"Altenbildung - Altenpastoral. Erfahrungen in der theologischen Erwachsenenbildung mit älteren Menschen", Franz-Josef Hungs, München 1978 : [recenzja]

Jan Tomczak

"Altenbildung - Altenpastoral.

Erfahrungen in der theologischen

Erwachsenenbildung mit älteren

Menschen", Franz-Josef Hungs,

München 1978 : [recenzja]

Collectanea Theologica 51/2, 223-224

R E C E N Z J E

₂₂₃

św iad czen ia relig ijn eg o . D ostarczył w iele cen n y ch re fle k s ji i rz u c ił b o g ate św ia tło n a relig ię oraz n a re lig ijn e znaczenie d ośw iadczenia dla ro zw o ju człow ieka i jego życia m oralnego.

ks. Ja n T o m c za k S J , W a rsza w a

F ra n z Jo se f H U N G S, A lteribïldung — A lte n p a sto ra l. E rfa h ru n g e n in der

th eologischen E rw a ch sen en b ild u n g m it ä lte re n M enschen, M ünchen 1978,

K ösel-V erlag, s. 96.

O m aw ia n a p u b lik a c ja je st dalszym , b a rd z ie j szczegółow ym i k o n k re tn y m u k az an iem za g ad n ień ro zw ażan y ch przez a u to ra w jego książce o teolo­ gicznym k sz tałcen iu dorosłych, k tó ra się u k a z a ła w 1976 rA L udzie starzy , w w iek u em ery taln y m , sta n o w ią coraz w iększą g ru p ę i m a ją w łasn e specy­ ficzne p roblem y, in n e niż te, k tó re p rze ży w ają osoby a k ty w n e zaw odowo. S tą d teologiczne k sz tałcen ie ich i d u sz p aste rstw o w śró d n ic h w y m a g a ją osobnego n aśw ie tle n ia , co w p ew nym sto p n iu czyni F ra n z Jo se p f H u n g s w p rze d staw io n e j książce. J e s t ona ow ocem jego osobistego d o św iadczenia, ja k ie zdobył w k o n ta k ta c h z osobam i sta rszy m i, w p rac y w śró d nich. A u to r p rzy z n aje , że chociaż w o sta tn ic h la ta c h stało się m odne m ów ienie i p isa n ie o staro ści, to je d n a k n a d a l b ra k u je p rz y d a tn y c h pom ocy do k atec h e ty c z n e j p rac y w śró d w sp o m n ia n ej g ru p y ludzi. Czyni w ięc p rze z o m a w ian ą k sią ż­ k ę p ierw szy k ro k w k ie ru n k u w y p e łn ie n ia te j luki. C h ciałby zachęcić k a te c h e ­ tów , ab y w sposób za m ie rz o n y z a jm o w a li s ię te o lo g ic zn y m k sz tałcen iem sta rszy c h ludzi. W ty m celu obok w łasn y ch d o św iad czeń relig ijn eg o k s z ta ł­ cenia osób w w ie k u e m e ry ta ln y m , '.przekazuje a u to r in fo rm a c je z w iedzy fach o w ej o starości. U kazuje, że sta rz y n ie m ogą być je d y n ie p rze d m io ­ te m opieki i p ie lęg n a cji, lecz sta n o w ią p ow ażną g ru p ę w teologicznym ksz tałcen iu ludzi dorosłych.

R o zw ażania a u to ra zostały p rz e d y sk u to w a n e n a k a to lic k im w yd ziale teologicznym u n iw e rs y te tu w W iedniu, dzięki p o p a rc iu p ro fe so ra dr. J. M ü l l e r a. Z p rze d staw io n y c h w książce ro zw ażań d o w ia d u je się czy­ te ln ik , że w iele z góry p ow ziętych n a s ta w ie ń w obec lu d zi sta rszy c h w y m a ­ ga k o re k ty , k tó re j n ie m ożna dokonać je d y n ie przez działalność k a te c h e ­ tyczną. P o trz e b n e je st bow iem ro zeznanie te o re ty cz n e o p a rte n a h u m a n is­ tyczn ej i biologiczej w iedzy. O czyw iście je st tru d n e , a, n a w e t n iem ożliw e dla pedagoga relig ii lu b teologa p rzy sw o je n ie sobie obszernej biologicznej, psychologicznej i socjologicznej w iedzy fach o w ej o starości. M ogą je d n a k zdobyć ta k ą znajom ość rzeczy, k tó ra m a duże znaczenie p ra k ty c z n e w p r a ­ cy k a tec h ety c zn e j w śró d em erytów . P om ocą w zd o b y w an iu ta k ie j w iedzy o p ro b lem ach ludzi sta rszy c h je st p rz e d sta w ia n a książka.

W p ierw szej części u k a z u je a u to r n ie k tó re p u n k ty w id zen ia w spółcze­ sn y ch b a d a ń za g ad n ień zw iązan y ch ze sta ro śc ią . W o p arc iu o in fo rm ac je, do­ tyczące w iek u starczego, a zaczerp n ięte z różn y ch dziedzin w iedzy o czło­ w iek u , podsuw a k o n k re tn e w sk az an ia dla p ra c y k a tec h ety c zn e j i d u sz p a ste r­ skiej w śró d w sp o m n ia n ej g ru p y ludzi.

W d ru g iej części p rze d sta w ia sw oje w łasn e spostrzeżenia i do św iad ­ czenia zdobyte w czasie p ra c y d u sz p a ste rsk ie j n a d osobam i starszym i. S w o­ je osiągnięcia poznaw cze z e sta w ia z w y n ik a m i in n y c h d yscyplin i w yciąga p ra k ty c z n e w n io sk i o raz u w agi dla za in te re so w a n y c h w sp o m n ian ą p rac ą. T e w nioski i u w agi o p ro b lem ach zw iązan y ch ze sta ro ścią człow ieka, z jego p rze k o n an ia m i, p rzy zw y czajen iam i, obaw am i, p o trzeb am i, o czekiw aniam i na

1 F ra n z Jo se f H u n g s , Theologische E rw a ch sen e n b ild u n g als L ern p ro ­

zess. D id a ktisch e G rundlegung, M ainz 1976. P or. C ollectan ea T heologica 47

224

pew no w dużym sto p n iu pozw olą u n ik n ą ć w iele błędów , n iepow odzeń czy rozczaro w ań , a uczynią p ra c ę b ard z iej ow ocną.

Z akończenie k siążk i sta n o w ią ro zw aż an ia o sto su n k u m iędzy re lig ijn o - -teologicznym k ształcen iem ludzi w podeszłym w iek u a d u sz p a ste rstw e m w śró d nich. A u to r u k a z u je w zajem n e pow iązan ie w spom nianego k sz tałcen ia i p rac y d u sz p a ste rsk ie j w e w spólnocie p a ra fia ln e j.

P u b lik a c ja w p ra w d zie n ie d a je gotow ych ro zw iązań dla działalności r e ­ lig ijn e j w śró d lu d zi starszy ch , ale d o starcza cennych re fle k sji, p o d an y ch w zrozum iałym , zw ięzłym języ k u . Z a in te re so w a n i m ogą je poznać i p rzy sw o ­ ić sobie b ez w iększego tru d u , w k ró tk im czasie, n a w e t p rzy n a w a le pracy , 0 czym św iadczy choćby obojętność k sią żk i, k tó ra nie o d stręc za czyteln ik a, szu k ająceg o p o trze b n ej pom ocy do w spółczesnego d u sz p a ste rstw a w śró d lu ­ dzi w w ie k u em ery taln y m .

ks. Ja n T o m c za k SJ, W arszaw a

Theologische B erich te 6. L itu rg ie als V e rk ü n d ig u n g , w yd. F ra n z F u r g e r ,

Iso В a u m e r, R udolf S c h m i d , R a p h ae l S c h u l t e , Ja k o b B a u m ­ g a r t n e r , Jo se f В о m m e r, A lois M ü l l e r , Z ü rich -E in sie d eln -K ö ln 1977, B enziger V erlag, s. 213.

S e ria R ela cje teologiczne, k tó re j szósty tom sta n o w i p re z e n to w a n a p u ­ b lik a c ja , je st w y d aw an a sta ra n ie m W yższej Szkoły Teologicznej w Chur; (Josef P f a m m a t t e r ) i W y działu Teologicznego w L u ce rn ie (F ra n z F u r ­ g e r ) .

R e fo rm a litu rg iczn a , p rze p ro w ad z o n a z in ic ja ty w y S o boru W a ty k a ń sk ie ­ go II, uczyniła litu rg ic z n ą służbę Bożą b a rd z ie j zro zu m iałą, ale n ie zapobie­ gała zm n iejsze n iu się liczby uczestn ik ó w w o b rzęd ach litu rg iczn y c h , a w ięc nie sp e łn iła w szy stk ich n ad z ie i w n iej p o k ła d an y c h . Różne są p rzyczyny t a ­ kiej sy tu a c ji. N adal trz e b a p y ta ć się o sens k u ltu i szukać no w y ch fo rm litu rg ic z n y c h służby Bożej, k tó re p rz e m a w ia ją do dzisiejszego człow ieka. P om ocą w ty m m a służyć o m a w ian a pozycja. A u to rzy z a sta n a w ia ją się, ja k dalece litu rg ia je st p rze p o w iad an a i czy w d zisiejszym s p ra w o w a n iu litu rg ii uw id aczn ia się c h a ra k te r p rze p o w iad an ia. R o zw ażają p ro b le m a ty k ę w jej ro zw o ju h isto ry czn y m oraz w p e rsp e k ty w ie przyszłości.

W p ierw szy m rozdziale F ra n z F u r g e r za sta n a w ia się n a d językiem p rze p o w iad an ia p ra w d y o b ja w io n ej, p o d d a je k ry ty c e zw łaszcza a b s tra k c y j­ ne fo rm y k o m u n ik a cji. R a p h ae l S c h u l t e p rz e d sta w ia p o jm o w an ie słow a 1 s a k ra m e n tu oraz ich w za jem n y sto su n ek w u ję c iu ew a n g elick ie j i k a to lic ­ k ie j teologii. S ta ra się ukazać now e drogi dalszych ro zw iązań dotyczących zag ad n ien ia sło w o -sak ram en t. Ja k o b B a u m g a r t n e r p rzy p o m in a czy­ te ln ik o w i ro zw ią zan ia i w sk a z a n ia dotyczące p rze p o w iad an ia słow a, a po d ­ ję te w \ refo rm ie litu rg ic z n e j przez S obór W a ty k a ń sk i II. M ówi o ponow nym o d k ry c iu słow a Bożego, o o d n o w ien iu litu rg ii słow a, o d o w arto śc io w an iu poszczególnych elem en tó w p rze p o w iad an ia, o ubogaceniu czytań P ism a Ś w ię­ tego. In te re s u ją c e spostrzeżenia i re fle k s je p o d aje Jo se f В o m m e r w ro z­ w a ż a n ia c h o głoszeniu słow a Bożego poza zg rom adzeniem eu c h ary sty c zn y m , zw łaszcza w litu rg ii ch rztu , ślu b u i pogrzebu. A n alizu je tru d n o ści, p o w sta łe n a sk u te k um asow ienia, a zarazem u p ry w a tn ie n ia i z ry ta u liz o w a n ia w y m ie ­ n io n y c h obrzędów . P o d a je p ra k ty c z n e w sk az an ia dotyczące ow ocniejszego głoszenia słow a Bożego p rzy w sp o m n ia n y ch o kazjach. Te w n io sk i w y d a ją się tr a f n e i a k tu a ln e oraz pożyteczne ró w n ież w w a ru n k a c h polskich. M o­ g łyby pom óc n ie je d n e m u du szp asterzo w i w p a ra fii czy k a p e la n o w i c m e n ta ­ rza, a ta k ż e i ty m , k tó rzy k s z ta łtu ją św iadom ość, litu rg ic z n ą k a p ła n ó w i w ie r ­ n ych. Alois M ü l l e r a n a liz u je w ielow artościow ość litu rg ii i om aw ia z a ­ sadnicze elem e n ty c h rz eśc ija ń sk iej litu rg ii, ja k k o m u n ik a c ja , ry tu a ln o sy m