Kształtowanie się zawartości N-NO2 N-NO3, N-NH4 i P-PO4 w wodach rzek Obrzycy i Obry Leniwej w latach hydrologicznych 1981/82 oraz 1982/83

WYZSZA SZKOł,A INZYNIERSKA W ZIELONEJ GORZE + ZESZYTY NAUKOWE NR H

NR 3 INZYNIERlA SKODOWISKA 198ł

Henryk Greinert

Michał Drab Jerzy Mendaluk

KSZTAŁTOWANIE SIĘ ZA WARTOSCI N-N0₃• N-N0_2• N-NH₄ i P-P0₄ W WODACH RZEK OBRZYCY I OBRY LENIWEJ

W LATACH HYDROLOGICZNYCH 1981/82 ORAZ 1982/83

Streszczenie

Celem pracy było określenie zmian zawartości N-NO,, N-NOJ, N- NH4

i P-P04 w wodach rzek Obrzycy i Obry Leniwej będących głównym źró­

dłem wody pitnej dla miasta Zielona Góra.

Stwierdzono. że Obrzyca jest mniej zanieczyszczona niż dopływająca do niej Obra Leniwa. W okresie wegetacji roślin zawartość badanych składników w wodach badanych rzek była najniższa.

Azot i fosfor to główne sikładrniki biogenne decydujące o eutrofiza- cjti wód. Źlródłem ich są śO:eki L~OinW.1al.Jne (według Imhoffa [6] od jed- neso mieszkańca do ścielków trafira 13 g azotu ·i 4,9 g fosforu) ornz ll1.:t-

wozy mineralne stosowane w rolinictwie [14]. Da·wtki nawozów mineral- nych (NPK) na jednostkę powierzchni użytków •ro1nych w Polsce osiąg­

nęły już dość wysoki pułap. W wojewódZ'twie zielonogórSkim w roiku 1981 stosowaJno około 260 kg NPK na l ha [16].

Problemy te mają szczególnie istotne znacz.enie w strefie ujęć wo-

dy pitnej dla ludności. .

Celem nim.iejszej pracy było określenie zmian zawartości N-N0_2, N-N03 , N- NH, oraz P-P0₄ w wodach rzelk Obrzycy i Obry Leniwej

będący·ch głów,nym źródłem wody pitnej dla miasta Zielona Góra.

Materiał badawczy

Obrzyca jest największym prawobrze:lmym dopływem rzeki Odry na jej odcinku w gra'l1icach województwa zielonogórskiego. Całkowita po- wierzchnia zlewni F= 1881 km2 (rys. 1).

Całkowita długość rzeki Obrzycy wynosi 49,6 km [11, 12].

Rze~ka Obrzyca przepływa głównie pTZez tereny stanowiące tarasy akumulacj·i lodowcowo-rze.cZinej oraz utwory deluwial.Jne. Większość gleb

Doc. dr hab. inż. H~nryk Greinert, dr inż. Michał Drab - Wyższa Szkoła Inżynier­

ska w Zielonej Górze

Mgr Jerzy Mendaluk - Wojewódzki Oś:rodek Badań i Kontroli Srodowiska w ZieloJlej Górze

131

132 ^{HENRYK GREINERT, MICHAŁ. DRAB, JERZY MENDALUK}

.-, '

^\

^, .. ^,

"'" ...

. l

J·

I

N

... _...

...

' ' ^\

' ' , _•

l l

r l

' ^{l \·}

'

l

l l

l

Kręcko ®

Rys, ¹

Legenda:·

a>~

,....,.- _,

~ c uw

•

• •

. . . ^{. .. .} . _• ^.. _• . ^' ..

Prze~rej pom. kontrolny

gran,co zlewni

krn rzeki

centro{~ uj~cie Wody

Q~in~k rzeki na któryn~ w~-tcpta

Ś ni~cie ryb w Li pcuj $ierpniu 80 r.

R y s, ^I

MAPA HYOROGRAFlCZNA ZLEWNI RZEK: OBRZYCY

l OBRY ^LENIWEJ

' .

. Skalo 1 ·. 300 000

ł

jez. Wll~ekie

__ Wo{szty.!!__

.

.JC2 • Ber~~nsht

_ ... ""

' ^\

l "

@ '---..,

( ' '

'

-l.cto_san i ec ' ,

•

' ^\

\

\

,

Kszta!towante się zawurtośct N- NO•. N-NO•, N- NH• ! P- PO< ... 133

stanowią piaski fluwioglacjalne. W związku z tym teren jest w przewa-

żającej części zalesiony [1, 9].

Głównymi źródłami zanieczyszczeń zlewni rzelci Obrzycy są: Zakła­

dy Przemysłu Cukierniczego "Goplana" w Kargowej (598 m3 ścieków

na dobę), PGR Kargowa i miejscowość Kargowa (341 m³) oraz Ośrodek

Turystyki Wypoczynkowej w Sławie (120 m³ ścieków na dobę)

Obra Leniwa płynie w doltnie rozc<iągającej się pomiędzy utworami moreny czołowej w :zmacz.nym stopniu wytworzonej z glirny. Z tego też

względu większość gieb zleWIIli tej rzeki zajęta jest pod uprawy rolne.

Całkowita poWfi,erzchrn:a zlewni Obory Leniwej WJ'!Il'Osi 410 km2 • Dłu­

gość rzeki sięga 37,6 km.

Głównymi źródłami zanieczyszczeń w zlewni Obry Leniwej są: Lu- bieniedka Struga prowadząca ścieki miasta Świebodzilna w ilości 5436

m~ na dobę, miejscowość Babimost (600 m3 na dobę), oraz PKP Zbąszy­

nek 380 m³ ście'ków wtna dobę.

l

Tabela 1 CHARAKTERYSTYKA PRZEKROJÓW POMIAROWO-KONTROLNYCH

ZLOKALIZOWANYCH NA RZECE OBRZYCY

Kolejny Nazwa ·rzeki Poł·ożenie Najbliższa

nr _{lub dopływu p.p.k.} miejscowość Uwagi

przekroju km biegu

l 11z. Obrzyca WYJPływz Lubiatów 49,5 J. Sławskie-

go

2 rz. Ciekąca ujście do Konotop rz. Obrzycy

3 rz. Obrzyca p <m. miej- Konatop 40,9 dopływ ścieków z go-

scowości rzelni Konatop

4 ·rz. Obrzyca po n. Ujście Stare J. Orchowego 29,3 5 Płd. Kanał

O bry.

6 rz. Obrzyca pon. Kargo- Chwalim 16,0 dopływ ścieków z Kar-

w ej go w ej

7 rz. Obmyca pon. Obory Smolno Wlk.

Leniwej 11,3

8 Kanał w miejsc.

Obrzycko Ostl'zyce

9 rów przed Klępsk

melioracyjny ujściem do Obrzycy

IJ.O rz. Obrzyca rejon ujęcia 2,4

wody dla

Zielonej Góry _{-. -} ..

l

134 ^{HENRYK GREINERT, MICHA Ł. DRA B , JE RZY MENDALUK}

W zlewi ,rzek Obrzycy 'i Obry L eniwej wys:tępują jezJi , ora: ^{Sł,awGlkie ,} Orchowe i Wojnowskie. Mają on e charakterr eutroficzny.

Taibele l ⁱ 2 przedstawiają char akterystykę przekrojów po mi arowo-

• kontrolm.ych zlok.ałiwwanych na Obrzycy (10 p.p. k.) i Obrze Leniwej (8 p.p.k .).

l l

Tabe t a 2

CHARAKTERYSTYKA PRZEKROJOW POMIAROWO-KONTROLNYCH ZLOKALIZOWANYCH NA OBRZE LENIWEJ

Kol ejny

Nazwa rzeki Porożen ie Najbliższa l

rnr lub ^dopływu p.p.k. miejscowość iUwagi

pr'L'ekroju km biegu

l r:z.. O bra p ow. miejsca- B rójce _36,0

Leniwa ^' .

WOSCil

2 rz. Obra pon. Brójec Wilenko 3· 1,5 L eniwa

3 rz. L ubiniecka przed ujściem dopływ śc-ieków ze

S truga do O bry Swicbodzina

14/ rz. O bra ' _{pon. UJ} . _SCla ^{' .} _{2 9, 0}

L eniwa Lubi niec- kiej Strugi

5 Główny uj śde do ^{dopływ ścieków} z

Odpł yw Ob ry Len~wej Zakładów Utylizacji w Brójcach

6 rz . Ob r a ^pon. row u Podmo kle 15,8 dopływ ścieków z PKP

Leniwa m elioracyj- ^Zbąszynek

n ego

'l ~z. Obra pan. B abi- Kulig (YW{) ^{~.9 d op ł yw ścieków} z

Leniwa mostu Babimostu

8 PZ. O brnJ pr;zed ujściem 2,4

Lemwal do Obrzy. c y,

WiPł'JlW z J. Woj now - skiego

Tabela 3 przedstaw i ~B. przepływy cha;rakterystyc:nne, w nielktórych kon t rolowanych punktach pomi a:rowo-kont rolnych na badanych rze- kach.

W tabeli 4 prz edstawiono średnie m iesięczne tempe!I'atury pO'wietrza i sumy mie sięcznych opadów w okresa ch bad ań d l a Staeji Meteorolo gi - cznej WOPR K a:wk położonej n a jbliżej zlewni obu rz ~k.

Dane zawarte w ta beli 4 wskazują, że lata h ydlrolog kzne 1981 / 82 i 1982/ 83 by ły l atami · z)llaczni e . odbiegają cymi od wielolecia , głównie zę względu na :z::tis'lde opady atmo sfe'l' yczne ora~ wy~ze t · emperatury,

..-

.

....

'

K szt aUowante ^{się zawartoś ct N - NOJ, N-NO z, N - NH4} t P-PO• ... 135

Tab ela 3 ZESTAWIENIE WYB RANYCH PRZEPŁYWOW CHA R AKTERYS TYCZNYCH

(WIELKO ŚC I PRZYELIZ ON E) W PUNK.T ACH POMIAROWO-KONTROLNYCH NA OBRZYCY, OBRZE LENIWEJ

Nazwa rzeki oraz nr p rzekro ju pomiarowo-kontrolnego

W yszcze- ^-

Obrzyca1 l ^{O bra Leniwa}

góln ienie -

l ₂ l ⁴ l ⁶¹ l ^{'l !lO !l ~ l 4 6 l 7 8}

Km, b iegu

49,5 40 ,9 29, 3 16,0 11 ,8 2 ., 5 36,0 31,5 _{29 ~0} 15, 8 6,9 2 ,4

rzeki

Powierzchnia

zie·wni (km 2) ²²⁰

1 650 11 55 _{12?2 1701} 1881 ^{39 ,6' 44,3} 170,5 302, · 6 324,0 392,01

- - l

PI'Zepływ

0,83 l ^{2,32. 4 ~ 82 5,25 ~97 7;73 0,06 0,07 0 ,304 12 • 5 1, 34} 1,6 2 1

średni m3 /s-ek '

Tabela 4 Ś REDNIE MIES IĘCZNE TE M PER ATURY I SUMY OPADOW

W L A T ACH BADA Ń DLA ST ACJI METOR DLO GICZNEJ WOPR KALSK

X ^{XII I} u III IV V VI ^VII VIII IX ^X - ^X

t e m p -e r a t u x ^y °C

Rok 19&1 / 82 3,9 -4,3 -3 2J

' ^{-0 ,~}

l 5,0 6 ,5 13,0 13 ,0 19,8 19, 3 16,5 11,3 8,7

Rok 19 8' 1/82 5, 5 2,0 3, 3 ^{- 1.9} _• ^{5 ,1 9,6 13,3 13 , ,3 21, 3 19,6 14,0 10 , 8 1 0,0} Wielolecie _4,5 0,6" ^{- 3 l}

' ^{0,6. 4,2 6,6 13,5 1 3,5 1~5 17~1 1 3,2 8,6 8 ,2}

- opady w ^mm

Rok 198 2/83 47 . 36 _{4 9} 8 31 17 27 41 22 23 6 32 339 Rok 1982/8 3 36 1 _2~ 5 1 ^{28 24 43 6'7 42 29 91 14 30 480}

Wielolecie ₃₉ 5() 33 18 42 35 ⁴⁶ 40 92 65 66 38 ⁵⁶⁴

Metodyka badań

Badani a sta c nu czys toś ci wód Obrzycy i O bry Leni w e j p rowadZli Wo - jewódzki Ośrodek Bad ań i Kon' tro li Śłr odow iska w Zielonej G órz e od 1976 roku w sposób ciąg ły i kompleks owy.

\V mi.niejszej pracy wzięto pod u wagę l ata hydrol ogiczne 1981 / 82 i

1982/83. W każdym z wym1ienio·ny'Ch okresów pobi erano pr óby wody do

analiz w \.LStal()Ilych pr:z ekr ojach ~amiarawo-~ontroln ych ~Q :r1a jmniej j ą ...

136 HENRYK GREINERT, MICHAł. DRAB. JERZY MENDALUK

den raz w miesiącu. Z TZe'ki Obrzycy pobrano wodę 19 razy, a z Obry Leniwej 20 razy w roku.

W próbach wody wykonano atnalizy pod względem właściwości fi- zyczmych, ·chemkznyah i bakteriologicznych według Hermanow.icza [4].

W o.pracowa•niu uwz;ględniono oznaczenia N- N02 , N-NOJ, N-NH.

i P- P04 •

Wykorzystując średnie przepływy w rzekach na poszczególmych pun- lktach lpOIIliarowo-tk:ontrolnych obliczono ilości Składników, któlfe spłynę­

ły z powierzchni l ha w zleWJniach.

Omówienie wyników

Zawartość badanych składnilków w wodach rzek Obrzycy i Obry Le- niwej przedstawiają ·rysunk-i od 2 do 5.

Wody Obry Leni•wej są znacznie ba,rrdfz.iej za.n¹ieczyszczone niż wo- dy Obrzycy. Wyniki te potwierozają wyn.ik'i badań prowadzonych w la,tach poprzednich [7, 8, 11, 12).

Szoz.egó1nie duży wpływ IIl'a przyroo.t SJtężen·ia form azotu i fosfocu w Obrze Leniwej wywierają ścieki miasta świebodZJina, o czym świad­

czy fakt, że poniżej ujścia Lubieniedkiej &tTugi .(pun!kt 4) stwierdzono wielokrotny w:Most wszystikich Slkładników.

Najmniej zarrrieczyszczcma woda była w punktach: 5, l, 2, i 8. Zwią­

zane bylo to z wodami niezanieczyszczonymi ściekami komunalnymi (punkty 5, l, 2) OTI:lZ wpływem J. WojnowSkiego na :redukcję zanieczysz-

czeń (pun'kt 8).

Rze\ka Obrzyca za'Wieira znacznie mniej badanych sikładmików. Stan

czystości w poszczególnych punktach poboru prób jest mniej zróŻIIldco­

wany.

Najmniej azootu we wszystkich fonna<:h stwie~rdzcmo w wodzie wy-

pływającej z J. Sławskiego (punkt l). Nie wystąpiło to w przypadku fosforanów. Choiński [5] zaobserwował duży wpływ wód podziemnych na .zarolentie rze1k (85%). Fakt ten mógł wpłyllląć na podwyib-zoną zawar-

tość fosf-oru w badanych wodach.

W ody dopływające z teTooów typowo rolniczych za wieTają najwię­

cej azotanów (punkty 2 -i 9), natomliast fosfor i amoniak takiej reguły

nie potwierdzają. Najwięcej azotynów wystąpiło w wodzie pobranej w puntkcie 9 {rów me~ioraocyjny dopływający z Klępska).

Przyczyną większego zan.ieczyszczenna Ob.ry Leniwej może być o- prócz spływu ścieków ze świebodzina znacz.nie mllliejsze zalesienie jej zlewni oraz mniejszy udział powierzchni zadatr.nionych niż ma to miejsce w zlewni Obrzycy (10, 13, 15).

Kszt«łtowanie się zowartokt N- NOJ, N-NOz, N- NH< l P-PO< ...

137

N- N02 0,03

Q02

0,01 -

~ n l

mgjdcm3

N- f'()3 0,75

usa

n

~ łlruu_ ~

[),25

mgJdcm3

N- ~~ .. ;.::,

0.50

~

198y8.:

ą~

025

P- PO t.

03

L\2 ^t:

Li1

~ ^{~ -l}

RJiil. 2. Srednie zawartości P- PO., N- N03, N- NOz w wodzie Obrzycy w po-

szczególnych punktach poboru prób

138

0,03

0.02

O ,D1 _~

~

1,S

^•

1,0

a. s ^. _r:

1- ...

1- M

1.0

o. s

r:-

'

1.5 -

1 ,0

05 ,.

,...,

1

F t-

....

~. _{' l}

r- t-

l-

t- l

D

F' 2

009

().()5

sr; ~

r--,

- _t-

,_ ,_

,_

t- ,_

r-

!- t- r- t-

r-

r- r- t- !-

!- t-

1- t-

!- 1- r-

f-

2. 3

1~ ~,/

t- t- r-- t-

,_ - -

- l

~

32 35

F=

- -

t- -

!-

1-

~/

!- f-

r- f-

>-

....

...

...

t:

3

.

HENRYK GREINERT, MICHAŁ DRAB, JERZY MENDALUK

N-NOz

007 004 o. os

~ ^!-

^r-

^{,... .... r;::} - ^{,/ ...}

... !-

~

r ^!- r

!- r-

t-

t- ^f- -

1-

1- r- •

t- t- -

!- _r- r-

r- t- ^• r- r-

l= ^{_f 1-} ~ _[

N- N03

.-r- t-

t-

_•

t- r-

t- 1- r-

t- r

1- F F

t- !- t-

t- r- t-

r- ^{t -}

1- r- _t- f-

r- r- t- _E

f- 1- t" '

Rok

198~

r-

F .

!- t-

t- - - _{F 1- 1-} r

- ^{r- 1-} _1- ~

t- t-

- ^{.... .... . !-}

- ^{f- 1- 1-}

P- POt.

28

' _~ " r

t- t- t- t-

1- r- t- t-

r- .-- r

t- t- p

=

t- f--

!- ^t- r- - r-

F .... .... _F

1- _{t- t-} 1- r- - - ^{, !-} !- ^{_ t- t-}

r: ^{t- t- t- t- ,....} l= ^1-

5 7 8

[łys. 3. Sr ednie zawa-rt ości P-Po., N-NH,, N-N0 _3, ^{N - NO z} w wadzie Oory Lę~

n iwej w paszcze!Jó~nych WJ.~tach poboru pr6q

-

Ksztaltowante się zawnrtoścl N-NO>, N- NO•, N-Nll• l P- PO• ... 139

0,01

0,75

o s

0,5

mg/,cm3

0,4 P-P::J4

0,3

~

-;

0,2

~Rok

1 1 1982fa3

0.1

Rys. 4. Srednie Z(lWartości PP04, N- NH,, N-NOJ, N- N02 w wodzie rzeki Obrzy-

- cu w latach 1981182 oraz 1982183 '

140 HENRYK GREINERT, N ICHAL DRA B , J E RZY MENDALU K

N -NO ₂

, oo

o. ^{04 . .}

,..

.

r-

r ~ .

02 _1- ^{r- r-}

f- 1-

. r

~ ~

N-NO ₃

1,5 . .

. F

1,0

_•

^r r-

,..

^l

^r ,..

0,5

l

....

r- r-

~ R

. ^{• r-}

1- P. ^ł9

f-

1- ^1-

t ^.

r-

• •

• ,... _F . ^.

"

,...

1 ,0

_• ^r

N ^{- NH4}

".

,.. R

0,5

_•

s: ^i-

1- 1- ~ ~

1- 1- 1- 1-

r:: ¹⁹

,. p

1- ...

t t ^1-

h ~ h ^{h 1- ~ h 1-h 1- 1-}

·- ^.

P· PO ₄

_"..

1,5 -

^{".. •}

....

^~

1-

1-

r- r-

1-

. ^{1- f-}

^~

1- 1-

f- 1-

r- ~

1- f-

. _1- ^{1- 1-}

1- 1- 1- 1-

1- ^1- _f- ...

n ^{h 1- r- 1- 1-- F}

1.12 2812 1 9. 1 26.1 4.2 ^22.2 oł3 283 74 284 4.5 1 85 29.6 8.7 26.7 2 .8 2.9 7.10 2810 15.11

Rvs . 5. Sr ed ni e zawartośc i P- P0 _4, N-N H 4, N - N 0 _3, N -NO z w w odzie rz eki O bry

~eniwej w ^{la tach} 1981182 or az 1 98 2183

Ksztaltowanie się Z(lWartości N-NOJ, N-N02, N-NH4 i ^{P-POL ..} 141 Badane slkładniki w obu rzeka, clh wyka·zały podobną zmienność w czats!ie (rys. 4 i 5).

W miesiącach zimowych i wczesno-wiosennych wystąpiły naj'więk­

sz · e k'D1ncentr.a-cje składni1ków. W Q1 : <.1resie wegetacji r-oślin (IV-VII) s•tę­

żenia te były najmnieJs· ze, by poiem w następnych miesiąca,ch stopnio- wo wzrastać. Tej reg-uły nie ·zanotowano jedynlie w przypadku N-N0 ₁

·w Obrze Leniwej. Podobne wahania zawartości składników uzysklali inni autorzy [2, 3, 10 , 15}.

Z11lll1~iejszenie się z.awartoś.ci składników w wodach ^w okresie nasilo- nego ich poboru przez Tośli!ny mnż·e sugerować zmniejszenie ^spływu po- wierzchniowego przez ^szatę !I'oślinną oraz sorbcję biologiczną ich !t'OZpu- szczalnych form.

Między latami hyd!rologicZ!nymi 1981/82 i 1982/83 nie wystąpiły większe różmice stężeń azotu i fosforu. Jedynie w wodzie Obry Leniwej

wiosną i latem stwierdzono więcej fosforanów w 1982/83 niż w roiku

poprzedzającym.

W tabeH 5 prz edstaw,~ono pnzybliżone s;pły · wy składni t ków chemicz- nych z poszczególnych zlewni cząstkowych, dla których dostępne były war,tości przepływów. Dane te mogą być obciążone spływem ścieków

komunalnych jalk też efektem samooczyszczania się wód. Niem~iej uzys- kane WYJniki dają pewie!ll obraz spływów składnilkaw z powierzchni zlewni. Podobne re7rultaty oS!iągnęli inni badacze [3, 10, 13, 15].

-

-

Spływ składni-

kaw kg z l ha zJ, ewni

SPŁYW SKŁADNIKOW CHEMICZNYCH

Z POSZCZEGÓLNYCH ZLEWNI CZĄSTKOWYCH

RZEK OBRZYCY ORAZ OBRY LENIWEJ

W LATACH HYDROLOGICZNYCH 1981182 I 1982183

Nazwa rzeki o-r.a 1 z nr pPzekroju pomiarowo-!kontrolneg.o

Skła- Lata

Tabela S

l

d nik badafJ Ohr.zyca Obva Leniwa

l l ^{12 4}

-

6 7 to.

^t

^l 2 ^{4 (i} 7 8

P- ¹⁹⁸² 0,25 0,17 _~.22 0,23 0,28 0,30 0,00 ~ 08

' l,U5 096 ., ^{0,89 0,65}

P04 ¹⁹⁸³ 0,27 0 . ,11 0,22 0,27 0,40 0 ,35 0 , ,03 0 . ,04 1,58 1,38 1,38 0.,79 N- 1 . 982 0,14 o

⁾

^'1'8 0,30 0,22 0,37 0,27 0,09 0,07 0 , 57 0 , ,65 0,53 0,40 NH ₄ 1983 0,14 0 . ,12 0,25 0 , ,22 0,26 0,25 O,OQ 0 ,()2 O, 7g 0,60 0:,60 0,36

N- 1982 0 . 14 0,59 0,41 0 ,, 51 0,30 0,39 0 . 24 0,22 _0~80 0.,8.3 0,83 0 , 40 N Ol 1983 0,20 0,79 0,38 0,42 0,44 0 . ,45 0,06 o~oo 0,83 1:, 17 1,12 0 ,43 N 1982 0,01 0,01 0,02 0 1 ,03 0;02 0,.02 0,005 0,005 0,04 0,04 G , G . 6 0,02

N02 1983 _{o~ oo} 0,01 0,02 _0,02 0,02 Q,(}2 0,002 0~00.2 o .. ⁰² 0,03 0,04 0,02

142 ^Hł:NRYK GHEINEH1', MICHAf. DRAB, JERZY MENDALUK

Wnioski

l Rzeka Obrzyca jest mniej zan1eczys-nczona niż dopływająca do n~ej

Obra Leniwa.

2. Największy wzro3t zaTIJieczysu•zeń powodowały ścieki miasta Świe­

bodzima doprowadzane prze); Lubienieaką Strugę.

3. W okresie wegetacji rośli!ll zawartość badanych składników w wo- dach była naj1niższa.

4. Uwzględniając nietypowe lata baldań (znacZillie suchsze od wielolecia)

należałoby 'P'race te prowadzić naldial, poszerzając ·zalkires analiz o in- ne makro i mikroelementy.

LITERATURA

[1] Atlas województwa zielonogórskiego. Lubuskie Towarzystwo Naukowe. Wyd.

Geologkzne Warszawa 1972.

[2] B o rowie c S. - Zróżnicowanie stężeń składników chemicznych w ciekach pólnocnej części województwa

b<Yzln. t. 30, 3, ;1979 s. 143-155.

[3] B o r .o w i e c S. D u d a L.,

!Zość składników chemicznych

szczecińskiego w przestrzeni i czasie. Rocz. gle-

Fr~eddch M., Skr•zyczyl1sk:i T.

odprowadzanych przez rzeki pólnocnej części województwa szczecińskiego. PWN Warszawa- Pozna11 1981.

[4] Hermanowicz W., Dożańska W., Dajlido J., Koziorowski B . - Fizyczno chemiczne badania wody i ścieków. Arkady Warszawa 1976.

[5] C h o i ń ski A. - Zmienność obiegu. wody na Wysoczyźnie Lu.bu.skiej w świe­

ae analizy wybranych elementów środowiska i obliczeń bilansowych. PTPN oZ ^j Urząd Wojewódzki Zielona Gó•ra, 1981.

[6) I m h o f f K. R. - KanaUzacja miast i oczyszczanie ścieków. Poradnik Arka- dy 1982.

[7] Informacja o stanie środowiska naturalnego na terenie województwa zielono- górskiego w 1980 r. Wydz. Ochr. środ. i Gosp. Wod. WOBiKS Urząd Woje- wódzki Zielona Góra.

[8] Informacja o stanie środowiska naturalnego na terenie województwa zielono- górskiego w 1981 r. Wydrz. Ochr. środ. i Gosp. Wodnej WOBiKS Urząd Wo- jewódzki Zielona Góra.

[9) Instytut UpraiWy i Nawożenia i Gleboznawstwa.: Waloryzacja rotniczej prze- strzeni produkcyjnej Polski wedlug gmin wojew. zielonogórskie. Puławy 1981.

[10] Jung J. - Faktaren der Stickstoffauswaschung nus dem Oberboden und Beziehungen zum Gewćisserschutz. Lall1.dwirt. F1orschun.g, t .. 25, 4 s. 336--354.

[11] Komunikat o stanie czystości rzek Obrzycy i Obry Leniwej w latach hydro- logicznych 1977-1978. Wojewódzki. Ośrodek Badań i Kontroli środQIWisika w

~elonej Górze.

[12) Komunikat o stanie czystości rzek Obrzycy i Obry Leniwej w tatach hydro- togicznych 1979-1981. Wojewódzki Ośrodek Badań i Kontroli Swadowiska w Zielonej Góme.

J{sztaltowa nłe się zawarto~d ^{N-NOJ ,} N - N02, N- NH4 i P-POł .. . 143

[13] Kret z s -c. h m er R. - Untersuchungen von Fliessgewiissern in einem sch- teswig-hoLsteinisch.en JungmoTći.nengebiet. Z f Kulturtechnik und Flurbereini- gung 18, 197"7, s, 302--309 .

(14] M ar g o w ski Z. - Przenikanie podstawowych składników nawozowych do wód gruntowych. Mat. Konf. Nawożenie a eutrof1zacja wód. Zielona Góra 1976,

s, ^75-97.

[1 5] R i ck e P. E ., E l l i s B. G. - Effects oj nitrogen fertilization on nitrate movements under , turfgrass. Proc . Second Intoc.national Twrfgrass Research Conference A.S.A. 1974 .

p6] Rocznik statystyczny województwa zielonogórskiego . WUS w Zielonej Góra-e

1981.