Lech Krzyżanowski
Otwarcie Okręgowej Pracowni
Konserwatorskiej w Szydłowcu
Ochrona Zabytków 23/2 (89), 131-132
1970
K
R
O
N
I
K
A
O T W A R C I E O K R Ę G O W E J P R A C O W N I K O N S E R W A T O R S K I E J W S Z Y D Ł O W C U
W d n iu 16 sty czn ia 1970 r. odbyło się o tw a rcie O k ręgow ej P r a c o w n i K o n se r w a to rsk iej w S zy d ło w cu w w o j. k ieleck im . W u roczystości w z ią ł u d zia ł m gr M ie czy sła w P ta śn ik — dyrektor Zarządu M uzeów i O chrony Z a b y tk ó w M in isterstw a K u ltu ry i Sztu k i, p rz e d sta w ic ie le w ła d z teren o w y ch : tow . T ad eu sz O bara — za stęp ca k iero w n ik a W ydziału P ro p a g a n d y KW PZPR w K ielca ch , S ta n is ła w O stro w sk i — k iero w n ik W ydziału K u ltu ry PW RN w K ielca ch , m gr A lo jzy O b orn y — d y rek tor M uzeum Ś w ięto k rzy sk ieg o w K ielca ch . L iczn ie na o tw a rcie p r z y b y li p rzed s ta w ic ie le u czeln i k o n serw a to rsk ich (A S P w K ra k o w ie i UMK w T oru n iu , k tóre to u czeln ie o b ję ły patronat nad pracow n ią w Szyd łow cu ), te r e n o w y c h O d d ziałów PK Z , p racow n i k o n serw a to rsk ich w m u zeach itp.
Po w p ro w a d zen iu dokonanym p rzez dyr. A lojzego O bornego, o fic ja ln e g o p rz e k a z a n ia p racow n i d okonał S ta n isła w O strow sk i. P ro g ra m o w y referat pt. R o la i z n a c z e
nie o k r ę g o w y c h p r a c o w n i k o n s e r w a t o r s k i c h w Polsce w y g ło s ił dyr. M ie c z y sła w
P t a ś n i k . Z agad n ien ie n o w o czesn ej k o n serw a cji zab ytk ów ru ch o m y ch poru szon o na k o n feren cji d yrek torów m u zeó w o k ręg o w y ch w dniu 2 m arca 1966 r.1, k ied y to dyr. Oborny zap ow ied ział p o w o ła n ie do życia p ra co w n i w S z y d ło w c u . N a stę p n y etap sta n o w iła o góln op olsk a k o n feren cja k o n serw a to rsk a w R a d ziejo w ica ch w 1969 r . 2, na której z a g a d n ien ie k o n se r w a c ji u w zg lęd n io n o w sz e r sz y m za k resie. S k u teczn ość działan ia słu żb y k o n serw a to rsk iej jest w zn aczn ym sto p n iu u z a le ż niona od n ow oczesn ej k o n serw a cji zab ytk ów ru chom ych. A by p o d o ła ć zad an iom , ja k ie sta w ia przed nam i U sta w a o O chronie Dóbr K u ltu ry i o M u zeach , n a leży rozszerzać form y działan ia k o n serw a to rsk ieg o . A p otrzeby są o grom n e — m u zea k ra jo w e zgrom ad ziły około 4 m ilio n ó w ek sp on atów , z których ok oło 29%) w y m a g a zab iegów k on serw atorsk ich . W teren ie, poza k o lek cja m i i m u zeam i, z n a jd u je się — w ed łu g p rzyb liżon ych danych — ok. 300—400 tys. zab ytk ów , z k tó ry ch n ie m n ie j szy niż w m uzeach procent w y m a g a in te r w e n c ji k on serw atora. D z ia ła ln o ść p ra cow n i m u zealn ych , m im o sp orych o sią g n ięć i p o stęp u ją cej ro zb u d o w y , n ie jest w y sta rcza ją ca n a w et dla sa m y ch w ie lk ic h k o lek cji, a p rzecież poza n im i zn a jd u je się duża liczba m n iejszy ch m u zeó w , c a łk o w icie p ozb aw ion ych s ta łe j o p ie k i k o n serw a to rsk iej. P ra co w n ie istn ieją w 39 m uzeach (w n arod ow ych po k ilk a ); s p e c ja liza cja ich ty lk o w części od p ow iad a ak tu aln ym potrzebom . W ed łu g o c e n y r e f e ren ta w p ierw szy m rzędzie p o w in n y b yć ro zw ija n e p racow n ie k o n se r w a c ji p a p ieru , m eta li i m ebli.
W ram ach P P P ra co w n ie K o n serw a cji Z ab ytk ów istn ie je 15 p ra co w n i s p e c j a li sty czn y ch , co sta n o w i znaczną pom oc w rea liza cji p o lity k i k o n se r w a to r sk ie j. P r a co w n ie te ch a ra k tery zu je sz y b k ie tem p o rozw oju (w 1969 r. przerób w y n ió s ł 14 460 000 zł, na rok 1970 p la n u je s ię 20 000 ООО zł, a na rok 1975 — 28 000 000 zł). P rzeciętn ie w ciągu roku PK Z p rzep row ad zają pełną k o n serw a cję o k o ło 120 za b y tk ó w — p rzew ażn ie d u żych o b iek tó w , w y m a g a ją cy ch sk o m p lik o w a n y c h z a b ie
1 B i u l e t y n I n f o r m a c y j n y Z M iO Z , n r 64, s. 125. 2 „ O c h r o n a Z a b y t k ó w ” X X I I (1969) n r 2, s. 150.
gów k o n serw atorsk ich . W p orów naniu z w y ż e j w y m ie n io n y m i p otrzebam i m o żli w ości PK Z nie są w y sta rcza ją ce.
N ie u lega w ą tp liw o ści, że po la ta ch p ow ażn ych o sią g n ięć słu żb y k on serw atorsk iej w d zied zin ie k o n serw a cji arch itek tu ry i zesp o łó w u rb a n isty czn y ch n ad szed ł okres, w którym problem k o n serw a cji i ochrony za b y tk ó w ru ch om ych sta je się zagad n ien iem p ierw szop lan ow ym . Jed n ą z form k o n ieczn ej k o n cen tra cji sił i środków m oże być p o w o ły w a n ie o k ręg o w y ch p racow n i k o n serw a to rsk ich . D ziałaln ość p ra cow n i w Ł ańcucie i d oty ch cza so w e w y n ik i p racow n i sz y d ło w ie c k ie j w sk azu ją, że jest to droga słu szn a. O statn ie la ta w y k a z a ły , że is tn ie je m o żliw o ść p o w ięk szen ia zap lecza służby k o n serw a to rsk iej. N ajb ard ziej p rzek o n y w a ją cy m p rzyk ład em jest istn ieją ca i sp ra w n ie d ziałająca sieć d ziesięciu B iur D o k u m en ta cji Z ab ytk ów przy W ojew ódzkich K on serw atorach Z ab ytk ów . N a leży o czek iw a ć, że w ciągu n a jb liż szych k ilk u n astu lat p o w sta n ie podobna sieć o k ręg o w y ch p racow n i k o n serw a to r sk ich .
P o stu lo w a n e ro zw ija n ie p racow n i o k ręgow ych , m u zea ln y ch i w ram ach PK Z n a trafia na pow ażną p rzeszkodę, k tórej n ie je ste śm y w sta n ie sam i u su n ąć — jest nią brak kadr. Istn ieją ce trzy u czeln ie k o n serw a to rsk ie szk olą p on iżej trzy d zie stu adeptów rocznie, w n iek tórych sp ecja ln o ścia ch (np. k o n serw a cja papieru) — po jed n ej osobie. S ek cja K o n serw a to rsk a Z w iązk u P o lsk ich A rty stó w P la sty k ó w za jm u je się g łó w n ie za g a d n ien ia m i czło n k o w sk im i, cen n ik o w y m i, podczas gdy p rob lem y m erytoryczn e znajdują się poza a k tu a ln y m i k ieru n k am i jej działania. Istn ie je u zasadniona potrzeba zw o ła n ia zesp ołu sp e c ja listó w d la ocen y tych za gad n ień , zespołu sk ła d a ją ceg o się m ięd zy in n y m i z p r z e d sta w ic ie li u czeln i k o n serw atorsk ich . Istn ieje tak że p otrzeba b ardziej rozb u d ow an ej niż dotych czas in fo rm a cji k o n serw a to rsk iej, zw łaszcza ze stron y sp e c ja lis tó w w y sy ła n y c h za gra n icę lub u czestn iczą cy ch w p racach k o n serw a to rsk ich in sty tu cji i organizacji za gran iczn ych .
R eferat o d zia ła ln o ści p racow n i w S zyd łow cu w y g ło s ił jej k iero w n ik — mgr N o r bert S z u n k e 3. N a stęp n ie od b yło się z w ied za n ie pracow n i i w sp ó ln y obiad. O tw arcie szy d ło w ieck iej p r a c o w n i to w a ż n e i p reced en so w e w y d a r z e n ie w d zie jach p o lsk ieg o k o n serw a to rstw a . W praw dzie od szereg u lat d ziała w Ł ań cu cie podobna p racow n ia lecz — m im o w ie lk ic h zasłu g w ratow an iu za b y tk ó w R zeszo w - szczyzn y — n ie jest szerzej znana w kraju. S ta ra n n e p rzy g o to w a n ie otw arcia p la ców k i w S zyd łow cu (pełne jej w y p o sa ż e n ie , druk broszu ry in fo r m a c y jn e j, zapro szen ie p rzed sta w icieli k o n serw a to rstw a z c a łeg o k raju) zw róciło u w agę na tę form ę d ziałalności.
W iele pytań p ozostaje jeszcze o czy w iście b ez od p ow ied zi — k ied y p racow nia otrzym a eta ty w y p e łn ia ją c e jej p o trzeb y, k ied y zdoła zap ew n ić n a p ły w n ow ych kadr, aby w p ełn i w y k o rzy sta ć p ięk n e p om ieszczen ia i św ie tn y sprzęt. W yłaniają się p y ta n ia d otyczące ek on om iczn ości tego p rzed sięw zięcia . N ie u leg a jednak w ą t p liw o ści, że p o w sta w a n ie o k ręgow ych p racow n i k o n serw a to rsk ich jest in icja ty w ą słu szn ą. N a leży ty lk o zastan ow ić s ię nad ich lo k a liza cją (m iędzy in n ym i p rzy g o to w u je się o tw a rcie pracow n i w w oj. k a to w ick im ) p a m ięta ją c, że ła tw ie j jest śc ią g nąć k on serw atorów do dużych ośrodków m iejsk ich .
O tw arta także pozostaje sp raw a p o w ię k sz e n ia liczb y m iejsc dla stu d en tó w k o n serw a cji zabytków . Stan ob ecn y, w k tórym m uzea i p racow n ie k o n serw a cji u b ie gają się bez w ię k sz y c h szans — o n ieliczn y ch ad ep tów , jest alarm u jący. J e st to jed n ak zagad n ien ie w y ch o d zą ce poza r e fle k sje zw ią za n e z otw arciem p racow ni w S zyd łow cu .
Lech K r z y ż a n o w s k i
3 z o b . n o t a t k ę w t y m n u m e r z e n a s . 119.
