Skowroński
Pocysterskie opactwo w Lądzie jako
centrum kultury : analiza aktualnej
oferty kulturalnej
Seminare. Poszukiwania naukowe 35/3, 115-146
Ks. Ryszard Sadowski SDB
Wydział Filozofii Chrześcijańskiej, UKSW - Warszawa Bartłomiej Skowroński
Wydział Nauk Pedagogicznych, UKSW - Warszawa
POCYSTERSKIE OPACTWO W LĄDZIE JAKO CENTRUM KULTURY.
ANALIZA AKTUALNEJ OFERTY KULTURALNEJ
Duże zainteresowanie ofertą kulturalną proponowaną w pocysterskim opac-twie w Lądzie było impulsem do podjęcia szerszych badań na temat aktualnie proponowanej oferty oraz przygotowywanej poszerzonej propozycji kultural-nej. Struktura niniejszego opracowania składa się z czterech części odpowiednio prezentujących: charakterystykę pocysterskiego zespołu klasztornego w Lądzie nad Wartą; metodologię badań własnych; analizę opinii respondentów na temat jakości aktualnej oferty kulturalnej pocysterskiego opactwa w Lądzie oraz podsu-mowanie. Do opracowania dołączone zostało narzędzie w postaci kwestionariu-sza ankiety*.
1. Charakterystyka pocysterskiego zespołu klasztornego w Lądzie nad Wartą
Pocysterski klasztor w Lądzie nad Wartą jest zabytkiem o wysokich walo-rach historycznych, naukowych, artystycznych i dydaktycznych, mającym duże znaczenie dla dziedzictwa kulturowego Polski. Lądzki zabytek ma utrwaloną, wy-soką pozycję w świadomości społecznej i stanowi źródło inspiracji dla kolejnych pokoleń Polaków, ukazując wspólnotę dziejów naszej ojczyzny na przestrzeni his- torii.
Obecność grodu w Lądzie datuje się już na VIII w. p.n.Ch., natomiast pierw-sza pisemna wzmianka o Lądzie została zamieszczona w bulli Innocentego II Ex commisso nobis a Deo w roku 1136. Potwierdzono tam istnienie słowiańskiego grodu Lenda, który bronił przeprawy przez Wartę na szlaku bursztynowym. Po-czątki klasztoru cysterskiego w Lądzie sięgają ostatniej ćwierci XII w., kiedy to na zaproszenie księcia Mieszka III Starego przybyli tu pierwsi cystersi z Łekna,
*Autorzy wyrażają szczególne podziękowania ks. Markowi Babiczowi SDB opiekunowi lądz-kiego koła przewodników i członkom tego koła za pomoc w przeprowadzeniu ankiety oraz alumno-wi Rafałoalumno-wi Chabowskiemu SDB za pomoc we wprowadzeniu danych do programu SPSS.
a po refundacji opactwa w 1196 r. z Altenbergu k. Kolonii. Po roku 1350 z ini-cjatywy starosty generalnego Wielkopolski Wierzbięty z Paniewic, przy wsparciu Kazimierza Wielkiego, biskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorii Skotnickiego i rycerstwa wielkopolskiego, znacząco rozbudowano klasztor w stylu gotyckim, nadając mu aktualne rozplanowanie. W roku 1551 niemieccy cystersi opuścili Ląd w proteście przeciwko polonizacji opactwa1.
Od drugiej połowy XVII w. rozpoczyna się barokizacja opactwa, którą za-inicjował opat Jan Zapolski, inicjując przebudowę kościoła wg projektu Józefa Szymona Bellottiego. Obecny kształt klasztor i kościół zawdzięczają Antoniemu Mikołajowi Łukomskiemu, który będąc opatem Lądu w latach 1697-1750 dopro-wadził opactwo do rozwoju2. W roku 1819, decyzją cara Aleksandra I, dokonano kasaty klasztoru. Hrabia Wacław Gutakowski nabył podupadające zabudowania klasztorne w roku 1850 i sprowadził do nich kapucynów, którzy za aktywne po-parcie powstania styczniowego zostali zesłani w roku 1864 na Syberię. Niszczejące mury lądzkiego opactwa odkupił w roku 1888 biskup kujawsko-kaliski Aleksan-der Bereśniewicz i w roku 1890 erygował przy lądzkim kościele parafię diecezjal-ną. W roku 1921 bp Stanisław Zdzitowiecki przekazał klasztor salezjanom, którzy rozpoczęli odbudowę klasztoru i prowadzili tu dzieła wychowawcze. W czasie II wojny światowej naziści zorganizowali tu obóz przejściowy dla duchowieństwa katolickiego (1939-1941), a następnie szkołę Hitlerjugend. Od roku 1952 w klasz-torze mieści się Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Salezjańskiego3.
Architektura i dzieła sztuki obecne w Lądzie stanowią materialne świadec-two spotkania i przenikania w tym miejscu różnych obszarów i środowisk ar-tystycznych europejskiej kultury okresu średniowiecza i doby nowożytnej. Ich obecność zauważyć dziś można w unikatowym kształcie kapitularza i niezwykłej dekoracji malarskiej oratorium św. Jakuba, a także w wysokiej klasy architekturze kościoła i dekoracji jego wnętrza, ze szczególnym podkreśleniem realizacji stiu-kowych i polichromii sklepień4. O znaczeniu lądzkiego klasztoru dla dziedzictwa polskiej kultury najlepiej świadczy wpisanie go na listę Pomników Historii (roz-porządzenie Prezydenta RP z 17.06.2009 r.).
Wartość tego zabytku została dostrzeżona także na poziomie ponadnaro-dowym. Ląd znalazł się na trasie zatwierdzanych przez Radę Europy dwóch Eu-ropejskich szlaków kulturowych. Instytucje europejskie nadają ten tytuł szlakom o szczególnym znaczeniu dla europejskiej tożsamości, kultury i wspólnego dzie-dzictwa. Lądzki klasztor został uznany za miejsce na tyle ważne dla kultury eu-ropejskiej, że znalazł się na polskim odcinku Szlaku cysterskiego oraz Drodze św.
1 Por. M. Chmielewski, J. Nowiński, Zespół klasztorny w Lądzie nad Wartą, Wydawnictwo
„Epigraf”, Łódź 2003, s. 4-5.
2 Por. J. Nowiński, Nagrobek opata-mecenasa Mikołaja Antoniego Łukomskiego w pocysterskim
kościele w Lądzie nad Wartą, Biuletyn Historii Sztuki (2008)3-4, s. 385-406.
3 Por. Salezjanie w Lądzie 1921-2011, red. J. Nowiński, Tamkapress, Warszawa-Ląd 2011.
Jakuba5. Opactwo lądzkie znalazło się także na Szlaku bursztynowym, który nie otrzymał wprawdzie tytułu Europejskiego szlaku kulturowego, ale ma międzyna-rodowy charakter i łączy kraje basenu Morza Bałtyckiego i Morza Śródziemne-go6. Stale rosnące w Polsce zainteresowanie czynną turystyką o charakterze histo- rycznym stało się przyczyną powołania do życia polskiego szlaku kulturowego o nazwie Szlak Piastowski, na trasie którego usytuowanych jest kilka Pomników Historii, m.in. Ląd7. Umiejscowienie tego zabytku na tak licznych szlakach kultu-rowych ukazujących dziedzictwo regionu, Polski i Europy wskazuje nie tylko na obiektywną wartość lądzkiego zabytku, ale także na jego stale rosnącą popular-ność zarówno wśród specjalistów, jak i licznych rzesz turystów nawiedzających lądzkie opactwo każdego roku.
Opactwo pocysterskie zbudowane zostało na terenie wyjątkowo cennym przyrodniczo, który jest chroniony w ramach sieci Natura 2000. W Lądzie spo-tykają się dwa obszary chronione: Dolina Środkowej Warty - PLB300002 oraz Ostoja Nadwarciańska - PLH3000098. Wysokich walorów krajobrazowych oto-czenia klasztoru strzeże ustanowiony w 1995 r. Nadwarciański Park Krajobrazowy. Nadwarciańskie łąki nie tylko stanowią piękną oprawę natury dla dzieła kultu-ry, którym jest lądzki zabytek. Łąki te są terenami lęgowymi dla wielu gatunków awifauny. Międzynarodowa federacja organizacji zajmującej się ochroną ptaków i ich siedlisk Bird Life International nadała Nadwarciańskiemu Parkowi Krajo-brazowemu rangę ogólnoświatową - Globaly Important Bird Areas. Na obszarze Doliny Środkowej Warty zaobserwowano ponad 230 gatunków ptaków, z czego ponad połowa to gatunki lęgowe, a 42 spośród nich wymienione są w załączniku I Dyrektywy Ptasiej9.
Towarzystwo Salezjańskie będące właścicielem lądzkiego klasztoru dba o właściwe promowanie i udostępnianie tego zabytku. Przygotowany jest kom-pleksowy projekt renowacji zabudowań i otoczenia pocysterskiego opactwa i jego adaptacji na centrum kulturalno-edukacyjnego. W zamierzeniu właścicieli, lądz-ki klasztor ma na nowo stać się dla wschodniej Wielkopolslądz-ki tętniącym życiem ośrodkiem kulturotwórczym, który w otoczeniu unikalnej przyrody promieniuje wysoką kulturą duchową i materialną.
5 Por. oficjalna witryna Szlaku Cysterskiego w Polsce: <www.szlakcysterski.org>, (data
dostępu: 12.10.2013); por. także Drogi św. Jakuba w Polsce, <www.camino.net.pl/camino-polska/>, (data dostępu: 12.10.2013).
6 Por. Szlaki kulturowe. Szlak bursztynowy, <www.szlaki-kulturowe.pl/szlak_bursztynowy.
html>, (data dostępu: 12.10.2013).
7 Por. oficjalna witryna Szlaku Piastowskiego: <www.szlakpiastowski.com.pl>, (data dostępu:
12.10.2013).
8 Por. Instytut na Rzecz Ekorozwoju, Katalog obszarów Natura 2000, <www.obszary.
natura2000.org.pl>, (data dostępu: 12.10.2013).
9 Por. Nadwarciański Park Krajobrazowy, <www.regionwielkopolska.pl/katalog-obiektow/
nadwarcianski-park-krajobrazowy.html>, (data dostępu: 12.10.2013); por. także Nadwarciański
Właściciele są przekonani, że prace renowacyjne pozwolą utrwalić i pełniej ukazać walory artystyczne zabytkowego zespołu klasztornego, a prace konstruk-cyjno-adaptacyjne umożliwią zupełnie nowy sposób funkcjonowania tego zabyt-ku. Z miejsca kilkugodzinnych wizyt miłośników historii, sztuki i przyrody, Ląd stanie się centrum kulturalno-konferencyjnym, w którym będą mogły odbywać się nawet kilkudniowe konferencje naukowe, zjazdy szkoleniowe, pobyty dzieci i młodzieży w ramach tzw. „zielonych szkół” oraz lekcje historii i historii sztu-ki. Będzie można realizować tu plenery malarskie, warsztaty fotograficzne i ka-ligraficzne oraz wszelkiego rodzaju działalność związaną z edukacją kulturową i przyrodniczą. Planowana adaptacja klasztoru przewiduje stworzenie kilku sal konferencyjnych, nową aranżację biblioteki i utworzenia nowoczesnej czytelni w celu udostępnienia bogatych zbiorów klasztornej książnicy. Planowane jest przygotowanie bazy noclegowej i zaplecza gastronomicznego dla ok. 70 osób. Rewitalizacja ogrodów klasztornych i stworzenie przyrodniczych i kulturowych ścieżek edukacyjnych w klasztorze i ogrodzie będzie stanowić dobre uzupełnienie przyrodniczej oferty edukacyjnej proponowanej przez Ośrodek Edukacji Przy-rodniczej znajdujący się w sąsiedztwie klasztoru.
2. Metodologia badań własnych
Celem niniejszych badań jest uzyskanie wiedzy na temat jakości oferty kul-turalnej proponowanej obecnie osobom zwiedzającym Pocysterskie Opactwo w Lądzie, zbadanie turystycznych oczekiwań zwiedzających, a następnie ocena atrakcyjności przygotowywanych propozycji w celu poszerzenia oferty kultural-nej, która lepiej odpowie na oczekiwania odbiorców. Z propozycją przeprowadze-nia takich badań wystąpił do Towarzystwa Naukowego Franciszka Salezego Rek-tor Wyższego Seminarium Duchownego, które mieści się w lądzkim klaszRek-torze.
W związku z tak sformułowanymi celami badawczymi, zostały określone następujące pytania badawcze: jakie formy oferty kulturalnej są najchętniej wy-bierane przez osoby zwiedzające opactwo? Jaki jest stopień satysfakcji z pozio-mu oferty kulturalnej obecnie proponowanej w opactwie w Lądzie? Jakie formy oferty kulturalnej są najbardziej oczekiwane przez osoby zwiedzające opactwo? Jak respondenci oceniają atrakcyjność planowanych nowych form oferty kultu-ralnej? Ze względu na brak jakichkolwiek badań w omawianej tematyce, poniższe hipotezy badawcze zostały sformułowane na podstawie uogólnień wynikających z obserwacji.
Jak podaje E. Babbie hipoteza to „określone, weryfikowalne oczekiwanie co do rzeczywistości, sformułowane na bazie ogólniejszego stwierdzenia; szerzej – przewidywanie dotyczące natury rzeczy wyprowadzone z teorii”10. Wysunięto za-tem następujące hipotezy badawcze: H1 najchętniej wybieranymi formami oferty kulturalnej są: zwiedzanie klasztoru oraz kościoła; H2 najbardziej oczekiwanymi
formami oferty kulturalnej dla osób młodych, tj. do 45 roku życia, są różne rodza-je sztuki widowiskowej, takiej jak przedstawienie teatralne; H3 dla osób powyżej 46 roku życia najbardziej oczekiwanymi formami są: możliwość korzystania ze zbiorów bibliotecznych oraz udział w sympozjach i wystawach; H4 planowane nowe formy oferty kulturalnej wydają się w podobnym stopniu atrakcyjne dla wszystkich zwiedzających.
W badaniach, które zostały przeprowadzone w dniach od 4 sierpnia do 4 września 2013 roku, posłużono się metodą sondażu diagnostycznego, wyko-rzystaną techniką była ankieta, zaś narzędziem – kwestionariusz ankiety skon-struowany dla potrzeb tych badań. Należy stwierdzić, że udział w badaniach był anonimowy i dobrowolny.
Narzędzie badawcze zostało przygotowane w języku polskim, w związku z tym zagraniczni turyści, którzy odwiedzili w tym czasie pocysterskie opactwo w Lądzie, nie byli proszeni o jego wypełnienie. Kwestionariusz ankiety składa się z 10 pytań oraz metryczki dotyczącej charakterystyki respondenta. Pytania moż-na podzielić moż-na dwie zasadnicze grupy od 1 do 4 oraz od 5 do 10. W pierwszej grupie umieszczono pytania dotyczące obecnej oferty kulturalnej. Pytano o ilo-ści wizyt w lądzkim zabytku w ciągu 2 ostatnich lat, formy oferty kulturalnej i wielokrotność skorzystania z nich. Pytano też o ocenę poziomu zaoferowanych propozycji kulturalnych. W drugiej grupie pytań respondenci odpowiadali na pytanie, czy byliby zainteresowani poszerzoną ofertą kulturalną lądzkiego klasz-toru. Ponadto przedstawiono im nowe propozycje kulturalne, pytając, czy byliby nimi zainteresowani oraz jak oceniają stopień ich atrakcyjności. Na koniec sta-wiano pytanie, czy zdaniem respondentów nowe propozycje kulturalne wpłyną na zwiększenie liczby zwiedzających oraz proszono o ocenę kryteriów, którymi kierują się turyści przy decyzji o wyborze zwiedzanych zabytków. Szczegółowy opis proponowanych nowych form oferty kulturalnej zostanie przedstawiony w kolejnych częściach publikowanych badań. Należy zaznaczyć, że wyniki badań będą publikowane w cyklu artykułów, którego ten jest pierwszą częścią.
Badana grupa
Badaną grupę stanowiło łącznie 725 osób, z czego 200 mieszkańców Lądu i najbliższej okolicy oraz 525 osób przyjezdnych. Wśród mieszkańców Lądu było 111 kobiet (55,5%) oraz 85 mężczyzn (42,5%), 4 osoby nie odniosły się do pytania o płeć. W grupie osób przyjezdnych zaś były 293 kobiety (55,8%) i 179 mężczyzn (34,1%), w grupie tej aż 53 osoby nie odpowiedziały na pytanie o płeć.
Na wykresie nr 1 został przedstawiony szczegółowy opis badanej grupy mieszkańców Lądu i najbliższej okolicy w zależności od wieku11.
11 Wszystkie wykresy i tabele zamieszczone w niniejszym opracowaniu oparte są o badania
Wykres nr 1. Wiek mieszkańców Lądu, którzy wzięli udział w badaniach.
Analizując dane z wykresu nr 1 i nr 2 należy stwierdzić, że w obu grupach około 4% respondentów stanowiła młodzież poniżej 18 roku życia12; w grupie mieszkańców Lądu 20,5% stanowiły osoby w wieku od 18 do 30 lat; 26,5% osoby w wieku od 31 do 45 lat; 30,0% stanowiły osoby w wieku od 46 do 60 roku życia, zaś w grupie osób powyżej 60 roku było blisko 19,0%.
Wykres nr 2. Wiek respondentów z grupy osób przyjezdnych.
W grupie osób przyjezdnych natomiast blisko 9,0% stanowiły osoby w wie-ku od 18 do 30 lat; 24,8% osoby w wiewie-ku od 31 do 45 lat; 25,9% osoby w wiewie-ku między 46 a 60 rokiem życia oraz 36,6% stanowiły osoby powyżej 60 roku życia. Można zatem stwierdzić, że różnica dotyczy osób powyżej 60 roku życia – propor-cja takich osób jest większa w grupie przyjezdnych.
Wykształcenie osób badanych (obie grupy łącznie) jest zróżnicowane. Naj-więcej osób ma wykształcenie wyższe (34,3%) oraz średnie (32,1%). Wykształ-cenie na poziomie licencjatu ma niespełna 4,4% badanych; zasadnicze zawodo-we – 17,8%; gimnazjalne około 5,1%; zaś podstawozawodo-we 6,2% wszystkich badanych. Rozkład wyników w zależności od wykształcenia prezentuje wykres nr 3.
Wykres nr 3. Wykształcenie osób badanych N=725.
W grupie osób, którą stanowili mieszkańcy Lądu, 8 (4,0%) ma wykształcenie podstawowe; także 8 (4,0%) – wykształcenie gimnazjalne; 41 osób (20,5%) ma wykształcenie zawodowe; 78 osób (39,0%) – wykształcenie średnie, 11 respon-dentów (5,5%) – wykształcenie licencjackie i 54 osoby (27,0%) – wykształcenie wyższe. Wśród osób przyjezdnych 37 respondentów określiło swoje wykształ-cenie jako podstawowe (7,0%); 29 osób (5,5%) – wykształwykształ-cenie gimnazjalne; 88 osób (16,8%) – wykształcenie zawodowe; 155 respondentów (29,5%) – wykształ-cenie średnie; 21 osób (4,0%) podało, iż ma wykształwykształ-cenie licencjackie, a aż 195 respondentów (37,1%) określiło swoje wykształcenie jako wyższe.
3. Analiza opinii respondentów na temat jakości aktualnej oferty kul-turalnej
W niniejszej części zostaną przedstawione analizy dotyczące jakości obec-nej oferty kulturalobec-nej pocysterskiego opactwa w Lądzie. W porównaniach gru-powych zostaną uwzględnione cztery kryteria: miejsce zamieszkania, płeć, wiek i wykształcenie.
3.1. Korzystanie z form oferty kulturalnej
Korzystanie z jakiejkolwiek z form oferty kulturalnej w opactwie pocyster-skim w Lądzie w ostatnich dwóch latach przy uwzględnieniu kryterium, którym jest miejsce zamieszkania przedstawia się odmiennie w grupie mieszkańców Lądu i grupie osób przyjezdnych. Szczegóły zostały przedstawione na wykresie nr 4 i 5.
Wykres nr 4. Korzystanie z formy oferty kulturalnej w ciągu ostatnich 2 lat przez mieszkańców Lądu, N=200.
Należy stwierdzić, że aż 190 (95,0%) osób zamieszkujących na co dzień Ląd i okolicę zadeklarowało, że w ciągu ostatnich dwóch lat uczestniczyło w jakiej-kolwiek formie oferty kulturalnej opactwa pocysterskiego w Lądzie, jedynie 10 osób (5,0%) nie zadeklarowało takiej aktywności. W grupie osób przyjezdnych 209 osób (39,8%) wzięło wcześniej udział w którejkolwiek z form takiej oferty, jednak większość tj. 316 osób (60,2%) odwiedziła lądzki zabytek po raz pierwszy lub pierwszy raz po dwóch latach. Niewątpliwie dużą rolę w uczestnictwie w
ży-ciu kulturalnym Lądu ma miejsce zamieszkania, co potwierdzają badania. O ile na przestrzeni 2 ostatnich lat w grupie osób przyjezdnych tylko ok. 40,0% respon-dentów odwiedziło wcześniej lądzki klasztor, to w grupie lokalnych mieszkańców odsetek ten sięga 95,0%.
Wykres nr 5. Korzystanie z form oferty kulturalnej w ciągu ostatnich dwóch lat przez osoby przyjezdne - N=525.
Wyniki te mogą wskazywać na dwie zasadnicze kwestie. Z jednej stro-ny, osoby mieszkające w Lądzie i jego pobliżu postrzegają lądzki klasztor jako atrakcyjny i aktywny ośrodek kultury, z którego oferty chętnie i często korzystają. Z drugiej zaś, turyści „z zewnątrz”, którzy byli usatysfakcjonowani wcześniejszy-mi wizytawcześniejszy-mi chętnie do Lądu wracają. Można postawić hipotezę, że powroty do Lądu spowodowane są faktem prowadzenia intensywnych prac konserwatorskich w kościele, nowych projektów (jak chociażby Ołtarza Męczenników II wojny światowej), a także znaczną poprawą infrastruktury drogowej oraz informacjami turystycznymi, jakie zamieszczono na pobliskiej autostradzie A2.
Kolejnym kryterium, jakie zostało wzięte pod uwagę, było kryterium wieku, rozkład wyników został przedstawiony w tabeli nr 1.
Tab. nr 1. Korzystanie z oferty kulturalnej w ciągu ostatnich 2 lat z uwzględnieniem kryterium wieku. N % ważne poniżej 18 lat 19 4,8 od 18 do 30 lat 60 15,0 od 31 do 45 lat 84 21,1 od 46 do 60 lat 117 29,3 powyżej 60 lat 101 25,3 Ogółem 381 95,5
Największą grupę zwiedzających opactwo pocysterskie w Lądzie stanowią osoby w wieku od 46 do 60 roku życia, jest to blisko 29,3% badanych, następną jest grupa w wieku powyżej 60 roku życia – 25,3%, dalej osoby w wieku od 31 do 45 lat (21,1%), osoby od 18 do 30 lat (15,0%) i zaledwie 4,8% to osoby poniżej 18 roku życia.
Biorąc pod uwagę kryterium płci należy stwierdzić, że wśród kobiet, więk-szość (55,6%) korzystała w ciągu ostatnich 2 lat w którejkolwiek z form oferty kul-turalnej klasztoru. Wśród mężczyzn rozkład wyników przedstawia się podobnie i wynosi około 60,0%.
Wykres nr 6. Uczestnictwo w formach oferty kulturalnej przez kobiety na przestrze-ni 2 ostatprzestrze-nich lat.
Wykres nr 7. Uczestnictwo w formach oferty kulturalnej przez mężczyzn na prze-strzeni 2 ostatnich lat.
Powyższe wyniki wskazują na kilka interesujących faktów. Klasztor w Lądzie postrzegany jest jako miejsce atrakcyjne turystycznie, które jest odwiedzane zarówno przez osoby, które przyjeżdżają tu „doraźnie”, jak i przez osoby, które mieszkają w samym Lądzie lub jego okolicy. Ta druga grupa jest szczególnie interesująca ponieważ pokazuje duży potencjał lądzkiego klasztoru jako cen-trum kultury. Częstość odwiedzin potwierdza, że proponowana tu oferta kul-turalna nie ogranicza się do jednorazowego zwiedzenia zabytku, ale jest na tyle atrakcyjna i szeroka, iż skłania – szczególnie okoliczną ludność – do częstych, a nawet systematycznych wizyt w pocysterskim opactwie. Badania wskazały też, że grupy wiekowe najliczniej odwiedzające ten zabytek to osoby w wieku powyżej 60 roku życia (31,6%) oraz osoby w wieku 46-60 lat (27,0%). Wyniki te wydają się nie odzwierciedlać faktycznego stanu rzeczy. W rzeczywistości lądzki klasztor odwiedzany jest przez liczne grupy dzieci szkolnych i młodzieży. Badania te nie uwzględniły ich obecności z dwóch względów. W okresie wakacyjnym, gdy prze-prowadzano badania, lądzki zabytek odwiedzany jest przez nieproporcjonalnie mniejszą liczbę zorganizowanych grup dziecięcych i młodzieżowych niż w czasie roku szkolnego. Ponadto ankiety wypełniały osoby starsze i młodzież począwszy od 13 roku życia. Nie uwzględniono więc zupełnie dzieci ze szkół podstawowych. Wyniki badań korzystania z oferty lądzkiego zabytku ze względu na płeć nie wykazują istotnych różnic.
Dokonując analizy przeprowadzonych badań wzięto pod uwagę także kryte-rium wykształcenia. Rozkład wyników został przedstawiony na wykresie nr 8.
Wykres nr 8. Wykształcenie osób deklarujących korzystanie z oferty kulturalnej w przeciągu ostatnich 2 lat.
Tab. nr 2. Wykształcenie respondentów, którzy zadeklarowali korzystanie z oferty kulturowej w pocysterskim opactwie w Lądzie.
Wykształcenie N % Podstawowe 21 5,3 Gimnazjalne 17 4,3 zasadnicze zawodowe 71 17,8 Średnie 136 34,1 Licencjat 16 4,0 Wyższe 138 34,6 Ogółem 378 100,0
3.2. Formy oferty kulturalnej
Respondenci byli poproszeni o wskazanie form oferty kulturalnej, w której uczestniczyli w ostatnich 2 latach w pocysterskim opactwie w Lądzie13. Uwzględ-niając kryterium miejsca zamieszkania, można stwierdzić, że wśród mieszkańców
13Instrukcja do pytania nr 2 wskazywała respondentom możliwość ustosunkowania się
do dowolnej liczby aktualnych propozycji kulturalnych z listy pięciu aktualnych ofert. Ponadto respondent miał możliwość wskazania innych propozycji kulturalnych, w których uczestniczył w Lądzie ciągu ostatnich 2 lat.
Lądu i okolic największy odsetek osób (86,0%) uczestniczył w festiwalu kultury słowiańskiej i cysterskiej, na drugim miejscu uplasowało się zwiedzanie klasz-toru (73,5%) i zwiedzanie kościoła (73,5%). W dalszej kolejności należy wymie-nić udział w inscenizacjach teatralnych (72,0%), koncertach muzyki klasycznej (69,0%) i innych formach (18,0%).
Tab nr. 3. Uczestnictwo w poszczególnych formach oferty kulturalnej proponowanej w lądzkim opactwie w ciągu 2 ostatnich lat.
Mieszkańcy Lądu Osoby przyjezdne uczestniczyło uczestniczyłonie uczestniczyło uczestniczyłonie
N % N % N % N % Zwiedzanie kościoła 147 73,5 53 26,5 286 54,5 239 45,5 Zwiedzanie klasztoru 147 73,5 53 26,5 282 53,7 243 46,3 Udział w in-scenizacjach teatralnych 144 72,0 56 28,0 34 6,5 491 93,5 Udział w festi-walu kultury słowiańskiej i cysterskiej 172 86,0 28 14,0 35 6,7 490 93,3 Udział w kon-certach muzy-ki klasycznej 138 69,0 62 31,0 43 8,2 482 91,8 Inna forma 36 18,0 163 81,5 13 2,5 512 97,5
Podobnie ocenili swoją aktywność w ofercie kulturalnej opactwa lądzkiego respondenci przyjezdni, których najwięcej uczestniczyło w zwiedzaniu kościoła oraz zwiedzaniu klasztoru – odpowiednio 54,5% oraz 53,7%. W przypadku pozo-stałych form oferty kulturalnej procent osób, które z nich korzystały jest niewielki, szczegóły zostały zawarte w tabeli nr 4.
Tab. nr 4. Uczestnictwo w poszczególnych formach oferty kulturalnej proponowanej w lądzkim opactwie w ciągu 2 ostatnich lat z uwzględnieniem kryterium wieku.
Po niżej 18 18-30 31-45 46-60 Po w yżej 61 TA K NIE TA K NIE TA K NIE TA K NIE TA K NIE N % N % N % N % N % N % N % N % N % N % 17 58,6 12 41,4 51 58,0 37 42,0 80 59,7 54 40,3 123 62,8 73 37,2 133 58,1 96 41,9 Zw ie dza nie k oś cioła 19 65,5 10 34,5 49 55,7 39 44,3 82 61,2 52 38,8 116 59,2 80 40,8 137 59,8 92 40,2 Zw ie dza nie k la szt or u 5 17,2 24 82,8 35 39,8 53 60,2 35 26,1 99 73,9 54 27,6 142 72,4 40 17,5 189 82,5 U dzi ał w in sceniza -cj ac h t ea tra ln yc h 8 27,6 21 72,4 41 46,6 47 53,4 47 35,1 87 64,9 65 33,2 131 66,8 39 17,0 190 83,0 U dzi ał w f es tiwa lu ku ltur y sło w ia ńs kiej i cys ter sk iej 6 20,7 23 79,3 35 39,8 53 60,2 32 23,9 102 76,1 55 28,1 141 71,9 42 18,3 187 81,7 U dzi ał w k on cer tac h m uzy ki k la sy czn ej 0 0,0 29 100,0 9 10,2 78 88,6 10 7,5 124 92,5 19 9,7 177 90,3 9 3,9 220 96,1 In na fo rma
Interesującym zagadnieniem jest udział w poszczególnych formach oferty kulturalnej z uwzględnieniem kryterium płci. Szczegóły zostały zawarte w tabeli nr 5.
Tab. nr 5. Uczestnictwo w poszczególnych formach oferty kulturalnej proponowanej w lądzkim opactwie w ciągu 2 ostatnich lat przez kobiety i mężczyzn.
kobiety mężczyźni
uczestniczyło uczestniczyłonie uczestniczyło uczestniczyłonie
N % N % N % N % Zwiedzanie kościoła 240 59,4 164 40,6 158 59,8 106 40,2 Zwiedzanie klasztoru 236 58,4 168 41,6 157 59,5 107 40,5 Udział w in-scenizacjach teatralnych 103 25,5 301 74,5 68 25,8 196 74,2 Udział w festi-walu kultury słowiańskiej i cysterskiej 115 28,5 289 71,5 87 33,0 177 67,0 Udział w kon-certach muzyki klasycznej 102 25,2 302 74,8 68 25,8 196 74,2 Inna forma 29 7,2 375 92,8 18 6,8 245 92,8
W grupie kobiet największy odsetek osób uczestniczących wystąpił w padku zwiedzania kościoła (59,4%) oraz zwiedzania klasztoru (58,4%). W przy-padku udziału w inscenizacjach teatralnych, udziału w festiwalu kultury sło-wiańskiej i cysterskiej, udziale w koncertach muzyki klasycznej, odsetek wyniósł około 25,0% lub nieco ponad. Wśród mężczyzn odsetek osób korzystających z poszczególnych form oferty kulturalnej okazał się bardzo zbliżony, również na pierwszym miejscu uplasowały się kategorie: zwiedzanie kościoła i zwiedzanie klasztoru – odpowiednio 59,8% i 59,5%, w przypadku pozostałych form z wyjąt-kiem ostatniej, oscylował między 25,0 a 33,0%.
Po uwzględnieniu kryterium wykształcenia okazało się, że największą grupą korzystającą z formy zwiedzania kościoła są osoby z wykształceniem wyższym – 35,8%, następnie osoby z wykształceniem średnim – 35,1%, dalej z wykształce-niem zawodowym – 11,8%, osoby z wykształcewykształce-niem podstawowym – 7,3%, osoby w wykształceniem gimnazjalnym – 5,3% oraz wykształceniem na poziomie licen-cjata – 4,8%. Niemalże identyczny rozkład i taką samą kolejność dało się zaobser-wować w przypadku kolejnej formy tj. zwiedzania klasztoru.
Tab. nr 6. Uczestnictwo w poszczególnych formach oferty kulturalnej proponowanej w lądzkim opactwie w ciągu 2 ostatnich lat z uwzględnieniem kryterium wykształcenia.
W przypadku kolejnej formy tj. udziału w inscenizacjach teatralnych naj-większą grupę korzystającą z tej formy stanowiły osoby z wykształceniem średnim – 37,4%, wykształceniem wyższym – 28,6%, zawodowym – 16,9%, podstawowym oraz w takim samym stopniu – wykształceniu gimnazjalnym i na poziomie licen-cjata – w obu przypadkach po 5,2%.
Wykształcenie po ds ta wo we gimn azj aln e za wo do we śr ednie licen cj at w yższe N % N % N % N % N % N % Zw ie dza nie koś cioła 29 7,2 21 5,2 47 11,7 140 35,0 19 4,7 143 35,8 399 Zw ie dza nie kl aszt or u 31 7,8 22 5,5 45 11,3 139 35,1 17 4,3 141 35,6 395 U dzi ał w in -scenizac jac h te at ra ln ych 11 6,4 9 5,2 29 16,9 64 37,4 9 5,2 49 28,6 171 U dzi ał w f es tiwa lu ku ltur y sło w ia ń-sk iej i c ys ter sk iej 9 4,5 8 4,0 35 17,5 82 41,0 13 6,5 53 26,5 200 U dzi ał w k on cer tac h m uzy ki k la -sy czn ej 8 4,7 7 4,1 23 13,5 71 41,7 10 5,8 51 30,0 170 In na fo rma 4 8,6 1 2,1 5 10,8 17 36,9 2 4,3 17 36,9 46
Udział w festiwalu kultury słowiańskiej i cysterskiej zadeklarowało 41% osób z wykształceniem średnim, 26,5 osób z wykształceniem wyższym, 17,5% z wykształceniem zawodowym, 6,5% osób z wykształceniem na poziomie licen-cjata oraz około 4,0% w przypadku pozostałych grup tj. osób z wykształceniem podstawowym i gimnazjalnym.
Udział w koncertach zadeklarowało 41,7% osób z wykształceniem średnim, 30,0% osób z wykształceniem wyższym, 13,5% osób z wykształceniem zawodo-wym, następnie 5,8% osób z wykształceniem licencjackim oraz w przypadku po-zostałych grup tj. z wykształceniem podstawowym i gimnazjalnym – około 4,0%.
3.3. Częstotliwość korzystania z form oferty kulturalnej
Chcąc zbadać różnice między grupami odbiorców kultury wyłonionymi na podstawie kryterium miejsca zamieszkania tj. grupą mieszkańców Lądu i osób przyjezdnych, w zakresie częstotliwości z korzystania z poszczególnych form oferty kulturalnej zastosowano test istotności różnic dla prób niezależnych t-Stu-denta. Szczegóły zostały przedstawione w tabeli nr 7.
Tab. nr 7. Różnice w ilości korzystania przez obie grupy z wymienionych form oferty kulturalnej.
rodzaj grupy średnia t df p
zwiedzanie kościoła mieszkańcy Lądu 1,92 5,894 223,281 ,000 osoby przyjezdne 0,77 zwiedzanie klasztoru mieszkańcy Lądu 1,85 6,727 218,350 ,000 osoby przyjezdne 0,71 udział w inscenizacjach teatralnych prezentowanych w klasztorze mieszkańcy Lądu 2,09 13,544 219,270 ,000 osoby przyjezdne 0,14
udział w Festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej mieszkańcy Lądu 1,87 19,438 222,167 ,000 osoby przyjezdne 0,10
udział w koncercie muzyki klasycznej mieszkańcy Lądu 2,00 6,629 201,803 ,000 osoby przyjezdne 0,12
W przypadku każdej z form oferty kulturalnej proponowanej w pocyster-skim opactwie, różnica między obiema grupami okazała się istotna statystycznie. W każdym przypadku to mieszkańcy Lądu istotnie częściej korzystali z propo-nowanych form oferty kulturalnej. Oni też wskazali „inne formy” proponowa-nej w klasztorze oferty kulturalproponowa-nej. Wśród wymienionych znalazły się: sympozja naukowe, korzystanie z bogatych zbiorów klasztornej biblioteki, wykonywanie utworów muzyki klasycznej po niedzielnych msza świętych, plenery malarskie, festyn rodzinny, „małe muzykowanie” dla młodzieży utalentowanej muzycznie, warsztaty kaligraficzne, warsztaty fotograficzne, kursy komputerowe, dyskusyj-ny klub filmowy w Oratorium im. Poznańskiej Piątki (centrum młodzieżowym), liczne inicjatywy kulturalno-edukacyjne lądzkiego Oratorium.
Rozpatrując zagadnienie różnic międzypłciowych w częstotliwości korzystania z form oferty kulturalnej, należy powiedzieć, że w przypadku każdej z kategorii nie wystąpiły różnice statystycznie istotne p>0,05, w celu weryfikacji zastosowa-no test istotzastosowa-ności różnic dla prób niezależnych t-Studenta. Kobiety i mężczyźni zatem z podobną częstotliwością korzystali z form oferty kulturalnej w Lądzie. Ze względu na ograniczenia związane z wielkością tej publikacji pominięto prezen-tację szczegółowych danych na ten temat.
Biorąc pod uwagę kolejne kryterium tj. wiek, różnice między pięcioma grupami (poniżej 18 roku, 18-30, 31-45, 46-60 oraz powyżej 60 roku życia) uwi-doczniły się w pytaniach o udział w inscenizacjach teatralnych prezentowanych w klasztorze oraz udziału w Festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej.
Tab. nr 8. Wyniki jednoczynnikowej analizy wariancji ANOVA w zakresie częstości korzystania z form oferty kulturalnej z uwzględnieniem kryterium wieku.
uczestnictwo w innej formie
mieszkańcy Lądu 2,37 2,174 199,036 ,031 osoby przyjezdne 0,3 Suma
kwadratów df kwadratŚredni F Istotność
zwiedzanie kościoła Między grupami 8,062 4 2,015 ,621 ,648 Wewnątrz grup 2177,838 671 3,246 Ogółem 2185,899 675
W celu stwierdzenia które grupy wiekowe różnią się między sobą pod wzglę-dem częstotliwości oglądania przedstawień teatralnych prezentowanych w klasz-torze, zastosowano test post hoc Dunetta T3. Różnica statystycznie istotna wystą-piła między grupą osób w wieku powyżej 60 roku życia, a grupą osób w wieku od 18 do 30 roku życia. Istotnie częściej brały udział w inscenizacjach osoby w wieku
od 18 do 30 roku życia.
Różnica między tymi grupami wystąpiła także pod względem częstotliwości udziału w Festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej. Podobnie jak w poprzed-nim przypadku istotnie częstszy udział w festiwalu zadeklarowały osoby w wieku od 18 do 30 lat. zwiedzanie klasztoru Między grupami 4,811 4 1,203 ,505 ,732 Wewnątrz grup 1597,111 671 2,380 Ogółem 1601,922 675 udział w inscenizacjach teatralnych prezentowanych w klasztorze Między grupami 49,486 4 12,372 5,423 ,000 Wewnątrz grup 1530,839 671 2,281 Ogółem 1580,325 675 udział w Festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej Między grupami 22,976 4 5,744 4,624 ,001 Wewnątrz grup 833,480 671 1,242 Ogółem 856,456 675 udział w koncercie muzyki klasycznej Między grupami 35,227 4 8,807 1,623 ,167 Wewnątrz grup 3641,773 671 5,427 Ogółem 3677,000 675 inna forma Między grupami 343,910 4 85,977 1,243 ,291 Wewnątrz grup 46400,249 671 69,151 Ogółem 46744,158 675
Po uwzględnieniu kryterium wykształcenia, różnice statystycznie istotne między osobami o różnym poziomie wykształcenia wystąpiły jedynie w przypad-ku deklaracji o udziale w Festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej. Ocena ta została dokonana przy zastosowaniu testu Kruskala-Wallisa.
Tab. nr 9. Różnice między grupami o różnym poziomie wykształcenia w zakresie poszczególnych form oferty kulturowej proponowanej w opactwie w Lądzie.
Kategorie Wykształcenie N Średnia ranga kwadratchi- df p
zw ie dza nie k oś cioła podstawowe 45 332,94 1,037 5 n.i. gimnazjalne 37 333,42 zawodowe 76 351,18 średnie 233 340,88 licencjat 32 328,36 wyższe 249 330,06 zw ie dza nie k la szt or u podstawowe 45 349,64 1,513 5 n.i. gimnazjalne 37 327,47 zawodowe 76 338,64 średnie 233 344,76 licencjat 32 337,63 wyższe 249 326,94 udzi ał w in scenizac jac h te at ra ln yc h p re zen to wa ny ch w k la szt orze podstawowe 45 321,96 9,294 5 n.i. gimnazjalne 37 330,97 zawodowe 76 368,70 średnie 233 347,47 licencjat 32 349,11 wyższe 249 318,23
Różnice zatem wystąpiły: między osobami z wykształceniem gimnazjal-nym, a osobami z wykształceniem zawodowym – istotnie częściej korzystali z tej formy osoby z wykształceniem zawodowym, chi2=4,763, df=1, p<0,05; między grupą osób z wykształceniem zawodowym a grupą osób z wykształceniem śred-nim chi2=4,934, df=1, p<0,05 – istotnie częściej w festiwalu brały udział osoby z wykształceniem zawodowym; między osobami z wykształceniem podstawo-wym a osobami z wykształceniem zawodopodstawo-wym chi2=12,081, df=1, p<0,01 – istot-nie częściej korzystały z tej oferty osoby z wykształceistot-niem zawodowym; między grupą osób z wykształceniem podstawowym a grupą z wykształceniem średnim chi2=5,654, df=1, p<0,05 – statystycznie częściej brały udział w festiwalu osoby z wykształceniem średnim; między osobami z wykształceniem podstawowym a osobami z wykształceniem na poziomie licencjata chi2=5,018, df=1, p<0,05, częściej brały udział w festiwalu osoby z wykształceniem podstawowym. Ponad-to różnice wystąpiły między grupą osób z wykształceniem zawodowym, a gru-pą z wykształceniem wyższym chi2=21,860, df=1, p<0,001, istotnie statystycznie
udzi ał w F es tiwa lu K ul tur y Sło w ia ńs kiej i C ys ter sk iej podstawowe 45 291,36 29,550 5 ,000 gimnazjalne 37 323,41 zawodowe 76 401,20 średnie 233 352,94 licencjat 32 366,00 wyższe 249 307,68 udzi ał w k on cer cie m uzy ki kl asy czn ej podstawowe 45 300,18 10,599 5 n.i. gimnazjalne 37 324,70 zawodowe 76 359,88 średnie 233 348,38 licencjat 32 370,27 wyższe 249 322,23 uczes tnic tw o w inn ej f or mie podstawowe 45 345,13 2,241 5 n.i. gimnazjalne 37 323,99 zawodowe 76 345,04 średnie 233 334,72 licencjat 32 335,63 Wyższe 249 335,97
częściej brały udział w festiwalu osoby z wykształceniem zawodowym oraz mię-dzy osobami z wykształceniem średnim, a osobami z wykształceniem wyższym chi2=10,767, df=1, p<0,01, w tym przypadku to grupa z wykształceniem średnim częściej uczestniczyła w Festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej.
3.4. Satysfakcja z poziomu oferty kulturalnej
Kolejnym etapem w analizie danych było obliczenie różnic w ocenie stop-nia satysfakcji z oferty kulturalnej w której dana osoba brała udział, między mieszkańcami Lądu, a osobami przyjezdnymi – kryterium miejsca zamieszkania. W tym celu został zastosowany test U Manna Whitney’a. Szczegóły zostały zawar-te w poniższej tabeli.
Tab. nr 10. Różnice między mieszkańcami Lądu a osobami przyjezdnymi w zakresie stop-nia satysfakcji z obecnej oferty kulturalnej proponowanej przez pocysterskie opactwo w Lądzie.
rodzaj grupy N średnia ranga Whitney’aU Manna z p
poziom satysfakcji ze zwiedzania kościoła mieszkańcy Lądu 200 388,81 47338,500 -2,18 ,029 osoby przyjezdne 525 353,17 poziom satysfakcji ze zwiedzania klasztoru mieszkańcy Lądu 200 394,56 46188,500 -2,66 ,008 osoby przyjezdne 525 350,98 poziom satysfakcji z udziału w inscenizacjach teatralnych prezentowanych w klasztorze mieszkańcy Lądu 200 528,35 19429,500 -16,72 ,000 osoby przyjezdne 525 300,01 poziom satysfakcji z udziału w Festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej mieszkańcy Lądu 200 565,90 11919,500 -19,88 ,000 osoby przyjezdne 525 285,70 poziom satysfakcji z udziału w koncercie muzyki klasycznej mieszkańcy Lądu 200 516,12 21876,000 -15,66 ,000 osoby przyjezdne 525 304,67
W przypadku wszystkich form oferty kulturalnej, stopień satysfakcji z uczestnictwa jest istotnie statystycznie wyższy wśród mieszkańców Lądu, w większości pozycji na poziomie p<0,001.
Uwzględniając kryterium płci, należy stwierdzić, że poziom satysfakcji z proponowanych form oferty kulturalnej nie różnicuje kobiet i mężczyzn. We wszystkich przypadkach wynik testu U Manna Whitney’a okazał się nieistotny statystycznie. Ze względu na brak znaczących różnic, pominięto również i w tym przypadku prezentację szczegółowych danych.
Rozkład wyników dotyczących satysfakcji z obecnej oferty kulturalnej przy uwzględnieniu kryterium wieku przedstawia poniższa tabela. W analizie został zastosowany test H Kruskala-Wallisa.
Tab. nr 11. Różnice w zakresie stopnia satysfakcji z obecnej oferty kulturalnej propo-nowanej przez pocysterskie opactwo w Lądzie z uwzględnieniem kryterium wieku.
poziom satysfakcji z uczestnictwa w innej formie mieszkańcy Lądu 200 403,09 44482,000 -7,17 ,000 osoby przyjezdne 525 347,73
Kategorie Wiek N Średnia ranga kwadratChi- Df p
poziom satysfakcji ze zwiedzania kościoła poniżej 18 lat 29 320,78 3,266 4 n.i. od 18 do 30 lat 88 313,10 od 31 do 45 lat 134 341,57 od 46 do 60 lat 196 352,88 powyżej 60 lat 229 336,40 Ogółem 676 poziom satysfakcji ze zwiedzania klasztoru poniżej 18 lat 29 326,29 3,270 4 n.i od 18 do 30 lat 88 309,09 od 31 do 45 lat 134 351,10 od 46 do 60 lat 196 344,79 powyżej 60 lat 229 338,59 Ogółem 676
Różnice między grupami wyodrębnionymi ze względu na kryterium wieku uwidoczniły się w przypadku pytań o satysfakcję z udziału w inscenizacjach te-atralnych w klasztorze, pytań o satysfakcję z udziału w festiwalu kultury słowiań-skiej i cystersłowiań-skiej oraz pytań o satysfakcję z udziału w koncertach muzyki klasycz-nej. Różnice zostały określone przy zastosowaniu testu H Kruskala-Wallisa.
W przypadku pytania o poziom satysfakcji z udziału w inscenizacjach te-atralnych prezentowanych w klasztorze różnice statystycznie istotne ujawniły się między grupą od 18 do 30 roku życia, a grupą od 31 do 45 lat chi2=4,397, df=1, p<0,05 – istotnie wyższy poziom satysfakcji ujawniła grupa w wieku od 31 do 45 lat. Kolejne różnice ujawniły się między grupą z przedziału wiekowego od 46 do 60 lat a grupą z przedziału powyżej 60 roku życia chi2=5,182, df=1, p<0,05, grupą
poziom satysfakcji z udziału w inscenizacjach teatralnych prezentowanych w klasztorze poniżej 18 lat 29 351,78 16,666 4 ,002 od 18 do 30 lat 88 388,26 od 31 do 45 lat 134 340,93 od 46 do 60 lat 196 344,16 powyżej 60 lat 229 311,43 Ogółem 676 poziom satysfakcji z udziału w Festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej poniżej 18 lat 29 363,21 30,202 4 ,000 od 18 do 30 lat 88 399,01 od 31 do 45 lat 134 357,77 od 46 do 60 lat 196 341,92 powyżej 60 lat 229 297,91 Ogółem 676 poziom satysfakcji z udziału w koncercie muzyki klasycznej poniżej 18 lat 29 358,93 22,242 4 ,000 od 18 do 30 lat 88 392,05 od 31 do 45 lat 134 334,87 od 46 do 60 lat 196 350,36 powyżej 60 lat 229 307,31 Ogółem 676 poziom satysfakcji z uczestnictwa w innej formie poniżej 18 lat 29 325,53 6,103 4 n.i. od 18 do 30 lat 88 344,07 od 31 do 45 lat 134 344,09 od 46 do 60 lat 196 346,19 powyżej 60 lat 229 328,15 Ogółem 676
bardziej usatysfakcjonowaną poziomem inscenizacji teatralnych okazała się gru-pa osób starszych. Kolejna różnica ujawniła się między grupą osób w wieku od 18 do 30 roku życia, a grupą w wieku od 46 do 60 roku życia chi2=4,391, df=1,
p<0,05, istotnie wyższy poziom satysfakcji przedstawieniami teatralnymi wykaza-ła starsza z w/w grup. Ostatnia różnica w tym pytaniu ujawniwykaza-ła się między grupą w wieku od 18 do 30 lat a grupą w wieku powyżej 60 roku życia chi2=16,302, df=1, p<0,001. Satysfakcja osób w wieku 18-30 z oglądania przedstawień teatralnych była znacząco wyższa niż u osób w wieku powyżej 60 lat.
Różnice statystycznie istotne ujawniły się także w przypadku pytania o sto-pień satysfakcji z udziału w Festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej, w szcze-gólności między: grupą w wieku od 46 do 60 roku życia chi2=9,342, df=1, p<0,01 (istotnie bardziej usatysfakcjonowana okazała się grupa w wieku powyżej 60 roku życia); grupą w wieku od 18 do 30 roku życia, a grupą od 46 do 60 roku życia chi2=6,978, df=1, p<0,01 (wyższy poziom satysfakcji wykazała grupa osób star-szych); między grupą w wieku od 18 do 30 roku życia, a grupą osób w wieku powyżej 60 roku życia (starsze osoby były istotnie bardziej usatysfakcjonowane, chi2=27,544, df=1, p<0,001, a także między grupą w wieku od 31 do 45 roku życia, a grupą osób powyżej 60 roku życia chi2=13,438, df=1, p<0,001 (w tym przypad-ku grupą która wykazała istotnie statystycznie wyższy poziom satysfakcji także okazała się grupa osób starszych.
W przypadku satysfakcji z udziału w koncertach z muzyki klasycznej różni-ce istotne statystycznie ujawniły się między grupą osób w wieku od 18 do 30 roku życia, a grupą od 31 do 45 lat, chi2=6,588, df=1, p<0,05 – w tym przypadku grupą bardziej usatysfakcjonowaną okazała się grupa starsza wiekowo. Ponadto różnice ujawniły się między osobami w wieku od 46 do 60 lat, a osobami powyżej 60 roku życia chi2=9,181, df=1, p<0,01 – podobnie jak w poprzednim przypadku istotnie wyższy poziom satysfakcji zadeklarowała grupa starszych osób. I wreszcie różnice uwidoczniły się między grupą w wieku od 18 do 30 lat, a grupą powyżej 60 roku życia chi2=21,078, df=1, p<0,001, również i w tym przypadku osoby starsze były bardziej usatysfakcjonowane udziałem w koncercie muzyki klasycznej.
Dalszym zabiegiem w analizie danych było sprowadzenie zmiennej „wiek” do postaci dwu-kategorialnej typu: osoby młodsze/osoby starsze i porównanie wyodrębnionych w ten sposób dwóch grup, ze względu na poziom satysfakcji z udziału w poszczególnych ofertach kulturalnych. Osoby młodsze stanowiły oso-by do 45 roku życia, osooso-by starsze powyżej 46 roku życia. W celu określenia różnic zastosowano test U Manna-Whitney’a.
Okazało się, że różnice statystycznie istotne wystąpiły w przypadku trzech kategorii: satysfakcji z udziału w inscenizacjach teatralnych p<0,01, satysfakcji z udziału w Festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej p<0,01 oraz satysfakcji z udziału w koncertach muzyki klasycznej, p<0,05. Grupą którą wykazała wyższy poziom satysfakcji z udziału we wszystkich trzech formach oferty kulturowej była młodsza grupa osób w wieku nie przekraczającego 45 lat.
Tab. nr 12. Różnice między grupami o różnym poziomie wykształcenia w zakresie satysfakcji z poszczególnych form oferty kulturowej proponowanej w opactwie w Lądzie.
wykształcenie N Średnia ranga kwadratChi- df p
poziom satysfakcji ze zwiedzania kościoła podstawowe 45 374,86 9,117 5 n.i. gimnazjalne 37 282,11 zasadnicze zawodowe 76 339,40 średnie 233 337,08 licencjat 32 277,77 wyższe 249 343,78 Ogółem 672 poziom satysfakcji ze zwiedzania klasztoru podstawowe 45 347,77 8,145 5 n.i. gimnazjalne 37 277,46 zasadnicze zawodowe 76 338,93 średnie 233 345,65 licencjat 32 278,16 wyższe 249 341,43 Ogółem 672 poziom satysfakcji z udziału w inscenizacjach teatralnych prezentowanych w klasztorze podstawowe 45 345,22 10,00 5 n.i. gimnazjalne 37 324,09 zasadnicze zawodowe 76 375,29 średnie 233 345,83 licencjat 32 329,78 wyższe 249 317,06 Ogółem 672 poziom satysfakcji z udziału w Festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej podstawowe 45 303,01 25,133 5 ,000 gimnazjalne 37 306,64 zasadnicze zawodowe 76 400,93 średnie 233 353,27 licencjat 32 346,05 wyższe 249 310,41 Ogółem 672
Różnice istotne statystycznie, między grupami wyodrębnionymi ze względu na kryterium wykształcenia, wystąpiły jedynie w przypadku kategorii „poziom satysfakcji z udziału w Festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej”. Okazało się, że grupa osób z wykształceniem zawodowym zadeklarowała istotnie wyższy poziom satysfakcji, aniżeli zarówno grupa osób z wykształceniem gimnazjal-nym chi2=7,942, df=1, p<0,01, jak i grupa osób z wykształceniem podstawowym chi2=9,496, df=1, p<0,01. Ponadto osoby z wykształceniem zawodowym ujawniły istotnie wyższy poziom satysfakcji z udziału w Festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej, aniżeli osoby z wykształceniem wyższym chi2=18,338, df=1, p<0,001. 4. Podsumowanie
W badaniach zostały sformułowane następujące hipotezy badawcze: H1 najchętniej wybieraną formą oferty kulturalnej jest: zwiedzanie klasztoru oraz kościoła; H2 najbardziej oczekiwanymi formami oferty kulturalnej dla osób mło-dych, tj. do 45 roku życia, są rodzaje sztuki widowiskowej, takiej jak przedsta-wienie teatralne, H3 dla osób powyżej 46 roku życia najbardziej oczekiwanymi formami są: możliwość korzystania ze zbiorów bibliotecznych oraz organizacja sympozjów i wystaw; H4 planowane nowe formy oferty kulturalnej wydają się w podobnym stopniu atrakcyjne dla wszystkich zwiedzających.
Hipoteza H1 w większości potwierdziła się, bowiem zarówno zwiedzanie kościoła, jak i klasztoru są najbardziej popularnymi propozycjami oferty kultu-ralnej (w grupie przyjezdnych) i jednymi z najbardziej popularnych propozycji oferty kulturalnej, obok Festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej (w grupie
poziom satysfakcji z udziału w koncercie muzyki klasycznej podstawowe 45 324,86 5,426 5 n.i. gimnazjalne 37 322,26 zasadnicze zawodowe 76 360,53 średnie 233 345,09 licencjat 32 351,52 wyższe 249 323,42 Ogółem 672 poziom satysfakcji z uczestnictwa w innej formie podstawowe 45 342,06 ,555 5 n.i. gimnazjalne 37 330,72 zasadnicze zawodowe 76 334,28 średnie 233 338,35 licencjat 32 334,19 wyższe 249 335,60 Ogółem 672
mieszkańców Lądu). Kolejne hipotezy zostaną zweryfikowane w następnych pu-blikacjach prezentujących wyniki przeprowadzonych badań.
THE POST-CISTERCIAN ABBEY IN LĄD AS A CULTURAL CENTER. ANALYSIS OF THE PRESENT CULTURAL OFFER
Summary
Founded in the 12th century, the post-Cistercian Abbey in Ląd is a monument of great im-portance for Polish and European cultural heritage. It is marked for its significant historical, artistic and educational valour. This article opens a series of publications presenting a scientific research on the cultural activities and programs provided for tourists visiting the Abbey. The goal of the article is to gather information about that offer and assess the opinions of tourists on the issue. The research was conducted for a month (4.08 – 4.09.2013). 725 people participated in it answering a 10-point questionnaire. This article presents conclusions based on the answers to the first four questions. Ac-cording to the results, the most attractive cultural offer is visiting the church and the monastery as well as participation in the Festival of Slavic and Cistercian Culture. Further results will be presented successively in next publications.
Keywords: Cistercians, abbey, cultural offer, monument, Ląd on Wartą, Monument of History Nota o Autorze: ks. dr Ryszard F. Sadowski SDB, w latach 2010-2013 rektor Wyższego
Seminarium Duchownego Towarzystwa Salezjańskiego w Lądzie, adiunkt w Katedrze Antro- pologii Środowiskowej w Instytucie Ekologii i Bioetyki UKSW w Warszawie. W badaniach naukowych koncentruje się wokół zagadnień związanych z filozoficzną refleksją nad kryzy- sem ekologicznym oraz rolą religii w przezwyciężaniu tego kryzysu.
Nota o Autorze: dr Bartłomiej Skowroński, adiunkt w Katedrze Psychopedagogiki Wydzia
łu Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Kard. Stefana Wyszyńskiego, wykładowca Wyższego Seminarium Duchownego Towarzystwa Salezjańskiego w Lądzie. Zainteresowania intelektu- alne Autora skupiają się wokół zagadnień związanych z niepełnosprawnością, niedostosowa- niem społecznym, w szczególności z resocjalizacją w środowisku otwartym, ale również wartości mi i duchowością młodzieży.
