Zdzisław Bieniecki, Janusz
Lehmann, Zofia Medwecka
Przegląd zagranicznych czasopism
konserwatorskich
Ochrona Zabytków 18/4 (71), 80-86
Μ
E
N
N
W
О
PRZEGLĄD ZAGRANICZNYCH CZASOPISM KONSERWATORSKICH *
STUDIES IN CONSERVATION. W yd. I n te r n a tio n a l In s titu te for C onserv atio n of H isto rie and A rtis tic W orks, L ondyn. K w a rta ln ik .
Rocznik IX (1964)
Z eszyt 3, stron 40, ilustracje.
J. W. R i с e, A D rycleaning T ech n iq u e fo r T e x tile
C o n serv a tio n (Technika oczyszczania na sucho dla
konserw acji tkanin), s. 83—90, 4 il., str. w jęz. f r a n
c u sk im . W y próbow ana w p rac o w n i k o n se rw a to rsk ie j w aszy n g to ń sk ie g o M uzeum T k a n in te c h n ik a oczysz c z a n ia n a sucho, m ogąca znaleźć za sto so w a n ie w w y p a d k a c h n iem ożności p o słu g iw a n ia się tra d y c y jn y m i m e to d a m i oczyszczania n a m okro. P rz e d sta w io n a na p rz y k ła d z ie opończy in d ia ń sk ie j sp rz e d 140— 150 la t te c h n ik a oczyszczania p o le g a n a n a s y c e n iu tk a n in y m ie sz a n in ą w ody, rozpuszczalnika i d e te r g e n tu o n a zw ie h a n d lo w e j T rip le D ry sh een p rze z n a k ła d a n ie za po m o cą m ię k k ie g o pędzla, p o zo staw ie n iu w sta n ie zw in ięty m p rz e z pół godziny, p ię cio k ro tn y m p łu k a n iu w ro ztw o rze 'rozpuszczalnika o p u n k cie zapalności 60°C i su sz e n iu rozw ieszonej tk a n in y przez 48 godzin w te m p e ra tu rz e 50°C. Z alety i w ad y o p isa n e j m etody, konieczne śro d k i ostrożności dla zapobieżenia w y b u chow i ro zp u sz cz aln ik ó w lo tn y c h i szk o d liw em u od d zia ły w a n iu ich p a r o ra z w pływ ow i d e te rg e n tó w na sk ó rę w y k o n u ją c y c h zabiegi, w y k az d eterg en tó w i ro zp u sz cz aln ik ó w ry n k o w y c h z p o d an iem p ro d u c e n
tów .
М. C. W i t h e r s , G. M a r к e 11, A. S. С a v a 11 o,
A D ry M eth o d of C leaning M eta llic Y a rn s
an d O rn a m e n ts in T e x tile s (Metoda oczyszczania n a
sucho m etalow ych nici i ozdób w tkaninach), s. 91—
106, 15 il., s tr . w jęz. fra n cu sk im . Z asto so w an a w D zia le T k a n in M uzeum S ztu k P ięk n y c h w B o stonie m e to d a oczyszczania n a sucho, p o zw a lając a n a p rz y w ró cenie p ie rw o tn e g o w y g lą d u sc z e rn ia ły m niciom i ozdobom m etalo w y m w tk a n in a c h zabytkow ych, nie :znoszącyc:h oczyszczania śro d k am i ch em icznym i ze w zg lę d u n a niem ożność zw ilżania, z a n u rz a n ia i p łu k an ia. O p isa n a m e to d a poleg a n a m e ch an iczn y m oczyszczaniu m e talo w y c h części tk a n in y ju b ile rsk im i szczoteczkam i z w łó k n a szklanego, p rzy użyciu pod k ła d e k o k sz ta łc ie zależnym od ro d z a ju tk a n in y i p rzy za sto so w a n iu o d k u rza cza z re g u la c ją ciągu dla u su w a n ia s ta r ty c h d ro b in szkła. Z anieczyszczenie p rzy le g ły ch w łó k ie n o rg an ic zn y c h sp ro szk o w a n y m i tle n k a m i m e ta li u su w an o tam p o n em zw ilżonym czte ro ch lo rk ie m w ęgla. Z abezpieczenia oczyszczonych ele m e n tó w p rz e d d alszy m u tle n ia n ie m d o k o n y w an o przez p o w leczen ie ich sła b y m ro z tw o re m p o lio c ta n u w in y lu . Z a le ta m i p rz e d sta w io n e j m eto d y s ą : b ra k o d d z ia ły w a n ia śro d k ó w ichem icznych n a o rg an ic zn e w łókno tk a n in y , a ty m sa m y m zbyteczność ich n e u tra liz a c ji p rze z p łu k a n ie , p an o w a n ie n a d p rze b ieg ie m
oczyszcza-* S ta ły p rze g ląd zag ranicznych czasopism k o n se r w a to rsk ic h o b ejm u je 11 w ydaw n ictw , k tó ry c h zestaw zam ieszczono w z. 3(62) ro cz n ik a X V I (1963) „O chrony Z a b y tk ó w “ s. 69.
n ia z m ożnością każd o razo w eg o jego p rzerw an ia, u zy sk a n ie pełnego p o ły sk u , łatw o ść w y k o n an ia i ekono- m iczność. W adą je s t o g ran ic ze n ie zastosow ania do elem e n tó w litych, z w y łączeniem p o w lekanych in nym m e talem . Ś ro d k i ostrożności dla zapobieżenia w d y ch a n iu drobin sz k ła i p o d raż n ien ia n im i skóry w y k o n u ją cy c h zabiegi.
J. J o s e f i k, F. S y s e l , T ra n sfe r o f a C zecho
slo v a k M ural P a in tin g (Przeniesienie czeskiego m alo
w idła ściennego), s. 107—115, 11 il., s tr. w jęz. f r a n
cuskim . P rz en ie sie n ie m a lo w id ła ściennego z la t 1500— 1505, p rze d staw ia ją ceg o Z aśnięcie N.MJ?., ze zniszczo nego kościoła w H ustopeć. P o u trw a le n iu za pom ocą p olim erów o c ta n u w in y lu i m e ta k ry la n u m e ty lu w d y s p e rs ja c h w odnych i zabe'zpieczeniu przez w ie lo w a r stw o w e zaklejenie, m a lo w id ło odjęto w całości w ra z z zapraw ą, a n a s tę p n ie po u su n ięciu jej n a d m ia ru z 4 cm do 1 m m w y k o n an o od s tro n y odw rocia now e podo b razie grubości 5 m m z w a rs tw żyw icy ep o k sy dow ej m a rk i S 1300 i w łó k n a szklanego, zam ocow ane z k o le i do ra m y d re w n ia n e j. Po usunięciu za k le jeń i d okonaniu n iezb ęd n y ch p u n k to w a ń , stw ierd zo n o za do w alający w y n ik zabiegu p rze n iesien ia n a la m in a t, z zachow aniem re lie fu p ow ierzchni, stan o w iąceg o 0 arty sty c z n y m o d d ziały w a n iu m a low idła (Por. J. J o- sef ik, F. S i s e 1, P rzen iesien ie m a lo w id ła ściennego
z H usopeće, „O chrona Z ab y tk ó w “, X V II (1964), n r
3(66), s. 36—48).
T he M u rra y Pease R ep o rt (Sprawozdanie Murray
Pease), s. 116—121. S praw ozdanie d ziałającej pod k ie
ro w n ictw e m M u rra y 'a P ease kom isji, w yłonionej przez a m e ry k a ń sk ą g ru p ę I.I.C., sta n o w i zbiór norm , re g u lujących w y k o n y w an ie p ra k ty k i i stosunki zaw odow e w k o n se rw ato rstw ie. D okum ent, k tó ry 7. V III. 1963 r. o trzy m ał m oc p ra w n ą , o b e jm u je dziedzinę stosunków m iędzy k o n se rw a to re m i k lie n te m , zagadnienia etyki zaw odow ej oraz p rec y zu je zasady za w ieran ia um ów , do konyw ania b ad a ń i zabiegów, spraw ozdaw czość 1 zak res odpow iedzialności k o n se rw ato ra . A czkolw iek dostosow any do w a ru n k ó w am ery k ań sk ich , ogłoszony d o k u m e n t m oże sta ć się p ożytecznym w zorem dla o p rac o w a n ia przep isó w p raw n y ch , n o rm u ją cy ch odpo w iednio do odm iennych p otrzeb w yk o n y w an ie zaw o du k o n se rw a to ra w innych k ra ja c h .
N ekrologia
M u rra y P ease (zm. 12. V III. 1964), w spom nienie po śm iertn e, (G. S t o u t), s. 122.
Zeszyt 4, stron 50, ilustracje.
A. v a n S e h e n d e 1, H. J. P l e n d e r l e i t h,
Ia n R a w lin s — 1.1.С. H onorary F ellow (Ian Rawlins
członkiem honorowym I.I.C.), s. 123—125, str. w jęz.
fra n c u sk im . S y lw etk a I. R a w lin s’a, pierw szego se k re ta rz a generalnego 1.1.С. w la tac h 1950—58, w iceprze w odniczącego I.I.C. od 1950 r. i założyciela w y d a w n ic tw a „S tudies in C o n serv atio n “ ; c h a ra k te ry s ty k a osobow ości i d ziałalności w ybitn eg o uczonego i k o n se rw a to ra z o k a z ji m ia n o w a n ia go członkiem honoro w ym I.I.C.
G. L. S t o u t , T h ir ty Y e a rs of C o n serva tion in the A rts: A S u m m a ry of R e m a rk s to th e 1.1.C. A m eric a n G roup in N e w Y o r k , J u n e 1963
(Trzydziestolecie konserw acji w dziedzinie sztuki: skrót spostrzeżeń udzielonych am erykańskiej grupie 1.1.C. w Nowym Jorku, czerwiec 1963), s. 126—129,
str. w jęz. fra n cu sk im . S k rótow y przeg ląd p rzebiegu p o w sta w a n ia i rozw oju m iędzynarodow ych o rg an iz a cji k o n se rw a to rsk ic h od k o n feren c ji rzym skiej w 1930 r do u tw o rze n ia O środka K o n serw acji przy In sty tu c ie S ztuk P ięk n y c h u n iw e rsy te tu n o w o jo r skiego ok. I960 r. D ziałalność organ izacy jn a, szkole n iow a i w ydaw n icza w ro zp a try w a n y m okresie, osiąg nięcia, p o trz e b y i p o stu la ty badaw cze.
A. E. W e r n e r , Λ „ N ew “ de M ayerne M a n u scrip t
(„Nowy” rękopis de Mayerne), s. 130—134, 1 il., str.
w jęz. fra n cu sk im . O d nalezienie w zbiorach B ritish M useum (MS S loane 19i90) nieznanego ręk o p isu z lat 16)23—74, k tó reg o au to re m je st Teodor de M ayerne, odm iennego od jego rękopisu z tychże zbiorów (MS. S loane 2052, opublikow anego przez E. B e rg e r’a w 19Ό1 r. L iczący 170 k a r t ręk o p is ob ejm u je m. in. działy pośw ięcone: m a la rstw u i ry su n k o w i, ry to w - n ic tw u , rzeźbie, szkłu, em alii ceram ice, m etalow i i b a rw ie n iu tk a n in oraz zaw iera cenne w iadom ości dotyczące daw nych tech n ik arty sty cz n y ch i m etod k o n se rw a c ji obrazów .
C. F. B r i d g m a n , T he A m a zin g Patent, on th e R a
d io g ra p h y of P aintings (Zdumiewający patent na w y
konyw anie rentgenowskich zdjęć m alow ideł), s. 135—
139, re p r. p a te n tu , 1 il., str. w jęz. fra n cu sk im . Z arys początk ó w zastosow ania rad io g rafii do b a d a n ia m alo w ideł, odnalezienie p a te n tu udzielonego w 1914 r. r a diologow i w eim arsk ie m u , d r A. F ab ero w i w w y n ik u jego p ra c n ad m etodą b a d a n ia m a low ideł za po m ocą zdjęć rentgenow skich, n a s tę p stw a uzy sk an ia p a te n tu , do któ ry ch n ależało m. in. zaham ow anie w ym . b a d a ń w Niem czech do la t 1930- tych.
N. S. B r o m m e I l e , T he R u sse ll and A b n e y R ep o rt
on th e A ctio n of L ig h t on W a ter C olours (Sprawo
zdanie R ussell’a i A bney’a w przedmiocie w pływ u św iatła na farby wodne), s. 140— 152, 2 w y k re sy , str.
w jęz. fra n cu sk im . Z ary s w y d arze ń , k tó re d o p ro w a dziły do p o d jęcia w 1886 r. przez R u ssell’a i A b n e y ’a b ad a ń n a d w pływ em św ia tła n a zm iany b a rw n ik ó w f a r b w odnych, w y n ik i sp raw o zd a n ia z b ad a ń ogłoszo nego w 1888 r., sy stem a ty za cja b a rw n ik ó w w g ich o d porności n a d ziałanie św iatła, w p ły w czynników ubocznych (wilgotności, obecności tle n u , b a rw y ś w ia t ła), n a przyśpieszenie zm ian zachodzących w b a rw n i k ac h , znaczenie i n a s tę p stw a ogłoszenia sp ra w o z d a n ia dla późniejszych badań.
G. T h o m s o n , R e la tiv e H u m id ity — V a ria tio n w ith
T e m p e ra tu re in a Case C ontaining W ood (Wilgotność
w zględna — zmiany w zależności od tem peratury w skrzyni zawierającej drewno), 6. 153—169, 23 w y
k re sy , 2 il., s tr. w jęz. fra n cu sk im . U jęte w fo rm ie g raficzn ej i m a tem a ty c z n e j w y n ik i b a d a ń n a d zach o dzącym i w zależności od zm ian te m p e ra tu ry z m ia n a m i w ilgotności w zględnej w e w n ą trz szczelnej sk rz y n i m e talo w e j, za w ierając ej p ró b k i d rew n a. P ró b y z ro z m a ity m i g a tu n k am i d re w n a p rzeprow adzono w s k rz y n ce alum iniow ej, za in stalo w an ej w ze w n ętrzn e j s k rz y ni, w k tó re j te m p e ra tu ra w ah a ła się m iędzy 35— 15°C p rzy sta łe j w ilgotności w zględnej ok. 50°/o. W y n ik i dośw iadczeń posłużyły do sfo rm u ło w an ia p ra w a głoszącego, że d la ilości d re w n a p rze w y ż sza jąc ej 100 g n a 100 1 p o w ie trz a zm iany w ilgotności w zg lęd n ej nie przekroczyły 1/3 różnicy te m p e ra tu ry w °C i b ęd ą zgodne, pod w a ru n k ie m b r a k u dostępu p o w ie t rza zew nętrznego o w ilgotności w zględnej, zdecydo w anie różnej od p a n u jąc ej w e w n ą trz skrzyni. R ecenzje
M. D oerner, M a lm a teria l u n d seine B e h a n d lu n g im
B ilde, M ü n ch en 1922, oraz T he M aterials of th e A r tis t and th e ir Use in P ainting, L ondon 1955, (H. R u h e
m a n n ) , s. 170—172.
Z d zisła w B ie n ie c k i
SOOBSZCZENIJA. Wyd. M in isterstw o K u ltu ry SSSR — W siesojuznaja C e n tra ln a ja N auczno- -Iss le d o w a te lsk a ja L a b o ra to rija po K o n serw ach i R e- sta w ra c ii M uzejnych C ennostej (W CNILKR). M oskwa. W ydaw nictw o ciągłe, nieperiodyczne.
Dodatek t l i , Wypusk 1 (1964), 131 stron.
D odatek III „Soobszczenij“ W C N ILK R jest, podobnie ja k D odatek I (W ypusk 1 i 2) z 1964 r., w sp ó ln ą p u -' b lik a c ją z R adzieckim K om itetem ICOM ’u. Z aw ie ra re fe ra ty specjalistów radzieckich n a k o n feren c ji k o m ite tu la b o ra to rió w m uzealnych i p o d k o m itetu k o n se rw a c ji m a la rstw a ICOM odbytej w L en in g rad zie w dn iach 16—21 w rz eśn ia 1963 r.
M a teria ły o b ejm u ją n a s tę p u ją c e re fe ra ty :
1. A. A. G u b e r , Przygotow anie i atestacja konser
w atorów w ZSRR,
2. A. B. Ż e r n i o w a , J. L. N o g i d, D. P. E r a s t o w,
W spółczesne metody badania zabytków sztuki i h i storii,
3. L. N. 1 1 с e n, W. N. K a r a s e w a, M etody i spo
soby usuwania przem alowań i pociemniałego w erniksu z dzieł olejnego m alarstw a sztalugowego,
4. P. I. К o s t r o w, T echniczno-technologiczne bada
nie obrazów w Państw ow ym Ermitażu,
5. W. W. F i ł a t o w, Metody i sposoby odsłaniania
pierw otnej w arstw y staroruskiego m alarstw a sztalu gowego,
6. P. I. К o s t r o w, K onserwacja dawnego m onum en
talnego m alarstw a na glinianej w ypraw ie i m alow a nej rzeźby glinianej,
7. N. N. S e m e n o w i c z , M. P. R i a b o w a, M etody
konserw acji tkanin i haftu.
Słow o w stę p n e p u b lik a c ji o p rac o w a ł przew odniczący R adzieckiego K o m ite tu ICÓM prof. d r A. I. Z a m o s z к i n.
Tom 10—U (1964), 176 stron, ilustracje.
D alszy ciąg tłu m ac ze n ia k sią ż k i H. J. P l e n d e r - 1 e i t h ’a, T he C onservation o f A n tiq u itie s and W o rk s
of A rt. R ozdziały V III—X V I o m a w ia ją k o n se rw a c ję
zab y tk ó w z m a te ria łó w nieo rg an iczn y ch , a m ia n o w i cie: rozd ział V III — m e to d y u su w a n ia tlen k ó w , sp o sób intensyw nego p rze m y w an ia i sposoby m e c h a n ic z n e; rozd ział IX — złoto i e le k tro n ; ro zd z iał X _— sre b ro ; ro zdział X I — m iedź i je j stopy; ro zd z iał X II — ołów, cyna i ich sto p y ; ro zd z iał X III — że lazo i sta l; rozd ział X IV — k a m ie ń ; ro zd z iał X V — c e ra m ik a ; ro zd ział X V I — sZkło.
Tom 12 (1964), 244 strony.
Informator bibliograficzny literatury obcej na tem at konserw acji i restauracji dzieł sztuki i zabytków k u l tury. Z eb rał J u. I. G r e n b e r g. P od re d a k c ją dra
n a u k chem icznych S. A. Z a j с e w a.
Wypusk 1 (zeszyt 1).
In fo rm a to r bib lio g raficzn y o b e jm u je w ybór obcej li te ra tu r y n a te m a t k o n se rw a c ji i re s ta u ra c ji, m etod
n aukow ego b a d a n ia za b y tk ó w k u ltu r y , te ch n ik i k o n se rw a c ji i w łaściw ości różnych m a te ria łó w , w y d an ej w la tac h 1950—1960. W in fo rm a to rz e zw rócono szcze gólną u w agę n a w y d a w n ic tw a sp e c ja ln ie pośw ięcone k o n se rw a c ji. N iem niej uw zględniono rów nież p rz e gląd a rty k u łó w pośw ięconych k o n se rw ac ji, zam iesz czonych w w y d aw n ic tw ac h pośw ięconych sp raw o m ogólno-m uzealnym , archeologii, sztuce i historii. M a te ria ł in fo rm ac y jn y podzielono n a cztery części. P ie rw sz a om aw ia ogólne p ro b le m y k o n se rw ac ji i o cnrony w m uzeach, d ru g a k o n se rw a c ję m a la rstw a , trze cia k o n se rw ac ję g ra fik i a rty sty c z n e j, rękopisów i d okum entów , c z w a rta rzeźbę, rzem iosło a rty sty cz n e i za b y tk i archeologiczne. K ażdą część podzielono n a n ie n u m ero w an e rozdziały. W obręb ie każdego ro z d ziału n o ty b ib lio g raficzn e ułożono w p o rzą d k u chronologicznym . K ażda n o ta bib lio g raficzn a, (ogó łem 737 not) s k ła d a się z h asła w ję z y k u rosyjskim , będącego n a ogół tłu m ac ze n iem ty tu łu w raz z ro s y j sk ą tra n s k ry p c ją n a z w isk a a u to ra , n o tk i b ib lio g ra ficznej (autor, ty tu ł, w y d aw n ic tw o , tom . rok w ydania, strony) w ję z y k u w y d an ia , o raz k ró tk ie g o om ów ienia treśc i w języ k u rosy jsk im . In fo rm a to r opatrzono w a l fa b e ty cz n y in d e k s n az w isk a u to ró w om ów ionych p o zycji, sp is p rz e jrz a n y c h w y d aw n ic tw b ib lio g raficz nych : m ięd zy n aro d o w y ch , angielskich, belgijskich, w ło sk ich , a m e ry k a ń sk ic h , fra n c u sk ic h , niem ieck ich (NÏRF) i 1 czeskiego.
Tom 13 (1964), 140 stron, ilustracje.
Z biór a rty k u łó w n a te m a t k o n se rw a c ji i re sta u ra c ji z a b y tk ó w m uzealn y ch z m e talu . Pod re d a k c ją prof. F. J a . M i s z u к o w a.
O b ejm u je nast. a rty k u ły :
1. М. К. К a 1 i s z, Konserwacja dawnych przedm io
tów artystycznych z m iedzi i brązu. W op arciu o dane
b ib lio g ra ficz n e i częściowo o w łasne prace au to r om aw ia całokształt zagadnienia. A rty k u ł po siad a c h a r a k te r teoretyczny,
2. К . Р. К a z a n s к a j a, Niektóre metody chem icz
nego oczyszczania brązu, O m aw ia zastosow anie tle n k u
s re b ra , ED TA (газ. T riłon B = k w as e ty len o d w u a m in o - czterooctow y), h ek sam e tafo sfo ra n u sodu i s e są u iw ę g - la n u sodu,
3. К. Р. К a z a n s к a j a, N. F. T r o f i m o w,
0 m ożliw ości zastosowania heksam etafosforanu sodu 1 EDTA (Trilona) В do oczyszczania archeologicznych przedm iotów brązowych z produktów korozji,
4. W. I. B a s z k i r ó w , B. Z. P i e t r o w, U ltra
d źw iękow e oczyszczanie m uzealnych obiektów z m e talu. Z a jm u je się oczyszczaniem m etalo w y ch z a b y t
k ów w yłącznie z zanieczyszczeń i p rz y w a rty c h ciał obcych, a nie z p ro d u k tó w korozji. Dotyczy głów nie o b iek tó w z m e tali szlachetnych.
P rz e d sta w io n y zbiór 4 a rty k u łó w sta n o w i p rze gląd rad z iec k ich osiągnięć w teo rii i p ra k ty c e k o n s e rw a c ji za b y tk ó w m etalow ych.
O pracow ał: Ja n u sz L e h m a n n
*
MALTECHNIK-TECHNISCHE MITTEILUNGEN FÜR MALEREI UND BILDPFLEGE. Wyd. G eorg D. W.
C allw ey, München.. K w a rta ln ik .
Rocznik L X X (1964). Zeszyt 1, stron 25, ilustracje.
A. M e n d e. G egen das W ellen der A q u a rellp a p ie re
(Przeciwdziałanie falow aniu się papierów akwarelo wych), s. 1—2. W y p ra k ty k o w an y przez a u to ra sposób
zap o b ieg an ia fa lo w a n iu się p a p ie ru akw arelow ego, p o le g ają cy n a p rz y k le je n iu p a p ie ru n a czas m a lo w an ia n a n im n a szybę za pom ocą k le ju G lutofix.
E. D e n n i n g e r , D ie H e rste llu n g vo n reinem , n a tü r
lic h e m U ltra m a rin b la u aus L a p isla zu li nach der M e th o d e des C ennino C e n n in i (Otrzymywanie czystej
naturalnej niebieskiej ultram aryny z lapis-lazuli wg m etody Cennino Cennini), s. 2—5, 2 il. C h a ra k te ry sty k a
n ie b iesk ich b a rw n ik ó w : lapis lazuli, a z u ry tu i b łę k itu egipskiego, z o k reśle n ie m n a podstaw ie znalezisk i ź ró deł pisanych czasu i topografii ich sto so w an ia w s ta r o żytności i w czesnym średniow ieczu. Pochodzenie la p is lazuli i geneza n az w y la zu r, la ze ru ją cy . O p iera jąc się n a d o k ład n ie p o d an e j re c e p tu rz e (cytat) przez C e n n i n i w L ib ro d elT arte z 1437 r., rozdział L X II, au to r ze w sp ó łp ra c o w n ik a m i u zyskał n ie b iesk ą u ltra m a ry n ę z la p is-laz u li. P rz y k ła d y sto so w a n ia w yżej o m a w ia n eg o b a rw n ik a przez F ra A ngelico, Benozzo Gozzoli, Al. D ü re ra . L ite r a tu r a przed m io tu .
K. W e h 1 1 e, T izia n s Z insgroschen, ein S o rg e n k in d
d e r R esta u ra to re n (Tycjanowski „Grosz czynszow y“
przedm iotem szczególnej troski konserwatorów),
s. 5—10, 5 il. S p ra w o z d an ie z p rzebiegu k o n serw acji o b raz u z n a jd u ją c e g o się w M uzeum w D reźnie, od d aty jego p rzy w ie zie n ia w 1956 r. z ZSRR aż do chw ili obecnej. M im o tro sk liw e j opieki p racow ników M u zeum , n o to w an y od 1856 r., stale pogarszający się sta n m a lo w id ła (liczne pęch erze, spaczenie deski) zm uszał
dyr. M uzeum , M. S ey d ew itz’a do p o w o ły w an ia sz ere gu m ięd zy n a ro d o w y c h K om isji k o n se rw a to rsk ic h (p rzed staw iciele ZSRR, CSRS, NRF. Polski). K ró tk ie re la c je z p rze b ieg u d y sk u sji, sk ła d y osobowe poszcze gólnych K om isji. O braz pozostaje w p rac o w n i k o n se rw a to rsk ie j, nie udostępniony zw iedzającym M u zeum .
B. H u n d h a u s e n , D ick g la stech n ik fü r T ra n sp a
re n tm o s a ik (Technika grubego szkła w zastosowaniu
do m ozaiki przezroczystej), s. 10—16, 6 il. K ró tk a
h isto ria sto so w an ia grubego szkła w a rc h ite k to n ic z nych d e k o ra c ja c h m ozaik o w o -w itrażo w y ch (Léger, B a zeln e-k o śció ł S acré C oeur w A udin co u rt, 1951). Do k ła d n y opis k o n s tru k c ji b u d o w lan e j, sp e cja ln ie p rz y sto so w a n ej do u trz y m a n ia dużego ciężaru tego ro d z a ju w itra ż u -m o z a ik i. O bszernie om ów iony przeb ieg p rac y : ro zry so w an ie p ro je k tu , cięcie sz k lan y c h płyt, rozm ieszczenie ich w k w a te rz e z m etalu, um ocow a nie w m asie beto n o w ej (szczegółowa rec ep tu ra), p o w le k a n ie b e to n u środkiem izolacyjnym i b arw ie n ie go (fa rb y silikonow e).
K. W e h 1 t e , A lte P in a k o th e k e rn e u e rt (Stara Pina-
koteka odnowiona), s. 17—18. K o m u n ik a t z o tw a rc ia
w M onachium w 1963 r. S ta re j P in ak o te k i, o dbudo w a n e j po zniszczeniach, ja k im uległa w czasie d z ia ła ń w o jen n y c h , poszerzony re la c ją o cenniejszych w y sta w io n y ch o b raz ach i opisem prop o n o w an ej do d y s k u sji ek spozycji zbiorów . O bok k ata lo g u „A ltd eu tsch e M a lerei“ M uzeum w p ro w ad ziło p rze w o d n ik po s a lach.
K. W e h 1 1 e, Prof. Dr. O skar K arpa, s. 18—19. W iadom ości tech n ic zn e
K. W e h l t e , S a lz in der Farbe (Sól w farbie), s. 19— 21. K ry ty k a p ro stu ją c a nieścisłości p o d a n e w a rty k u le dotyczącym sto so w an ia soli i w o sk u w daw nych te c h n ik a c h m a la rsk ic h , k tó ry uk azał się w „ G e n
eral-A nzeiger fü r Bonn u. U m gegend“ w lip cu 1963 r., p o d p isa n y przez A. Triippini.
K. W e h l t e , H o lzfa se rp la tte n (Płyty pilśniow e), s. 21,
B e w ä h rte G ru n d ie ru n g von H o lzfa se rp la tte n (Wy
próbowane gruntowanie twardych płyt pilśniow ych),
s. 21. P ro p o n o w an y g ru n t m a la rsk i sk ła d a się ze sztu czn ej żyw icy (np. C aparol) z d o d atk iem w y p e łn ia cza (biel ty ta n o w a, litopon).
Z colloquium
B le ise ife (Mydło ołowiowe), s. 21.
V e rs u c h sa n sta lt fü r M a lte c h n ik (Zakład dośw iadczal
ny dla technik m alarskich), s. 21—22.
D oniesienia z p rze m y słu
P e lik a n -d o m o m it V e n tilsc h lu ss (Pełikan-dom o z za
m ykającym się sam oczynnie zaworem), s. 22. K lej
u n iw e rsa ln y w buteleczkach o sp e cja ln y ch z a m k n ię ciach.
R ecenzje
K. W ehlte, W andm alerei, R a v e n sb u rg 1962, s. 274, 93 il., 4 tabl. kol. (E. L a c r o i x ) , s. 22—23 G. T h o m son, R ec e n t A d va n c es in C onservation, L ondon, 1963, s. 224, 151 iL 1 tabl. kol. 23—24.
K ró tk ie w iadom ości
— w —, A rb e itsk re is „ Licht u n d F arbe“? (Koło robo
cze „Światło i barwa“?), s. 25.
In tern a zio n a le F a rbtagung 1965 (Międzynarodowa
sesja poświęcona farbom 1965), s. 25.
D ecke von A lta m ira in M ü n ch en (Strop z Altamiry)
w Monachium), s. 25. Zeszyt 2, stron 27, ilustracje.
F. M ü l l e r - S к j o 1 d, S p ä th e lle n istisc h e S tu c k e aus
B a b yl (Późnohellenistyczne stiuki z Babilonu), s. 33—
34. S p raw o zd an ie z b a d a ń (analizy chem iczne, szlify) n a d budow ą, te ch n ik ą w y k o n a n ia i sk ła d em m a sy s tiu - k ow ej d ekoracji greckiego te a tr u w północnym B a bilonie z II w. n.e. P ra ce rozpoczęte p rze z prof. К. W ehlte w In sty tu c ie T ech n ik M a la rsk ic h P a ń stw . W yższej Szkoły S ztuk P lasty cz n y ch w B e rlin ie , obec n ie p ry w a tn ie ukończone przez au to rk ę , stw ie rd z a ją w y k o n an ie stiu k u w fo rm a ch , b u d o w ę z 1 lu b 2 w a rs tw (z zaw artością gipsu i k w arcu ), w ierz ch n ie j nob iały (gipsowa), p o lic h ro m ię (b arw n ik i czerw one, b rązo w e i b łękitne). U zu p ełn ia sp raw o zd a n ie ta b e lk a w y n ik ó w chem icznej an a liz y jakościow ej i ilościow ej m asv i p o biały b ad an eg o s tiu k u z p ró b ą p o ró w n a w cz ą sk ład u pobiały z Nim-dVTach-Tempel z ok resu p rz e d - hellenistycznego.
O. G ö t z i n g e r. K ie se lste in -M o sa ik im K r a ftw e r k
L o sen stein (Mozaika ze żwiru i kam ieni w siłow n i w
Losenstein), s. 34—42, 7 il. O bszerny o d is te ch n ik i w y k o n an ia d ek o ra cji p la sty c zn ej n a ścianach hal i tu rb in siłow ni w L osenstein (80 m2), w rea liz a c ji k tó re j posłużono się żw irem i k a m ie n ia m i (kw arc, ja s p i sy, w apienie, m a rm u ry , piaskow ce, krzem ien ie) z rzek E nns i S teyer. W ym ogi k o n se rw a to rsk ie w y k lu cz ały sg ra ffito lub fresk . K am ienie um ocow yw ano n a śc ia n ie w g pow iększonego p ro je k tu , w cztero w a rstw o w y m n arz u c ie m u ra rsk im o zróżnicow anym sk ła d z ie (re ceptury). Po w yschnięciu ty n k u i um yciu k a m ie n i n a dano im in te n sy w n ie jszą b a rw ę p rze z n asąc zen ie po w ierzchni w oskiem k a rn a u b a rozpuszczonym w g o rą cej terp en ty n ie.
S. В i a n с u 11 o, M a isstä rke z u m D o u b lieren
(Krochmal kukurydzanv do dublowania), s. 42—44.
Specyficzne w a ru n k i k lim aty c zn e U ru g w a ju w y m a gały o pracow ania m asy d u b lu ją c e j do obrazów , k tó ra
s p ro sta ła b y sta w ia n y m w ym ogom . N ajo d p o w ie d n ie j szym m a te ria łe m po w ielu dośw iadczeniach o kazała się czysta sk ro b ia k u k u ry d z a n a . Podamy sk ła d c h e m iczny i b u d o w a sk ro b i zw rac a u w agę cz y te ln ik a n a konieczność p rz e strz e g a n ia d o k ła d n ie p o d an y c h k o le jn y ch czynności (te m p e ra tu ry , ry tm u m ieszania, do d aw a n ia określo n ej ilości wody) p rz y p rzy g o to w y w a n iu k la js tr u do d u b lo w an ia.
L. В o h r i n g, S p e z ia lh a m m e r z u m A u f sp a n n e n
(Specjalny m łotek do napinania płótna na krtłsna),
s. 44— 45, 2 il. A u to r, n a w ią z u ją c do art. A. M. de W il- d e’a w 4 zeszycie „M altech n ik “ z ub r., opisującego zastosow anie do n a c ią g a n ia p łó tn a n a k ro sn a p isto le tu w strze liw u ją ce g o pod ciśnieniem 4 atm . k la m ry m etalo w e poprzez p łó tn o do k ro sien , k o m u n ik u je o sto so w an y m do te j u ciążliw ej czynności m ło tk u z um ieszczonym w n im m agnesem . U m ieszczony w środkow ym p u n k cie „głów ki“ m ło tk a m agnes zezw a la n a przyczepienie się do niego ty lk o jednego gw oź dzia z w ielu ro zsypanych n a płaszczyźnie.
W. B r a n d t , F lu o re sze n z a u fn a h m e n fa rb ig (Barw
ne zdjęcia fluorescencji), s. 46—48, 3 ił. A rty k u ł m a
n a celu w y k az an ie (m etodą poró w n aw czą), że cz arn o b iałe zdjęcia flu o rescen cji, w p ra c o w n i k o n se rw ac ji m a la rs tw a tab lico w eg o n ie s p e łn ia ją w a ru n k ó w ja k o m a te r ia ł badaw czy i d o k u m e n ta c y jn y w z e sta w ien iu z b a rw n y m i zd jęc iam i fluoreiseencji, k tó ry c h z a le ty sta n o w ią : bardzo żyw y k o n tr a s t zielo n o -żó łtej f lu o re s ce n c ji sta re g o w e rn ik su z re tu sz a m i, m ożność o d cz y ta n ia p rze m alo w a ń pom iędzy w a rstw a m i w ern ik só w , b a rw n e ró żn ice flu o re sc e n c ji p rze m alo w a ń o ró żn y m w iek u . W y czerp u jący opis te c h n ic z n y w y k o n a n ia zdjęć o b e jm u je m . in. sposób i czats n a ś w ie tla n ia la m p a m i UV (O sram -UV -RÖ hren 40W/73).
К. W e h l t e , Z u m 75. G eb u rtsta g vo n Prof. S ie g frie d
C zern y (75-lecie urodzin prof. Siegfrieda Czerny’ego),
s. 49.
K. W e h l t e , Prof. T oni R o th 65 Jahre a lt (Prof. Toni
Roth ukończył 65 lat życia), s. 45—50.
W iadom ości tech n ic zn e
W. G o t z, P ro viso risch es A u fk le b e n v o n P apier
(Prowizoryczne naklejanie papieru), s. 50. Z asto so w a
n ie b ia łk a ja ja kurzego w fo rm ie u b ite j p ia n y do p rz y k le ja n ia p a p ie ru n a podk ład te k tu ro w y lub deskę r y sow niczą, n a czas w y k o n y w a n ia r y s u n k u lub m a lo w id ła , co m a zapobiegać fa lo w a n iu się p a p ie ru , np. w czasie m a lo w an ia ak w a re lą.
P la stisch e r F a rb a u ftra g (Plastyczne nakładanie farb),
s. 50—51. U w agi dotyczące sz tu cz n y ch żyw ic i te c h n i k i ich n a k ła d a n ia za pom ocą szp ach li n a p o w ie rz c h n ię tzw. ob razó w „p lasty czn y c h “.
Z colloquium
Essig im L e im (Ocet w kleju), s. 51. Z naczenie d o d a tk u
o ctu w innego w re c e p tu rz e w ło sk ie j m a sy do d u b lo w a n ia obrazów , tzw. coilletta.
R ö h re n lic h t schädlich? (Czy ośw ietlan ie św ietlów k a
mi jest szkodliwe?), s. 51—52. N o ta tk a dow odzi b e z
podstaw ności zarzu tó w co do szkodliw ego o d d ziały w a n ia tego ro d za ju ośw ietlen ia n a o rganizm ludzki, w w y p a d k u w łaściw ego za in sta lo w a n ia la m p i p rz y usunięciu d rg a n ia św iatła.
Doniesiienia z p rzem y słu
R. R h o d ' i u s , F ro flu o r o -Z e ic h e n k a rto n s u n d P apiere
(Profluorowe kartony rysunkow e i papiery), s. 52—53.
R ecenzje
G. T hom son, R ec en t A d va n c es in C onserva tio n , L o n d o n 1963. s. 224, 151 il„ 1 ta b l. kol. (R. E. S t r a u b , B. M ü h 1 e n t h a 1 e r), s. 53— 56.
V erb a n d D eu tsch e r G em ä ld e resta u ra to re n (VDGR)
(Związek Niem ieckich K onserw atorów M alowideł),
s. 56—57. Z aw iadom ienie o m a ją c y m się odbyć w m a ju 1964 r. z e b ran iu Z w iązku w M a rb u rg u . M. in. te m a ta m i: K ształcen ie k o n se rw a to ró w w N iem czech, p rz e p ro w ad z an ie egzam in ó w i u d ziela n ie dyplo m ó w . K ró tk ie w iadom ości
B e n zo lv e rg iftu n g (Zatrucie benzolem), s. 57.
F a rb k e n n ze ic h n u n g u n d F a rb m essu n g (Cechowanie i pomiar barwników), s. 57.
E l Greco fü r B e rlin (El Greco dla Berlina), s. 57. N o
ta tk a o n ab y c iu dla P ań stw o w eg o M uzeum w B e rli n ie „M ate r D olorosa“ El G reco.
Zeszyt 3, stron 27, ilustracje.
H. W o h l f a r t h , F rü h m itte la lte rlic h e M a lte c h n ik (II. T eil) E ite m p e ra (W czesnośredniowieczne techniki
m alarskie (II część), Tempera jajowa), s. 65—68. G e
neza n a z w y „ te m p e ra “ i d efin icja spo iw a tem p ero w eg o z p o d k re śle n ie m jego zalet. P ró b a w y ja ś n ie n ia sto so w an ia p rze z m a la rz y sie n eń sk ich tre c e n ta , q u a ttr o - ee n ta i cin q u ec en ta (Duccio di B uoninsegna, B otticelli i in.) te c h n ik i za k ła d a n ia p la m b arw n y c h za pom ocą k ró tk ic h k rzy ż u jąc y ch się pociągnięć pędzla. Sposób sp o rzą d za n ia fa rb y te m p ero w ej z użyciem b a rw n ik a :i e m u lsji te m p e ro w e j z sam ego żó łtk a z d o d atk iem w ody lub z całego ja ja . W zm ian k a o sto so w a n iu te m p ery ca ło jajo w ej w m a la rstw ie ściennym od X III do X IV w. w e W łoszech i Niem czech. Opis to k u p o w sta w a n ia o brazu tablicow ego w średniow ieczu od m o m e n tu z a k ła d a n ia kolorow ego g ru n tu (łupkow e w N iem czech, v e rd a c c io w e W łoszech) lub podm alów ek, poprzez sposoby m odelow ania p o sta ci (autor d o p a tru je się tu p u n k tu w yjściow ego p o d m a ló w k i g risaille i la se ru n k ó w ) aż do końcow ego n a k ła d a n ia o le ju i w e r nik su .
K. W e h l t e , T izia n s Z in sg ro sc h en W ied e rh erg es
te llt! (Tycjanowski „Grosz czynszowy" doprowadzony
do dobrego stanu!) s. 68—71, 1 il. K ró tk i opis p rz e
b iegu „ch o ro b y “ o b raz u , n ie w y sta w ia n e g o n a w idok p u b lic zn y od czasu zakończenia w ojny, n a w ią z u ją c y do sp raw o zd a n ia z k o n su ltac ji k o n se rw a to rsk ic h o p u b lik o w a n y ch p rze z K. W ehlte w 1 zeszycie M altech n ik 1964 r. Istn ie je propozycja um ieszczenia ekspono w an eg o obecnie ju ż obrazu w sp e c ja ln e j k lim a ty z o w an e j gablocie oszklonej.
B. H u n d h a u s e n , K. H o t z , W a n d g e sta ltu n g in
L e d e r (K ształtow anie ściany w skórze), s. 71—79, 9 il.
Z alety sk ó ry ró żnie w y p ra w io n e j jako m a te ria łu p la stycznego o u rozm aiconej fa k tu rz e i kolorze, za in sp i ro w a ły w y k o n an ie dek o racji ściennej p rz y jej użyciu (Z urych, Leom berg, H am burg). P u n k te m w yjściow ym p ro je k tu b y ł kolaż, n a s tę p n ie ro zw in ię ty w duży p ro je k t. A rty k u ł uw zględnia dane odnoszące się do spo sobu d ziele n ia całości k o m pozycji n a technicznie m ożliw e do m o n to w a n ia fra g m e n ty , p ro w izo ry czn e p rz y p in a n ie sk ra w k ó w skór n a p odkład (sklejki) i za b ezpieczenie jego odw rocia (pow lekanie la k ierem n itro ), p rz y k le ja n ie skóry n a sta łe do p o d o b razia (dy s p e rsja sz tu cz n ej żyw icy „ P la n a to l B B “).
S. S. W a c h sa n w e n d u n g bei F lo re n tin e rn (Stosowanie wosku przez florentyńczyków ), s. 80. A u to r cy tu je
te k st z p ra c y dr. G eorg O. Chr. D rem e, „B eiträg en zu r G e sc h ic h te d e r Ö lm a le re i“, (B rünn 1821), o d n o szący się do u ży w a n ia w o sk u pszczelego w e F lorencji. Są to luźne uw agi, n o ta tk i, m ające c h a r a k te r in fo rm a cyjny o sto so w a n iu w osku w m a la rstw ie , w f a b r y k a c ji ce raty , o o trz y m y w a n iu i w y ro b ie m y d ła w o skow ego i jego p rzy d a tn o śc i w m a la rstw ie ta b lic o w ym .
W iadom ości techniczne
A q u a re llfa rb e n , w a sse rfe st (Farby akw arelow e uod
pornione na działanie wody), s. 81. O m ów ienie ro d z a
jó w fik sa ty w i środków u trw a la ją c y c h r y s u n k i i m a low idła w ykonane a k w a re lą lub tuszem .
Z colloquium
N e tz m itte l gefährlich? (Czy środki „sieciujące“ są
niebezpieczne?), s. 81—82. W yjaśnienie znaczenia żółci
w ołow ej ja k o d o d atk u do k le ju i p ro d u k o w a n eg o przez f-m ę A G F A śro d k a o· nazw ie A gepons, k tó ry m a s p e ł n ia ć to sam o zadanie ja k o dodatek do k le ju co żółć.
E n tfe r n e n von F e ttfle c k e n (Usuwanie tłustych plam),
s. 82. P o d an y sposób u su w an ia tłu sty ch p la m z m a lo w ideł gw aszow o-pastelow ych za pom ocą fab ry czn eg o śro d k a „K2 r “ i m ożliw ość za stą p ien ia go in n ą m ie szaniną, zbliżoną w składzie.
C aparol-D oublierung lösbar? (Czy dublow anie za po
mocą Caparolu jest odwracalne?), s. 82. C aparol, ro z
p uszczający się w sp iry tu sie i ety lo am y lo k eto n ie, je s t w zasadzie m ożliw y do usunięcia ze zdublow anego obrazu. Ze w zględu n a n ieb ezpieczeństw o n a ru sz e n ia m a la tu ry przy ta k im postępow aniu, w łaściw sze w y d aje się usunięcie cap aro lu n a sucho, m ech an iczn ie, ale je d y n ie w w y p ad k u , gdy caparol przed d u b lo w an iem nałożony był n a płótno dublujące, a n ie n a p łó tn o obrazu.
„K o n se rv a to r“ oder „ R estaurator“ („K onserwator“ czy
„restaurator“), s. 82. W ypow iedź d y sk u sy jn a n a te m a t
ty tu łu ja k im p o w in ien się posługiw ać m a larz z a jm u ją cy się k o n se rw ac ją d zieł sztuki.
Lösen v o n Ö lfarbe (Rozpuszczanie farb olejnych), s. 82—83. K ró tk ie om ów ienie środków chem icznych, p o zw alający ch n a usunięcie przez rozpuszczenie olej n y ch p rze m alo w a ń z m alo w id ła w y konanego w te c h nice tem p ero w ej.
/ R ecenzje
J. Itte n , M ein V o rk u r s a m B auhaus, R a v en sb u rg , s. 196, 197 il., (K. W e h l t e ) , s. 83—84.
J. G ülden, W. B alzer, M arienleben, W ü rz b u rg 1963, (K. W e h l t e ) , s. 84.
A. H ick e th ie r, E in -m a l-e in s der Farbe, R a v en sb u rg 1963, (K. W e h l t e ) , s. 84—85.
Epoca, W yd. A. M ondadori E d ito re Sp. A., M ailand,
S ü d d e u tsc h e r V erlag, M ünchen, (K. W e h l t e ) s. 85. R. W edever, B ild b e g riffe , S tu ttg a rt (—R—), s. 86. A. van S chendel, S im o n E ik ele n b erg (s E x p e rim e n ts on
th e P reparation of V arnishes, „S tu d ies in C o n serv a
tio n “, III, (1958), s. 125— 131, (R. S t r a u b ) , s. 86. A. E. A. W ern er, A C o m m e n ta ry in E ikelen b erg 's
V a rn ish R ecipes, „S tudies in C o n se rv a tio n “, III, (1958),
s. 132— 134, (R. S t r a u b ) , s. 86.
H. R u h em an n , C riteria for D istin g u ish in g A d d itio n s
fro m O riginal P aint, „S tudies in C o n se rv a tio n “, III,
(1958), s. 145—151, (R. S t r a u b ) , s. 86—87.
R. L. F eller, D a m m a r and M a stic V a rn ish es-H a rd n ess,
B rittlen e ss, and Change in W e ig h t Upon D rying,
„S tudies in C o n serv atio n “ , III, (1958), s. 162— 174, s. 87.
D oniesienia z p rze m y słu
W eiss fü r Ö lm a lerei (Biel dla m alarstwa olejnego),
s. 87—88. N ad esłan e przez lo n d y ń sk ą f-m ę W indsor a. N ew ton o b sz ern e om ów ienie o fero w a n y ch p ro d u k tów m a larsk ic h do za k ła d a n ia b ia ły c h gruntów i p o d m alów ek n a różnego ro d z a ju podobraziach, oraiz r e ce p tu r u zy sk a n ia ciepłych i zim nych tonów b a r w za pom ocą w y ro b ó w f-m y.
V erb a n d D e u tsc h e r G em ä ld e re sta u ra to re n (VD G R),
(Związek N iem ieckich K onserw atorów M alowideł),
s. 88; K o m u n ik a t o o d b y te j w M a rb u rg u w m a ju 1964 r. se sji zw ią zk u , z k ró tk im w y m ie n ien iem jej p ro g ram u .
K rótkie w iad o m o ści
K. W e h 11 e, B ello tto in D resden (Bellotto w D reź
nie), s. 89. R e la c ja z w y sta w y obrazów B e rn a rd o B el
lotto, zw anego C an aletto , zorganizow anej przez P a ń s t w ow e Z b io ry S z tu k i w D reźnie p rzy w sp ó łp racy M u zeum N arodow ego w W arszaw ie (wypożyczono 129 obrazów), w g r u d n iu 1963 r., i zwiiązanego z n ią collo quium , w k tó r y m u d ział w zięli m. in. M. S eydew itz, St. L o ren tz, S. K ozakiew icz, H. Menz. W ystaw ę u zu p ełn ia kaitalog o 95 stro n a c h telkstu i 131 re p ro d u k cjach, k tó ry zdaniem re c e n z e n ta sta n o w i pożądany dod atek do lite r a tu r y o B. B ellotto.
S tu ttg a r te r Z e itu n g , D ie V e rlu ste d er D resdener G em äldegalerie (Straty D rezdeńskiej Galerii M alar
stwa), s. 90. R e ce n zja o p u b lik o w an eg o w 1964 r. K a
talogu S tra t W ojennych D rezd eń sk iej G alerii M a la r s tw a (200 Obrazów u legło zniszczeniu, los 507 jeszcze je s t nieznany). W y d aw ca K a ta lo g u D r. H. E b e rt m a n a d z ie ję p o p rze z jego u p ow szechnienie o d zyskać w ie le za g in io n y c h dzieł.
t —R.—, P rä h isto risch e F e lszeich n u n g en in Ita lie n
(Prehistoryczne rysunki naskalne w e Włoszech), s. 90.
N o tatk a dotyczy o d k ry cia ry su n k ó w n ask aln y c h sp rze d 3000 la t p.n.e., przez w ło sk ie g o archeologa E. A nati, n a północ od M ediolanu, w dolinie V alca- m onica. S en sa c ję sta n o w i sk ła d farb , w k tó ry m (wg doniesień p rasy ) z n a jd u je się biel, w iele odcieni żół
cieni, oran żó w , czerw ieni, brązów , szary ch , czern i i zieleni.
S tu ttg a r te r Z e itu n g , G rabungserfolge in Ä g y p te n
(Wyniki w ykopalisk w Egipcie), s. 90. W zm ianka
o odkryciu, p rze z N iem iecki A rcheologiczny In s ty tu t w K airze, g robu sp rzed 2000 la t p.n.e., z m a lo w id ła m i ii re lie fa m i z b. rzadko sp o ty k a n y m w grobach p r y w atn y c h p rze d sta w ie n ie m zd o b y w an ia tw ierdzy.
Zeszyt 4, stron 27, ilustracje.
A. M. de W i 1 d, W ie d e rfe stig u n g von L ein w a n d un d
B ild sc h ic h t (Powtórne w zm ocnienie płótna i w arstw y
malarskiej), s. 97—111. R odzaje m as stosow anych do
d u b lo w an ia obrazów ze szczególnym uw zględnieniem (historia) tzw . d u b lo w an ia h o le n d ersk ie g o z użyciem m asy w oskow o-żyw icznej, o 100-letniej ju ż trad y c ji. T a rozpiętość czasu p ozw ala autorow i n a o biektyw ną ocenę m asy i celowości je j stosow ania. Z będny w y d a je się d o d atek te rp e n ty n y w eneckiej lub parafiny. P rzep ro w ad zo n e p róby (opis m etody) n a o k reśle n ie sto p n ia adhezji m as d u b lu ją c y c h w ytypow ały ja k o n ajle p sz ą re c e p tu rę w ag o w ą 2 icz. w osku + 1 oz. k a la fonii; p róby n a szkodliw e d z ia ła n ie w ilgoci (opis m e tody) n a m asę h ig ro sk o p ijn ą ii niehigrosikopijną w y k a zały :zalety te j o sta tn ie j. S zero k o p o tra k to w a n y opis opraco w an ej i sto so w an ej przez a u to ra m etody d ublo w an ia (m asa w oskow o-żyw iczna) za zn a ja m ia z w y k o n y w an ie m poszczególnych czynności. N a osobną u w ag ę zasłu g u je rozw ażanie o celow ości: 1) w p ro w ad zen ia za m ia st k rosien dla obrazu zdublow anego stałych płyt tw a rd y c h , z k tórych godna p o lecen ia zdaje się być p ły ta angielskiej p rodukcji, tzw. S undeale B oard (pył d rzew n y i sztuczna żywica), 2) zastąpienia p łó tn a du b lu jąceg o b ib u łą f iltra c y jn ą lub długow łóknistym celulozow ym pap ierem filtra c y jn y m . P rzy p isek r e d ak c ji.
E. D e n n i n g er , K o n se rv ie ru n g der R enaissance
D ecke im R ittersaal v o n S ch lo ss H eiligenberg a m B od en see (Konserwacja renesansowego stropu w sali
rycerskiej zamku Heiligenberg nad jeziorem Bodeń skim ), s. 111—114, 2 il. P rzep ro w a d zo n a po 10 latach
k o n tro la sta n u zachow ania d re w n a , polichrom ii, zło
ceń i sre b rz e ń stro p u kasetonow ego z X V I w., zn isz czonego p rze z an o b iu m p u n c ta tu m , a za k o n se rw o w a nego w 1953 r. przy zastosow aniu śro d k a o w adobój czego B asileu m FG (nasycenie za pom ocą strz y k a w e k i pędzli), f-m y A. H um m el, H eidelberg i śro d k a im p reg n a cy jn e g o Z elłodyl, f-m y W. Diill, M onachium , w y k azała d oskonałe d ziała n ie Obu środków .
S. S W a ch sa n w en d u n g bei F lo re n tin e rn (F o rtse tzu n g )
(Stosowanie w osku przez florentyńczyków (ciąg dalszy),
s. 114. K o n ty n u a c ja cytow anych z p racy O. Chr. D re - m e’a (patrz „M altech n ik “, z. 3, 1964) n o ta tek , odno szących się do m y d ła w oskow ego i w osku w te c h n i k ac h m a larsk ic h . Posłow ie re d a k c ji: k ró tk a w z m ia n k a o h isto rii u ży w an ia w o sk u w m a larstw ie .
W iadom ości techniczne
M e h rzw e c k e -P ig m e n tp a ste (Pasty pigm entow e o w ie
lu zastosowaniach), s. 115. P ro b le m p rze ch o w y w an ia
b a rw n ik ó w u ta rty c h z w odą n a p astę. P rz ec iw u k a zującej się p le śn i n a ta k p rzygotow anych b a rw n ik a c h zaleca się „R aschit W “ (p arachlorom etakrezol) f-m y R aschig A. G., L ud w ig sh afen .
M alen a u f G o ldgrund (Malowanie na złotych grun
tach), s. 115—116.
Z colloquium
W a rm leim e (Ciepłe kleje), s. 116—117. O m ów ienie
surow ców i p ro d u k c ji k le ju glutynow ego, k o lo ń sk ie - go, żelatyny.
L ö su n g sm itte l E 13 u n d E 33 (Rozpuszczalnik E 13
i E 33), s. 117. W yjaśnienie: E 13 je st to octan b u ty lu
z m etanolem , E 33 octan m e ty lu z m etanolem . P ro d u cent: F a rb w e rk e H oechst.
/
P ette n k o fe rv e rfa .h ren (Działanie skrzyni Pettenkofera),
s. 117. M ożliwość pow tórnego u tw a rd z e n ia zm iękczo n ej w a rstw y m a lo w id ła żyw iczno-olejnego po zasto sow aniu re g e n e ra c ji w sk rzy n i P e tte n k o fe ra .
S c h im m e l a u f P a ste lle n (Pleśń na pastelach), s. 117. Flachs oder B a u m w o lle? (Len czy bawełna?), s. 117.
R ozpoznaw anie w łó k n a ln u i baw ełny.
H a t D ürer g esch w in d elt? (Czy Dürer oszukał?), s. 118.
N o tatk a dotyczy lis tu A. D u re ra d o J. H e lle ra z 24 s ie rp n ia 1508 r. o użyciu ido ob razu czystej n ie b iesk iej u ltra m a ry n y z la p is-laz u li, k o m entow anego w 2-gim zeszycie p ism a „L u 'k as-M itteilu n g en “ , w y d . przez f-m ę Dr, F. S ch o en feld tu. Co, D üsseldorf.
L o st R ei F irnisse? (Czy sulfonow any alkohol tłuszczo
w y rozpuszcza werniks?), s. 118. R ozpuszczenie w e r
n ik su p rze z tzw . Rei, sulfonow y alkohol tłuszczow y je st n iepraw dopodobne.
B lauen von F irn issen (Błękitnienie werniksów ), s. 118.
P ró b a w y jaśn ien ia z jaw isk a tzw . „ślep n ięcia“ w e r n iksów n a m alow idłach.
P a tte x (Pattex), s. 118—119. O m ów ienie m ożliw ości
zastosow ania do d u b lo w an ia obrazów m asy k le ją c e j „ P a tte x “ p ro d u k c ji f-m y H enckel u. Cie, D üsseldorf. R ecenzje
K in d lers M a le re i-L e x ik o n , M ünchen, 6 tom ów , s. 119. F arbtonberater, (k ase ta ze 105 p ró b k a m i b a rw n ik ó w
w różnych to n a cja ch , pro d . D eutsche A m p h ib o lm - w erke, Dr. J. M u rja h n , O b e r-R a m sta d t, H essen), s. 119—120.
Bernardo B ello tto , K atalog, G e n e ra ld ire k tio n der S ta a tlic h en K u n stsa m m lu n g e n D resden 1964, s. 120.
V erband D eu tsch e r G em ä ld e resta u ra to re n (VD G R),
s. 120. Z apow iedź sesji n a r. 1965 w L ubece z u d z ia łem członków sk a n d y n aw sk ie g o Z w iąz k u K o n se rw a torów .
K ró tk ie w iadom ości
h v b . , B u n d e s v e r d ie n s tk r e u z 1. K lasse fü r Prof. W e h lte (Zw iązkow y K rzyż Z asłu g i 1 K lasy d la prof.
W ehlte), s. 120—121.
K. W e h l t e , H erb e rt J e sc h k e (H e rb e rt Jeschke), s. 121.
2 0 0'J a h r - F e ie r der D resd en er A k a d e m ie (Uroczystość
2 0 0-le c ia A kadem ii drezd eń sk iej), s. 121.
K. W e h l t e , „d o c u m e n t a („d o cu m en ta“), s. 122. K ró tk a rec en zja o w y sta w ie w spółczesnej sz tu k i w K assel.
S pis tre ś c i roczników 1963/64. P odział rzeczow y.
Z o fia M ed w e ck a
R E C E N Z J E
TA D EU SZ BY CZKO I IR EN A P O PŁA W SK A , In fo r
m a to r o za b y tk a c h Ł odzi, Ł ó d ź br. w., 18 s tro n 34 il.
ł N a licznie u k a z u ją c e się o sta tn io o p raco w an ia, p o św ięcone poszczególnym m ia sto m p o lsk im , s k ła d a ją się n a u k o w e m o n o g rafie h is to г у с zno j u rb a n ist у с zne i p o p rze d zo n e w stę p em o treśc i ogólnej w y d a w n ic tw a p o p u la rn e ty p u album ow ego. P ierw sze, ze w zględu n a poziom specjalisty czn y , m a ją w ą sk i zasięg o d d z ia ły w a n ia , d ru g ie zaś, w obec ogólnego u ję cia p rzy
szczupłej o b ję to śc i części te k sto w e j, u w zg lę d n ia ją ty lk o w o g ran iczo n y m sto p n iu zag ad n ien ie zabytków . J e d n e i d ru g ie n ie sp e łn ia ją zatem należycie zad an ia p o p u la ry z a c ji o ch ro n y z a b y tk ó w i je j osiągnięć. Z ty m w ięk szy m u zn a n ie m n ale ż y p o w ita ć u k a z a n ie się p u b lik a c ji, czy niącej zadość w y m ie n io n em u celow i w o d n ie sie n iu do Łodzi, n ie p o sia d a ją c e j dotychczas p o dobnego o p rac o w a n ia. (Przygotow ane z in ic ja ty w y i z ud ziałem M iejskiego K o n se rw a to ra Z abytków , n ie w ielk ie, lecz obficie ilu s tro w a n e w y d aw n ic tw o za w ie ra p rz y s tę p n ie u ję ty p rz e g lą d k o le jn y c h etap ó w ro z w o ju p rze strzen n e g o Ł odzi ja k o m ia s ta p rze m y słow ego, ze szczególnym u w zg lę d n ie n iem n a jb a rd z ie j c h a ra k te ry sty c z n y c h d la n ic h o b ie k tó w zabytkow ych, p o p rze d zo n y zw ięzłym zary sem dziejów o sa d n ictw a n a ob ecn y m obszarze m ia s ta od czasów p re h isto ry c z n y c h d o pocz. X IX w . i zako ń czo n y p rzy p o m n ien ie m w a lk i p ro le ta r ia tu łódzkiego o w y zw o le n ie n arodow e i sp o łeczn e o ra z zw iązanych z n ią w y d arze ń i p a
m ią te k . N a u w ag ę zasłu g u je o b szerniejsze u w zg lę d n ie n ie o b ie k tó w z d ru g ie j poł. X IX w . i z przeło m u X lX /X X w ., k tó re ze w zględu n a ich liczebność i d o b ry n a ogół s ta n zachow ania sta n o w ią o a rc h ite k to n ic zn y m w y ra z ie Łodzi, czyniąc z n ie j n ajw ięk sz e i n a jb a rd z ie j re p re z e n ta ty w n e ich sk u p isk o w Polsce. B u rzliw y rozw ój Łodzi w o k resie k a p ita liz m u w ie l koprzem ysłow ego s p ra w ił bow iem , że p o sia d a o n a n ie zw y k le denny zasób c h a ra k te ry sty c z n y c h p rz y k ła d ó w ów czesnej a rc h ite k tu ry , je d y n y w P olsce w p e łn e j rozpiętości k ie ru n k ó w i odcieni sty lo w y ch , p o czy n ając od n e o re n e sa n su i neob aro k u , p oprzez e k lek ty z m i neogotyk, a n a secesji i m o d e rn izm ie skończyw szy. W obec p o trze b y szerszego u św ia d o m ie n ia znaczenia w y m ien io n y ch o b iek tó w jako n ie ro z łącznego o gniw a ciągłości tra d y c ji arc h ite k to n ic z n e j, zw rócenie n a n ie n ale ż y te j uw agi przychodzi uznać za szczególną zasługę autorów . W artość w y d aw n ic tw a podnosi s ta ra n n y i pom ysłow y u k ła d graficzny, d w u - b a rw n y d ru k o ra z d o b ra jakość re p ro d u k c ji i p a p ie ru . P ożyteczne w y d aw n ic tw o , p ełniące zarazem fu n k c ję p rze w o d n ik a po z a b y tk a ch m ia sta , p o w inno sta ć się w zorem dla W ydziałów K u ltu ry in n y ch R a d N a rodow ych w p o d ejm o w an iu podobnych in ic ja ty w , sk u te cz n ie p o p u la ry z u ją c y c h ochronę za b y tk ó w w po szczególnych regionach.
Z d zisła w B ie n ie c k i
O PR A CO W A N IE G R A F IC Z N E — M ARIA LEBIED ZKA
Nakład 1100 egz. Objętość arkuszy wyd. 12,75, druk. 10,75. Papier Ilustr. III ki. 120 g. 61 x86. Oddano do składu we wrześniu 1965 r. druk ukończono w lutym 1966 r.
