Maria Węglińska
Moje życie
Nauczyciel i Szkoła 1 (8), 218-223
2000
Maria Węglińska
Moje życie
Urodziłam się dnia 16 kwietnia 1936 roku we wsi Biel my, pow. Nisko, woj. rzeszow skie— jako córka K atarzyny i Jana W ęglińskiego. N auką szkolną rozpoczęłam w Biel mach a ukończyłam w Przemyślu. W roku 1955 uzyskałam św iadectw o dojrzałości w Państw ow ym Liceum P edago gicznym w Przemyślu. W tymże sam ym roku z nakazu pra cy (N r 3, 55) podjęłam pracę nauczycielską w szkole p od stawow ej N r 10 w Szczecinie. W roku 1959 ukończyłam Studium Nauczycielskie N r 2 w Poznaniu, kierunek pedago gika ze specjalizacją nauczania początkowego. Pracę dyplo m ow ą pisałam na temat: „W ykorzystanie w łasnego środo wiska w nauczaniu przyrody i geografii w klasach I - IV szkoły podstaw ow ej” . N a stępnie zostałam zatrudniona w Szkole Ćwiczeń Liceum Pedagogicznego w Szczeci nie. W 1959 roku podjęłam studia zaoczne na Uniwersytecie Warszawskim — kieru nek pedagogika. Studia te ukończyłam w czerwcu 1963 roku. Pracę m agisterską p i sałam u Prof. dra T. Pasierbińskiego na temat: „Praca szkoły a w izytacja” . W roku 1966 przeszłam na etat nauczyciela metodyki nauczania początkowego do I-go Stu dium N auczycielskiego im. I. K. G ałczyńskiego w Szczecinie. W Studium nie tylko uczyłam metodyki nauczania początkowego, ale także kierowałam praktykami peda gogicznymi. Z dniem 31 sierpnia 1969 r odeszłam ze Studium w związku z jego stop niową likwidacją i zostałam zatrudniona na stanowisku kierownika Sekcji Nauczania Początkow ego O kręgowego O środka M etodycznego w Szczecinie. W roku 1969 zostałam zatrudniona w charakterze w ykładow cy Wyższej Szkoły N auczycielskiej w S zczecinie i p racow ałam w Z akładzie M etodyki N au czan ia P oczątkow ego. W roku 1970 zostałam skierow ana na studia doktoranckie do Poznania, które ukoń czyłam w 1972 roku. Po powrocie na uczelnię, pracowałam jako starszy wykładowca, uczyłam metodyki nauczania początkowego. Od 1976 pracowałam na etacie adiunkta w Wyższej Szkole Pedagogicznej i U niw ersytecie Szczecińskim . Pracę doktorską obroniłam w Poznaniu na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza. Dnia 10 maja 1976 roku na podstawie uchwały Rady Wydziału Nauk Społecznych uzyskałam tytuł dok tora nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki. Prom otorem tej pracy był prof, dr hab. Benon Bromberek. Pracę doktorską pisałam na temat: „N auczyciele klas po czątkowych i ich stosunek do w ykonyw anego zaw odu” .
M a r ia W ę g liń s k a — M o je życie 2 1 9
G łów ne m oje zainteresow ania to pedeutologia oraz dydaktyka nauczania po czątkowego. Interesowały mnie również różne formy praktyki pedagogicznej, szcze gólnie prowadzenie obozów naukowych. Prowadziłam jc przez około 25 lat. Zebrane materiały wykorzystywali studenci do prac magisterskich, a także wykorzystywałam je do własnych publikacji (książek, jak i artykułów — opublikowałam ich 30).
Pracując na uczelni wyprom ow ałam około 200 magistrów. W szystkie prow a dzone przeze mnie seminaria magisterskie głównie były z zakresu nauczania począt kowego.
Jako nauczyciel akadem icki brałam udział w różnych form ach doskonalenia nauczycieli nauczania początkow ego, organizow anych przez Instytut Kształcenia N auczycieli — O ddział D oskonalenia Nauczycieli w Szczecinie oraz Centrum D o skonalenia Nauczycieli im. Wł. Spasowskiego O ddział w Szczecinie. Miedzy inny mi, uczestniczyłam jako konsultant w XI Sesji Postępu Pedagogicznego, pośw ięco nej problemowi pracy z uczniem zdolnym. Pod moim kierunkiem opracowany został poradnik dla nauczycieli klas I - III pt. „Jak pracować z uczniem zdolnym ” (CDN, Szczecin 1990). Biorę także udział w Wojewódzkiej Komisji d/s specjalizacji zaw o dow ych nauczycieli nauczania początkow ego — jako przewodnicząca.
A ktualnie pracuję w Pracow ni N auczania Początkowego Instytutu Pedagogiki na stanow isku adiunkta.
Publikacje zwarte
1. N au czy ciele k las p o czątk o w y ch i ich s to su n e k do w y k o n y w an eg o z a w o d u , W a r s z a w a - P o z n a ń 1979, P W N , ss. 115.
W p ierw szy m ro z d z ia le tej p racy p rzed staw iam skład d cm o g raficzn o - społeczny nauczycieli nauczania początkowego na przykładzie byłego w ojew ódz tw a szczecińskiego (płeć, wiek, i stan cywilny, staż pracy zawodowej, w ykształce nie, pochodzenie społeczne badanych, przynależność społeczno-polityczna nauczy cieli). W drugim omawiam stosunek nauczycieli klas początkowych do wykonywa nego zawodu. W ostatnim — ukazuję czynniki determinujące stosunek nauczycieli do w ykonyw anego zawodu.
2. S to s u n e k u c z n ió w k la s n iż sz y c h sz k o ły p o d s ta w o w e j do n a u k i, S z c z e c in 1982, W S P , ss.121.
Praca składa się z czterech rozdziałów. Rozdział pierw szy zaw iera założenia m etodologiczne badań. Rozdział drugi prezentuje w yniki badań dotyczące opinii u c z n ió w k las n iższy ch o n a u c zy cielach i o c zek iw an iach n au czy cieli w obec uczniów . R ozdział trzeci przedstaw ia w yniki badań dotyczące stosunku uczniów klas I - III do przedm iotów nauczania. W ostatnim omawiam wyniki badań, doty czące ogólnego stosunku uczniów klas niższych do szkoły (do szkoły i własnej klasy,
220 N a u c z y c ie l i S zko ta 1 (8) 2 0 0 0
niektórych czynności szkolnych, zajęć i zabaw uczniów w czasie przerw lekcyjnych i w czasie w olnym od zajęć szkolnych).
3. C z y te ln ic tw o u czn ió w w m ło d szy m w ie k u sz k o ln y m , S zczecin 1988, O D N , ss. 122.
Praca składa się z pięciu rozdziałów. R ozdział pierw szy zaw iera m etodologię badań. W rozdziale drugim przedstaw iono uczniów w m łodszym w ieku szkolnym i czytelnictwo ich matek. N astępny om aw ia zagadnienia stosunku m atek do czytel nictwa dzieci. Rozdział czwarty dotyczy stosunku uczniów klas I - III do czytelnic tw a w zależności od płci i w ieku (klasy). Piąty ukazuje postawy m atek w obcc czy telnictwa dzieci, w zależności od niektórych czynników w arunkujących tę postaw ę (warunki ekonomiczne rodziny, w ykształcenie matki, aspiracje rodziców względem w łasnego dziecka).
4. O p is ja k o fo r m a w y p o w ie d z i w k la s a c h p o c z ą tk o w y c h , W a rs z a w a 1989, W S iP , ss. 135.
O pracow anie niniejsze składa się z trzech części. Pierw sza obejm uje charak terystykę opisu jako formy wypowiedzi (rozdział I) oraz takie zagadnienia szczegó łowe, ja k cele opisu (rozdział II), ćw iczenia słownikowe (rozdział IV), etapy pracy nad opisem (rozdział V, VI, V II), etapy pracy nad opisem podczas lekcji (rozdział IX). W tej części pracy zw racam uw agę na zagadnienia kontroloefektów dydak tycznych (rozdział VIII) oraz ukazuję możliwości stosowania opisu jako wypowiedzi ustnej na różnych przedm iotach nauczania (rozdział III).
W drugiej części przedstaw iam w yniki w łasnych badań w zakresie opanow y wania przez uczniów klas niższych szkoły podstawowej umiejętności samodzielnego redagow ania opisu w ybranego przedm iotu (budzika) na podstaw ie bezpośredniej obserwacji (rozdział X).
W trzeciej części zaw arte są przykłady praktyczne; znaleźć tu m ożna propozy cje opisów rzeczy, roślin i zw ierząt, a także zagadki, porów nania, które m ogą być zastosow ane przez nauczycieli na lekcji przy opisie przedm iotu.
5. P o s ta w y c z y te ln ic z e d z ie c i w m ło d sz y m w ie k u sz k o ln y m , S zczecin 1991, U S, ss. 271.
K siążka składa się z dziew ięciu rozdziałów . W pierw szym rozdziale podjęto próbę przedstaw ienia problem u startu czytelniczego dzieci w m łodszym w ieku szkolnym. Drugi rozdział zaw iera omówienie czytelnictwa dzieci w młodszym w ie ku szkolnym w św ietle literatury. Trzeci rozdział obejm uje rozw ażania teoretyczne na tem at kształtow ania postaw czytelniczych dzieci w m łodszym w ieku szkolnym. Czwarty rozdział je st pośw ięcony zagadnieniom m etodologicznym . Piąty rozdział dotyczy stosunku m łodszych dzieci do literatury. W kolejnym rozdziale, szóstym ,
M a r ia W ę g lin s k a — M o je życie 221 om ów iono niektóre czynniki różnicujące postawy czytelnicze dzieci w m łodszym w ieku szkolnym. W dwóch następnych (siódm ym i ósm ym) przedstaw iono opinie m atek o postaw ach czytelniczych ich dzieci i niektóre czynniki różnicujące opinię badanych. W ostatnim rozdziale omów iono działania w ychow aw cze, które podej muje rodzina w dziedzinie kształcenia u dziecka zainteresowań czytelniczych.
6. J a k o ś ć p r a c y d y d a k ty c z n e j n a u c z y c ie la a e fe k ty u c z n ió w k la s y II I z ję z y k a p o lskiego (n a p rz y k ła d z ie opisu ja k o fo rm y w ypow iedzi), Szczecin 1996, U S, ss. 110.
O pracow anie składa się z sześciu rozdziałów. W pierwszym przedstaw ione są teoretyczne podstaw y problemu badawczego. Rozdział drugi pośw ięcony jest pod stawom metodologicznym i organizacji badań. W rozdziale trzecim przeprowadzona została charakterystyka czynnika eksperym entalnego. Rozdział czw arty je s t po św ięcony wiedzy uczniów o opisie jako wypowiedzi.
Um iejętność samodzielnego redagowania opisu z pokazu je st w rozdziale pią tym. W ostatnim rozdziale natom iast ukazano stosunek uczniów klasy III do opisu jak o formy wypowiedzi.
Badania potw ierdziły pogląd, iż właściwa postawa nauczyciela oraz posiadane przez niego wiadomości m erytoryczne i metodyczne stanow ią podstaw ę efektyw nego nauczania.
7. L ist jak o fo rm a w ypow iedzi w k lasach p o czątk o w y ch , Szczecin 1997, U S, ss. 144.
Praca składa się z sześciu rozdziałów. Rozdział pierwszy zaw iera wiadomości ogólne, dotyczące budowy listu, jego adresowania oraz organizacji pracy nad listem. Rozdział drugi poświęcono podstawom metodologicznym i organizacyjnym badań. W rozdziale trzecim omówiony jest czynnik eksperym entalny— jakość dydaktycz na pracy nauczyciela nad listem jak o formą w ypowiedzi. Rozdział czw arty i piąty prezentują wyniki badań dotyczących wpływu jakości pracy nauczyciela na opano w anie przez uczniów klasy III w iadom ości o liście oraz um iejętności jeg o redago wania. W rozdziale szóstym, ostatnim, przedstawione są wyniki badań dotyczących um iejętności adresowania listu.
W w yniku przeprow adzonych obliczeń statystycznych, w zakresie przyjętej zmiennej niezależnej, stwierdziłam, że jakość działalności dydaktycznej nauczycieli m a w pływ na osiągnięcia szkolne uczniów.
8. O p o w ia d a n ie ja k o fo rm a w ypow iedzi w k la sa c h p o c z ą tk o w y c h . W y b ó r te k s tó w p o d r e d a k c ją M a r ii W ę g liń sk ie j. O fic y n a W y d a w n ic z a „ I m p u ls ” , K r a k ó w 1997, ss. 100.
222 N a u c z y c ie l i S zko ta 1 (8) 2 0 0 0
m eto d y k ó w d o ty czą ce ch arak tery sty k i o p o w iad an ia ja k o form y w ypow iedzi. W d ru g im — sposobów k ształcen ia u m ie ję tn o śc i red ag o w an ia o p o w iad an ia. W trzecim — opow iadanie w św ietle w ypow iedzi metodyków.
9. J a k p rz y g o to w a ć się d o le k c ji ? W y b ó r m a te r ia łó w d y d a k ty c z n y c h . K ra k ó w 1997. O fic y n a W y d a w n ic z a „ I m p u ls ” , ss. 117.
K siążka składa się z trzynastu rozdziałów. W pracy tej przedstaw iam poglądy dydaktyków, metodyków na następujące tematy: planowanie lekcji, typologia lekcji, pytania i odpowiedzi, problemy i pseudoproblemy, ćw iczenia rozw ijające myślenie dyw ergencyjnc i konw ergencyjne, m otyw acja uczenia się, budow a konspektu, te m at lekcji, tem at pracy pedagogicznej, cele kształcenia, klasyfikacja metod, formy pracy uczniów, środki dydaktyczne,
10. J a k p is a ć p r a c ę m a g is te r s k ą ? P o r a d n i k d la s tu d e n tó w . K ra k ó w 1997. O fic y n a W y d a w n ic z a „ I m p u ls ” , ss. 132.
P ublikacja składa się z trzech części. P ierw sza zaw iera głów nie w ybrane definicje podstawowych pojęć, zw łaszcza m etodologicznych (np. metoda, technika, narzędzie badaw cze), z różnych źródeł. W części tej zaw arte są także w ażne ele m enty w iedzy m etodologicznej, zw iązane z klasyfikacją m etod badań, rodzajem badań, grupam i czynników różnicujących oraz procedurą badawczą.
W drugiej części omówiono konstrukcję pracy jako całości i poszczególnych jej elem entów. W tej części zaw arte są także inne treści zw iązane ze stroną form alną i języ k o w ą pracy.
Część trzecia zaw iera zestaw w yrażeń i zw rotów zw iązanych z rozpoczęciem , zakończeniem różnych rozdziałów pracy, z prezentacją i analizą danych em pirycz nych.
11. M o ty w a c je s z k o ln e dziec i w m ło d sz y m w ie k u , S zczecin 1999, US, ss. 149.
Praca składa się z czterech rozdziałów. W pierw szym przedstaw iono problem badaw czy w świetle literatury. W drugim — podstaw y m etodologiczne i organiza cję badań. W tej części em pirycznej prezentuję w yniki badań dotyczące stosunku dzieci w m łodszym wieku do nauki i ich motywacje do niej. O m aw iam tu stosunek dzieci i m otyw acje do uczenia się, w ykonywania pracy dom ow ej, uczęszczania do szkoły, kontaktu ze słow em drukow anym i do nauczyciela w ychow aw cy. W tej części pracy prezentuję rów nież wyniki badań dotyczące uw arunkow ań m otywacji szkolnych. Czynniki różnicujące to: płeć, w iek, pochodzenie środow iskow e i osią gnięcia szkolne.
M o r ia W ę g liń s k a — M o je życie 223 12.W iedza m a te k o p o sta w a c h , m o ty w acjach dzieci w m ło d szy m w ieku, Szczecin 1999, US (w d ru k u )
W książce tej przedstaw iam w yniki badań dotyczące opinii m atek na tem at postaw i m otyw acji szkolnych ich dzieci. O m aw iam rów nież w pływ niektórych czynników (typ środowiska, poziom w ykształcenia matek, pochodzenie społeczne dzieci), na opinie m atek o motywacjach szkolnych (motywy spełniania obowiązku szkolnego, uczenia się i w ykonywania pracy dom ow ej, m otywy kontaktu ze sło w em drukow anym oraz pow ody darzenia sym patią nauczyciela w ychow aw cy). D okonuję rów nież analizy porównawczej w zakresie obu badanych grup — w ypo w iedzi m atek i ich dzicci. D otyczy ona em ocjonalnego stosunku dzicci do szkoły i m otywacji do n iej.
