Wyłączenie
odpowiedzialności karnej - kazusy
mgr Katarzyna Piątkowska Katedra Prawa Karnego Materialnego
KAZUS 1
Od godzin rannych 11 listopada 2015 r. Zbigniew C. i Jan S. spożywali razem alkohol w mieszkaniu Izy M. Pomiędzy Zbigniewem i Jan doszło do sprzeczki, Jan domagał się spłaty rzekomego długu, którego Zbigniew nie uznawał. Iza wyprosiła Zbigniewa ze swojego mieszkania, a sama dalej spożywała alkohol z Janem. Zbigniew udał się do swojego domu, gdzie wspólnie z małżonką i najstarszym synem także zaczął spożywać alkohol. Około godz. 17 tego samego dnia Jan, będąc już w stanie upojenia alkoholowego, postanowił udać się do mieszkania Zbigniewa w celu odebrania rzekomego długu. Jan już pod domem Zbigniewa wykrzykiwał obelgi, wygrażał mu siekierą, strasząc, iż zabije go, jeśli ten nie odda mu pieniędzy. Zbigniew, będąc także pod wpływem alkoholu, naubliżał przez okno Janowi i oznajmił, iż nie ma wobec niego żadnego długu. Jan rozzłoszczony zachowaniem Zbigniewa postanowił wtargnąć do jego mieszkania, próbując rozbić drzwi wejściowe siekierą. Żona Zbigniewa w obawie o życie i zdrowie własne i dzieci uciekła wraz z nimi przez okno do sąsiadów. Zbigniew oświadczył jej, że nigdzie nie będzie uciekał z własnego mieszkania. Przewidując, że drzwi wejściowe nie wytrzymają długo, wziął do ręki posiadaną w domu siekierkę i je otworzył. Zobaczył stojącego napastnika z siekierą, który mu groził i ubliżał. Postanowił więc zamknąć drzwi, jednak Jan zablokował je nogą, nie pozwalając się wypchnąć. Zbigniew zamierzył się siekierką w rękę napastnika, jednak ten gwałtownie się pochylił i został trafiony w głowę. Jan doznał obrażeń ciała w postaci rany ciętej okolicy strzałkowej oraz złamania kości czaszki z wgłębieniem odłamów kostnych do jej wnętrza. Doznane obrażenia zagrażały bezpośrednio życiu Jan. Zbigniew został uznany wyrokiem sądu za to, że 11 listopada 2015 r., będąc pod wpływem alkoholu, uderzył siekierą w głowę Jana, co spowodowało u niego ciężkie obrażenia ciała realnie zagrażające jego zdrowiu i życiu, przy czym czynu tego dopuścił się w stanie ograniczenia – w stopniu znacznym – możliwości kierowania swoim postępowaniem. Sąd przyjął zarazem w wyroku, że oskarżony dopuścił się czynu w warunkach przekroczenia granic obrony koniecznej, które było wynikiem strachu usprawiedliwionego okolicznościami zamachu ze strony Jana.
1. Scharakteryzuj kontratyp obrony koniecznej.
2. Na czym polega przekroczenie granic obrony koniecznej?
3. Czy do obrony koniecznej odnosi się zasada subsydiarności?
4. Ocen trafność rozstrzygnięcia sądu.
Art. 25 § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.
§ 2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
§ 2a. Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej, odpierając zamach polegający na wdarciu się do mieszkania, lokalu, domu albo na przylegający do nich ogrodzony teren lub odpierając zamach poprzedzony wdarciem się do tych miejsc, chyba że przekroczenie granic obrony koniecznej było rażące.
§ 3. Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.
§ 4. (uchylony).
§ 5. (uchylony).
KAZUS 2
Grzegorz Z. był ratownikiem wodnym. Pełniąc służbę w jednoosobowym patrolu, 22 sierpnia 2018 roku obserwował z łodzi wiosłowej okolicę kąpieliska miejskiego w G. Około godziny 12:00 zauważył znajomą Igę M., która wraz z koleżanką pływała po kajaku na jeziorze. Chwilę później przepływająca szybko łódź motorowa spowodowała wysoką falę, która przewróciła kajak. Grzegorz Z., widząc, że kobiety topią się, ruszył im pomóc. Jako pierwszą postanowił uratować znajomą Igę M. Drugiej kobiety nie udało mu się już jednak uratować – utonęła.
1. Na czym polega istota stanu wyższej konieczności?
2. Czy Grzegorz Z. działał w ramach stanu wyższej konieczności?
3. Na czym polega zasada subsydiarności i proporcjonalności?
4. Na czym polega kolizja obowiązków?
KAZUS 3
Piotr C. 18 czerwca 2018 roku wsiadł do pociągu relacji Warszawa-Berlin. W Poznaniu dosiadło się do jego przedziału dwóch czarnoskórych obcokrajowców. Po paru minutach obcokrajowcy udali się do wagonu restauracyjnego. Piotr C., mający uprzedzenia rasowe, postanowił wykorzystać ich nieobecność i wyrzucić ich bagaże przez okno, po czym przesiąść się do innego przedziału. Chwilę po tym, jak Piotr C. wyrzucił bagaże przez okno, nastąpił wybuch – okazało się, że w jednej z walizek był ładunek wybuchowy.
1. Czy działanie Piotra C. można zakwalifikować jako działanie w stanie wyższej konieczności?
2. Jaka jest strona podmiotowa stanu wyższej konieczności?
3. Czy Piotra C. dopuścił się jakiegoś przestępstwa, a jeśli tak – jakiego?
KAZUS 4
Kamil K., zawodnik jednego z klubów piłkarskich, był kandydatem do transferu do włoskiej drużyny piłkarskiej. Na testy sprawnościowe pojechał wspólnie z Mariuszem C., którym także interesował się włoski klub. Transfer Kamila K. nie doszedł do skutku ze względu na jego słabszą formę w ostatnich spotkaniach ligowych. Kamil K. był przekonany, że do transferu nie doszło z winy Mariusza C., który właśnie został „kupiony” do włoskiego klubu. W trakcie meczu sparingowego między klubami Kamila K. i Mariusza C., Kamil K. sfaulował Mariusza C., a następnie leżącego już bez piłki kopnął w twarz. W wyniku uderzenia Mariusz C. doznał złamania kości policzkowej.
1. Czy zachodzą podstawy do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej Kamila K.?
2. Przedstaw kontratyp ryzyka sportowego.
KAZUS 5
Powracający w godzinach popołudniowych do domu 65-letni mężczyzna został zaatakowany przez czterech sprawców. Jeden z nich, 14-letni, groził mu nożem kuchennym, pozostali natomiast obezwładnili mężczyznę przez wykręcenie mu rąk, a następnie przeszukali kieszenie, zabierając 400 zł. W trakcie zajścia z pobliskiej restauracji wyszedł Paweł S. – zawodnik pierwszoligowego klubu bokserskiego.
Widząc całe zdarzenie, wezwał sprawców do zaprzestania napaści. Nie czekając na ich reakcję, sam ich zaatakował. W wyniku starcia trzech napastników doznało lekkich obrażeń, natomiast jeden z napastników doznał obrażeń w postaci złamania żuchwy, co skutkowało naruszeniem czynności narządów ciała na okres powyżej 7 dni.
1. Dokonaj kwalifikacji prawnej czynu uczestników zdarzenia.
2. Czy w przestępstwach bójki i pobicia jest możliwe przyjęcie obrony koniecznej?
KAZUS 6
Wacław O. i Marian B., będąc pod wpływem alkoholu, wracali z imienin kolegi. Przewracali po drodze kosze na śmieci, przekręcali znaki drogowe. Przechodząc obok sklepu monopolowego postanowili, że muszą się jeszcze napić. Koszem na śmieci wybili szybę wystawową i zabrali 5 butelek wódki o łącznej wartości 230 zł. Gdy przechodzili przez wiadukt, rzucali pustymi butelkami w przejeżdżające poniżej samochody. Jedna z rzuconych przez Wacława O. butelek trafiła w jadącego na motorowerze Marka R., który stracił panowanie nad pojazdem i wpadł do rowu. W wyniku wypadku Marek R. doznał złamania otwartego kończyny górnej prawej, co spowodowało naruszenie czynności narządu ciała i rozstrój zdrowia na czas powyżej 7 dni.
1. Ilu czynów dopuścili się Wacław O. i Marian B.?
2. Jakiego przestępstwa – w odniesieniu do pokrzywdzonego Marka R. – dopuścili się Wacław O. i Marian B.? Czy obaj poniosą odpowiedzialność karną w tej mierze?
3. Czy ilość spożytego alkoholu, a także bycie pod wpływem alkoholu będą miały wpływ na zakres odpowiedzialności karnej? Jeśli tak – jaki?
KAZUS 7
Arnold D. był znanym i cenionym rysownikiem komiksów. Wracał właśnie z bankietu, na którym świętowano sukces jego najnowszego pomysłu.
Wypił kilka piw, jego mowa była już nieco bełkotliwa, lekko chwiał się na nogach. Gdy dochodził do swojego samochodu jego duszą zaczęły targać wątpliwości, czy w takim stanie można kierować samochodem. Słyszał bowiem, ale nie był tego pewien, że jazda w stanie nietrzeźwości to przestępstwo. Pomyślał sobie- „nawet nie wiem, ile mam promili we krwi, więc może nie jestem pijany”. Wsiadł do samochodu i odjechał.
Oceń odpowiedzialności karną Arnolda D.
Kazus 8
Janek G. bawił się na weselu swojego brata. Nie pił jednak alkoholu, ponieważ przyjechał samochodem. Gdy więc do jego stolika przysiadł się Tomasz K., głowa rodziny i zaproponował mu drinka stanowczo odmówił. Tomasz K. począł go gwałtownie namawiać, podnosząc, iż jeżeli się z nim napije to da mu pieniądze na operację jego ciężko chorego dziecka. Ustępując pod naporem takiego argumentu Janek G. miał przed oczami obraz swojego 5- letniego synka bardzo cierpiącego z powodu schorzeń kręgosłupa, oraz swoje mizerne zarobki, które nie pozwalały na kompleksowe leczenie dziecka. Tomasz K.
nalewał mu kolejne kieliszki, tak, że w ciągu godziny mężczyźni wypili 1 litr wódki.
Następnie obydwaj wstali i wulgarnymi słowami zaczęli obrażać innych gości. W wyniku tego wywiązał się bójka, podczas której jeden z jej uczestników trafiony w głowę wazą z zupą stracił oko. Janek G. w chwili kiedy miała miejsce bójka miał we krwi 3,2 promille alkoholu i jak zeznał - „nie pamiętam co się stało”.
Oceń odpowiedzialność karną Janka G. Czy kształtowałby się ona inaczej, gdyby Tomasz K.
bez jego wiedzy nalał mu do soku alkoholu?
Kazus 9
Igor T. zabiera w celu przywłaszczenia pierścionek zaręczynowy swojej teściowej. Pozostaje w przekonaniu, że jest on warty ok 20.000 zł.
Okazało się, że pierścionek ten – z uwagi na wyjątkowy kamień – był wart 250.000 zł. Janowi postawiono zarzut z art. 278 par. 1 w zw. z art.
294 par. 1 k.k.
Czy postawiony Igorowi T. zarzut jest trafny?
Kazus 10
Adam, w celu ratowania brata rannego w wypadku, wyciąga siłą Jana z jego samochodu, chcąc użyć tego pojazdu do przewiezienia brata do szpitala. Jan, sądząc, że Adam chce mu ukraść samochód, broni się za pomocą znanych mu sztuk walki, powoduje u Adama naruszenie czynności narządów ciała na okres dłuższy niż 7 dni.
Za jakie przestępstwo odpowie Jan?
