ulec dodatnim zmianom, a z kolei teoria oparta na uchyleniu społecznego niebezpieczeństwa czynu wycho dzi z założenia, że znaczny upływ czasu od popełnienia przestępstw a elim inuje jego społeczne niebezpieczeństwo.
O m aw iając teorie mieszane, au to r podkreśla, że łączą one elem enty poglądów opartych na przesłankach praw a procesowego i na przesłankach praw a m aterialne go. Teorie mieszane m ają swych zwolenników zarówno w nauce radzieckiej, jak i w nauce burżuazyjnej. W powojennej literatu rze polskiej przedaw nienie uzasad nia się przede wszystkim odpadnięciem przesłanek prew encji generalnej: w ym iar k ary i jej w ykonanie mogą mieć bowiem znaczenie wychowawcze tylko wtedy, gdy następują dostatecznie szybko po dokonaniu przestępstw a.
Czas, w którym odpada cel społeczny kary, zależny jest od wielu czynników. Z reguły przestępstw a ciężkie w yw ołują mocniejszy i dłuższy rezonans, w ew nętrzne przeobrażenie spraw cy wym aga dłuższego czasu. Stąd najdłuższe term iny przew i dyw ane są dla przestępstw najcięższych, a najkrótsze dla przestępstw zagrożonych karam i najłagodniejszym i.
A utor podkreśla, że przedaw nienie nie powinno mieć w ogóle zastosowania do najcięższych zbrodni hitlerow skich, których bestialstw o i rozm iary m ają szczególny c h ara k ter i które nie ulegają zapomnieniu. Potrzeba zatem karania tych zbrodni bez względu na upływ czasu jest z p u n k tu w idzenia prew encji nadal konieczna.
